Kennismiddag Gevolgen van de extramuralisatie. Jean Pierre Tulleneers Anouk Theeuwen

Transcriptie

1 Kennismiddag Gevolgen van de extramuralisatie Jean Pierre Tulleneers Anouk Theeuwen 28 november 2014

2 Programma 1. Overheidsbeleid 2. Basics extramuralisatie 3. Hoe te analyseren? 4. Kwalitatief onderzoek 5. Kwantitatief onderzoek 6. Thema betaalbaarheid 7. Conclusies en aanpak Focus : opgave wonen met zorg!

3 1. Overheidsbeleid Waarom? Zorguitgaven als %-ge van het BBP (bron VWS) Limburg 30K per inwoner

4 aantal inwoners zorguitgaven Nederland Limburg Noord-Limburg Midden-Limburg Zuid-Limburg M't Heuvelland Westelijke Mijnstreek Parkstad

5 Daarom: Herverkaveling van de langdurige zorg Zvw AWBZ Wmo 2013 = revalidatiezorg alle overige langdurige zorg hulp bij het huishouden 28,8 mrd Zvw Wlz Wmo 2015 revalidatiezorg hulp bij het huishouden (-40%) 2018 = langdurige GGZ ( B ) * zware zorg ouderen langdurige GGZ ( C ) ** 28,8 mrd extramurale verpleging en gehandicapten extramurale begeleiding (-25%) persoonlijke verzorging (-15%) Wet jeugdzorg SALDO BEZUINIGING : 2018 = 3,5 mrd * zorgzwaartepakketten langdurige GGZ met behandeling ** zorgzwaartepakketten langdurige GGZ zonder behandeling

6 Essentie herziening zorgstelsel Wet langdurige zorg i.o (ipv AWBZ) Wmo2015 3D s (ontwikkeling sociaal domein) Uitbreiding zorgverzekeringswet Eigen verantwoordelijkheid Langer thuis Wonen (feitelijk 4 de decentralisatie)

7 VIERDE DECENTALISATIE OMDAT Regierol bij gemeenten Vervlechting met overige 3D s en oude wmo Bezuinigingsopgave Noodzakelijke voorwaarde transformatie/innovatie

8 Context Limburg krimp en vergrijzing totale bevolking 75 plussers krimp groei Limburg % % Noord % % Midden % % Zuid % % M't % % WM % % Parkstad % %

9 Context Limburg krimp en vergrijzing totale bevolking 75 plussers krimp groei Limburg % % Noord % % Midden % % Zuid % % M't % % WM % % Parkstad % %

10 Afbouw capaciteit licht niveau Nederland UITKOMST BEGROTINGSOVERLEG intramurale raming capaciteit ZZP LTW sector VV VV VV VV4 25% totaal VV VG VG VG3 25% LG1+3 ZG totaal GHZ GGZ GGZ totaal GGZ TOTAAL

11 Afbouw capaciteit licht extrapolatie Limburg UITKOMST BEGROTINGSOVERLEG intramurale raming capaciteit ZZP LTW sector VV VV VV VV4 25% totaal VV VG VG VG3 25% LG1+3 ZG totaal GHZ GGZ GGZ totaal GGZ TOTAAL * afbouwmodel conform bijlage 1 "Hervorming Langdurige zorg en ondersteuning" (VWS 25 april 2013) exclusief effecten Bestuurlijk Akkoord GGZ

12 Essentie van de extramuralisatie Intramuraal regime inruilen voor (juridisch) thuis wonen Financieel: wegvallen zak- en kleedgeldregeling

13 Enkele definities typologie wonen (met zorg) zorg eigen regie eisen fysiek zorgeloos thuis n.v.t. max (wandelstok) geschikt wonen (levensloopbestendig) planbaar max wandelstok verzorgd wonen thuis (Langer Thuis Wonen) (on)planbaar beperkt rollator (rolstoel) verzorgd wonen geclusterd (wozoco / aanleunwoning) / 7 7 beperkt rollator/rolstoel intramuraal verzorgingshuis (voorheen ZZP 1 t/m 4) / 7 7 laag rolstoel verpleeghuis / 7 7 n.v.t. specifiek

14 aanleunwoningen Extramuraliseren in de ouderenzorg zorgcarrière oude situatie thuis verzorgingshuis verpleeghuis zorgeloos extramurale zorg (planbaar) (on)planbare extram. zorg zzp 1-4 zzp 5-10 extramuraal intramuraal

15 blijft thuis wonen aanleunwoningen (=VW) zorgcarrière nieuwe situatie thuis geschikt wonen verzorgingshuis verzorgingshuis zzp 4 (75%) verpleeghuis zzp 5-10 zorgeloos extramurale zorg (planbaar) zzp 1-4 verzorgd wonen / Langer Thuis Wonen ( oude indicatie zzp ) verzorgd wonen / geclusterd ( oude indicatie zzp ) toch een geclusterde setting extramuraal intramuraal

16

17

18 Extramuraliseren in de GHZ zorgcarrière oude en nieuwe situatie thuis (wonend bij ouders) gezinsvervangend tehuis (GVT) instelling voor verstandelijk gehandicapten bij ouders wonen zelfstandig wonen extramuraal semimuraal intramuraal

19 blijft thuis wonen zorgcarrière oude en nieuwe situatie Extramuraliseren in de GGz thuis beschut en beschermd wonen (*) psychiatrische instelling zelfstandig wonen actieve extramuralisatie FACTwijk teams extramuraal semimuraal intramuraal * Per onder gemeentelijk regime (Wmo2015)

20 3. Hoe extramuralisatie analyseren? Vanuit standpunt c.q. mogelijkheden zorgvrager Prognose en monitor Complexiteitsreductie Transparante feitenbasis:fysiek/soc Instrumentarium tbv samenwerking Principe nulmeting i.c.m. webbased GIS

21 3. Hoe te analyseren? Gestandaardisatie beschikbare data (zie KING/VNG) Combi open (big/micro data) gesloten Privacy

22 3. Hoe te analyseren? Basisset: - leeftijd, huishoudsamenstelling - koop / huur - WOZ-waarde - SES - zorgvragers (Vektis eo) onbeperkt uitbreidbaar.

23 Inhoudelijk model INVULLING WOON-ZORG OPGAVE OUDEREN bepaling invulling woonzorgvraag bepaald door * 1 noodzaak - mate van zelfredzaamheid - mobiliteit 2 sociaal - economische status - financiele situatie (inkomen/vermogen) & gemeentelijk beleid opties bestemming VRAAGONTWIKKELING - eigen woningbezit / huur 3 wensen Geschikt wonen (verspreid wandelstok /rollator). epidemiologie - woonwensen. in de huidige woning (verspreid). prevalentie / incidentie - verhuiswensen - zonder ingrepen (woning is geschikt). demografie - invulling zorgaanbod / concepten en beschikbaarheid arrangementen - met ingrepen (opwaarderen) 4 (on)mogelijkheden) huidige woning fysiek. verhuizen naar andere woning (verspreid) - levensloopbestendigheid/zorggeschiktheid woning Langer Thuis Wonen (verspreid - rollator/rolstoeltoegankelijk) - eventuele mogelijkheid tot aanpassingen en daaraan verbonden kosten. in de huidige woning (verspreid) 5 kwaliteit huidige wijk - zonder ingrepen (woning is niveau zorgwoning) - beschikbaarheid voorzieningen (afstand tot voorzieningen) - met ingrepen (opwaarderen naar niveau zorgwoning) - leefbaarheid. verhuizen naar andere woning (verspreid) outcome : aantallen personen met woonzorgvraag - structuurkenmerken (platteland, dorp, verstedelijkt) Verzorgd Wonen (geclusterd - rolstoel) 6 huidige woonsituatie sociaal. op te waarderen bestaande bouw (naar niveau verzorgd wonen). planologische kengetallen - huishoudsamenstelling. nieuwbouw - beschikbaarheid mantelzorg Verblijf Verpleging (kleinschalig-hybride-grootschalig) 7 (on)mogelijkheden zorgaanbod invulling woonzorgvraag o.b.v. - bieden 24 uurszorg planbaar / onplanbaar omslagpunt van zelfstandig thuis wonen naar verzorgd wonen (geclusterd): - zorg op afstand - geleidelijke verandering : mobiliteit, woonsituatie, onplanbare zorg, 8 (on)mogelijkheden/aanbod op de woningmarkt incl PVE onveiligheid en mantelzorg - mogelijkheden woningmarkt (verkopen, doorschuiven soc huur etc) - acute verandering : overlijden partner en ongevallen - beschikbaarheid zorgwoningen verspreid (bron : NCPF/ANBO - ouderen van zelfstandig wonen naar verblijf) - beschikbaarheid zorgwoningen geclusterd (overall ook de sturingsmechanismen ingezet door de overheden en verzekeraars)

24

25

26

27

28

29

30 4. Kwalitatief onderzoek Recent onderzoek Westelijke Mijnstreek Doelgroep ouderen 150 zorgvragers Wat gaat u doen Wat heeft u gedaan

31 4. Kwalitatief onderzoek kunnen betalen Populatie met relatief hoge zelfredzaamheidsscore (70/100)!! 70% EW hypotheekvrij 34% komt nipt rond (medio 2014) 4% heeft een maandelijks tekort Bij huurders geen relatie met hoogte inkomen Bij EW bezit : 2/3 de met laag inkomen komt nipt rond!

32 4. Kwalitatief onderzoek zorggeschiktheid woningen EW bezitters huurders nu meer zorg nu meer zorg is geschikt, geen aanpassingen nodig 82% 36% 80% 52% is geschikt, mits aanpassingen 18% 40% 18% 25% nee, niet geschikt 0% 24% 2% 23%

33 4. Kwalitatief onderzoek woonzorgwensen Zo lang mogelijk in eigen wonen blijven c.q. honkvastheid Woning opplussen indien nodig (doorgankelijk/toegankelijk en sanitair); Verhuizen naar woonzorgcentrum indien niet aanpasbaar; Verhuisreden : noodzaak 24/24 7/7 zorg en service concepten bij lage zelfredzaamheid; Kostenconformiteit (juiste huurprijs); PVE ideale zorgwoning : Gezamenlijke voorzieningen (binnenruimte en buitenruimte) Beperkte woonoppervlakte gewenst (slechts 1/5 de vindt extra slaapkamer belangrijk) Betaalbaar (mix realiseren afhankelijk van populatie)

34 5. Kwantitatief onderzoek opgavebepaling vvt limburg Indicatieve bedragen investeringsraming uigaande van zeer conservatieve parameters!!

35 5. Kwantitatief onderzoek Enorme verschillen tussen gemeenten en binnen gemeenten Oplossing is integraal maatwerk f/s vanuit lokale context Uiteindelijke kost is resultaat van creatieve samenwerking In krimpregio s vooral in bestaande bouw oplossingen zoeken Wijk/buurt is geen absoluut criterium

36 5. Kwantitatief onderzoekbuurt GEEN criterium

37 Heerlerbaan Parkstad centrum Kerkrade oost Heerlerheide Heerlen stad Hoensbroek Parkstad Landgraaf Nieuwenhagen Kerkrade west Brunssum centrum noord Brunssum west Landgraaf Schaesberg Kerkrade noord Brunssum zuid oost Simpelveld Landgraaf Ubach over Worms Voerendaal Nuth Onderbanken 4. Kwantitatief onderzoek - verschillen! Verhouding koop-huur totale bevolking 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% koop huur

38 Heerlerbaan Parkstad Centrum Hoensbroek Heerlerheide Kerkrade Oost Heerlen Stad Parkstad Landgraaf Nieuwenhagen Kerkrade West Landgraaf Ubach Over Landgraaf Schaesberg Simpelveld Brunssum Centrum Noord Kerkrade Noord Brunssum West Onderbanken Brunssum Zuid Oost Voerendaal Nuth 4. Kwantitatief onderzoek - verschillen! Verhouding koop-huur zorgvragers PS 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Koop Huur

39 5. Kwantitatief onderzoek transformatie opgave zorgaanbieders Parkstad Ouderenzorg transformatie opties aantal % kosten % ombouw naar zwaar % % omzetting naar scheiden wonen en zorg % % gebruik voor andere doelgroepen 60 6% % gebruik voor andere functies % % sanering % % totaal % % GHZ GGZ transformatie opties aantal % kosten % omzetting naar scheiden wonen en zorg 50 13% 0 0% sanering GGZ % % sanering GHZ 50 13% % totaal % %

40 4. Thema betaalbaarheid Effecten van scheiden wonen en zorg: - wat kan burger straks betalen? - appartement 550 -> wie kan dat betalen? 40

41 6. Thema betaalbaarheid - inhoud 1. Context 2. Voorbeeld uitgaven (o.b.v. NIBUD) 3. Scenario s (variabelen) 4. Voorbeelden Ouderen: AOW (+ pensioen) in huur of koopwoning GHZ/GGz: Wajong 5. Overig 6. Conclusies 41

42 Extramuraliseren / afbouw verzorgingshuizen: VVT 1-2 (2013), 3 (2014), 4 (2016; 25%) GHZ 1-2 (2013), 3 (2015; 25%) GGZ 1-2 (2013) Context Voorheen (intramuraal): all inclusive formule ook zak- en kleedgeldregeling! Extramuraliseren: zelf alle (woon)lasten dragen geen zak- en kleedgeldregeling als vangnet 42

43 Intramuraal verblijf versus scheiden wonen en zorg Context inkomensafh.eigen bijdrage (CAK) : inkomensafh.eigen bijdrage (CAK) : - verblijf - dagbesteding - dagbesteding zorg - begeleiding - begeleiding - persoonlijke verzorging Zorg In Natura - persoonlijke verzorging Extramurale Zorg - verpleging - verpleging - behandeling - behandeling huur servicekosten schoonmaak wonen maaltijden gas, licht, water (eigen appartement) gemeentelijke belastingen heffing waterschap onderhoud appartement zorgverzekering zorgverzekering overige kosten waskostenregeling - kosten levensonderhoud (kleding en schoenen, pers.verz, ) levensonderhoud (kleding en schoenen, pers.verz, ) telefoonaansluiting en gesprekskosten telefoonaansluiting en gesprekskosten verzekeringen (inboedel en aansprakelijkheid) verzekeringen (inboedel en aansprakelijkheid) 43 wijzigingen van transitie scheiden wonen en zorg

44 Context Wijziging eigen bijdrage: 2013: vermogensinkomensbijtelling (+ 8% van het box 3-vermogen wordt bij het inkomen opgeteld) afschaffen extramurale wtcg-korting (2015) Nieuwe kernvraag: betaalbaarheid!! voor burger/cliënt, zorgaanbieder, corporaties en gemeente 44

45 Voorbeeld uitgaven (NIBUD) extramuraal - alleenstaande 65+ jr met AOW-uitkering Inkomsten Uitgaven - AOW incl. vakantiegeld (2014) vaste lasten - woning e.d. - pensioen - - huur andere inkomsten - - servicekosten 75 - huurtoeslag woningonderhoud (huurdersdeel) en inventaris 90 - zorgtoeslag 72 - verzekeringen (inboedel, aans prakelijkheid; ops tal n.v.t.) 14 - heffingen (gemeente en waterschap) - - gas, electriciteit, water telefoon-, tv- en internetaansluiting (instapmodel) 45 vaste lasten - zorggebonden - zorgverzekering (incl. s tandaard eigen ris ico 360) eigen bijdrage 21 - huishoudelijke hulp (= mantelzorger) - variabele uitgaven - levensonderhoud (maaltijds ervice, boods chappen, pers.vz,..) kleding en schoenen 50 - vervoerskosten 15 - gesprekskosten 10 otaal Nog vrij te besteden (verschil inkomsten - uitgaven) : 116 res teert t.b.v. vrijetijduitgaven, abonnementen, cadeautjes 45

46 Scenario s Scena rio's: A B C D - Huish. hulp x x x - Wa s door derden x x - Maaltijdservice x A. Basis cliënt is zelfredzaam of mantelzorg Cliënt is niet/onvoldoende zelfredzaam B. Toevoeging huishoudelijke hulp ( 15/uur * 3 uur) C. Scenario B + toevoeging externe waskosten ( 63 voor alleenstaande) D. Scenario C + toevoeging maaltijdservice ( 150 voor alleenstaande) 46

47 Voorbeeld: oudere met AOW in een huurwoning Voorbeeld 1: AOW Mw. Hermans, 78 jaar, woont in een huurwoning aan de Insula in Heerlen (Heerlen stad). Vorig jaar is haar man overleden. Mw. heeft 3 kinderen, 2 dochters en een zoon. Een van haar dochters komt wekelijks haar huis schoonmaken. Mw. Hermans heeft een AOWuitkering. Vorige maand is mw. Hermans gevallen, waardoor ze haar heup heeft gebroken. Ze is inmiddels redelijk hersteld, maar lopen gaat (nog) niet zo goed. Ze maakt daarom gebruik van een rollator en bij langere afstanden van een rolstoel. Haar huidige woning is onvoldoende zorggeschikt (kleine badkamer, drempel, ), vandaar dat ze verhuist naar een zorgwoning. De huur bedraagt 550 per maand. Dagelijks komt een wijkzuster haar wassen en aankleden.

48 Voorbeeld 1: AOW extramuraliseren (scenario's) huur 550/maand intramuraal VPT A B C D alleenstaande AOW (65+) Mw.Hermans alleenstaande AOW vermogen alleenstaande AOW + pensioen 2.400/jr alleenstaande AOW + pensioen 2.400/jr vermogen alleenstaande AOW + pensioen 6.000/jr alleenstaande AOW + pensioen 6.000/jr vermogen intramuraal: + 257/mnd extramuraal: 116/mnd kwetsbaar huishouden: negatief saldo! Scenario's: A B C D - Huish. hulp x x x - Wa s door derden x x - Maaltijdservice x

49 Voorbeeld 2: AOW + pensioen Voorbeeld: oudere zorgvrager met koopwoning met lage WOZwaarde Mw. Jansen heeft een AOW en een aanvullend pensioen van per jaar. Ze woont in een koopwoning (WOZ ) in Hoensbroek, met een maandelijkse hypotheeklast van 350. Wekelijks komt haar poetsvrouw Tiny het huis schoonmaken.

50 Voorbeeld 2: AOW + pensioen extramuraliseren (scenario's) hypotheek 350/maand intramuraal A B C D alleenstaande AOW (65+) alleenstaande AOW vermogen alleenstaande AOW + pensioen 2.400/jr Mw. Jansen alleenstaande AOW + pensioen 2.400/jr vermogen alleenstaande AOW + pensioen 6.000/jr alleenstaande AOW + pensioen 6.000/jr vermogen Scenario's: A B C D - Huish. hulp x x x - Wa s door derden x x - Maaltijdservice x scenario B is betaalbaar (Tiny komt schoonmaken) meer zorg nodig? Alle diensten inkopen (scenario D)? -> maandresultaat is negatief : - 293/mnd

51 Voorbeeld: oudere met AOW in een huurwoning Voorbeeld 2: Wajong Tom is 25 jaar en heeft een spierziekte, waardoor hij niet kan werken. Tom heeft nog nooit gewerkt en ontvangt een Wajonguitkering gebaseerd op het minimumloon (100%). Sinds 2 jaar woont Tom zelfstandig in Hoensbroek, daarvoor woonde hij bij zijn ouders. Hij huurt een aangepaste woning van de woningcorporatie. De huurprijs is 500/maand exclusief servicekosten. De familie van Tom woont ook in Hoensbroek. Zijn moeder komt 1x per week schoonmaken en zij verzorgt dan ook de was. De broer en zus van Tom hebben een kookschema of Tom eet bij hun mee.

52 Voorbeeld 2: Wajong extramuraliseren (scenario's) huur 500/maand A B C D alleenstaande Wajong (65- / extramuraal); 100% WML TOM alleenstaande Wajong + vermogen ( ) alleenstaande Wajong (65- / extramuraal); 75% WML alleenstaande Wajong + vermogen ( ) Scenario's: A B C D - Huish. hulp x x x - Wa s door derden x x - Maaltijdservice x maandelijks 388 vrij te besteden geen mantelzorg? -> maandresultaat negatief ( -30)

53 Vermogensinkomensbijtelling Inkomensafhankelijke eigen bijdrage Inkomen + 4% van het vermogen (box 3) Vermogensinkomensbijtelling: inkomen + 12% (4+8) van het vermogen (box 3) Overig Eigen woning Waarde woning is onderdeel box 1 (dus niet box 3; géén vermogensinkomensbijtelling) Woning in box 3? = vakantiewoning of woning verkregen uit erfenis Verkoop (verhuizen naar zorgw.); opbrengst in box 3 -> na 2 jr vermogensinkomensbijtelling (belastingsdienst kijkt naar inkomen 2 jr geleden) 53

54 Financieel gevolg van extramuraliseren: Conclusies betaalbaarheid 1.Zorgvragers hebben per saldo meer uitgaven en dus minder budget vrij te besteden; 2. Het intramuraal regime was relatief gunstig voor de lagere inkomensgroepen (zak- en kleedgeldregeling als vangnetconstructie); 3. Zak- en kleedgeldregeling vervalt. Zorgvrager moet er zelf voor zorgen dat zijn/haar huishoudboekje op orde is; 4.Kwetsbare (vaak alleenstaande) huishoudens die geen beroep kunnen doen op mantelzorg voor HbH, bewassing en maaltijden krijgen een financieel probleem; 5. Zorgwoningaanbod matchen met budget zorgvragers ( ) 54

55 7.TOP5 uitdagingen onderzoek Parkstad

56 7. Conclusies en aanpak De analyse is er binnen een (groot) aantal regio s Samenwerking moet nog vorm krijgen Dissonanten Uitdagingen vorm geven vanuit oud denken Invulling rol zorgkantoor/-verzekeraars Privacy escape zorgaanbieders Getrapt model : regio gemeente wijk/buurt 4 de Decentralisatie is randvoorwaardelijk voor succesvolle transitie

57 Vanuit woonzorgstrategie (gezamenlijke keuzes) invullen Koppeling aan zorginkoop (innovatieagenda) Koppeling aan prestatie afspraken Alliantie met de burger/zorgvrager! Overige koppelingen (oa accommodaties) Flankeren waar nodig Populatie bekostiging als instrument Sturen op uitschieters cumulatie effecten

58