Op reis langs de voorzieningen

Transcriptie

1 Op reis langs de voorzieningen

2

3 Op reis langs de voorzieningen Voorlichtingsprogramma voor ouders van kinderen tot en met 12 jaar met een verstandelijke beperking en een niet-westerse achtergrond Draaiboek Wat kunnen voorzieningen, hulpmiddelen en regelingen bijdragen aan het in evenwicht houden van draagkracht en draaglast? In opdracht van het project Samen verder in de gekleurde wereld van Rotterdam, MEE Rotterdam Rijnmond Ank Loog Vilans

4 2009 Vilans Niets uit deze uitgave en de Powerpoint downloads behorende bij deze uitgave mogen worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk fotokopie, microfilm of op enige andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming. Deze uitgave is financieel mogelijk gemaakt door subsidie voor het project Samen verder in de gekleurde wereld van Rotterdam, subsidie voor het project Diversiteit in participatie ZonMw en subsidie van het Fonds Verstandelijk Gehandicapten ( Redactiecommissie Rohina Raghoebier, projectmanager Samen verder in de gekleurde wereld van Rotterdam en initiatiefneemster voor de actualisering van deze cursus, MEE Rotterdam Rijnmond tot 1 april 2008 Chantelle Rodgers, projectmedewerkster Samen verder in de gekleurde wereld van Rotterdam, MEE Rotterdam Rijnmond en na 1 april 2008 projectmanager Fatma Alakay, cursusleidster in de pilotuitvoering Birsen Yurdakul, CMO Stimulans Auteur Ank Loog Foto s Studio Jee Mol/ Mike Harris (zwart-wit), Katrien Mulder (kleur) Illustraties (bijeenkomst 3) Nederlands Jeugdinstituut: Opvoeden & Zo Pictogrammen Visitaal Pictogrammen Amsterdam ISBN Vilans MEE Rotterdam Rijnmond Catharijnesingel 47 Schiedamse Vest 154 Postbus BH Rotterdam 3503 RE Utrecht Telefoon (010) Telefoon (030) Fax (010) Fax (030) info@meerotterdam.nl info@vilans.nl Website Website Te bestellen via :

5 Inhoud Voorwoord 7 Inleiding 9 1 Draaiboek voor organisatoren 1.1 Doel en opzet van de voorlichtingscursus Organisatie en planning Voorbereiding door de cursusleidster 25 Bijlagen 29 Voorbeeldbrief uitnodiging ouders 31 Voorbeeld certificaat deelnemers 33 2 Draaiboek voor cursusleidsters Bijeenkomst 1 Kennismaking en introductie op de cursus 35 Bijeenkomst 2 Goed zorgen voor jezelf als ouder 51 Bijeenkomst 3 Goed zorgen voor alle kinderen 67 Bijeenkomst 4 Rondkomen met je geld in een passende woning 83 Bijeenkomst 5 Je kind stimuleren in zijn ontwikkeling, voorbereiden op volwassenheid 91 Bijeenkomst 6 Met eigen ogen gaan verkennen 103

6

7 Voorwoord Dit draaiboek is een bewerking van de gelijknamige uitgave uit 2002, geschreven door de te jong overleden Henny Nelissen. Die versie was gebaseerd op proefuitvoeringen in 1998 en 1999, ontwikkeld door het NIZW (voorganger van Vilans) in samenwerking met de stichting Dienstverlening Gehandicapten (inmiddels opgegaan in de CG-Raad) en SPD (nu MEE) Amstel en Zaan. Deze nieuwe versie is ten opzichte van de voorgaande uitgave op de volgende punten gewijzigd: In iedere bijeenkomst zijn werkvormen opgenomen met het doel een verbinding te leggen tussen eigen kennis en ervaringen van de deelnemers en de nieuwe kennis die wordt overgedragen. Er is meer aandacht voor non-verbale werkvormen om het leerproces van de deelnemers op verschillende manieren te bevorderen. Er is een aparte bijeenkomst ingevoegd om deelnemers te stimuleren hun eigen verantwoordelijkheid te nemen om draagkracht en draaglast in evenwicht te houden; om hen te stimuleren goed voor zichzelf te zorgen en daarbij hulp van familie in te roepen. In de slotbijeenkomst wordt niet meer gevraagd naar de oordelen van de deelnemers over voorzieningen en instellingen met als doel deze kenbaar te maken aan de verantwoordelijke instellingen als verbeteropdracht. Na een oriënterende cursus van zes dagdelen zijn deelnemers vermoedelijk nog niet in staat een dergelijk afgewogen oordeel te geven. Ervaringen van ruim tien jaar interculturalisering hebben geleerd dat dit een langdurig proces is. De ambities op dit gebied zijn daarom in de nieuwe versie iets beperkter geformuleerd. De ervaringen van de deelnemers komen door de hele cursus heen aan de orde. Door deze programmawijziging is er in de slotbijeenkomst ruimte gekomen om deelnemers te stimuleren over de toekomst van hun kind na te denken. 7

8

9 Inleiding Dit draaiboek biedt handreikingen aan organisaties en individuen die groepsgewijs voorlichting geven aan: ouders van kinderen (tot en met 12 jaar) met een verstandelijke beperking; die een niet-westerse achtergrond hebben; de Nederlandse taal zeer beperkt beheersen; weinig weten van instellingen en voorzieningen of daar nog maar kort contact mee hebben. In dit draaiboek spreken we over deelnemers of ouders(in plaats van moeder en/of vader). Daarnaast gebruiken we de term cursusleidster en voorlichtster, aangezien de ervaring uitwijst dat het vaak vrouwen zijn die voorlichtingscursussen geven. Uiteraard kan hiervoor ook de mannelijke vorm worden gelezen. De woorden voorlichting en informatie gebruiken we door elkaar, omdat de praktijk leert dat zowel ouders als beroepskrachten dat vaak doen. De voorlichtingscursus is een hulpmiddel in de communicatie tussen eerstelijnshulp- en -zorgorganisaties en ouders die de Nederlandse taal zeer beperkt beheersen. De cursus wordt in de taal van de ouders gegeven. Er wordt beeldmateriaal gebruikt en mondeling informatie overgedragen. De cursus kan een eerste stap zijn om de ouders eenzelfde uitgangspositie te bieden en hun toegang te verschaffen tot voorzieningen en diensten. In veel gezinnen zal daarna een individueel traject nodig zijn, begeleid door een zorgconsulent. Verder kan de positie van de ouders worden versterkt wanneer in een gecombineerde aanpak door verschillende organisaties ouders ook een stimulans krijgen om gebruik te maken van opvoedingsondersteuning (individueel of groepsgewijs). Het is mogelijk de werking van de cursus te vergroten door de deelnemers na afronding van de cursus uit te nodigen deel te nemen aan een informatiemarkt. Op die markt presenteren alle organisaties in het werkgebied zich die een aanbod verzorgen dat voor de ouders van belang kan zijn. Zo kunnen de ouders contact maken met mensen die in die organisaties werken en is het mogelijk een aantal vragen van de ouders direct te beantwoorden. Op die manier kan de informatiemarkt een schakel vormen in het proces het vertrouwen van de doelgroep te verwerven. 9 De proefuitvoering van deze cursus in het Turks heeft in het voorjaar van 2008 plaatsgevonden in opdracht van het project Samen verder in de gekleurde wereld van Rotterdam van MEE Rotterdam Rijnmond. In het hele draaiboek wordt MEE als organisator van de cursus genoemd en worden Turkse ouders als voorbeeldgroep gebruikt. Het draaiboek kan echter ook door andere organisaties worden gebruikt als zij een specifiek project voor doelgroepen met een niet-westerse achtergrond willen starten, ook voor andere taalgroepen. Het gebruikte fotomateriaal is multicultureel, zodat ook andere dan Turkse ouders zich erin kunnen herkennen.

10 Dit draaiboek bestaat uit twee delen: 1 Draaiboek voor organisatoren Doel en opzet van de voorlichtingscursus Organisatie en planning Voorbereiding door de cursusleidster 2 Draaiboek voor cursusleidsters Uitvoering van de voorlichtingsbijeenkomsten 1 t/m 6 10

11 1.1 Doel en opzet van de voorlichtingscursus Doelen van de groepsvoorlichting De voorlichtingscursus heeft twee doelen: 1 Het stilzwijgen over opvoedingsproblemen doorbreken. Ouders aanzetten tot nadenken over hun eigen (on)mogelijkheden en behoeften om een balans tussen draagkracht en draaglast te vinden en te behouden. Ouders steunen om eigen keuzes te maken ten behoeve van de ontwikkeling van hun kinderen. 2 Een eerste oriëntatie op voorzieningen, regelingen en hulpverleners voor ouders die de Nederlandse taal slecht tot matig beheersen en die zwaarbelast zijn door de zorg voor een of meer kinderen met een beperking. Deze ouders in contact brengen met mensen die bij die voorzieningen werken. Omdat in deze voorlichtingscursus slechts globale en algemene informatie aan bod kan komen, leren de deelnemers ook persoonlijk enkele hulpverleners kennen bij wie zij terechtkunnen voor voorlichting, individueel advies en hulp op maat. Dit verlaagt de drempel naar voorzieningen. Met het oog hierop is er ook een excursie opgenomen in het programma en wordt gebruikgemaakt van gastdocenten en/of voorlichtsters van verschillende organisaties. 11 De ervaring leert dat het goed werkt als aan de cursusgroep ouders deelnemen met kinderen in vergelijkbare leeftijdsgroepen. Dit maakt het mogelijk beter op de vragen van de ouders aan te sluiten. De voorkeur gaat uit naar groepen ouders met kinderen tot en met 12 jaar. Waarom groepsvoorlichting in de eigen taal? Ouders met een niet-westerse achtergrond ontbreekt het vaak aan basisinformatie, zeker als zij de Nederlandse taal beperkt beheersen. De informatie van zorg- en hulpverleners, scholen en gemeenten over hulp en zorg voor ouders en kinderen met een beperking wordt door hen regelmatig niet (goed) begrepen. Ongeveer 40 procent van de Turken en 45 procent van de Marokkanen heeft geen onderwijs of alleen basisonderwijs gevolgd. Van de Surinamers en Antillianen heeft bijna een vijfde deel niet meer dan basisonderwijs genoten. Ongeveer een kwart tot een derde van de Turken en Marokkanen spreekt nooit Nederlands met hun kinderen. Partners spreken bijna nooit Nederlands met elkaar. Zoals hieronder blijkt heeft rond de 40% van de Turken en Marokkanen moeite met zowel het spreken als met het begrijpen van de Nederlandse taal. Bij Surinamers en Antillianen ligt dit percentage rond de 25%.

12 Specificatie van de problemen van respondenten die moeite hebben met een gesprek in het Nederlands, 2006 (in procenten). Turken Marokkanen Surinamers Antillianen vooral moeite met spreken vooral moeite met begrijpen met allebei moeite Bron: SCP Schriftelijke informatie bereikt deze ouders niet of onvoldoende, ook niet als deze in de eigen taal beschikbaar is. De wijze van informatieverwerving gaat bij deze ouders vaak via persoonlijk contact, via mondelinge overdracht. Het gevolg hiervan is dat de ouders en de kinderen het moeilijker hebben dan nodig is. De moeders lopen een grote kans overbelast te raken. 2 De beide ouders vinden het moeilijk om goed met hun kind om te gaan. Oudere kinderen met een verstandelijke beperking worden ook vaak buiten het gezin niet goed opgevangen. 3 Mensen die weinig of geen Nederlands spreken en wellicht ook een beperkte schoolopleiding hebben genoten, zijn gewend aan mondelinge informatieoverdracht. Iemand die iets weet, vertelt het aan de ander. Als iemand iets te weten wil komen, zoekt hij of zij een bekende in eigen kring van wie wordt verwacht dat die hem of haar verder kan helpen. 12 Ouders praten echter niet gemakkelijk over hun problemen met hun kind(eren) met een beperking. Schuld- en schaamtegevoelens belemmeren hen soms om daar open over te zijn. Dat betekent dat deze ouders betrekkelijk weinig gebruikmaken van onderlinge informatieuitwisseling. Informatie die mondeling in eigen kring wordt doorgegeven, is daarnaast al snel onbetrouwbaar aangezien degenen die de informatie doorgeven zelf misschien niet alles goed hebben gehoord of begrepen. De ouders die vanwege hun kind(eren) al wel contacten hebben met zorg- en hulpverleners, krijgen vaak met veel verschillende beroepskrachten te maken. Deze geven ieder informatie over dat stukje in de puzzel waar zij zich mee bezighouden. De ouders krijgen op die manier geen overzicht en geen volledig beeld van de mogelijkheden. Het komt niet vaak voor dat beroepskrachten een tolk inschakelen in hun contacten met ouders die gebrekkig of geen Nederlands spreken. De gegeven informatie komt ook om die reden regelmatig niet goed over. Het gevolg hiervan is dat ouders weinig weten en ook vrijwel niet in staat zijn om zelf de regie te houden bij het oplossen van problemen: je kunt immers niet vragen om zaken waarvan je niet weet dat ze bestaan. 1 Dagevos, J. en M. Gijsberts (red). Jaarrapport integratie Den Haag: SCP, Vink, M., N. Taoujni en H. Tjoa. Er is geen vluchtstrook. Allochtone mantelzorgers in Bos en Lommer. Amsterdam: APCP, Loog. A. (red). De complexiteit van allochtone mantelzorg. Onderzoek naar de belasting van allochtone mantelzorgers in opdracht van stadsdeel Slotervaart door OsiraGroep en Unal Zorg. Amsterdam Slotervaart, Potter, T. Allochtone mantelzorgers aan het woord: over de positie van allochtone mantelzorgers. Utrecht: Alleato Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling, Aysel Disbudak, interview Verstandelijke beperking als taboe, de Volkskrant

13 Groepsvoorlichting in de eigen taal kan eraan bijdragen dat ouders taboes doorbreken, doordat ze met elkaar over persoonlijke ervaringen en gevoelens 4 kunnen praten en daardoor steun aan elkaar hebben. Groepsvoorlichting kan ouders helpen zo goed mogelijk voor hun kinderen te zorgen en de eigen regie te voeren. Door in de eigen taal, mondeling en met veel beeldmateriaal, samenhangend en overzichtelijk informatie te bieden, is de kans groter dat de informatie juist overkomt en beklijft. Groepsvoorlichting in de eigen taal is wenselijk voor een deel van de bevolking. Dit geldt echter niet zonder meer voor alle migrantenouders met een kind met beperkingen. Hoewel we in dit draaiboek uitgaan van groepsvoorlichting in de eigen taal van de ouders, zal dat niet in alle plaatsen mogelijk zijn omdat de (financieel en praktisch noodzakelijke) groepsgrootte dan niet wordt behaald. In dat geval is het mogelijk om te werken met eenvoudig en beeldend Nederlands als voertaal. Dit vraagt wel extra voorbereidingswerk van de cursusleidster. Overzicht van de cursusbijeenkomsten 1 Kennismaking en introductie op de cursus: praten over de belangrijkste knelpunten die de deelnemers ervaren cursusprogramma presenteren keuze voor al dan niet deelnemen en aanmelden voor volgende bijeenkomsten 2 Goed zorgen voor jezelf als ouder: balans draagkracht draaglast het belang van kortstondig loslaten en ontspannen informatie van de MEE-voorlichtster over ontmoetings- en ontspanningsmogelijkheden en lotgenotencontacten informatie over mogelijkheden voor hulp in huis van familie, vrijwilligers of instellingen (MEE, thuiszorg, kortverblijfopvang/logeren) 3 Goed zorgen voor alle kinderen: het kind met een beperking stimuleren en positief waarderen, grenzen stellen informatie van de MEE-voorlichtster over mogelijkheden voor opvoedingsondersteuning, opvoedingscursussen, hulp van MEE informatie over wat mogelijk is aan ontwikkelingsstimulering voor kinderen 4 Rondkomen met je geld in een passende woning: inventariseren wat financieel gezien de belangrijkste knelpunten zijn informatie van de MEE-voorlichtster over indicatiestelling pgb in natura en in geld, voor- en nadelen van het pgb-werkgeverschap, risico s etc.; Wmo / gemeentelijke regelingen, bijzondere bijstand, regelingen voor chronisch zieke en gehandicapte kinderen rugzakje voor kinderen die naar een gewone basisschool gaan hulp bij het invullen van formulieren, administratie etc Voor iedereen, overal ter wereld geldt dat de moedertaal de taal is waarop iemand terugvalt als emoties een rol spelen.

14 5 Je kind stimuleren in zijn ontwikkeling, voorbereiden op volwassenheid: groepsgesprek over de toekomst: wat als de kinderen ouder worden; wat is goed voor hen, wat is goed voor de ouders? informatie van de MEE-voorlichtster over dagverblijf, school of dagcentrum, sociale werkvoorziening, begeleid werk woonvoorzieningen voor kinderen, jongeren en volwassenen met een beperking evaluatie van de cursus 6 Met eigen ogen gaan verkennen: excursie naar een dagcentrum en/of logeerhuis De cursus kan wekelijks of tweewekelijks worden uitgevoerd. Het programma van de bijeenkomsten is berekend op ongeveer 2 uur, uitgezonderd de excursie. Afhankelijk van de keuze van de locatie en de beschikbaarheid van middelen kan de excursie een of twee dagdelen beslaan. In verband met het belang van contactlegging met de ouders is het zaak dat de cursusleidster per bijeenkomst minimaal 3 uur aan de uitvoering kan besteden. Vooraf aan de bijeenkomst en zeker na afloop ervan zal zij tijd nodig hebben om persoonlijk met deelnemers te praten en afspraken te maken voor individuele hulpverlening. 14

15 1.2 Organisatie en planning Initiatief Het initiatief tot het geven van de voorlichting kan komen van een organisatie als MEE, GGD, thuiszorg, Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling (CMO) of een oudervereniging, een initiatief tot bevordering van maatschappelijke participatie, een platform gehandicapten of een zelforganisatie. Als niet een zelforganisatie de initiatiefnemer is, is het van belang een dergelijke organisatie of sleutelfiguren uit de gemeenschap te betrekken bij het organiseren van de voorlichting, bijvoorbeeld door middel van een werkgroep. Zij kunnen een belangrijke rol vervullen bij de werving van deelnemers. Na het vormen van een werkgroep worden er in de oriënterende fase afspraken gemaakt over: keuze voor doelgroep(en) voor de voorlichtingscursus(sen) in eigen taal voor Turken, Marokkanen, Kaapverdianen, Chinezen, nieuwkomers als Somaliërs, Irakezen, Iraniërs, Antillianen en Surinamers (bij sommige groepen zoals Antillianen en Surinamers is (eenvoudig) Nederlands ook een mogelijkheid); de inkadering van de groepsvoorlichting; mogelijkheden voor contact met zorgaanbieders en individueel dan wel groepsaanbod als vervolg; de financiering; het beschikbaar stellen van medewerkers en faciliteiten; de coördinatie; de keuze van de cursusleidster en de voorlichtsters vanuit verschillende organisaties. 15 Coördinator Voor de voorlichtingscursus moeten tal van zaken worden geregeld. Iemand moet contacten leggen met de betrokken organisaties en de excursies voorbereiden, de werving en het uitnodigen van de deelnemers regelen, een goede ruimte reserveren, het voorlichtingsmateriaal en de apparatuur beschikbaar krijgen, een cursusleidster en voorlichtster in de eigen taal of een tolk regelen. De ervaring leert dat deze opzet alleen slaagt als iemand de verantwoordelijkheid krijgt voor de coördinatie en deze ook daadwerkelijk aanvaardt. Vanzelfsprekend kan de betreffende coördinator onderdelen van het werk aan een of meer anderen delegeren. Hierbij moet duidelijk blijven wie er aangesproken kan worden wanneer er iets moet worden gedaan of als er vragen zijn. Ook is het belangrijk dat de coördinator en de cursusleidster goed kunnen samenwerken. De belangrijkste gewenste kwaliteiten voor een coördinator zijn: ervaring met het organiseren van bijeenkomsten; kunnen samenwerken;

16 in staat zijn de verantwoordelijkheid voor de coördinatie op zich te nemen; op de hoogte zijn van voorzieningen voor en ontwikkelingen in de leefsituatie van (migranten- en vluchtelingen)ouders; contacten hebben met organisaties op het terrein van welzijn, wonen en zorg; contacten onderhouden met zelforganisaties van migranten en vluchtelingen. Cursusleidster 16 Soms wordt de coördinatie en de cursusleiding door één persoon gerealiseerd. Soms is de coördinatie een taak van een vaste medewerkster van een organisatie en wordt er voor de cursus apart een cursusleidster aangetrokken. De gewenste kwaliteiten van een cursusleidster zijn: ervaring met (migranten)groepen; in staat zijn met het draaiboek voor de cursus te werken; in hoofdlijnen bekend zijn met de voorzieningen voor kinderen met een beperking; op de hoogte zijn van beleid in de gehandicaptensector; op de hoogte zijn van opvoedings- en zorgopvattingen en praktijken binnen de doelgroep; affiniteit hebben met de doelgroepen en met participatiebevordering; de deelnemers respecteren; bij voorkeur de eigen taal van de doelgroep spreken; emoties kunnen hanteren die worden opgeroepen bij de deelnemers door het onderwerp of door ingewikkelde regelgeving; kunnen omgaan met de tijdsdruk. Deze voorlichtingscursus is bedoeld als eerste brede oriëntatie en niet om dieper in te gaan op individuele vragen. Hiernaast is het doel niet gericht op lotgenotencontact, hoewel dat wel een effect kan zijn. Toch zullen veel deelnemers met individuele vragen komen of persoonlijke aandacht vragen voor hun problematiek. Ook zullen er veel emoties loskomen, met betrekking tot zowel de zorgen die mensen hebben als de ervaringen met bejegening door zorgorganisaties. Hiervoor is in deze bijeenkomsten niet veel ruimte en dit kan beter in individuele afspraken worden behandeld. Dat vraagt een voortdurend afwegen en laveren tussen het uitvoeren van het geplande programma en het tegemoetkomen aan de emoties en vragen van de deelnemers. Om die reden pleiten wij voor twee personen als cursusleiding. Deze werkwijze maakt het mogelijk het proces goed in de gaten te houden en het biedt meer mogelijkheden voor de individuele contactlegging met de deelnemers. Maar in de praktijk zal dit niet altijd mogelijk zijn. De cursusleidster is bij alle bijeenkomsten aanwezig. Zij is verantwoordelijk voor het groepsproces, de orde van de bijeenkomst en de uitvoering van enkele programma-onderdelen. Bij andere onderdelen van bijeenkomsten wordt eventueel ook een voorlichtster uitgenodigd die specifieke informatie kan geven over de voorzieningen die in de bijeenkomst aan de orde komen.

17 Man of vrouw als cursusleid(st)er? Voor sommige migranten- en vluchtelingengroepen maakt het niet uit of de bijeenkomsten worden geleid door een man of een vrouw. Bij bepaalde groepen, zoals bij Turkse en Marokkaanse (en misschien ook voor zekere groepen vluchtelingen), leert de ervaring dat de voorlichtingscursus beter apart voor mannen en voor vrouwen georganiseerd kan worden en met een cursusleid(st)er van hetzelfde geslacht als de deelnemers. Keuze van periode, dag, tijd en plaats van de bijeenkomsten Op verschillende gebieden moeten er besluiten worden genomen en stappen worden gezet: Beslissen of er een wekelijks of tweewekelijks ritme wordt aangehouden. Inventariseren wanneer er schoolvakanties zijn, wanneer religieuze feestdagen van de doelgroep vallen, bijvoorbeeld ramadan (via de gemeentelijke informatie op internet en op sites van FORUM of CMO is dit te achterhalen). Bepalen voor wie de cursus vooral is bedoeld; dat bepaalt op welke dagen en tijden de cursus wordt gepland en of er vooral vrouwen en vaders zonder werk worden geworven of ook de vaders die werken. Bepalen waar en wanneer een excursie mogelijk is en hoeveel tijd en geld daarvoor is vrij te maken. Overdag, tijdens schooluren, door de week of op zaterdag, met of zonder lunch? Bepalen of deelnemers na iedere bijeenkomst een hand-out wordt meegegeven als herinnering aan wat er in de bijeenkomst is besproken en die aanleiding kan vormen om in gesprek te gaan met familie en kennissen. Bepalen of er een apart informatieboekje voor de deelnemers wordt gemaakt om hun aan het eind van de cursus mee te geven. Daarin kan overzichtelijke informatie worden opgenomen over de zaken die in de cursus aan de orde zijn geweest, eventueel aangevuld met foto s die tijdens de excursie zijn gemaakt. Een alternatief is geschikt (liefst in de taal van de doelgroep) bestaand voorlichtingsmateriaal mee te geven. De wervingsperiode en een aaneengesloten periode voor de bijeenkomsten inroosteren, passend in de agenda s van de cursusleidster en voorlichtster(s) en die van de doelgroep (niet in vakanties, niet tijdens religieuze feestdagen). De cursus organiseren op een plaats die bekend is bij de doelgroep en dicht bij hun woonomgeving is, die deelnemers makkelijk betreden omdat het een onomstreden plek is. De ruimte moet plaats bieden aan vijftien mensen, met tafels in carrévorm en een witte muur waarop geprojecteerd kan worden of met een projectiescherm. Het moet mogelijk zijn koffie en thee te zetten en uiteraard moet er een toilet beschikbaar zijn. 17 Tijd en geld Goede voorlichting geven kost tijd en geld. Het organiseren van deze voorlichting is niet iets om tussendoor te doen. Het vraagt minimaal 120 uur voor één persoon om de bijeenkomsten voor het eerst te organiseren, te begeleiden, alle contacten te leggen met zelforganisaties en Nederlandse organisaties, voor alle werkzaamheden rond de werving en het regelen van organisatorische zaken.

18 18 1 Algemene voorbereiding contacten leggen met organisaties en inbedden van de voorlichtingscursus, bekendheid geven aan de cursus bij collega s, huisartsen, scholen, moskeeën en andere ontmoetingsplaatsen financiering regelen overleg tussen coördinator, eventueel cursusleidster, voorlichtster en eventueel tolk 2 Deelnemers werven ouders benaderen, sleutelfiguren inschakelen bijeenkomsten bezoeken affiches maken en verspreiden 3 Praktische voorbereiding zaal reserveren voor de bijeenkomsten voorlichtster regelen en afspraken maken over de wijze van aanpak excursies regelen tolk regelen 4 Inhoudelijke voorbereiding van de bijeenkomsten draaiboek en materiaal leren kennen materiaal gereedmaken op basis van de sociale kaart een eenvoudig informatieboekje voor de deelnemers (laten) maken of geschikt voorlichtingsmateriaal verzamelen 5 Uitvoering van zes bijeenkomsten (3 uur per bijeenkomst, inclusief 1 uur voorbereiding) 6 Nazorg en afsluiting Het zal minder tijd vragen het programma voor een tweede keer uit te voeren bij dezelfde groep migranten of vluchtelingen, aangezien de contacten dan al zijn gelegd. In dat geval zal het om ca. 75 uur gaan. Er moet geld beschikbaar zijn om te kunnen starten met de voorlichtingscursus. Financiering regelen is de eerste stap na het principebesluit de voorlichting te geven. Als er nog geen zekerheid is over het geld, is het raadzaam nog geen verdere stappen te zetten. De start is een realistische begroting. Mogelijke kostenposten zijn: aanschaf van het draaiboek van Op reis langs de voorzieningen; uren voor coördinatie en voor cursusuitvoering; huur van ruimten met computer en beamer, microfoon, flap-over (5x); consumpties (6x); huur van een bus voor de excursie of reiskosten openbaar vervoer voor de hele groep; kosten voor de excursie: betaling zo nodig aan de instelling voor uren en/of consumpties, een aardigheidje voor inleiders en/of gastvrouw of gastheer bij excursies, eventueel kosten voor de lunch; print- en kopieerkosten, verzendkosten, kosten certificaten;

19 vertaalkosten; eventueel kosten van een informatieboekje met foto's van excursies; kosten voor een eventuele tolk; kosten voor het inschakelen van een voorlichtster voor bepaalde programma-onderdelen (vaak kan dit gedragen worden door de organisatie van de voorlichtster, dit is echter niet altijd het geval). Tijdpad Er is ongeveer een periode van drie maanden nodig tussen het moment waarop wordt besloten de cursus uit te voeren (dus wanneer de financiën zijn geregeld) en de daadwerkelijke start van de voorlichting. Eerst moet er een werkgroep worden gevormd en worden de taken verdeeld. Taken voor de eerste weken zijn: de sociale kaart gereedmaken, tijdsplanning maken, afspraken met voorlichtsters en de excursie regelen. Er worden ook ruimten gereserveerd, zo nodig tolken besteld, een wervingsplan en -middelen gereedgemaakt en er wordt onderzocht of en hoe kinderopvang te regelen is. Een concept voor een certificaat voor de deelnemers wordt ontwikkeld en het informatieboekje voor de deelnemers wordt eventueel samengesteld. Minstens een maand voor het geplande begin van de cursus gaat de werving van start, zowel intern, in de eigen organisatie, als extern, naar buiten. Brieven en affiches zijn dan dus gereed voor verspreiding. 19 Minimaal twee weken voor de startdatum begint de cursusleidster met de inhoudelijke voorbereiding voor zichzelf en in overleg met de voorlichtster(s). De cursus wordt uitgevoerd in zes bijeenkomsten, wekelijks of tweewekelijks. Tussentijds wordt iedere bijeenkomst in detail voorbereid. Na afloop van de cursusperiode is er nog tijd nodig voor nazorg: gastvrouwen/-heren van de excursie bedanken; sleutelfiguren bericht sturen over het resultaat van de werving en de bijeenkomsten; rapportage maken voor de eigen organisatie en de samenwerkingspartners; regelen van doorverwijzing van deelnemers naar individuele hulpverlening of vervolginitiatieven. Werving In de werkgroep wordt met elkaar afgesproken wat de centrale boodschap van de werving is. Er komt een voorlichtingscursus voor ouders [moeders of moeders en vaders] met een kind tot en met 12 jaar met een beperking. Het is een cursus voor ouders die niet goed Nederlands spreken en weinig weten van de voorzieningen die hen bij de opvoeding van hun kind kunnen helpen. Met veel beeldmateriaal en een excursie krijgen de ouders informatie in hun eigen taal, kunnen

20 zij met andere ouders praten en ervaringen delen. Op [datum, tijd] is er een eerste bijeenkomst in [plaats, adres]. Door daar naartoe te komen, kunnen de ouders ervaren wat de cursus inhoudt en daarna beslissen of zij aan de vijf voorlichtingsbijeenkomsten willen meedoen. Stel binnen de eigen organisatie de collega s op de hoogte van de voorlichting. Geef duidelijk doel, doelgroep, taal en leeftijdscategorie van de gehandicapte kinderen op. Spreek met collega s af dat zij namen en adressen voor mogelijke deelnemers zullen aanleveren voor het versturen of uitdelen van de uitnodigingsbrief en spreek daarvoor een aanleverdatum af. Maak een persoonlijke brief aan mogelijke deelnemers, in eigen taal met eenvoudig taalgebruik en zonder jargon geschreven. Deze brief wordt door contactpersonen of sleutelfiguren uitgedeeld aan ouders die volgens hen daarvoor in aanmerking komen. Ook via scholen en dagverblijven kan de brief worden uitgedeeld. Zie een voorbeeld voor een brief in de bijlage. Laat de brief in vertaling door enkele mensen lezen om een eenvoudige, heldere en foutloze tekst te garanderen. Vraag collega s om te helpen bij de werving door in telefonische contacten de cursus onder de aandacht te brengen. 20 Leg contacten met: zelforganisaties: zij kennen veel mensen en kunnen een belangrijke steun zijn en hebben het vertrouwen van hun leden; sleutelfiguren, mensen die goed bekend zijn in wijk of de gemeente; huisartsen, allochtone zorgconsulenten, imams of andere geestelijk leiders; leerkrachten op scholen. Een affiche helpt ook bij de werving. Daarop staan in de eigen taal en in het Nederlands de naam van de cursus, de tijd en de plaats van de eerste bijeenkomst vermeld. Het affiche kan worden opgehangen op verschillende plaatsen waar de doelgroep te verwachten is. De hiernavolgende voorbeelden kunnen in dezen richting geven. Hang affiches op en kondig persoonlijk de cursus aan bij een contactpersoon bij: godsdienstige of andere activiteiten in moskeeën, kerken of tijdens gebedsdiensten; koffiehuizen en cafés; buurt- en wijkgebouwen; sport- en vrijetijdsverenigingen; consultatiebureaus; dagverblijven en (z)mlk-scholen. Maak een persbericht en zorg ervoor dat dit in lokale radio-uitzendingen in de eigen taal wordt gemeld. Laat huis-aan-huis wervingsfolders rondbrengen.

21 Afspraken met voorlichtsters Bij de uitleg over het programma aan voorlichtsters is het van belang te benadrukken dat de informatie die zij gaan geven vooral praktisch moet zijn, en dat het wenselijk is dat zij in eenvoudige taal en zonder vakjargon spreken. Het is voor deelnemers immers niet interessant hoe een voorziening organisatorisch in elkaar zit. Veel belangrijker zijn vragen als: Wat kan een organisatie of voorziening voor ouders of kinderen met een beperking doen (en wat doen ze niet): welke diensten bieden zij? Hoe kunnen ouders in contact komen met deze organisatie? Via doorverwijzing of op eigen initiatief? Waar en wanneer kan men bij de voorziening terecht? Adres, telefoon, , openingstijden etc. Wat gebeurt er als men contact zoekt met de voorziening? Wordt men gelijk geholpen? Is er eerst een intakegesprek en wordt er daarna pas een hulpverlener toegewezen? Is er een wachttijd? Zijn er voorwaarden verbonden aan het gebruik van de diensten? Is er bijvoorbeeld een indicatie nodig? Zijn er kosten verbonden aan het gebruik van de diensten en kan men de kosten hiervan vergoed krijgen, bijvoorbeeld van de gemeente of van de zorgverzekeraar? In hoeverre houdt de voorziening rekening met individuele wensen met betrekking tot voedsel, hygiëne, scheiding meisjes/jongens, geloofsuitingen etc. Vraag de voorlichtster om met duidelijke, herkenbare voorbeelden te werken. Geef aan als er met een tolk gewerkt wordt dat het gesprek vertaald moet worden en dat dit tijd kost. Vraag de voorlichtster steeds korte stukjes tekst te vertellen en dan de tolk de gelegenheid te geven om te vertalen. Geef duidelijk aan over hoeveel tijd een voorlichtster kan beschikken en benadruk dat er tijd moet overblijven voor de deelnemers om vragen te stellen. 21 Werken met een tolk Als de cursusleidster de taal van de deelnemers niet spreekt, wordt er met een tolk gewerkt. De ervaring leert dat inschakeling van een professionele tolk het beste is. Een voorwaarde is wel dat de tolk bekend is met begrippen die tijdens de cursus worden gebruikt, zoals mantelzorg, omschrijvingen van bestaande voorzieningen die ter sprake komen tijdens de cursus etc. Een officiële tolk kost geld. Het is zaak dat de tolk op de hoogte is van de inhoud van de cursus en het is wenselijk voorafgaand aan elke bijeenkomst in het kort de inhoud en werkwijze van de bijeenkomst te bespreken. Wanneer er een tolk wordt aangetrokken vanuit een tolkencentrum, is het belangrijk voor de cursus een vaste tolk te reserveren. Mogelijkerwijs moet bij gebrek aan geld (noodgedwongen) worden gewerkt met een (vrijwillige) tolk die goed Nederlands spreekt en de taal van de deelnemers beheerst die vaker als intermediair optreedt. Het is belangrijk goede afspraken te maken over de taak van de tolk. Zorg dat de tolk naast de cursusleidster zit en alleen vertaalt wat er wordt gezegd.

22 Tips voor een cursusleidster of voorlichtster die met een tolk werkt: Zorg ervoor dat de tolk naast u zit. Richt u tot de groep en houd contact met de deelnemers, kijk niet naar de tolk. Alles moet steeds worden vertaald, dus geef iedere keer maar een beperkte hoeveelheid informatie. Geef de tolk de gelegenheid om te vertalen en ga direct aansluitend verder met uw verhaal. Denk vanuit de doelgroep. De deelnemers weten weinig tot niets van Nederlandse voorzieningen. Vertel geen standaardverhaal waarin u een organisatie van a tot z presenteert, maar spreek alleen over wat voor de deelnemers van belang kan zijn. Een klein aantal mensen zal u (deels) kunnen verstaan als u Nederlands spreekt. Praat dus bij voorkeur rustig, eenvoudig en duidelijk om hun de kans te geven u te volgen. Vermijd moeilijke woorden en jargon. Geef praktische voorbeelden. Herhaal kernpunten. Als deelnemers vragen stellen, luister dan naar de tolk maar kijk bij het antwoorden de vragensteller weer aan. Excursie De voorbereiding voor een excursie kost tijd. Daar staat tegenover dat zelf ergens op bezoek gaan de deelnemers veel biedt. Zij kunnen zich dan beter voorstellen of de betreffende voorziening voor hen interessant kan zijn. Voorbeelden van een excursie zijn een dagcentrum, een logeerhuis, een sociale werkplaats. 22 Tips voor de voorbereiding van de excursie: Regel alles een paar weken voor de vastgestelde excursiedatum. Noem dag en tijd bij het maken van de afspraken. Geef aan hoe groot de groep is. Houd eventueel rekening met gebedstijden en regel zo nodig dat er gelegenheid is om tussentijds te bidden. Maak precieze afspraken met de voorziening die wordt bezocht en met de deelnemers. Spreek af waar en hoe laat de deelnemers bijeenkomen. Spreek de instaptijden voor de gehuurde bus of het openbaar vervoer af. Geef de firma én de chauffeurs een overzicht van de vertrektijden en adressen. Spreek af wie de groep zal ontvangen. Het gaat er bij de excursie om dat de deelnemers met eigen ogen zien en ervaren en praktische informatie krijgen. Spreek daarom met de gastvrouw of gastheer af dat de tijd vooral wordt besteed aan een rondleiding of demonstratie. Verder is het belangrijk dat gebruikers van de voorziening iets kunnen zeggen over hun ervaringen en dat ze hierbij hun mogelijke emotie kunnen overbrengen. Spreek met de gebruikers af hoelang ze aan het woord kunnen zijn. De deelnemers moeten een goede indruk krijgen van de organisaties voor dienstverlening en zorg. Dit is voor velen de eerste kennismaking met Nederlandse organisaties voor mensen met een beperking. Daarom is het belangrijk dat de ouders voelen dat zij welkom zijn. Dat betekent: een goede organisatie van de hele excursie, een gastvrouw of gastheer die goed op de hoogte is en de groep niet laat wachten (en ook niet tussentijds wordt weggeroepen), eventueel koffie en thee met iets lekkers daarbij. Draag zorg voor een attentie voor de gastheer of gastvrouw.

23 Tips voor de uitvoering van de excursie: Regel waar koffie en thee wordt geserveerd: op het adres van vertrek of op het bezoekadres. Geef de deelnemers het programma. Zeg: Vandaag zullen we een bezoek brengen aan [naam instelling]. In alle gemeenten zijn zulke organisaties voor kinderen met een beperking. U kunt vandaag allerlei vragen stellen, daar is deze dag voor. We zijn om [tijd] hier weer terug. We gaan met [een busje / met het openbaar vervoer / de bus / de tram]. Bij aankomst bij een voorziening: als de voorzitter of een beroepskracht van een organisatie meegaat, stel dan steeds degene die de groep ontvangt voor aan hem of haar. Zorg er tijdens de excursie voor dat de deelnemers steeds weten waar ze zijn. Als iedereen zit of aanwezig is, zeg dan: We zijn nu [locatie]. Dit is [naam persoon]. [Hij/zij] zal ons eerst iets vertellen over [onderwerp]. Daarna krijgen we een rondleiding. Ik nodig u van harte uit de vragen te stellen die u hebt, want die kans hebt u nu. Draag er zorg voor dat de attentie voor de gastheer of gastvrouw wordt overhandigd bij het vertrek. Neem een fototoestel mee en maak foto s als u hebt besloten een informatieboekje te maken dat de deelnemers aan het eind van de cursus ontvangen. 23

24

25 1.3 Voorbereiding door de cursusleidster Aanpassing van het draaiboek en het materiaal aan de lokale situatie en de doelgroep In dit draaiboek is de situatie van Turkse ouders als voorbeeld genomen. Het programma is in een grote stad op proef uitgevoerd. Het draaiboek is ook geschikt voor voorlichtingscursussen voor andere taalgroepen en in kleinere plaatsen. Per situatie vraagt dit echter om enige aanpassing in organisatie, voorbereiding en uitvoering. Iedere plaats heeft zijn eigen sociale kaart en de beschikbaarheid van voorzieningen is ook niet overal hetzelfde. De lokale sociale kaart is medebepalend voor de invulling van de onderwerpen van de voorlichting. De verschillende doelgroepen vragen ieder hun eigen wervingsaccent en aandachtspunten voor de planning. In de voorbereiding voor een specifieke doelgroep vragen de voorbeelden en teksten wellicht om enige aanvulling en/of aanpassing aan de ervaringen van die groep deelnemers. - Neem het programma van alle bijeenkomsten door en bekijk de Powerpoint-presentaties. - Besluit welk materiaal kan worden aangevuld en zoek dat op. - Maak een lijstje van benodigdheden per bijeenkomst en zorg ervoor dat per bijeenkomst het benodigde materiaal beschikbaar is. - Bereid iedere bijeenkomst kort van tevoren in detail voor. - Bedenk vooraf ook hoe je teksten met eigen woorden in de taal van de deelnemers kunt formuleren en op welke wijze je speciale begrippen kunt uitleggen. Zoek zo mogelijk een kenmerkend beeld om te laten zien of om over te vertellen. Geef praktische voorbeelden. Vertel dingen vaker, in andere bewoordingen of toegelicht met een voorbeeld. Schrijf voor jezelf in je eigen taal de tekst op die je gaat uitspreken. Oefen met deze tekst, zodat je tijdens de bijeenkomst niet steeds hoeft na te denken over de juiste vertaling of in je aantekeningen hoeft te kijken. 25 Als het niet mogelijk is om de voorlichtingscursus voor één specifieke taalgroep te organiseren, kan dit draaiboek ook van dienst zijn. In dat geval vraagt de werving meer tijd, evenals de voorbereiding en de uitvoering. Vanuit het perspectief van de cursusleidster heeft het dan de voorkeur als er een mix is van deelnemers, zodat niet één taalgroep overheerst. De voertaal wordt dan zeer eenvoudig Nederlands. Er zijn dan ook tolken nodig. Soms is het mogelijk met zogenoemde fluistertolken te werken. De coördinator van de cursus kan daarvoor zorg dragen of bij de werving wordt gemeld dat deelnemers een bekende kunnen meenemen die de gesproken tekst zachtjes voor hen kan vertalen tijdens de bijeenkomsten.

26 Beeldmateriaal In deze voorlichtingscursus wordt bij de bijeenkomsten 1, 2, 3 en 5 beeldmateriaal gebruikt dat in Powerpoint is gezet en is te downloaden via de Vilans-webwinkel ( bij de publicatie Op reis langs de voorzieningen. Dit materiaal is aan te vullen met zelfgemaakte foto s van voorzieningen in de betreffende gemeente (gebouwen met een leesbare naam en een stuk van de straat waaraan ze liggen, met het oog op de herkenbaarheid). Ook kunnen foto s uit tijdschriften of jaarverslagen worden gescand en worden ingevoegd in de Powerpoint-presentaties. Wellicht beschikt een van de samenwerkende organisaties over beeldmateriaal (foto s en logo s) ter presentatie om de herkenning te bevorderen. In bijeenkomst 4 wordt niet gewerkt met beeldmateriaal. Deze bijeenkomst wordt ingevuld door een specialist in financiële regelingen. Bijeenkomst 6 is een excursie. Certificaat en informatiemateriaal 26 Deelnemers krijgen na afloop van de cursus een certificaat (zie het voorbeeld in de bijlage bij dit deel van het draaiboek). Eventueel ontvangen zij na iedere bijeenkomst een hand-out of hun wordt aan het eind van de cursus een eenvoudig informatieboekje uitgereikt. Dat informatieboekje omvat de namen van de organisaties die tijdens de bijeenkomsten aan de orde zijn geweest, inclusief de contactpersonen met naam, adres en telefoonnummer. Daarnaast kan er ook een beperkt aantal folders van de organisaties worden ingevoegd in het boekje. De ervaring leert dat deelnemers het boekje beter bewaren en het sneller aan bekenden laten zien als het is verlevendigd met foto s van henzelf, met plaatjes van de bijeenkomsten en de excursie en met foto s van de gebouwen waarin de voorzieningen gehuisvest zijn. Als er geen speciaal informatieboekje wordt gemaakt, wordt de deelnemers geschikt bestaand informatiemateriaal aangereikt. Benodigdheden voor iedere bijeenkomst (met uitzondering van de excursie) Voor iedere bijeenkomst dienen de volgende elementen beschikbaar en gebruiksklaar te zijn: een zaal die ruim genoeg is voor het aantal deelnemers en goed toegankelijk (dichtbij, een vertrouwd adres, voor rolstoelen bereikbaar) en op temperatuur is; een (laptop)computer met een Powerpoint-programma, een cd-romlade en een USBingang; een beamer; een projectiescherm of een witte muur; een USB-stick, cd-rom of dvd met programma-onderdelen, foto s en ander beeldmateriaal; een flap-over met lege vellen, dikke schrijfstiften of whiteboard met passende stiften; gekleurde stickers, geeltjes, fotokaarten en ander werkmateriaal voor tijdens de programma-onderdelen (voor iedere bijeenkomst het werkmateriaal dat in die bijeenkomst beschreven staat);

27 affiche om mensen de weg naar de zaal te wijzen en/of een gastheer of -vrouw die mensen naar de zaal kan leiden; koffie, thee, water en eventueel koekjes. Toelichting op de bijeenkomsten Bijeenkomst 1 kennismaking en introductie op de cursus is voor ouders om te bepalen of deze voorlichtingscursus hun iets kan bieden. In de kennismakingsronde krijgen zij een idee van de andere ouders en hun gezinssituatie. Zij krijgen tijdens deze bijeenkomst de gelegenheid om aan te geven welke knelpunten zij als het zwaarst ervaren. Zij wisselen ervaringen uit met andere aanwezigen. De cursusleidster zorgt hierbij voor een prettige, ontspannen en vertrouwelijke sfeer. Dat vraagt een open houding en aandacht voor alle deelnemers. Naast algemene informatie over het doel van de voorlichting geeft de cursusleidster uitgebreid mondeling en met beeld uitleg over het programma van de reeks bijeenkomsten, zodat de aanwezigen een idee krijgen van wat de cursus hun kan opleveren. De manier van werken in deze eerste bijeenkomst geeft de deelnemers goed beschouwd een voorbeeld van de aanpak in de rest van de bijeenkomsten: werken met beelden, onderlinge uitwisseling, vertrouwdheid in de groep en mondelinge informatie. De aanwezigen wordt duidelijk gemaakt dat de volgende bijeenkomsten (2 t/m 6) alleen bedoeld zijn voor de mensen die zich bij deze eerste bijeenkomst inschrijven. Tip: De cursusleidster gebruikt bij voorkeur termen als kinderen die langzaam leren, kinderen die veel aandacht vragen en speciale kinderen in plaats van te spreken over gehandicapte kinderen. 27 Bijeenkomst 2 goed zorgen voor jezelf als ouder staat in het teken van goede zorg voor jezelf als ouder. Ouders van kinderen met een beperking kunnen onder grote druk staan. Dat heeft vanzelfsprekend invloed op hun eigen gezondheid. Als zij de zorg voor hun kind(eren) niet volhouden, heeft dat een negatieve invloed op het hele gezin. De cursusleidster besteedt in dit kader aandacht aan de balans draagkracht draaglast en aan het belang van kortstondig loslaten en ontspannen. In het tweede deel van de bijeenkomst geeft een voorlichtster van MEE informatie over ontmoetings- en ontspanningsmogelijkheden, lotgenotencontacten en over het inschakelen van hulp in huis of bij familie of van instellingen (MEE, thuiszorg). Bijeenkomst 3 goed zorgen voor alle kinderen gaat over goed zorgen voor je kind en voor de sfeer in het gezin. De cursusleidster besteedt aandacht aan het stimuleren en positief waarderen van een kind met beperkingen en aan grenzen stellen. In het tweede deel van de bijeenkomst geeft een voorlichtster informatie over mogelijkheden voor opvoedingsondersteuning, opvoedingscursussen en hulp van MEE bij ontwikkelingsstimulering voor kinderen.

28 Bijeenkomst 4 rondkomen met je geld in een passende woning. Heel veel ouders beschikken over een beperkt inkomen en kinderen met een beperking zijn duurder dan andere kinderen. Deze bijeenkomst is daarom volledig gewijd aan voorlichting over financiële regelingen, woningaanpassing en hulpmiddelen. Daarvoor wordt een voorlichtster ingeschakeld die gedurende de hele bijeenkomst aanwezig is. Bijeenkomst 5 je kind stimuleren in zijn ontwikkeling, voorbereiden op volwassenheid stimuleert ouders na te denken over de toekomst van hun kind en de voorbereiding op volwassenheid. De cursusleidster voert in dit kader een groepsgesprek over de toekomst: wat als de kinderen ouder worden; wat is goed voor hen, wat is goed voor de ouders? Een voorlichtster geeft informatie over een dagverblijf, een school of een dagcentrum, sociale werkvoorziening, begeleid werk, logeerhuizen, woonvoorzieningen voor kinderen, jongeren en volwassenen met een beperking. De cursus wordt aan het einde van deze bijeenkomst geëvalueerd. De deelnemers treffen elkaar hierna immers alleen nog tijdens de excursie. Bijeenkomst 6 is de excursie met eigen ogen gaan verkennen. De cursusleidster begeleidt de deelnemers op hun excursie naar een dagcentrum en/of een logeerhuis. 28

29 Bijlagen 29

30

31 Voorbeeldbrief uitnodiging ouders Uitnodiging aan (Turkse) ouders met een kind dat zich langzaam ontwikkelt [plaats, datum] Geachte ouders, Uw kind groeit op en moet veel leren, zoals elk kind. Als ouder doet u daar steeds uw best voor. Maar soms is het erg moeilijk. Vaak is het nog moeilijker met een kind dat zich langzaam ontwikkelt. Dan vraagt u zich misschien af: Wat kan ik doen? Wie geeft mij hulp? Bij wie moet ik zijn? Hoe kom ik uit met mijn geld? Wij gaan voorlichting geven om u te helpen met uw vragen. In het [Turks]. U hoeft niet te kunnen lezen of schrijven om mee te doen. Mevrouw [naam] geeft de voorlichting. U hoort dan hoe u hulp kunt krijgen. 31 Kom naar de eerste bijeenkomst. U bent van harte welkom. Tijd: Plaats: Lokaal: We hebben een programma gemaakt dat moeders echt kan helpen. U praat met elkaar over uw problemen. We vertellen over de onderwerpen die in volgende bijeenkomsten worden behandeld. Daarna kunt u besluiten of u wilt meedoen aan de vijf bijeenkomsten van deze cursus. In de cursus kunt u met andere ouders ervaringen uitwisselen. We laten beelden zien. Er komen deskundige sprekers. U kunt vragen stellen. U gaat ook zelf kijken naar een dagopvang en een logeerhuis voor kinderen die zich langzamer ontwikkelen. Namens: Hebt u vragen? Belt u dan: [naam en telefoonnummer]

32

33 Voorbeeld certificaat deelnemers Certificaat [naam] heeft deelgenomen aan de cursus Op reis langs de voorzieningen. 33 Deze voorlichtingscursus bestond uit zes dagdelen en is georganiseerd door: [naam project/organisatie] [handtekening] [datum]

34

35 Bijeenkomst 1 Kennismaking en introductie op de cursus Doel voor de cursusleidster: Tien tot vijftien deelnemers weten wat ze kunnen verwachten en zijn gemotiveerd om zich aan te melden voor de rest van het cursusprogramma. Doelen voor de deelnemers: deelnemers weten waarom de cursus wordt gegeven, weten dat de voorlichting is bedoeld voor ouders van kinderen tot en met 12 jaar en hebben kennisgenomen van het cursusprogramma; deelnemers zijn gemotiveerd om mee te doen en melden zich aan. 35

36 Programma tijd 120 minuten inhoud werkvorm materiaal 25 minuten 1.1 Welkom en kennismaking 10 minuten 1.2 Uitleg over het doel van de bijeenkomst 40 minuten 1.3 Bespreking ervaren knelpunten aan de hand van dia s 10 minuten Pauze Welkomstwoord en kennismakingsgesprek Groepsinstructie Groepsgesprek onder leiding van cursusleidster Lijst kennismaking Introductietekst Powerpoint-presentatie 1, dia 1-3 Instructie Powerpoint-presentatie 1, dia 4-16 Knelpuntenlijst minuten 1.4 Uitleg over het programma van de cursus Groepsinstructie door cursusleidster 5 minuten 1.5 Gelegenheid om Individuele reacties vragen te stellen 10 minuten 1.6 Aanmelding Groepsinstructie door cursusleidster Deelnemers geven naam, adres, telefoonnummer 10 minuten 1.7 Afspraken en afsluiting Groepsinstructie door cursusleidster Instructie Powerpoint-presentatie 1, dia 17 en eventueel dia 18 Aanmeldingslijst