Samenvatting Biologie Hoofdstuk 2

Transcriptie

1 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 2167 woorden 7 jaar geleden 6,8 34 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk 2 (2.1 Soorten en namen) Kenmerk: iets waaraan je een organisme herkent. Kenmerken zijn meestal eigenschappen in bouw of gedrag. Determineren: de naam van een plant of dier opzoeken. Dit kun je doen met een zoekkaart. Zoekkaart: hier staan kenmerken van organismen. Flora: dit is een boek waarin alle planten staan. Hierin staan een groot aantal determinatiekaarten. De bouwbeschrijving van een organisme is opgeslagen in de celkern. De bouwbeschrijving is verdeeld in chromosomen. Chromosomen bestaan voornamelijk uit de stof DNA De stof DNA bevat in codevorm de informatie van alle erfelijke eigenschappen van een organisme. Dus hoe een organisme eruitziet, welke stoffen het kan maken en welk gedrag het kan hebben. Ieder soort organisme heeft zijn eigen erfelijke eigenschappen. Het aantal chromosomen is per soort meestal verschillend. Het aantal chromosomen zegt niets over de intelligentie. Een dierencel van buiten naar binnen: - Celmembraan - Cytoplasma - Kern met daarin de chromosomen (DNA) Planten en dieren van 1 soort hebben dezelfde erfelijke eigenschappen. Maar natuurlijk zijn alle soortgenoten niet precies gelijk (haarkleur/kleur ogen etc.) Dit komt doordat er ook stukjes met verschillende erfelijke informatie in de chromosomen zitten. Elke individu geeft erfelijke informatie door aan het nageslacht. Alleen mannetjes en vrouwtjes kunnen samen vruchtbare nakomelingen krijgen. Vruchtbaar betekent dat ook de nakomelingen weer onderling kunnen voortplanten. Kruis je een ezel met een paard dan krijg je een muilezel die niet kan zorgen voor nakomelingen. Dit komt omdat de chromosomen van de ouder verschillend zijn (het paard heeft meer chromosomen dan een ezel). Rijk dierenrijk Afdeling gewervelden Klasse zoogdieren Orde roofdieren Familie katachtigen Pagina 1 van 6

2 Geslacht panterachtigen (Panthera) Soort tijger (Panthera tigris) (achternaam met hoofdletter/voornaam met kleine letter) 2.2. Aanpassingen Aanpassing: een eigenschap van een organisme, waardoor hij onder bepaalde o omstandigheden beter overleeft. Voorbeelden van aanpassingen: - Voorjaarsbloeiers; bijvoorbeeld speenkruid en leven in dondere bossen. Om in een bos te overleven, groeien ze voordat er bladeren aan de bomen komen (zonlicht). - Klimplanten; heeft hechtworteltjes waarmee hij zich hecht aan de boomstam en groeit langs de bomen omhoog naar het zonlicht. - Wortelrozetten; bijvoorbeeld paardenbloem. Zijn bladeren liggen plat op de grond waarmee hij ruimte voor zichzelf houdt in het dichtbegroeide grasland. Hij wil dus geen concurrentie. - Woestijnplanten; hebben vaak kleine of helemaal geen bladeren. Andere hebben een dikke waslaag, behaarde of leerachtige bladeren om waterverlies tegen te gaan. Hoe passen de dieren zich aan de koud of hitte aan? Isoleren: bij heel koud weer de warmte goed vasthoudt en dat het bij warm weer minder snel opwarmt. Tussen de haren of veren zit lucht die isoleert. Luchtstroom: er komt steeds weer nieuwe, koele lucht die de warmte uit de bloedvaten kan opnemen. Bijvoorbeeld olifanten die zelf luchtstroom maken door met de oren te flapperen. Dieren in koude streken hebben juist kleine oren. Winterslaap: door de extreme omstandigheden te vermijden. Warmbloedig: Zoogdieren en vogels (lichaamstemperatuur van 38 C) Hoe zijn dieren aangepast aan hun voedsel? Camouflage: de kleur of patroon van de vacht of veren niet opvalt in de omgeving. Een panter doodt zijn prooi met de hoektanden en scheurt het vlees in stukken met zijn knipkiezen. Planteneters hebben plooikiezen (kiezen met harde richels erop) om de plantencellen van gras en bladeren te vermalen. Vormen snavels bij vogels: Roofdieren hebben haaksnavel (prooi in stukken te scheuren) Eenden hebben een zeefsnavel (plantjes en diertjes uit het water te zeven) Insectenetende vogels heeft een pincetsnavel om insecten tussen de boomspleten te peuteren. Zaadeters hebben een kegelsnavel om de zaden open te krijgen. Welke factoren hebben invloed op organismen? De organismen in het bos hebben met elkaar te maken en beïnvloeden elkaar. De invloeden (factoren) uit de levende natuur heten biotische factoren. De grondsoort, de temperatuur, de hoeveelheid wind, water en zonlicht zijn invloeden uit de levenloze natuur en je noemt ze abiotische factoren. Alle biotische en abiotische factoren in een bepaald gebied noem je een ecosysteem (bijvoorbeeld: bos, wei en het wad). Ecosystemen kunnen groot of klein zijn (tropisch regenwoud of bijvoorbeeld de bietenakker). Alle organismen in een ecosysteem noem je de levensgemeenschap. Pagina 2 van 6

3 Alle organismen van 1 soort uit de levensgemeenschap vormen een populatie (bijvoorbeeld een populatie aan lieveheersbeestjes). Elk organisme uit een populatie is een individu (bijvoorbeeld een lieveheersbeestje of een bietenplant). Hoe geef je voedselrelaties weer? Een voedselrelatie geeft aan welke organismen in een ecosysteem elkaar opeten. Het begint altijd bij een plant, want planten maken hun eigen voedingsstoffen en daarom noem je ze procudenten. Planten worden gegeten door planteneters; consumenten. De planteneters worden gegeten door vleeseters, ook dat zijn de consumenten. Ook vleeseters kunnen op hun beurt gegeten worden door andere, grotere vleeseters. Voorbeeld voedselketen: boomblad rups koolmees havik. De pijltjes betekenen: Wordt gegeten door. Ieder organismen in een voedselketen heet een schakel. Planten zijn dan ook altijd de 1e schakel in een voedselketen. In een ecosysteem komen verschillende voedselketens voor. Rupsen worden niet alleen gegeten door koolmezen, maar ook door spechten. Een aantal voedselketens die met elkaar verbonden zijn, heet een voedselweb. Van de 1e schakels van voedselketens leven er altijd veel meer individuen in een gebied dan de laatste schakel. De havik eet elke dag 3 koolmezen. Een koolmees eet per jaar duizenden rupsen. Elke rups eet weer veel boombladeren. Het aantal boombladeren is dus het grootst. Dit geef je weer in een piramide van aantallen. De biomassa van een organismen is het gewicht van alle vaste stoffen in zijn lichaam, zonder water. In een voedselketen wordt namelijk maar een deel van de biomassa doorgegeven naar de volgende schakel. Dat komt doordat een organismen maar een deel van de opgenomen stoffen gebruikt voor de groei. Bladeren bestaan uit: 1. Energierijke stoffen 2. Bouwstoffen 3. Onverteerbare stoffen Rupsen die van het blad eten, verbranden de energierijke stoffen zoals glucose. De energie die daarbij vrijkomt, wordt door de rupsen gebruikt voor de werking van hun cellen en voor beweging of voor om zich warm te houden. Alleen de bouwstoffen in de bladeren komen in het lichaam van de rupsen terecht. Zodoende is er voor elke volgende schakel steeds minder biomassa beschikbaar. Een deel van het voedsel gaat dus verloren. Omdat er energie van de zon is vastgelegd in dat voedsel, kun je spreken van energieverlies. Planten bestaan uit: 1. Stengel 2. Bladeren 3. Bloemen 4. Wortels Plantenorganen bestaan uit weefsel. Een dwarsdoorsnede van een blad. - Aan de bovenkant zit de opperhuid met een waslaagje. Het vettige waslaagje voorkomt dat de plant te veel water verliest door verdamping. De opperhuidcellen met hun dikke celwanden beschermen het blad tegen beschadigingen. Pagina 3 van 6

4 - Het bladmoes bestaat uit cellen met bladgroenkorrels (kleur). - Aan de onderkant zit ook opperhuis. In die opperhuid zitten kleine huidmondjes verdampt er water uit de plant. - Via de nerven komt water met mineralen het blad binnen. Planten produceren voedingsstoffen met behulp van de bladgroenkorrels in de bladmoescellen van hun bladeren. Planten nemen eerst 3 stoffen op: - Met hun wortels zuigen ze water en mineralen op - Met hun bladeren halen ze het gas koolstofdioxide uit de lucht. Met deze stoffen maken planten alle voedingsstoffen. Eerst maken planten glucose. Dat doen ze met behulp van 2 stoffen: water en koolstofdioxide. Het maken van glucose heet fotosynthese en vindt plaats in de bladgroenkorrels van bladmoescellen. Voor de fotosynthese hebben bladgroenkorrels energie uit zonlicht nodig. Die energie wordt ingebouwd in de glucose die de planten maken. Bij fotosynthese ontstaat niet alleen glucose, maar ook zuurstof. De plant gebruikt een deel van de zuurstof voor de verbranding waarbij de glucose wordt stukgemaakt, zodat de energie vrij kan komen. De plant gebruikt die energie voor allerlei levensprocessen. Het overtollige zuurstof gaat overdag door de huidmondjes in het blad naar buiten. s- Nachts vindt er geen fotosynthese plaats, alleen verbranding. De plant neemt dan zuurstof op. De koolstofdioxide die vrijkomt bij de verbranding gaat door de huidmondjes naar buiten. Wat doen de stengels en de wortels? In de stengels zitten vaatbundels. Deze bestaan uit dunne buisjes, waardoor sappen stromen. 1. Houtvaten, hierdoor stroomt water met mineralen vanuit de wortels omhoog. 2. Bastvaten, hierdoor stromen water met glucose en andere organische stoffen vanuit de bladeren omlaag naar de andere delen van de plant. Met de wortels zuigt de plant water met mineralen op. Daarvoor zitten aan de uiteinden van de zijwortels microscopisch kleine wortelharen. Het water stroomt via de wortelharen de wortel in. De wortel perst het water via de houtvaten omhoog. Vanuit de stengel gaat het water naar de bladeren en bloemen. Doordat er door de huidmondjes in de bladeren steeds water verdampt, verliezen de bladcellen water. Ze zuigen nieuw water aan uit de vaatbundels. Samen zorgen de bladeren en de wortels voor een voortdurende waterstroom. Bij heel zonnig weer sluiten de huidmondjes. Zo voorkomt de plant te veel waterverlies. Waar bewaren planten voedingsstoffen? Planten maken in hun bladeren glucose en via de barstvaten komt de glucose in alle plantendelen terecht. Uit glucose maakt de plant de andere stoffen: zetmeel, gewone suiker, cellulose (vezels), vetten, eiwitten, en vitamines. Bij het maken van eiwitten gebruikt de plant de mineralen die hij met de wortels opneemt. Zetmeel, suiker en vetten worden als reservevoedsel bewaard. In de winter sterven de bovengrondse stengels en bladeren af. In het voorjaar gebruiken planten het reservevoedsel om weer nieuwe stengels en bladeren te vormen. Eiwitten en cellulose zijn bouwstoffen en heeft deze nodig voor de groei. Vitamines zijn beschermende stoffen en zorgen ervoor dat allerlei processen in de plant goed verlopen. De meeste reservestoffen worden ondergronds opgeslagen. Pagina 4 van 6

5 Bij bieten en wortelen zitten de reservestoffen in de hele wortel opgeslagen. Sommige planten hebben speciale organen voor de opslag: knollen en bollen. Knollen zijn verdikte wortels, zoals speenkruid en dahlia s, of verdikte ondergrondse stengels zoals bij de aardappel. Bollen bestaan uit een korte stengel met korte dikke bladeren: rokken. Hierin zit het reservevoedsel. Voorjaarsbloemen zoals tulpen en krokussen zijn bolgewassen. Maar ook de ui is een bol. Ook de zaden zit veel reservevoedsel. Dit is voor de groei van het kiempje, het jonge plantje. Wat eet je van een plant? Door planten te eten, krijgen dieren en mensen de voedingsstoffen binnen. Bladeren zoals spinazie, sla of andijvie. Ook koolsoorten en witlof zijn bladgroenten. Zij zijn rijk aan mineralen, vitamines en vezels. Vezels zorgen voor een goede darmwerking. Stengels zoals rabarber, asperges en aardappel. Stengelgroentes bevatten veel mineralen, kolhydraten en vitamines. Wortels met veel reservevoedsel zijn bieten, peen. In deze groente zit veel koolhydraten en caroteen. Caroteen is een oranje kleur en een belangrijke vitamine. Zaden zoals bruine bonen, rijst en erwten. Meel waarvan brood wordt gemaakt. Zaden bevatten veel koolhydraten, vetten en eiwitten. Vruchten zoals fruit (zoet) en tomaten, komkommer en sperziebonen. Ook noten, zoals walnoten en hazelnoten zijn vruchten. Bevatten veel vitamines, mineralen, vezels en suikers. Bloemen zoals broccoli of bloemkool bevatten veel vitamines, mineralen en vezels. 2.5 Kringlopen Planten maken glucose met behulp van energie van de zon: Fotosynthese De energie uit zonlicht wordt ingebouwd in glucose en andere stoffen die daaruit ontstaan, zoals zetmeel en vet. Bij een mens : de energie uit die voedingsstoffen gebruik je om te bewegen, om je lichaam op temperatuur te houden en voor de werking van de cellen. Die energie komt vrij door verbranding van energierijke voedingsstoffen. Je verbrandt vooral glucose. Verbranding vindt plaats in alle cellen van mensen, dieren, planten, schimmels en bacteriën. Door uitademen verlaten koolstofdioxide en water(damp) je lichaam. Door zweten en plassen raak je water kwijt. Bij planten verdwijnen de stoffen door de huidmondjes naar buiten. De stoffen die door fotosynthese ontstaan, zijn nodig voor verbranding. De fotosynthese en de verbranding vormen dus een kringloop. 1. De glucose en de zuurstof die planten maken, hebben andere organismen nodig voor de verbranding. 2. De koolstofdioxide dat vrijkomt bij de verbranding hebben planten nodig voor de fotosynthese. De koolstofkringloop 1. Begin bij de koolstof in koolstofdioxide in de lucht. 2. Koolstofdioxide wordt door planten (producenten) opgenomen. Door fotosynthese maken platen er glucose en andere voedingsstoffen van. 3. De dieren (consumenten) eten planten en krijgen de stoffen met koolstof binnen. 4. Door verbranding van glucose komt het gas koolstofdioxide weer in de lucht. Stikstofkringloop 1. Stikstof in stikstofmineralen in de bodem 2. De producten namen de stikstofmineralen op en bouwen ze in eiwitten in. Pagina 5 van 6

6 3. De consumenten eten planten en krijgen zo de plantaardige eiwitten binnen. Consumenten maken er dierlijke eiwitten van. 4. Afval van producten en consumenten worden door de reducenten afgebroken. De stikstofmineralen komen zo weer vrij in de bomen. 5. De kringloop is rond als de stikstofmineralen weer met hun wortels opzuigen. Pagina 6 van 6