241. Is wetswijziging partneralimentatie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "241. Is wetswijziging partneralimentatie"

Transcriptie

1 De uitkomst van een discussie 241. Is wetswijziging partneralimentatie wel nodig? Mr. drs. J. P.M. Bol Op 28 oktober jl. vond in Breukelen het REP-symposium plaats over de gevolgen van de te verwachten wetswijzigingen in de partneralimentatie. Voorafgaand aan dit symposium heeft REP een themanummer uitgebracht over de partneralimentatie in omringende landen. 1 Namens de initiatiefnemers VVD, D66 en PvdA presenteerde het Tweede Kamerlid Ard van der Steur het initiatiefwetsvoorstel dat binnenkort naar de Raad van State gaat voor advies. 2 Aspecten daarvan werden nader toegelicht door Schonewille 3 en Bol. In de bijdrage vanuit de wetenschap werd door Antokolskaia, 4 mede namens Spalter 5 ingegaan op de grondslag van de partneralimentatie. Roelvink 6 en Van Coolwijk 7 ten slotte, gingen in op de vraag of het wetsvoorstel een antwoord is op de in de rechtspraktijk ervaren knelpunten. In het debat, dat volgde op de inleidingen, bleef de vraag onbeantwoord of wetswijziging eigenlijk wel nodig is om de in de rechtspraktijk ervaren knelpunten op te lossen. Met andere woorden: kan met de bestaande wetgeving niet reeds het gewenste maatwerk worden geleverd? Sommigen beweerden dat dit niet mogelijk is, anderen meenden dat onvoldoende gebruik wordt gemaakt van de ruimte die de wet biedt. De redactie van REP heeft daarop besloten aan deze vraag de komende tijd extra aandacht te schenken en lezers daarin te betrekken. Advocaten worden opgeroepen relevante uitspraken toe te sturen ter bespreking in REP. Voorstel partneralimentatie Er is veel maatschappelijke onvrede met het huidige stelsel van de partneralimentatie. Lotsverbondenheid als grondslag voor de alimentatie is niet langer vanzelfsprekend, er is geen prikkel voor alimentatiegerechtigden, lees vrouwen, om te gaan werken en de alimentatieplichtige wil weten hoe het opgelegde bedrag tot stand komt. Kortom, het moet eerlijker, simpeler en korter. De grondslag in het initiatief wetsvoorstel is niet langer de lotsverbondenheid die voortkomt uit het huwelijk, maar verlies aan verdienca- 1 Partneralimentatie in het buitenland, REP 2013, nr Initiatiefnota Partneralimentatie van de leden Van der Steur, Recourt en Berndsen. 3 Mr. F. Schonewille is mediator en rechter-plaatsvervanger Rechtbank Gelderland. 4 Prof. dr. mr. M.V.Antokolskaia is hoogleraar privaatrecht in het bijzonder personen- en familierecht aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. 5 Mr. dr. N.D.Spalter is universitair docent aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en is op 18 september 2013 gepromoveerd op haar proefschrift Grondslagen van de partneralimentatie, Boom juridische Uitgevers. 6 Mr. A. Roelvink-Verhoeff is raadsheer Gerechtshof Arnhem en voorzitter van de Expertgroep Alimentatienormen. 7 Mr. R. van Coolwijk is advocaat en vfas-scheidingsmediator en voorzitter van de vfas. paciteit tijdens het huwelijk, als gevolg van een ongelijke taakverdeling. Als verlies aan verdiencapaciteit niet kan worden aangetoond dan is er geen recht op alimentatie. Een nieuwe samenlevingspartner van de onderhoudsgerechtigde heeft geen invloed op het recht op alimentatie, omdat niet deze nieuwe maar de ex-partner voordeel heeft genoten van de onevenredige taakverdeling in het huwelijk. De termijn wordt verkort. Zijn er geen kinderen en heeft het huwelijk minder dan drie jaar geduurd, dan is er geen recht op alimentatie. Bij een langer huwelijk, met of zonder kinderen, is de alimentatie de helft van de duur van het huwelijk, met een maximum van vijf jaar. Als er kinderen zijn jonger dan 12 jaar én de zorg was onevenredig verdeeld loopt het recht op alimentatie door tot het jongste kind 12 jaar oud is. Bij een traditioneel huwelijk van langer dan vijftien jaar kan de alimentatie worden verlengd tot maximaal tien jaar. Contractsvrijheid staat in het wetsvoorstel voorop. Bij huwelijksvoorwaarden kunnen afwijkende afspraken worden gemaakt over het recht op partneralimentatie. Nieuw ten slotte, is dat de behoefte van de alimentatiegerechtigde niet langer afhangt van het welstandsniveau tijdens het huwelijk, maar zal worden gerelateerd aan de eigen verdiencapaciteit. Bij een hbo- of wo-opleiding plus vijf jaar werkervaring is dit 2,5 x het minimumloon, hbo/ TIJDSCHRIFT RELATIERECHT EN PRAKTIJK NUMMER 3, MEI 2014 / SDU UITGEVERS 43

2 wo zonder werkervaring is 2 x minimumloon, een mbo-opleiding plus vijf jaar werkervaring is 1,5 x minimumloon en de overige gevallen 1 x minimumloon. Een groot verschil in welstand wordt opgelost door een zachte landing, een tijdelijk verhoogde alimentatie. De draagkracht zal in de toekomst grotendeels forfaitair worden berekend. Hoewel deze nog niet vaststaat, wordt gedacht aan de volgende formule: draagkracht = 0,6(NBI-/-(0,3 x NBI + premie ZVW Van der Steur (VVD): de partneralimentatie moet eerlijker, simpeler en korter ), waarbij NBI staat voor netto besteedbaar inkomen. De jusvergelijking blijft gehandhaafd. De kosten van de kinderen worden niet langer ten laste van de draagkracht gebracht maar opgenomen in het draagkrachtloos inkomen. Bij het bereiken van de AOW-leeftijd vervalt de partneralimentatie. Gevolgen nieuwe rekenmethode Ik heb doorgerekend wat de gevolgen zijn van de nieuwe rekenmethodiek voor de hoogte van de alimentatie. Deze blijken mee te vallen, althans in het veel voorkomende gezin met twee kinderen, waarbij beide partners min of meer hetzelfde opleidingsniveau hebben, de man 8 fulltime werkt en de vrouw 60% met een maximuminkomen van Uit deze berekeningen blijkt dat de forfaitaire berekening van de draagkracht en jusvergelijking weinig verandert. Wel kunnen individueel de verschillen groot zijn, met name als de werkelijke woonlast sterk afwijkt van de forfaitaire woonlast. De eigen verdiencapaciteit als maatstaf voor de behoefte heeft in verreweg de meeste gevallen geen effect op de hoogte van de alimentatie (zie tabel 1). Dit komt omdat de huwelijksgerelateerde behoefte in het modale gezin geen rol speelt bij de vaststelling van de alimentatie. Pas bij een inkomen van de man hoger dan (ongeveer) (en van de vrouw van ) gaat de eigen verdiencapaciteit van de vrouw als maatstaf voor de behoefte een rol spelen bij de hoogte van de alimentatie. Dit is anders als het verschil in inkomen heel groot is (zie tabel 2). Stel de man heeft een inkomen van (zes keer modaal) en zijn vrouw heeft geen werk. Denk aan de piloot getrouwd met de stewardess of de ondernemer getrouwd met de meewerkende echtgenoot. In de huidige situatie zou de alimentatie begrensd worden door de draagkracht en is zo n bruto per maand. De huwelijksgerelateerde behoefte van de vrouw volgens de zogenaamde hofformule is per maand. In de nieuwe situatie ligt het maximum van de partneralimentatie bij de eigen verdiencapaciteit van de vrouw en is minimaal bruto per maand bij een verdiencapaciteit van per jaar tot maximaal bij een verdiencapaciteit van 2,5 x het minimumloon. Een achteruitgang van 8 Voor de leesbaarheid wordt gesproken van man en vrouw. Bedoeld wordt de alimentatieplichtige en de alimentatiegerechtigde. ruim tot bijna per maand! De conclusie is dat de eigen verdiencapaciteit als plafond voor de partneralimentatie grote gevolgen heeft in de situatie dat de alimentatiegerechtigde een lage verdiencapaciteit heeft en getrouwd was met een grootverdiener. In deze gevallen is de alimentatie volgens het nieuwe wetsvoorstel substantieel lager dan thans het geval is. Misschien komen uit deze groep ook wel de meeste klachten: de veelverdiener die soms vele jaren moet betalen voor een ex die nooit in staat zal zijn op eigen kracht het oude welstandsniveau te bereiken en niets te winnen heeft bij een grotere eigen arbeidsinspanning. Door de eigen verdiencapaciteit als norm te stellen is deze angel er in elk geval uit. Tabel 1: Inkomen onderhoudsgerech0gde 60%, t.o.v. de onderhoudsplich0ge met maximum van , de twee kinderen wonen na de scheiding bij de vrouw Horizontaal: inkomen per jaar onderhoudsplich0ge: 1 tot 3 x modaal Ver0caal: de hoogte van de partneralimenta0e Kolom 1 (blauw): partneralimenta0e naar draagkracht of jusvergelijking (oud of nieuw) Kolom 2 (rood): partneralimenta0e naar behoeke, nieuw Kolom 3 (groen): partneralimenta0e naar behoeke, oud (Cijfers 2013) ,00 733,00 307, , , , , , , , ,00 Tabel ,00 Tabel 2. Inkomen 0jdens het huwelijk onderhoudsplich0ge , onderhoudsgerech0gde geen inkomen (geen kinderen) Horizontaal: verdiencapaciteit onderhoudsgerech0gde bruto per jaar 1 tot 2,5 x het minimumloon ( ) Ver0caal: de hoogte van de partneralimenta0e Kolom 1 (blauw): partneralimenta0e naar draagkracht(formule: 0,6 (NBI- (0,3 x NBI + premie ZVW ) Kolom 2 (rood): partneralimenta0e naar eigen verdiencapaciteit, 1 tot 2,5 x minimumloon (nieuw) Kolom 3 (groen): partneralimenta0e naar huwelijksgerelateerde behoeke (oud) vrouw (Cijfers 2013) Tabel , , , , , ,00 Overigens draagt partneralimentatie maar in beperkte mate bij aan het op peil houden van het inkomen na scheiding, omdat in 80% tot 90% van alle echtscheidingen in het geheel geen sprake is van partneralimentatie , , , , ,00 44 SDU UITGEVERS / NUMMER 3, MEI 2014 TIJDSCHRIFT RELATIERECHT EN PRAKTIJK

3 is wetswijziging partneralimentatie wel nodig? Partneralimentatie bij huwelijksvoorwaarden Een nieuw fenomeen in het wetsvoorstel is de mogelijkheid om bij huwelijksvoorwaarden afspraken te maken over de partneralimentatie. De wettelijke regeling kan buiten toepassing worden verklaard of er kunnen afwijkende afspraken worden gemaakt. Schonewille 9 heeft in zijn bijdrage aan het symposium toegelicht dat de contractvrijheid die aan het wetsvoorstel ten grondslag ligt in ruime zin moet worden opgevat. Geïnspireerd door het Duitse stelsel introduceert hij het rechtsbeginsel partijautonomie, dat zowel de contractvrijheid als solidariteit omvat. In deze partijautonomie past dat partijen zelf bepalen voor welke huwelijksverhouding (Ehetype) zij kiezen: is dit een klassieke kostwinnersrelatie of hebben zij een relatie voor ogen met een evenredig aandeel van beide partijen in de zorg voor eventuele kinderen, het werk buitenshuis en de huishoudelijke taken? Elk relatietype heeft consequenties voor de onderhoudsverplichting na scheiding. Bij het maken van de huwelijksvoorwaarden moeten de bedoelingen van partijen worden opgespoord en bespreekbaar gemaakt. Hiermee wordt bereikt dat de partners meer dan thans het geval is bewust kiezen voor de taakverdeling binnen het huwelijk en dan ook bereid zijn de gevolgen daarvan te accepteren. Het in een vroegtijdig stadium onderhandelen aan de keukentafel voorkomt ontevredenheid achteraf over de rolverdeling tijdens het huwelijk. Of een beroep kan worden gedaan op de huwelijksvoorwaarden hangt af van hoe partijen daadwerkelijk hebben geleefd. Als voorbeeld noemt Schonewille twee hoog opgeleide partners die een huwelijk zonder kinderen voor ogen staat waarbij beiden de verdiencapaciteit te gelde kunnen maken. Bij zo n huwelijk is er niets op tegen als de partneralimentatie op voorhand wordt uitgesloten. Echter, als in dit huwelijk toch kinderen worden geboren en de vrouw geeft haar carrière op dan is het in strijd met de redelijkheid en de billijkheid als de man zich op de huwelijksvoorwaarden beroept. Essentieel in het voorstel is dat wordt afgerekend op de wijze waarop partijen daadwerkelijk hebben geleefd. De toets is dus niet de letter van de huwelijksvoorwaarden maar de uitvoering. Kiezen partijen voor een SGP -huwelijk en leven zij daar ook naar, dan past daarbij een lange, zo niet levenslange partneralimentatieverplichting. Ervaringen in het buitenland Antokolskaia bespreekt de partneralimentatie in Zweden, België en Duitsland. In Zweden is partneralimentatie uitzondering en er moet een causaal verband tussen het verlies van verdiencapaciteit en het huwelijk worden aangetoond. Geen causaal verband, dan ook geen recht op alimentatie. Als herstel van verdiencapaciteit mogelijk is dan geldt een korte termijn van een tot vier jaar. Is herstel niet meer mogelijk, bijvoorbeeld wegens ziekte of hoge leeftijd dan kan de alimentatie langdurig zijn, zelfs 9 Zie voor de gehele bijdrage: Dr. mr. F. Schonewille, Partneralimentatieclausules in premaritale huwelijkse voorwaarden, REP 2013, nr. 7. levenslang. Overigens kent men in Zweden niet de huwelijksstandaard als maatstaf voor berekening van de behoefte, waardoor de bedragen meestal beperkt zijn tot zo n 220 tot 800 per maand. In België is de echtgenoot behoeftig als zijn economische positie zwakker is dan die van de andere echtgenoot. De maximale draagkracht is een derde van het inkomen van de alimentatieplichtige. Verder kent men de uitsluitingsgronden, bijvoorbeeld geweld, en de luiheidsexceptie : als de behoeftige door eigen toedoen niet in eigen onderhoud kan voorzien dan is er geen recht op alimentatie. De duur is maximaal de helft van het huwelijk, in bijzondere situaties Antokolskaia: de sociale acceptatie van partneralimentatie neemt toe als onderscheid wordt gemaakt tussen de grondslagen vermindering van verdiencapaciteit en solidariteit. is verlenging mogelijk. Van belang ten slotte is dat, net als in Zweden, de huwelijkse welstand wel kan meespelen maar niet bepalend is voor de hoogte van de alimentatie. In Duitsland kent men sinds 2007 een uitgewerkt stelsel van alimentatiecategorieën en toetsingscriteria op grond waarvan de rechter genuanceerd kan beslissen over de hoogte, de duur en de voorwaarden voor de alimentatie. Voor gehuwden én ongehuwden kent Duitsland zorgalimentatie, een onderhoudsbijdrage wegens de voortgezette zorg voor jonge kinderen na scheiding. Wat kunnen we leren van deze landen? Interessant, ook voor Nederland, vindt Antokolskaia het expliciet onderscheiden van de grondslagen in het Duitse stelsel, en de kinderzorgalimentatie, óók voor ongehuwden. De luiheidsexceptie is het element in het Belgische stelsel dat haar aanspreekt. De keuze van de indieners van het wetsvoorstel om het welstandsniveau van het huwelijk los te laten, vindt aansluiting bij zowel Zweden, Duitsland als België. Ten slotte spreekt haar de algemene bevoegdheid van de Duitse rechter om hoogte en duur naar billijkheid te begrenzen bijzonder aan. Grondslagen Antokolskaia stelt de vraag of partneralimentatie nog wel van deze tijd is. De sociale acceptatie om alimentatie te betalen, neemt af. De toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen speelt hierbij een rol, maar ook de veranderde opvattingen over het huwelijk. Solidariteit na het huwelijk is niet meer vanzelfsprekend. Toch kan de partneralimentatie niet worden gemist, vindt zij. De ongelijke verdeling van de zorg voor kinderen en het achterblijven van het inkomen van vrouwen laten zien dat het emancipatieproces niet is voltooid. De sociale acceptatie kan worden vergroot door een duidelijk onderscheid te maken tussen de grondslagen huwelijksgerelateerde vermindering van verdiencapaciteit en voortdurende solidariteit. Als de onderhoudsplichtige weet waarom hij moet betalen, zal hij er minder moeite mee hebben. Zij vraagt zich af of huwelijksgerelateerde TIJDSCHRIFT RELATIERECHT EN PRAKTIJK NUMMER 3, MEI 2014 / SDU UITGEVERS 45

4 vermindering van verdiencapaciteit als enige grondslag voor de partneralimentatie niet een te smalle basis is. Uit het historisch onderzoek door Spalter (zij was zelf verhinderd bij het symposium) blijkt dat sinds de invoering van het huidige alimentatierecht in 1971 alle rechtvaardigingen die werden aangevoerd voor de alimentatieverplichting zijn terug te voeren op twee grondslagen, lotsverbondenheid en de verminderde verdiencapaciteit door het huwelijk. Uit het veldonderzoek dat Spalter in 2010 heeft gedaan onder een representatief aantal Nederlanders (N = 1031) kwam naar voren dat duidelijk onderscheid tussen die grondslagen tot hogere sociale acceptatie zou leiden, 10 onder andere omdat de alimentatie gebaseerd op huwelijksgerelateerde vermindering van de verdiencapaciteit door de bevolking beter wordt geaccepteerd dan de alimentatie die zuiver op solidariteit is gestoeld. Bij de vaststelling dient expliciet te worden aangegeven op welke grondslag de verplichting is gebaseerd, welke omstandigheden relevant zijn en welke voorwaarden aan de alimentatie zijn verbonden. Spalter Geïnspireerd door het Duitse stelsel stelt Spalter voor kinderzorgalimentatie in te voeren voor de ouder die door zorgtaken niet (volledig) kan werken. pleit voor maatwerk. Geïnspireerd door het Duitse stelsel stelt zij voor om zorgalimentatie in te voeren voor de ouders die door zorg voor jonge kinderen niet (volledig) kunnen werken. Om welke grondslag het gaat kan volgens Spalter worden onderzocht in twee stappen. Stap 1: Welke niet-financiële factoren dragen bij aan de behoeftigheid? (Zie schema 1). 11 Stap 2: Is er causaal verband tussen de behoeftigheid en de offers gebracht voor het huwelijk? Zo ja, dan is de grondslag vermindering verdiencapaciteit. Zo nee, dan is de grondslag de solidariteit (zie schema 2). 12 Schema 1 10 Bol stelde voor de kosten van de kinderopvang te laten dragen door de minst verzorgende ouder. Als de andere ouder deze extra zorgtaak uitvoert, zou een bedrag aan deze ouder betaald kunnen worden, vergelijkbaar met de gastoudervergoeding. Zie o.a. vk/nl/2844/archief. 11 Dia uit de presentatie van Antokolskaia/Spalter: Grondslagen van partneralimentatie. 12 Dia uit de presentatie van Antokolskaia/Spalter: Grondslagen van partneralimentatie. Schema 2 Zij meent, dat binnen de huidige wetgeving meer maatwerk mogelijk is als in juridische procedures beter gebruik wordt gemaakt van de ruimte die de wet biedt. De schema s kunnen hiervoor een handvat bieden. Ervaringen in de rechtspraktijk Roelvink mist in het voorstel een deugdelijke onderbouwing van het probleem. Klopt het wel, vraagt zij zich af, dat vrouwen twaalf jaar achteroverleunen? Het is niet haar ervaring. Realiteit is dat maar in zo n 15% van de zaken sprake is van partneralimentatie. Dat komt omdat kinderalimentatie vóór gaat en er meestal geen draagkracht meer over is. Ook de termijn van twaalf jaar wordt bijna nooit gehaald, omdat de onderhoudsgerechtigde zelf meer gaat verdienen of een nieuwe partner krijgt. Het huwelijk als pinautomaat is een beeld dat niet klopt: is het niet een probleem van een kleine groep die onevenredig veel aandacht krijgt bij enkele politici? Of een voor iedereen geldende termijn van vijf jaar de beste oplossing is, is twijfelachtig. Een ander punt van zorg is de beperktheid van de grondslag tot de verdiencapaciteit. Er zijn veel voorbeelden te bedenken waarin deze grondslag geen recht doet aan de situatie. Gezien het groot aantal zaken over artikel 1:160 BW denkt zij niet dat afschaffing ervan kan rekenen op sociale acceptatie. Positief is zij over het afschaffen van de wettelijke indexering, omdat dit de verbleking van de lotsverbondenheid tot uitdrukking brengt. Welke verbetering is wenselijk? Roelvink signaleert in de juridische praktijk de behoefte aan een betere omschrijving van het begrip behoefte van de onderhoudsgerechtigde. De zogenaamde hofnorm van 60% van het netto gezinsinkomen is alleen bruikbaar als partijen het daarover eens zijn. Zijn ze dat niet dan moet de behoefte feitelijk worden aangetoond, wat aanleiding is tot veel discussie. Zij zou graag een bodem zien, bijvoorbeeld de bijstandsnorm. Ook signaleert zij de wens om zonder hoge motiveringseisen de duur van de alimentatie te kunnen beperken. Ten slotte meent zij dat een betere afstemming tussen civiele en fiscale wetgeving problemen in de praktijk zou kunnen beperken. Ook Van Coolwijk verwacht dat verdiencapaciteit een 46 SDU UITGEVERS / NUMMER 3, MEI 2014 TIJDSCHRIFT RELATIERECHT EN PRAKTIJK

5 is wetswijziging partneralimentatie wel nodig? te smalle basis is voor de partneralimentatie. Het gaat uit van één type huwelijk, terwijl de werkelijkheid divers is. Het moderne huwelijk gebaseerd op gelijkheid is niet te vergelijken met het huwelijk van onze grootouders. Ook de levensbeschouwing is dikwijls van grote invloed op de keuzes die partijen maken. Bovendien zijn er omstandigheden als ouderdom of ziekte waardoor naar zijn mening aanspraak op alimentatie gemaakt moet kunnen worden. Naast verdiencapaciteit is solidariteit dus een onmisbaar criterium. Van Coolwijk wijst op de gevolgen voor de kinderen van de nieuwe norm voor de behoefte van de partneralimentatie. Een lage verdiencapaciteit van de verzorgende ouder kan leiden tot een zodanig verschil in levensstandaard dat het belang van de kinderen in gevaar komt. De zachte landing waarin het wetsvoorstel voorziet, zal ook hier soelaas kunnen bieden. De eenheidsworst die er nu ligt, kan er toe leiden dat de hardheidsclausule waarin het wetsvoorstel voorziet in de rechtspraktijk en masse gebruikt gaat worden om op basis van solidariteit alimentatie te kunnen toewijzen. Problemen verwacht Van Coolwijk ook bij het beoordelen van het verlies aan verdiencapaciteit. Moeten daarbij ook verlies aan opleidingsof carrièrekansen worden doorberekend? En hoe om te gaan met de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt? Aandacht is nodig voor goed overgangsrecht. De vfas blijft voorstander van maatwerk en een ruime bevoegdheid voor de rechter. Wel heeft met name de mediationpraktijk behoefte aan normen voor wat ex-echtgenoten van elkaar mogen verwachten na de scheiding. Hier heeft de politiek een taak. Zo lijkt een termijn van vijf jaar met afbouwregeling voldoende om terug te keren op de arbeidsmarkt als de kinderen groot genoeg zijn en leeftijd en gezondheid geen belemmering zijn. Als de verdiencapaciteit niet direct kan worden hersteld omdat de zorg grotendeels bij één ouder blijft liggen dan moet voor die termijn onverkort een recht op (zorg)alimentatie gelden, rekening houdend met de eigen resterende verdiencapaciteit. Hierbij kunnen normen worden gehanteerd. Bijvoorbeeld bij maximaal twee kinderen en één verzorger: tot jongste kind 6 jaar is 50% arbeidsparticipatie, tot jongste kind 16 jaar is 75% arbeidsparticipatie en vanaf 16 jaar 100%. Is het gezin groter, of zijn er kinderen die veel zorg nodig hebben vanwege een handicap, dan kan dat reden zijn tot een lagere norm voor de arbeidsparticipatie. Als beide ouders in gelijke mate zorgtaken uitvoeren dan is een arbeidsparticipatie redelijk van elk 70% tot de jongste 6 jaar oud is en 80% tot de jongste 16 jaar oud is. In het verlengde hiervan kunnen normen worden gesteld voor de inspanningsverplichting. Moet de onderhoudsgerechtigde actief solliciteren, en zo ja hoe vaak? Moet ook arbeid onder het eigen niveau worden geaccepteerd? Andersom kan de vraag worden gesteld of de onderhoudsplichtige minder mag gaan werken als hij bijvoorbeeld twee dagen per week voor de kinderen zorgt. In de juridische praktijk lijkt op dit punt vaak met twee maten te worden gemeten: aan moeders worden andere eisen gesteld dan aan vaders. Vragen heeft Van Coolwijk over het overgangsrecht. Moeten advocaten nu al adviseren met de scheiding nog even te wachten, of juist haast te maken, of kan worden gerekend op overgangsrecht dat het verschil tussen oude en nieuwe gevallen aanvaardbaar maakt? Van Coolwijk mist in het wetsvoorstel de verantwoordelijkheid van de onderhoudsplichtige. Ook op de alimentatieplichtige rust een plicht om te realiseren dat de alimentatiegerechtigde weer kan deelnemen aan het arbeidsproces. Bij de beoordeling van de verdiencapaciteit van de alimentatiegerechtigde moet dus worden meegewogen of en in hoeverre de alimentatieplichtige zorgtaken uit handen neemt. Van Coolwijk eindigt met de conclusie dat de huidige plannen te weinig ruimte laten voor maatwerk en nieuwe conflicten zullen oproepen. Zo zal de onderhoudsgerechtigde de scheiding willen vertragen uit vrees voor de armoedeval na de scheiding. Discussie Uit de discussie met de zaal wordt snel duidelijk dat de behoefte aan maatwerk algemeen wordt gedeeld. Er is in de politiek te veel aandacht voor de enkele gevallen van heel hoge alimentatie. De eenvoud die de politici nastreven zal de kleine groep van veelbetalers bedienen maar veel onderhoudsgerechtigden tekort doen. De samenleving is te complex om in één mal te kunnen gieten. De vraag werd gesteld waarom deze vergaande vereenvoudiging nodig is als uit onderzoek blijkt dat maar 15 tot maximaal 20% van de gescheiden (meest) vrouwen partneralimentatie ontvangt, waarvan het grootste deel minder dan 800 per maand en minder dan vijf jaar. Zorgen werden geuit over de leeftijd van 12 jaar voor het jongste kind, waarboven geen behoefte meer zou zijn aan partneralimentatie. De ervaring is dat een aanwezige ouder voor middelbare scholieren hard nodig is, juist omdat zij te oud zijn voor geïnstitutionaliseerde kinderopvang. Het afschaffen van artikel 1:160 BW, waarin is bepaald dat het recht op partneralimentatie eindigt als sprake is van een nieuwe partner, kan rekenen op instemming, maar alleen Schonewille: de duur van de alimentatie moet afhangen van het soort huwelijk: bij een SGP-huwelijk past een lange, zo niet levenslange partneralimentatieverplichting. voor zover het verlies aan verdiencapaciteit de grondslag is voor de alimentatie. Waarom de partneralimentatie alleen zou moeten gelden voor gehuwden is voor veel aanwezigen een vraag. Het verlies aan verdiencapaciteit als gevolg van een ongelijke taakverdeling staat immers los van het al of niet getrouwd zijn. Een belangrijk discussiepunt bleek de ruimte die de bestaande wet biedt om maatwerk te leveren. Men ervaart in de juridische praktijk de termijn van twaalf jaar als te star en vaak te lang. Volgens sommigen is het binnen de bestaande wetgeving mogelijk een kortere termijn te verzoeken, als die maar goed is onderbouwd. De ervaring TIJDSCHRIFT RELATIERECHT EN PRAKTIJK NUMMER 3, MEI 2014 / SDU UITGEVERS 47

6 van veel advocaten is echter dat zo n verzoek nauwelijks zin heeft omdat dit toch wordt afgewezen. Oproep lezers Naar aanleiding van de uitkomst van het symposium heeft de redactie van REP de vraag of de huidige wet voldoende ruimte biedt voor maatwerk nader bekeken. Artikel 1:157 BW lid 3 en lid 6 bepaalt dat de rechter op verzoek van een der echtgenoten een onderhoudsbijdrage kan opleggen onder vaststelling van voorwaarden en een termijn. 13 Vaststelling van een termijn kan ook later bij een wijziging van omstandigheden, op grond van artikel 1:401 lid 1 BW. Als de rechter eenmaal een termijn heeft vastgesteld of partijen zijn een termijn overeengekomen dan is wijziging van deze termijn slechts in zeer bijzondere gevallen mogelijk. Voor vaststelling van een termijn worden hoge eisen gesteld aan de stelplicht van de verzoeker én aan de motivering van de rechter. De beëindiging is immers in beginsel onomkeerbaar. Zo is het Roelvink: Klopt het wel dat vrouwen twaalf jaar achteroverleunen? Het is niet mijn ervaring. niet voldoende te stellen dat de onderhoudsgerechtigde onvoldoende heeft gesolliciteerd, het is in beginsel aan de onderhoudsplichtige te stellen en te bewijzen dat de onderhoudsgerechtigde het aan zichzelf te wijten heeft dat zij geen werk heeft gevonden. 14 Een limitering is dan ook in de huidige jurisprudentie een uitzondering. Meer kans maakt een verzoek om nihilstelling op termijn, met daarbij de overweging dat alsdan van de onderhoudsgerechtigde kan worden verwacht dat deze in eigen onderhoud kan voorzien. Als dat niet het geval mocht zijn dan staat de mogelijkheid open op grond van artikel 1:401 BW wijziging van de beschikking te vragen. Daarmee is feitelijk de bewijslast bij de onderhoudsgerechtigde gelegd en is de onderhoudsplichtige ontslagen van de hoge stelplichteisen. Relevant in dit verband is het onderzoek van Anouk Wakker. 15 Zij vraagt zich af of advocaten kansen laten liggen en heeft daarvoor een aantal uitspraken bestudeerd. Haar conclusie is dat de wet mogelijkheden biedt maar dat er beter gebruik van moet worden gemaakt. Zij bevestigt de conclusie dat de kans op succes gering is als om limitering wordt verzocht en adviseert daarom steeds subsidiair nihilstelling te verzoeken. Het uiteindelijk effect is hetzelfde. Onduidelijk in de door Wakker en Zijlstra besproken uitspraken is of een lijn valt waar te nemen in de omvang van de inspanningsverplichting die van de onderhoudsgerechtigde mag worden verlangd, wat de hoogte van de alimentatie zou kunnen matigen. Doen advocaten op dit punt concrete verzoeken? En zo ja, hoe reageren rechters daarop? Zowel vanuit de rechtelijke macht als vanuit de advocatuur is er behoefte om de ruimte die de wet biedt om maatwerk te kunnen leveren optimaal te benutten. De redactie roept lezers daarom op hun proceservaringen te delen. Heeft u nog niet eerder gepubliceerde uitspraken waarin de rechter: een verzoek om limitering of nihilstelling heeft gehonoreerd of juist heeft afgewezen; een fasering heeft ingebouwd in de hoogte van de alimentatie; zich uitlaat over de omvang van de arbeidsverplichting die kan worden verlangd in relatie tot het aantal en de leeftijd van de kinderen; zich uitlaat over de wens van de minst verzorgende ouder om minder te gaan werken om meer voor de kinderen te kunnen zorgen; bijzondere omstandigheden laat meewegen voor de omvang en/of de duur van de alimentatie. In de komende nummers van REP zal aan deze uitspraken aandacht worden besteed. Het doel ervan is de ervaringen uit te wisselen en daar voordeel mee te doen voor de eigen praktijk. Over de auteur Mr. drs. Joke Bol is advocaat en vfas scheidingsmediator te Alkmaar. 13 Zie ook T.E.D. Zijlstra, De knelpunten van de partneralimentatie: de duur van de alimentatieverplichting, Partner- en kinderalimentatie: knelpunten en voorstellen voor verbetering. Redactie: Masha Antokolskaia en Bart Breederveld, BJU HR 18 april 1997, NJ 1997, Zie: Mr. A. Wakker, Beperking van de alimentatieduur: Laten advocaten kansen liggen?, EB, afl.9, september SDU UITGEVERS / NUMMER 3, MEI 2014 TIJDSCHRIFT RELATIERECHT EN PRAKTIJK

Initiatiefnota Partneralimentatie

Initiatiefnota Partneralimentatie Initiatiefnota Partneralimentatie Initiatiefnota van de leden Van der Steur, Recourt en Berndsen 1. Het plan in het kort Indieners willen dat partneralimentatie eerlijker, simpeler en korter wordt. Zij

Nadere informatie

Nieuwe richtlijn kinderalimentatie

Nieuwe richtlijn kinderalimentatie Nieuwe richtlijn kinderalimentatie maart 2013 mr T.G. Gijtenbeek De auteur heeft grote zorgvuldigheid betracht in het weergeven van delen uit het geldende recht. Evenwel noch de auteur noch Boers Advocaten

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 34 231 Voorstel van wet van de leden Van Oosten, Recourt en Swinkels tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en van enige andere wetten

Nadere informatie

*/530%6$5*& 5XFF DBTVT

*/530%6$5*& 5XFF DBTVT Op de verscheurde foto staan de 35-jarige Lisa en haar twaalf jaar oudere ex-man David. Lisa en David zijn na een huwelijk van tien jaar van elkaar gescheiden. Het voormalige echtpaar leidde een zeer welvarend

Nadere informatie

Aan de lidorganisaties van de Nederlandse VrouwenRaad. Betreft: Voortgang Wet herziening partneralimentatie, nr Datum: 1 december 2016

Aan de lidorganisaties van de Nederlandse VrouwenRaad. Betreft: Voortgang Wet herziening partneralimentatie, nr Datum: 1 december 2016 1 Aan de lidorganisaties van de Nederlandse VrouwenRaad Betreft: Voortgang Wet herziening partneralimentatie, nr. 34.231 Datum: 1 december 2016 Beste vrouwen, Hierbij een bericht over de voortgang van

Nadere informatie

De duur van partneralimentatie: wijzigen of niet?

De duur van partneralimentatie: wijzigen of niet? De duur van partneralimentatie: wijzigen of niet? Een onderzoek naar de voorstellen inzake de wijziging van partneralimentatie Student: Nicole Hoijtink Administratienummer: S769766 Instelling: Universiteit

Nadere informatie

Verslag VVR-Seminar Is partneralimentatie aan vernieuwing toe? 18 september 2015, De Pont, Amsterdam

Verslag VVR-Seminar Is partneralimentatie aan vernieuwing toe? 18 september 2015, De Pont, Amsterdam Verslag VVR-Seminar Is partneralimentatie aan vernieuwing toe? 18 september 2015, De Pont, Amsterdam De voorzitter van de Vereniging voor Vrouw en Recht, Clara Wichmann (VVR), mr. M.M.(Mieke) van der Burg,

Nadere informatie

Afdeling Samenleving Richtlijn 730 Ingangsdatum: 01-10-2012

Afdeling Samenleving Richtlijn 730 Ingangsdatum: 01-10-2012 Afdeling Samenleving Richtlijn 730 Ingangsdatum: 01-10-2012 VERHAAL VAN BIJSTAND Algemeen Op grond van artikel 61 van de Wet werk en bijstand (WWB) kunnen door het College de kosten van bijstand worden

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 311 Voorstel van wet van het Lid Bontes tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek in verband met het beperken van de duur van partneralimentatie

Nadere informatie

Wij Willem Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje- Nassau, enz. enz. enz.

Wij Willem Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje- Nassau, enz. enz. enz. 34 231 Voorstel van wet van de leden Van Oosten, Recourt en Berndsen-Jansen tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en van enige andere wetten in verband met de herziening van het stelsel van

Nadere informatie

Partneralimentatie, levensverzekering of toch niet?

Partneralimentatie, levensverzekering of toch niet? Partneralimentatie, levensverzekering of toch niet? M. VAN MEURS & M. NIEUWENDIJK 1 1. Inleiding Als mensen gaan trouwen (of een geregistreerd partnerschap aangaan) beloven ze, bij de ambtenaar van de

Nadere informatie

Reactie (op het advies van de Raad van State) van de initiatiefnemers op 8 sept 2016

Reactie (op het advies van de Raad van State) van de initiatiefnemers op 8 sept 2016 1 https://www.raadvanstate.nl/adviezen/zoeken-in-adviezen/tekst-advies.html?id=12235 Reactie (op het advies van de Raad van State) van de initiatiefnemers op 8 sept 2016 De initiatiefnemers danken de Afdeling

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 20 202 33 3 Voorstel van wet van het Lid Bontes tot wijziging van Boek van het Burgerlijk Wetboek in verband met het beperken van de duur van partneralimentatie

Nadere informatie

Tips & Tricks. Beste gebruiker,

Tips & Tricks. Beste gebruiker, Tips & Tricks Beste gebruiker, Hierbij het handige INA Tips & Tricks document. Hierin staan tips en tricks over hoe u INA het beste kunt gebruiken. Daarnaast vindt u enkele inhoudelijke antwoorden op veelgestelde

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 34 231 Voorstel van wet van de leden Van Oosten, Kuiken en Groothuizen tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en van enige andere

Nadere informatie

Voorstel vereenvoudiging richtlijn kinderalimentatie

Voorstel vereenvoudiging richtlijn kinderalimentatie Voorstel vereenvoudiging richtlijn kinderalimentatie Werkgroep alimentatienormen november 2012 Voorstel vereenvoudiging richtlijn kinderalimentatie/co-ouderschap Stap 1: netto besteedbare inkomen Voor

Nadere informatie

Aanpassing richtlijn kinderalimentatie

Aanpassing richtlijn kinderalimentatie Aanpassing richtlijn kinderalimentatie Opmerkingen vooraf: - de richtlijn is niet aangepast aan de nieuwe regelgeving met ingang van 1 januari 2013. - de nieuwe regelgeving per 1 januari 2013 is wel verwerkt

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 311 Voorstel van wet van het Lid Bontes tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek in verband met het beperken van de duur van partneralimentatie

Nadere informatie

De grondslag van de partneralimentatie

De grondslag van de partneralimentatie De grondslag van de partneralimentatie Een onderzoek naar de invulling van de huwelijksgerelateerde vermindering van de verdiencapaciteit als grondslag voor het partneralimentatierecht Jelske Adema ANR

Nadere informatie

Is de vereenvoudigde berekening van kinderalimentatie ook een verbetering? Anouk Wakker

Is de vereenvoudigde berekening van kinderalimentatie ook een verbetering? Anouk Wakker Is de vereenvoudigde berekening van kinderalimentatie ook een verbetering? Anouk Wakker Alimentatie heeft de laatste jaren volop in de belangstelling gestaan. In 2004 werd een wetsvoorstel ingediend om

Nadere informatie

Door: Rik Smit FFP RFEA. Alimentatieadvies; een verkenning van reikwijdte en zorgplicht

Door: Rik Smit FFP RFEA. Alimentatieadvies; een verkenning van reikwijdte en zorgplicht Door: Rik Smit FFP RFEA Alimentatieadvies; een verkenning van reikwijdte en zorgplicht Stellingen Alimentatie advies is allesomvattend, behalve juridisch van aard Alimentatie advies is allesomvattend,

Nadere informatie

Hebben ongehuwde samenlevers recht op alimentatie?

Hebben ongehuwde samenlevers recht op alimentatie? Hebben ongehuwde samenlevers recht op alimentatie? december 2012 mr D.H.P. Cornelese De auteur heeft grote zorgvuldigheid betracht in het weergeven van delen uit het geldende recht. Evenwel noch de auteur

Nadere informatie

Advies wetsvoorstel herziening kinderalimentatie

Advies wetsvoorstel herziening kinderalimentatie Advies wetsvoorstel herziening kinderalimentatie Dit document bevat de alternatieve tekst van het origineel. Dit document is bedoeld voor mensen met een visuele beperking, zoals slechtzienden en blinden.

Nadere informatie

De bouwtekening. Datum: Auteur: Alibox. Bouwtekening, pagina 1

De bouwtekening. Datum: Auteur: Alibox. Bouwtekening, pagina 1 De bouwtekening Alibox is een programma voor advocaten en particulieren om alimentatie te berekenen. Het rapport van de werkgroep alimentatienormen is de basis voor Alibox. Op basis van dit rapport gecombineerd

Nadere informatie

Aanpassing richtlijn kinderalimentatie

Aanpassing richtlijn kinderalimentatie Aanpassing richtlijn kinderalimentatie Werkgroep alimentatienormen 16 november 2012 Aanpassing richtlijn kinderalimentatie Stap 1: netto besteedbare inkomen Voor alimentatiedoeleinden is het netto inkomen,voorzien

Nadere informatie

Wet herziening partneralimentatie: voorhuwelijkse alimentatieovereenkomst wordt geldig

Wet herziening partneralimentatie: voorhuwelijkse alimentatieovereenkomst wordt geldig Wet herziening partneralimentatie: voorhuwelijkse alimentatieovereenkomst wordt geldig Prof. mr. A.J.M. Nuytinck, hoogleraar privaatrecht, in het bijzonder personen-, familie- en erfrecht, Erasmus Universiteit

Nadere informatie

12 JAAR WET LIMITERING ALIMENTATIE (EchtscheidingBulletin augustus 2006) Nieuwe gevallen eindelijk duidelijkheid?

12 JAAR WET LIMITERING ALIMENTATIE (EchtscheidingBulletin augustus 2006) Nieuwe gevallen eindelijk duidelijkheid? 12 JAAR WET LIMITERING ALIMENTATIE (EchtscheidingBulletin augustus 2006) Nieuwe gevallen eindelijk duidelijkheid? Op 1 juli 2006 is het twaalf jaar geleden dat de Wet Limitering Alimentatie na scheiding

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal Vergaderjaar 1985-1986 18813 Wijzigingen van bepalingen in de Algemene Bijstandswet die betrekking hebben op het verhaal van kosten van bijstand Nr. 16 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS

Nadere informatie

Voorlopig verslag van de schriftelijke vragen van de Eerste Kamerfracties over wetsvoorstel , partneralimentatie, 11 februari 2019

Voorlopig verslag van de schriftelijke vragen van de Eerste Kamerfracties over wetsvoorstel , partneralimentatie, 11 februari 2019 - 1 - Eerste reactie, via e-mail We zijn verheugd over de ingebrachte vragen en opmerkingen van de Eerste Kamerleden! Ze hebben o.i. goed gekeken naar wat er in het wetsvoorstel staat en daar via hun vragen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 311 Voorstel van wet van het Lid Bontes tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek in verband met het beperken van de duur van partneralimentatie

Nadere informatie

MEMORIE VAN TOELICHTING. Algemeen. 1. Het wetsvoorstel in het kort

MEMORIE VAN TOELICHTING. Algemeen. 1. Het wetsvoorstel in het kort 34 231 Voorstel van wet van de leden Van Oosten, Recourt en Berndsen-Jansen tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en van enige andere wetten in verband met de herziening van het stelsel van

Nadere informatie

Geschiedenis partneralimentatie vanaf 1830

Geschiedenis partneralimentatie vanaf 1830 De indieners van de wet hebben in hun Memorie van Toelichting uitvoerig de geschiedenis beschreven van partneralimentatie. Ze zijn daarbij teruggegaan tot 1830, toen voor het eerst wettelijk werd vastgelegd

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 33 716 Wijziging van de Algemene Kinderbijslagwet, de Wet op het kindgebonden budget, de Wet werk en bijstand, de Wet inkomstenbelasting 2001,

Nadere informatie

Hof: T.C.P. Christoph Zon Familierecht Groep

Hof: T.C.P. Christoph Zon Familierecht Groep Jurisprudentie in Nederland januari 2014, afl. 1 «JIN» Personen- en familierecht 5 van een verzoek tot vervangende toestemming tot verhuizing, is de uitspraak van het Hof Amsterdam in deze zaak naar mijn

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Beleidsregels verhaal Wet werk en bijstand ( WWB) en Wet investeren in Jongeren (WIJ), gemeente Súdwest Fryslân.

Beleidsregels verhaal Wet werk en bijstand ( WWB) en Wet investeren in Jongeren (WIJ), gemeente Súdwest Fryslân. Beleidsregels verhaal Wet werk en bijstand ( WWB) en Wet investeren in Jongeren (WIJ), gemeente Súdwest Fryslân. Artikel 1: Begripsbepalingen 1. Alle begrippen die in deze beleidsregels worden gebruikt

Nadere informatie

ALIMENTATIE, DE STAND VAN ZAKEN

ALIMENTATIE, DE STAND VAN ZAKEN ALIMENTATIE, DE STAND VAN ZAKEN Mr. S.Y. Dijkstra is werkzaam als advocaat personen- en familierecht bij De Haan Advocaten & Notarissen. Het personen- en familierecht is volop in beweging. Ook de wet-

Nadere informatie

Rapport. Onduidelijke informatie over kinderbijdrage. Een onderzoek naar het optreden van het LBIO. Oordeel

Rapport. Onduidelijke informatie over kinderbijdrage. Een onderzoek naar het optreden van het LBIO. Oordeel Rapport Onduidelijke informatie over kinderbijdrage Een onderzoek naar het optreden van het LBIO Oordeel Op basis van het onderzoek vindt de klacht over Het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen

Nadere informatie

Training complexe echtscheidingen. 1 Regio Gooi en Vechtstreek

Training complexe echtscheidingen. 1 Regio Gooi en Vechtstreek Training complexe echtscheidingen 1 Regio Gooi en Vechtstreek Training complexe echtscheidingen Programma: 13.45 u Inloop 14.00 u Opening Catelijne van der Hoeven, stafarts Jeugd en Gezin 14.05 Juridisch

Nadere informatie

1. Kosten kinderen. Netto Gezins Inkomen. Berekend per 01-07-2014. Besteedbaar tijdens huwelijk / samenwonen. Vrouw 0 0 Gemaximeerd tot 6000

1. Kosten kinderen. Netto Gezins Inkomen. Berekend per 01-07-2014. Besteedbaar tijdens huwelijk / samenwonen. Vrouw 0 0 Gemaximeerd tot 6000 1. Kosten kinderen Berekend per 01-07-2014 Netto Gezins Inkomen Besteedbaar tijdens huwelijk / samenwonen Man 0 Vrouw 0 0 Gemaximeerd tot 6000 Gevonden kosten kinderen Minimaal Maximaal bij een inkomen

Nadere informatie

10 stappenplan (echt)scheiding

10 stappenplan (echt)scheiding Een scheiding is vaak vrij onoverzichtelijk. Met deze indeling in 10 stappen kan je precies zien wat je nog moet doen en waar je in het hele proces bent. Stap 1 Vaststellen van het gezamenlijke vermogen

Nadere informatie

ECLI:NL:HR:2017:1273. Uitspraak. Datum uitspraak Datum publicatie Zaaknummer 17/00900

ECLI:NL:HR:2017:1273. Uitspraak. Datum uitspraak Datum publicatie Zaaknummer 17/00900 ECLI:NL:HR:2017:1273 Instantie Hoge Raad Datum uitspraak 07-07-2017 Datum publicatie 07-07-2017 Zaaknummer 17/00900 Formele relaties Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Conclusie: ECLI:NL:PHR:2017:487

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

ADVIES VAN DE AFDELING ADVISERING VAN DE RAAD VAN STATE EN REACTIE VAN DE INITIATIEFNEMERS

ADVIES VAN DE AFDELING ADVISERING VAN DE RAAD VAN STATE EN REACTIE VAN DE INITIATIEFNEMERS 34 231 Voorstel van wet van de leden Van Oosten, Recourt en Swinkels tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en van enige andere wetten in verband met de herziening van het stelsel van partneralimentatie

Nadere informatie

NBGI voor scheiding & Eigen aandeel kosten kinderen

NBGI voor scheiding & Eigen aandeel kosten kinderen NBGI voor scheiding & Eigen aandeel kosten kinderen Met behulp van deze module kunt u het netto besteedbaar gezinsinkomen voor scheiding en het eigen aandeel van de ouders in de kosten van de kinderen

Nadere informatie

Uitspraak GERECHTSHOF ARNHEM-LEEUWARDEN. locatie Leeuwarden. afdeling civiel recht

Uitspraak GERECHTSHOF ARNHEM-LEEUWARDEN. locatie Leeuwarden. afdeling civiel recht ECLI:NL:GHARL:2015:7478 Instantie Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden Datum uitspraak 24-09-2015 Datum publicatie 07-10-2015 Zaaknummer 200.161.346/01 Rechtsgebieden Personen- en familierecht Bijzondere kenmerken

Nadere informatie

Blok 3/dag 5 Berry van Zuidam

Blok 3/dag 5 Berry van Zuidam Blok 3/dag 5 Berry van Zuidam 1 Berry van Zuidam 2 1 Agenda van de dag Introductie Berry van Zuidam Voortgang opleiding onderhoudsvoorzieningen ex-partner Theorie Oefenen Pensioen Theorie Oefenen Vooruitblik

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 33 716 Wijziging van de Algemene Kinderbijslagwet, de Wet op het kindgebonden budget, de Wet werk en bijstand, de Wet inkomstenbelasting 2001,

Nadere informatie

ECLI:NL:RBDHA:2013:8822

ECLI:NL:RBDHA:2013:8822 ECLI:NL:RBDHA:2013:8822 Instantie Rechtbank Den Haag Datum uitspraak 19072013 Datum publicatie 12082013 Zaaknummer C09445809 FA RK 134936 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Personen en

Nadere informatie

Gevolgen herziening partneralimentatie voor financiële situatie van ouders met (jonge) kinderen

Gevolgen herziening partneralimentatie voor financiële situatie van ouders met (jonge) kinderen Gevolgen herziening partneralimentatie voor financiële situatie van ouders met (jonge) kinderen Leidt het initiatiefwetsvoorstel 34231 Herziening partneralimentatie tot een grotere terugval van de financiële

Nadere informatie

DE MENING VAN BURGERS OVER DE TREMANORMEN

DE MENING VAN BURGERS OVER DE TREMANORMEN SAMENVATTING DE MENING VAN BURGERS OVER DE TREMANORMEN EEN EVALUATIEONDERZOEK ONDER GESCHEIDEN BURGERS NAAR DE RECHTERLIJKE ALIMENTATIENORMEN, GELDEND TOT APRIL 2013 KENNISCENTRUM MAATSCHAPPIJ EN RECHT

Nadere informatie

Tweede Kamerfractie VVD T.a.v.mr. F. van Oosten Postbus 20018 2500 EA Den Haag

Tweede Kamerfractie VVD T.a.v.mr. F. van Oosten Postbus 20018 2500 EA Den Haag Tweede Kamerfractie VVD T.a.v.mr. F. van Oosten Postbus 20018 2500 EA Den Haag bezoekadres Kneuterdijk 1 2514 EM Den Haag correspondentieadres Postbus 90613 2509 LP Den Haag contactpersoon datum 11 september

Nadere informatie

De Boorder Schoots.

De Boorder Schoots. De Boorder Schoots Amsterdam Naarden Arnhem Koningslaan 35 Peperstraat 9a Jansbuitensingel 29 1075 AB Amsterdam 1411 PX Naarden 6811 AD Arnhem Tel: (020) 573 37 30 Tel: (035) 623 59 78 Tel: (026) 760 01

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 33 716 Wijziging van de Algemene Kinderbijslagwet, de Wet op het kindgebonden budget, de Wet werk en bijstand, de Wet inkomstenbelasting 2001,

Nadere informatie

ECLI:NL:GHSGR:2012:BZ0856

ECLI:NL:GHSGR:2012:BZ0856 ECLI:NL:GHSGR:2012:BZ0856 Instantie Datum uitspraak 05-12-2012 Datum publicatie 08-02-2013 Gerechtshof 's-gravenhage Zaaknummer 200.109.671-01 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Civiel

Nadere informatie

Behoefte: op basis van de NIBUD-tabel bedraagt het eigen aandeel van de ouders 515 100 (kgb) = 415. De korting voor de standaardomgang is 15% = 62.

Behoefte: op basis van de NIBUD-tabel bedraagt het eigen aandeel van de ouders 515 100 (kgb) = 415. De korting voor de standaardomgang is 15% = 62. Vragen en antwoorden Casus 1 (zorgkorting en draagkrachtvergelijking) M heeft een netto besteedbaar inkomen (NBI) van 2100 per maand. V heeft een NBI van 1500 per maand. Er zijn 2 kinderen van 12 en 14,

Nadere informatie

Alimentatieberekening De heer Voor & Mevrouw Beeld

Alimentatieberekening De heer Voor & Mevrouw Beeld Alimentatieberekening De heer Voor & Mevrouw Beeld Kinderalimentatie Kinderalimentatie - kosten Om de kinderkosten vast te stellen gebruiken wij de tabellen die zijn opgesteld door de Nibud Werkgroep Alimentatienormen.

Nadere informatie

Alimentatie. In dit informatieblad. Inleiding

Alimentatie. In dit informatieblad. Inleiding Alimentatie In dit informatieblad vindt u informatie over de alimentatie van ex-echtgenoten, ex-geregistreerde partners en ouders voor hun kinderen tot 21 jaar. Deze situaties komen het meest voor. Bent

Nadere informatie

Partneralimentatie nieuwe stijl: korter, eenvoudiger, beter?

Partneralimentatie nieuwe stijl: korter, eenvoudiger, beter? Partneralimentatie nieuwe stijl: korter, eenvoudiger, beter? Adviesrapport over het initiatiefvoorstel Wet herziening partneralimentatie Auteur: Zohal Shadman Studentnummer: 2069121 Onderwijsinstelling:

Nadere informatie

Onderzoek naar de mening van burgers over de berekening van kinderalimentatie

Onderzoek naar de mening van burgers over de berekening van kinderalimentatie Onderzoek naar de mening van burgers over de berekening van kinderalimentatie September 2011 Bregje Dijksterhuis (HvA) & Nina Vels (LBIO) Inhoud 1 Inleiding... 2 1.1 Doel... 2 1.2 Onderzoeksvragen... 2

Nadere informatie

MEMORIE VAN TOELICHTING. Algemeen. 1. Het wetsvoorstel in het kort

MEMORIE VAN TOELICHTING. Algemeen. 1. Het wetsvoorstel in het kort 34 231 Voorstel van wet van de leden Van Oosten, Recourt en Berndsen-Jansen tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en van enige andere wetten in verband met de herziening van het stelsel van

Nadere informatie

Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr (mr. A.M.T. Wigger, voorzitter en mr. M.A. Kleijer, secretaris)

Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr (mr. A.M.T. Wigger, voorzitter en mr. M.A. Kleijer, secretaris) Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2018-772 (mr. A.M.T. Wigger, voorzitter en mr. M.A. Kleijer, secretaris) Klacht ontvangen op : 16 maart 2018 Ingediend door : Consument Tegen

Nadere informatie

Kinder- en partneralimentatie

Kinder- en partneralimentatie 1 Kinder- en partneralimentatie 2 Inhoud Voorwoord... 3 Kinderalimentatie... 4 Kinderkosten/kinderbijslag en kindgebonden budget... 4 Tremanormen... 4 Werkelijke kinderkosten en werkelijke inkomsten en

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 1993-1994 Nr. 109a 22 170 Wijziging van enige bepalingen van het voorstel van wet houdende wijziging van bepalingen in het Burgerlijk Wetboek in verband

Nadere informatie

Postbus AT Leiden. Aan de leden van de vaste commissie Justitie en Veiligheid Tweede Kamer. Per . Leiden, 11 september 2018

Postbus AT Leiden. Aan de leden van de vaste commissie Justitie en Veiligheid Tweede Kamer. Per  . Leiden, 11 september 2018 Aan de leden van de vaste commissie Justitie en Veiligheid Tweede Kamer Postbus 778 2300 AT Leiden Per Email Betreft: voorstel voor Wet herziening partneralimentatie, kamerstukken 34 231 Geachte dames

Nadere informatie

INA Berekening en verdeling van de kosten van de kinderen

INA Berekening en verdeling van de kosten van de kinderen INA Berekening en verdeling van de kosten van de kinderen Met deze rekenmethode kunt u de behoefte van de kinderen berekenen, de draagkracht van onderhoudsgerechtigden berekenen en bepalen wie wat kan

Nadere informatie

PvdA en VVD plan voor de nieuwe berekening van kinderalimentatie

PvdA en VVD plan voor de nieuwe berekening van kinderalimentatie PvdA en VVD plan voor de nieuwe berekening van kinderalimentatie 1. Het probleem De belangen van de bij een scheiding betrokken kinderen rechtvaardigen de betaling van kinderalimentatie. De huidige wettelijke

Nadere informatie

1. Kosten kinderen. Netto Gezins Inkomen. Berekend per 01-01-2015. Besteedbaar tijdens huwelijk / samenwonen. Vrouw 0 0 Gemaximeerd tot 6000

1. Kosten kinderen. Netto Gezins Inkomen. Berekend per 01-01-2015. Besteedbaar tijdens huwelijk / samenwonen. Vrouw 0 0 Gemaximeerd tot 6000 1. Kosten kinderen Berekend per 01-01-2015 Netto Gezins Inkomen Besteedbaar tijdens huwelijk / samenwonen Man 0 Vrouw 0 0 Gemaximeerd tot 6000 Gevonden kosten kinderen Minimaal Maximaal bij een inkomen

Nadere informatie

Reactie vfas op wetsvoorstel herziening partneralimentatie

Reactie vfas op wetsvoorstel herziening partneralimentatie Mr. R. van Coolwijk en mr. J.E.M.C. Moons 1 Artikelen Reactie vfas op wetsvoorstel herziening partneralimentatie Op 19 juni 2015 hebben de Kamerleden Foort van Oosten (VVD), Jeroen Recourt (PvdA) en Magda

Nadere informatie

ECLI:NL:GHSGR:2005:AU9743

ECLI:NL:GHSGR:2005:AU9743 ECLI:NL:GHSGR:2005:AU9743 Instantie Datum uitspraak 14-12-2005 Datum publicatie 17-02-2006 Zaaknummer Formele relaties Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Gerechtshof 's-gravenhage 112-H-05

Nadere informatie

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 10.1 INLEIDING In dit proefschrift is onderzocht in hoeverre en op welke wijze het Nederlandse partneralimentatierecht verbeterd kan worden door een duidelijk

Nadere informatie

Hoge Raad , ECLI:NL:HR:2015:3011

Hoge Raad , ECLI:NL:HR:2015:3011 Hoge Raad 09-10-2015, ECLI:NL:HR:2015:3011 Inhoudsindicatie De Hoge Raad beantwoordt de prejudiciële vragen: Het kindgebonden budget, inclusief de alleenstaande ouderkop, dient niet in aanmerking te worden

Nadere informatie

EB. Tijdschrift voor scheidingsrecht, Het effect van tijdsverloop op behoefte en behoeftigheid

EB. Tijdschrift voor scheidingsrecht, Het effect van tijdsverloop op behoefte en behoeftigheid EB. Tijdschrift voor scheidingsrecht, Het effect van tijdsverloop op behoefte en behoeftigheid Vindplaats: EB 2014/34 Auteur: Mr. M. Van Yperen-Groenleer [1] Het effect van tijdsverloop op behoefte en

Nadere informatie

3 Beperken duur partneralimentatie

3 Beperken duur partneralimentatie 3 Aan de orde is de behandeling van: - het Voorstel van wet van het lid Bontes tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek in verband met het beperken van de duur van partneralimentatie en tot

Nadere informatie

Alimentatie: een proces van ontwikkelingen Een onderzoek naar de recente ontwikkelingen op het gebied van kinder- en partneralimentatie

Alimentatie: een proces van ontwikkelingen Een onderzoek naar de recente ontwikkelingen op het gebied van kinder- en partneralimentatie Alimentatie: een proces van ontwikkelingen Een onderzoek naar de recente ontwikkelingen op het gebied van kinder- en partneralimentatie Student: Nathalie Heuten Studentnummer: 2037111 Onderwijsinstelling:

Nadere informatie

De herziening van de partneralimentatie Een game changer of een wensdenken?

De herziening van de partneralimentatie Een game changer of een wensdenken? De herziening van de partneralimentatie Een game changer of een wensdenken? Naam: Claire Zonneveld Masteropleiding: Privaatrechtelijke rechtspraktijk Begeleider: Dr. I. Curry-Sumner Tweede lezer: Mw. dr.

Nadere informatie

BEREKENING KINDERALIMENTATIE

BEREKENING KINDERALIMENTATIE BEREKENING KINDERALIMENTATIE In Aliment 2016 worden de kinderen waarvoor betrokkene onderhoudsplichtig is individueel benaderd. De kinderen worden dus niet, zoals het uitgangspunt van het Tremarapport

Nadere informatie

Scriptie. Thema: Partneralimentatie

Scriptie. Thema: Partneralimentatie Scriptie Thema: Partneralimentatie In hoeverre kunnen het huidige en het voorgestelde recht met betrekking tot de partneralimentatie verbeterd of aangevuld worden aan de hand van het Duitse recht met betrekking

Nadere informatie

Huwelijksvermogensrecht journaal. Oktober 2015

Huwelijksvermogensrecht journaal. Oktober 2015 Huwelijksvermogensrecht journaal Oktober 2015 Items Vinger aan de pols: Voorstel van wet 33 987, Literatuur Afwikkeling huwelijkse voorwaarden of afkoop? Verdeling vorderen? Beleggingsvisie en samenwoners?

Nadere informatie

Partner- en kinderalimentatie: knelpunten en voorstellen voor verbetering

Partner- en kinderalimentatie: knelpunten en voorstellen voor verbetering Partner- en kinderalimentatie: knelpunten en voorstellen voor verbetering NETHERLANDS INSTITUTE FOR LAW AND GOVERNANCE PARTNER- EN KINDERALIMENTATIE: KNELPUNTEN EN VOORSTELLEN VOOR VERBETERING Onder redactie

Nadere informatie

Wij Willem Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje- Nassau, enz. enz. enz.

Wij Willem Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje- Nassau, enz. enz. enz. 34 154 Voorstel van wet van de leden Recourt en Van der Steur tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek en van enige andere wetten in verband met de herziening van het stelsel van kinderalimentatie (Wet

Nadere informatie

Mevrouw I. van Engelshoven, Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Leden van de Vaste Commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Mevrouw I. van Engelshoven, Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Leden van de Vaste Commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Aan: Initiatiefnemers wet herziening van het stelsel van partneralimentatie, de leden Van Oosten, Kuiken en Groothuizen De heer F. Grapperhaus, Minister van Justitie en Veiligheid Leden van de Vaste Commissie

Nadere informatie

Alimentatiekantoor.nl

Alimentatiekantoor.nl Fax naar: 084-729 59 38 Pag. 1/5 Alimentatie Alimentatie berekenen? Wij kunnen dit voor u berekenen a.d.h.v. de inkomensgegevens of indien u variable inkomens (ondernemer) heeft op basis van trends en

Nadere informatie

Rapport. Rapport betreffende een klacht over het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen te Rotterdam. Datum: 17 december 2012

Rapport. Rapport betreffende een klacht over het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen te Rotterdam. Datum: 17 december 2012 Rapport Rapport betreffende een klacht over het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen te Rotterdam. Datum: 17 december 2012 Rapportnummer: 2012/203 2 Klacht Verzoekster klaagt erover dat het LBIO,

Nadere informatie

Is partneralimentatie toe aan modernisering?

Is partneralimentatie toe aan modernisering? Is partneralimentatie toe aan modernisering? Rechtvaardig partneralimentatie in een moderne samenleving Student: Sevgi Akpinar Administratienummer: 118889 Instelling: Opleiding: Scriptiebegeleider: Tweede

Nadere informatie

Uit elkaar. Wat nu? deskundig advies bij echtscheidingen

Uit elkaar. Wat nu? deskundig advies bij echtscheidingen Uit elkaar Wat nu? deskundig advies bij echtscheidingen Eén echtscheidingsnotaris of twee advocaten De Echtscheidingsnotaris is gespecialiseerd in het adviseren bij echtscheiding en het beëindigen van

Nadere informatie

ECLI:NL:GHSGR:2006:AV2657

ECLI:NL:GHSGR:2006:AV2657 ECLI:NL:GHSGR:2006:AV2657 Instantie Datum uitspraak 08-02-2006 Datum publicatie 09-03-2006 Zaaknummer Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Gerechtshof 's-gravenhage 1103-M-05 Personen-

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 231 Voorstel van wet van de leden Van Oosten, Recourt en Swinkels tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en van enige andere wetten

Nadere informatie

Reactie vfas op het Wetsvoorstel Scheiden zonder rechter

Reactie vfas op het Wetsvoorstel Scheiden zonder rechter Reactie vfas op het Wetsvoorstel Scheiden zonder rechter Den Haag, 13 februari 2014 Inleiding De vereniging van Familierecht Advocaten en Scheidingsmediators (vfas) heeft kennisgenomen van het concept-wetsvoorstel

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal I Vergaderjaar 01-019 34 31 Voorstel van wet van de leden Van Oosten, Kuiken en Groothuizen tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en van enige andere wetten

Nadere informatie

» Samenvatting. » Uitspraak. Procedure. JPF 2012/54 Rechtbank 's-gravenhage 22 november 2011, 396881 FA RK 11-4729; LJN BU5751. ( mr.

» Samenvatting. » Uitspraak. Procedure. JPF 2012/54 Rechtbank 's-gravenhage 22 november 2011, 396881 FA RK 11-4729; LJN BU5751. ( mr. JPF 2012/54 Rechtbank 's-gravenhage 22 november 2011, 396881 FA RK 11-4729; LJN BU5751. ( mr. Alt-van Endt ) Het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen te Rotterdam, hierna te noemen: het LBIO, optredende

Nadere informatie

Rapport. Rapport over een klacht over Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen. Datum: 14 mei Rapportnummer: 2012/082

Rapport. Rapport over een klacht over Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen. Datum: 14 mei Rapportnummer: 2012/082 Rapport Rapport over een klacht over Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen Datum: 14 mei 2012 Rapportnummer: 2012/082 2 Klacht Verzoeker klaagt erover dat het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen

Nadere informatie

I. Vledder Neijenhof Luyt Advocaten. Hof:

I. Vledder Neijenhof Luyt Advocaten. Hof: Jurisprudentie in Nederland december 2015, afl. 10 «JIN» Personen- en familierecht 219 Ook ontspint zich onder familierechtadvocaten een debat over de precieze uitwerking van het oordeel van de Hoge Raad.

Nadere informatie

ECLI:NL:GHSGR:2007:BA4280

ECLI:NL:GHSGR:2007:BA4280 ECLI:NL:GHSGR:2007:BA4280 Instantie Datum uitspraak 11-04-2007 Datum publicatie 03-05-2007 Zaaknummer Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Gerechtshof 's-gravenhage 1111-H-06 Personen-

Nadere informatie

1. Besteedbaar inkomen tijdens Huwelijk/Samenwonen

1. Besteedbaar inkomen tijdens Huwelijk/Samenwonen 1. Besteedbaar inkomen tijdens Huwelijk/Samenwonen Tarieven 2e helft 2014 Partij Bas Zaak Bas - Ingrid - met T Berekend per 01-07-2014 Trema BOX 1 Inkomen uit werk en woning 60 Loon volgens jaaropgaaf

Nadere informatie

Handleiding Samenloop

Handleiding Samenloop Handleiding Samenloop Inleiding Steeds vaker krijgt u te maken met samenloop. De situatie dat er meer dan twee onderhoudsplichtigen zijn, die dan ook nog een onderhoudsplicht hebben voor kinderen in verschillende

Nadere informatie

MEMORIE VAN ANTWOORD Ontvangen 17 april Inleiding

MEMORIE VAN ANTWOORD Ontvangen 17 april Inleiding 34 231 Voorstel van wet van de leden Van Wijngaarden, Kuiken en Groothuizen tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en van enige andere wetten in verband met de herziening van het stelsel van

Nadere informatie

afspraken die in het Najaarsoverleg 2008 zijn gemaakt. Volstaan wordt dan ook met hiernaar te verwijzen.

afspraken die in het Najaarsoverleg 2008 zijn gemaakt. Volstaan wordt dan ook met hiernaar te verwijzen. Reactie op de brief van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) inzake het wetsvoorstel tot wijziging van Boek 7, titel 10, van het Burgerlijk Wetboek in verband met het limiteren van de hoogte van de

Nadere informatie

NETHERLANDS INSTITUTE FOR LAW AND GOVERNANCE KOUDE UITSLUITING

NETHERLANDS INSTITUTE FOR LAW AND GOVERNANCE KOUDE UITSLUITING NETHERLANDS INSTITUTE FOR LAW AND GOVERNANCE KOUDE UITSLUITING Materiële problemen en onbillijkheden na scheiding van in koude uitsluiting gehuwde echtgenoten en na scheiding van ongehuwd samenlevende

Nadere informatie

de Rechtspraak Raad voor de rechtspraak Ministerie van Veiligheid en Justitie mr. F. Teeven Postbus 20301 2500 ER DEN HAAG

de Rechtspraak Raad voor de rechtspraak Ministerie van Veiligheid en Justitie mr. F. Teeven Postbus 20301 2500 ER DEN HAAG Ministerie van Veiligheid en Justitie mr. F. Teeven Postbus 20301 2500 ER DEN HAAG Directie Strategie en Ontwikkeling bezoekadres Kneuterdijk 1 2514 EM Den Haag correspondentieadres Postbus 90613 2509

Nadere informatie