Werkplaats Collectieve zonnedaken Business cases

Transcriptie

1 Werkplaats Collectieve zonnedaken Business cases Concept-Verslag tweede werkplaats collectieve zonnedaken: businesscases 19 mei, u, Arnhem, 25 deelnemers. NB di 24 juni u derde werkplaats collectieve zonnedaken. Programma en opbouw verslag 1. Welkomstwoord en mededelingen. 2. Toelichting Gelderse (provinciale) investeringssubsidie van 25% op de investering. Met deze investering kan volgens de huidige doorrekening en aannames - nét tot een businesscase worden gekomen waarbij het collectieve zonnedak binnen de periode van 10 jaar van de Regeling Verlaagd Tarief, kan worden afbetaald. 3. Presentatie drie businesscases. 4. Workshop per businesscase 5. Plenaire terugkoppeling. Beoordeling en vergelijking drie businesscases door Frank Zegers 6. Levering tegen nultarief 7. Conclusies 8. Afsluiting Bijlage 1: Tabellen doorrekening collectief zonnedak Agem/ Berkelland. Bijlage 2: Toelichting en aandachtspunten opzet businesscase door Frank Zegers Afspraken a. Wido Eissens levert de naam van de contactpersoon die de investeringssubsidies begeleidt aan. Tevens de link naar de pagina over deze provinciale investeringssubsidie. Afspraak is uitgevoerd. Zie punt 2 van dit verslag. b. Dinsdag 24 juni, u derde werkplaats collectieve zonnedaken. Andere energie-initiatieven kunnen dan hun businesscase voorleggen. Voorwaarde is dat uiterlijk woensdag 18 juni een beschrijving van de casus en een excelsheet met doorrekening (incl. kasstroomberekening over de exploitatieperiode) van de businesscase door het energie-initiatief wordt aangeleverd. Dan kan de deskundige de businesscase tijdig en grondig bekijken. 1. Welkomstwoord en mededelingen Ruud Schuurs (procesbegeleider) en Maarten Visschers (voorzitter werkplaats) heten iedereen van harte welkom. Ook welkom aan Jan Kiekebosch van de Belastingdienst. Alliander is verhinderd. Vandaag worden de businesscases van collectieve zonnedaken van Agem/ BerkellandEnergie, van Tijdvoorgroen (uit Winterswijk) en van ValleiEnergie besproken, becommentarieerd en met elkaar vergeleken. Frank Zegers van E4S Consult te Wageningen is gevraagd als deskundige om de kwaliteit van de businesscases te beoordelen. Mededeling a. De energie-initiatieven kunnen nog fiscaal-juridische vragen voorleggen aan Michel Chatelin. Vragen mailen naar Maarten en Ruud. Zij coördineren de vragen richting Michel Chatelin.

2 b. Arien van der Maas, Frank Zegers en Maarten Visschers nemen (namens de provincie Gelderland) deel aan twee bijeenkomsten van Atrivé over businesscases van collectieve zonnedaken op basis van het postcodemodel. De conclusies worden aan de landelijke overheid cq Tweede Kamer aangeboden. c. De behandeling van de knelpunten en onmogelijkheden van de Regeling Verlaagd Tarief in de Tweede Kamer op 21 mei 2014 is uitgesteld. Mogelijk heeft de minister meer tijd nodig om tot goede antwoorden en een goed voorstel te komen op het vele commentaar op de Regeling Verlaagd Tarief. d. Zie voor de aansluit- en netwerkkosten van Alliander de power point van Frank Zegers, slide 8 en Toelichting provinciale investeringssubsidie en presentatie drie businesscases Provinciale investeringssubsidie ( 25% op investering) Wido Eissens van de provincie geeft een toelichting op de investeringssubsidie. De subsidie betreft een subsidie van 25% op de investeringsgelden. Met deze subsidie wil de provincie burgerparticipatie stimuleren. Voorwaarden voor de subsidie zijn de volgende criteria: * minimaal dienen 50 burgers deel te nemen. * de (minimaal 50 deelnemende) burgers dienen minimaal 25% van de investering in te brengen. Zij dienen minimaal 50 euro in te leggen. De deelnemende burgers moeten dit met een handtekening op schrift bekrachtigen. De toezegging van de deelnemers is belangrijk. * het minimum van het subsidiebedrag is 5.000,- en het maximum ,-. De subsidieaanvraag dient in ieder geval voldoende transparant te zijn. Van de 5 ton in de subsidiepot is nog 3 ton over. Als de subsidiepot leeg is, kan de pot worden bijgevuld. Dat is een politieke vraag en politiek besluit. Investeringsubsidie toegepast bij ontzorgingsconstructie Projecten waar tot nu toe investeringssubsidie is gegeven zijn: 1. enkele zonnedaken van de gemeente Neder-Betuwe; 2. het zonnedak van het Rijnstateziekenhuis te Arnhem. Deze projecten zijn gerealiseerd door het Arnhemse bureau Greenspread. De projecten vallen onder de zgn ontzorgingsconstructie. Omwonenden investeren in de zonneinstallatie en krijgen rendement op hun investering. De opgewekte stroom wordt geleverd aan de gebouweigenaar; niet aan de omwonenden. Minister Kamp heeft commentaar op deze aanpak. Hij stelt dat het risico bij deze constructie bij de burger dient te liggen. In een volgende werkplaats zou de stand van zaken hierover kunnen worden toegelicht. De vraag wordt gesteld of de inleg aan investeringen ook ongelijk verdeeld mag zijn. Bijvoorbeeld 49 deelnemers die het minimum van 50 euro inbrengen (totaal 2450,-) en een groot bedrag door de laatste deelnemer. Volgens Wido Eissens mag dat. Naam contactpersoon De contactpersoon bij Subsidie afdeling is Geert Kurvers. (per 1/6/2014). Zijn telefoonnummer is Er kan ook met het provincieloket worden gebeld: Provincieloket (026) Het provincieloket is ook op de hoogte van algemenere zaken en kunnen een vraag doorzetten naar de juiste persoon/afdeling.

3 Tekst Regeling Investeringsubsidie op website provincie De tekst van de regeling is als volgt te vinden: - Op ga je naar via het Blauwe 'Snel naar' hokje rechtsboven naar 'Subsidies'. - Dan via Alfabetisch overzicht klikken op 'Energietransitie''. - Dan zit onder de tweede tab (Voorwaarden) 'Regels Subsidieverordening Vitaal Gelderland 2011'. 3. Presentatie drie businesscases Concept, optimalisatie businesscases, disclaimer Er worden drie businesscases gepresenteerd. Bij de businesscases worden verschillende aannames gedaan. Het betreft nog concept-businesscases. De cases zijn nog in ontwikkeling. Het gebruik maken van deze voorbeelden komt voor eigen verantwoordelijkheid. Belangrijk is dat energie-initiatieven hun cases zelf goed doorgronden en in begrijpelijke taal kunnen uitleggen en voorrekenen aan potentiële deelnemers. Daarbij dienen ook aannames en risico`s te worden aangegeven. Een zgn bijsluiter dient geleverd te worden. Frank Zegers heeft de businesscase van Agem enkele keren nagekeken, fouten verbeterd en verbeterd. Een deskundige second opinion is belangrijk gebleken. a. Zonnedak Agem/ BerkellandEnergie Jacquo Harbers (Agem) en Guus Kosters (Wijk Energie Coöperatie) lichten de businesscase toe. Zie ook powerpoint presentaties. De gemeente investeert vooralsnog niet zelf in zonnepanelen, maar stelt daken beschikbaar en heeft AGEM opdracht gegeven om een businesscase uit te werken die uit gaat van levering van energie aan particuliere huishoudens, waar mogelijk in combinatie met de bestaande coöperatie Berkelland Energie. AGEM werkt samen met Wijk Energie Coöperatie (Guus Kosters) die de berekening heeft uitgevoerd. De businesscase van Burculo bestaat uit drie postcode-roosmodellen. 1. Basis Klein Verbruik, 200 zonnepanelen per locatie. Kleinverbruikaansluiting. 2. Gemeentehuis Berkelland, 320 zonnepanelen. Grootverbruikaansluiting. 3. Gemeentewerf (Korenbree 17), 468 zonnepanelen. Grootverbruikaansluiting. Er is een calculatie voor 10 en voor 25 jaar uitgevoerd. Zie ook tabellen in bijlage. Narekenen Businesscase Basis Klein Verbruik Als voorbeeld in dit verslag wordt de concept-businesscase Basis Klein Verbruik uitgelicht en op hoofdlijnen nagerekend. Als eerste de businesscase over 10 jaar, gevolgd door die van 25 jaar. Investering De investering voor de 200 zonnepanelen ( Wp) bedraagt in totaal ,- ( 1.02 per Wp). Voor begeleiding en notariskosten is 7.000,- en voor eenmalige aansluitkosten 1.247,- opgenomen. De totale investering exclusief BTW bedraagt ,-. De 25%-investeringssubsidie van de provincie bedraagt ,-. Daarmee is de uiteindelijke investering ,-. Opbrengsten uit stroom en korting energiebelasting Met een gegarandeerde stroomprijs van per kwh en een produktie van

4 kwh per jaar bedraagt de jaarlijkse opbrengst door de verkoop van zonnestroom 1.974,-. Na de aftrek van jaarlijkse kosten als administratie, verzekering, onderhoud, kosten netwerkbeheerder blijft daar 962,- van over. Reservering van omvormers is hierbij niet opgenomen. De opbrengsten via de korting op de energiebelasting van per kwh bedragen voor de kwh 4.065,- ( na aftrek van 100,- administratiekosten). De totale opbrengsten uit de verkoop van stroom én uit de korting op de energiebelasting bedragen in het eerste jaar 5.027,-. Over jaar 1 tot en met 10 is de totale opbrengst ,- (gemiddeld ca 4.800,- per jaar) en is de investering na 10 jaar terugverdiend. Er is na 10 jaar een batig saldo van 2.748,-. Zie tabel 4 van de bijlage 1. De ROI (Return On Investement) is berekend op 4.1%. Businesscase over 25 jaar Bij een businesscase over 25 jaar vallen na 10 jaar de opbrengsten uit korting op de energiebelasting weg. De jaarlijkse opbrengsten vallen dan terug van grootte orde 4.500,- (eerste tien jaar) naar 900,- (periode jaar). Zie tabel 5 van bijlage 1. De ROI is berekend op 2.7%. Nadere toelichting van gebruikte kentallen * als instralingsfactor wordt 0.9 in plaats van 0.85 gebruikt. De instralingsfactor van 0.9 geeft een hoger rendement. Volgens Jacquo Harbers is dit op basis van praktijkgegevens verantwoord. * per zonnepaneel is een ruimte van 2 m2 gerekend. * de bedragen zijn exclusief BTW omdat de coöperatie die BTW kan terugvragen. * omvormers worden in de businesscase pas na de periode van 10 jaar vervangen. Dat maakt de businesscase in de eerste tien jaar gunstiger. Er dient in de businesscase een goede reservering voor omvormers te worden gemaakt. * de inschatting van (jaarlijkse) operationele kosten (administratie, verzekering, onderhoud etc) komt erg nauw. Lage operationele kosten maakt de businesscase rendabeler. Echter ze kunnen ook tot een (te) optimistische businesscase leiden. Zo is in de huidige businesscase 415,- aan administratiekosten opgenomen. Er is geen projectbegeleiding en geen pacht opgenomen. * uitgegaan is van: - een gemiddelde stijging van de stroomprijs van 2.0% per jaar. - een inflatie van jaarlijkse kosten van 2.0%. - een afname van de prestatie (performance) van de zonnepanelen van 0.5% per jaar. Opmerkingen van deelnemers * mogelijk gaan in de toekomst de vastrechtkosten omhoog. Dat drukt extra op de businesscase. * mogelijk zakt de stroomprijs in de toekomst. * vraag is hoeveel zonnepanelen elk lid zal nemen. Hoe minder zonnepanelen per lid, hoe meer leden moeten deelnemen. Neemt een lid gemiddeld 6 zonnepanelen, dan zijn er bij een collectief zonnedak van 200 zonnepanelen ongeveer 35 leden nodig. * Jan Kiekebosch van de Belastingdienst merkt op dat naar zijn inschatting de salderingsregeling vervalt nadat de slimme meter in heel Nederland is geplaatst. De verplichting tot het hebben van een slimme meter zal er uiteindelijk komen. Opmerkingen uit workshop 1. er is niet gerekend met nettocontante waarde (rekenen met discontovoet). Rentederving cq geldontwaarding worden niet meegenomen (inflatiecorrectie op in- en

5 uitgaven). Waar vergelijk je het mee? Gesteld wordt dat dit nooit in dit soort berekeningen wordt gedaan. Wordt dit wel gedaan, dan komt de businesscase ongunstiger uit. 2. mogelijk kan het grote zonnedak van 320 (danwel 469 zonnepanelen) worden opgeknipt in twee kleinere zonnedaken. Dan zou er geen sprake zijn van één grootverbruiksaansluiting, maar van twee kleinverbruikersaansluitingen. De eenmalige aansluitkosten vallen dan lager uit. Jan Kiekebosch van de Belastingdienst stelt dat het bij opknippen wel om twee aparte aansluitingen gaat waarvoor twee afzonderlijke energiecoöperaties moeten worden opgericht. 3. als de installatie na tien jaar wordt verkocht bijv aan de eigenaar van het gebouw (aanpak ValleiEnergie en Tijdvoorgroen) kan de businesscase er anders uit komen te zien. Na tien jaar is de installatie alleen afbetaald. De deelnemers hebben dan nog geen rendement. Dat kan wel komen uit de verkoop van de installatie. 4. De businesscase kan worden afgetopt op het verbruik van de gemeente. Stem de installatie af op toekomstig gebruik van de partij cq gebouweneigenaar die de installatie na 10 jaar over koopt en de stroom zelf gaat gebruiken. Bij doorverkoop aan gemeente sluit dat goed aan. Aangesloten dient dan te worden op de 7 eurocent per kwh die de gemeente nu ook betaalt. Opmerkingen Frank Zegers Bij een looptijd van 25 jaar en inflatie over kosten zijn ook stroomprijsstijging (minimaal gelijk aan inflatie) aan de inkomstenkant nodig omdat de kosten anders op enig moment hoger worden dan de baten. b. Businesscase Tijdvoorgroen Tonny Stoltenborg en Fred Koskamp geven een toelichting. De daken die als collectief worden toegepast, zijn nog niet bekend. Energiecoöperatie Tijdvoorgroen werkt samen met energieleverancier Gelderland Energie. Twee businesscases Zij gaan uit van de volgende twee situaties. * Case 1: 162 PV-panelen á 250 Wp * Case PV-panelen á 250 Wp * Referentie model eigen woning met 16 panelen á 250 Wp. Uitgangspunten * Geen projectbegeleidingskosten en contributiekosten. * Geen pacht voor het dak. * Netaansluiting: Standaardprijs Liander. * Vastrecht: Tarief * Onderhoudskosten. * Administratiekosten. * PV-installatie: Turn-key. * Subsidie provincie Gelderland: 25% van de investeringskosten ( min. 50 deelnemers/leden). * Alle deelnemers/leden blijven 10 jaar * Terugverdientijd max. 10 jaar in verband met de randvoorwaarden van de Regeling Verlaagd Tarief: 9 cent incl btw over een periode van 10 jaar. Opmerkingen vanuit workshop

6 * het vastrechttarief kan de komende jaren stijgen. * er ontbreekt een kasstroomberekening over de exploitatieperiode van 10 jaar. Opmerkingen Frank Zegers * Inkomsten 0,05 + 0,09 = 0,14/kWh, in kosten baten berekening wordt ten onrechte van 0,16/kWh uitgegaan. * het 87 kwp systeem is duurder per Wp dan 41 kwp systeem. Dat is tegen de verwachting. Je mag verwachten dat een groter systeem goedkoper is. * de provinciale investeringssubsidie is niet gerekend over de ontwikkelkosten en aanloopkosten (vraag voor notaris/fiscalist). In principe moet dit mogelijk zijn. * de verhouding Opex/capex (operationele kosten/ investeringskosten) is 9% resp. 5%. Dat is hoog. De netwerkkosten zijn te hoog ingeschat. *de technische levensduur is jaar. De exploitatietermijn is slechts 10 jaar. Wat gebeurt er na de 10 jaar? Na 10 jaar ontbreekt de afkoop. De restwaarde van het zonnedak kan nog te gelde worden gemaakt en ten goede komen aan de deelnemers. * er is geen afkoop- of overnamesom na het einde van de exploitatieperiode opgenomen. Waarom niet? Een overnamesom is juist een uitkering aan de leden en maakt deelname aantrekkelijk. * er is geen voorzieningen opgenomen bv. voor de vervanging van de omvormer. * er is geen indexatie over kosten (inflatie). * er is geen kasstroomberekening over de exploitatieperiode. Dat is voor de transparantie wel gewenst. c. Businesscase Zon-Energiecentrale Keltenwoud (werknaam ZEck) Arien van der Maas van ValleiEnergie geeft een toelichting. Planontwikkeling tot nu toe Het Stichtingsbestuur van de tennisvereniging Nieuw-Keltenwoud (te Bennekom) had eind 2013 het plan om op het dak van haar tennishal veel zonnepanelen te leggen om haar exploitatie te verlagen. Keltenwoud is grootverbruiker elektriciteit en kan geen EnergieInvesteringsAftrek (EIA) benutten. Daarom zijn eigen zonnepanelen financieel niet rendabel. Daarom is het plan opgevat om dit in coöperatief verband te doen met particulieren op basis van de Regeling Verlaagd Tarief (postcoderoosmodel). Keltenwoud stelt haar dak beschikbaar. In totaal wil men 1000 zonnepanelen plaatsen. Daarbij wordt de provinciale investeringssubsidie (van 25% op de investering) benut. Er wordt samengewerkt met de Energiecoöperatie ValleiEnergie. Op 17 april 2014 is dit plan gepresenteerd aan geïnteresseerde leden van Keltenwoud en energiecoöperatie ValleiEnergie. De belangen van de deelnemers aan dit project worden maximaal gewaarborgd door oprichting van een aparte project-coöperatie ZEck. De ALV van ValleiEnergie heeft haar bestuur op 29 april 2014 daarvoor toestemming gegeven. De standaardstatuten en ledenverklaringen van HIER opgewekt (zie de website) zijn gebruikt. Beide worden door de Belastingdienst erkend. Een aanvraag voor een investeringsubsidie is bij de provincie Gelderland ingediend. Een eerste inventarisatie leverde 55 potentiële leden op. Verdienmodel Arien laat het verdienmodel zien. Bij het voorbeeld gaat hij uit van een huishouden dat gemiddeld kwh per jaar verbruikt. De produktie per jaar per zonnepaneel bedraagt 215 kwh. Het huishouden wil haar gehele verbruik via zonnepanelen benutten. Voor de 3000 kwh zijn 14 zonnepanelen nodig (3000 kwh gedeeld door 215 kwh).

7 De totale investering voor de 1000 zonnepanelen is begroot op ,- (zie het rekenblad). Daarbij is gebruik gemaakt van de provinciale investeringssubsidie. Per paneel betaalt een deelnemer dan 220,-. Voor 14 zonnepanelen betaalt men dan 3.080,-. De cumulatieve opbrengst in 10 jaar voor de deelnemer is zie slide Opbrengst per jaar). Voor 14 zonnepanelen is dat in totaal 3.095,-. Na tien jaar is de opbrengst voor elke deelnemer 15,-. Daar komen de opbrengsten van de verkoop van de installatie nog bij. Keltenwoud is voornemens om de installatie na 10 jaar voor 50% van de begininvestering over te nemen. Voor 14 zonnepanelen houdt dat een opbrengst van ca 1400 euro in. Het rendement op de investering is dan 5%. Overzicht kosten zonnedak Een overzicht van de kosten staat opgegeven in onderstaande tabel. kostenpost Prijs per Wp aanschaf , zonnepanelen (totaal Wp) netaansluiting: , all-riskverzekering voor , jaar (afkooppremie) notariskosten, juridische en 4.000, administratieve structurering voorbereiding en 6.000, aanloopkosten Totale investering excl BTW , Investeringssubsidie Provincie Gelderland; 25% tot een max. van , ,- (ipv ,-) Minus 0.27 Investering na investeringsubsidie excl BTW ,- (ipv ,-) 0.81 Gevoerd overleg Er is met de volgende instanties overleg gevoerd: - Greenchoice over vergoeding van de levering van groene stroom. Greenchoice is daarvoor bereid om ca 0.05 per kwh te betalen (voor de eerste drie jaar). - Liander over de aansluitplicht op het electriciteitsnet. - een constructeur over de dakbelasting. - provincie Gelderland over de aanvraag van de investeringssubsidie. - de belastingdienst over de teruggave van de energiebelasting. - een notaris over statuten en ledenverklaringen. - met vier lokale/ regionale leveranciers van zonnepanelen over een vrijblijvende inschrijving voor prijsaanbiedingen (in mei). Een definitieve businesscase wordt begin juli gepresenteerd om de benodigde leden/ deelnemers te contracteren, waarna realisatie/ oplevering kan plaatsvinden in september 2014.

8 Opmerkingen vanuit workshop * voor GVO`s (Garanties Van Oorsprong) zijn er ook opbrengsten. De 5 eurocent per kwh aan inkomsten is inclusief GVO`s. * over de verkoop van de installatie aan de eigenaar van de tennishal dienen op dit moment (voorafgaand aan de exploitatie) harde afspraken te worden gemaakt. De vraag is welk percentage van de aankoopwaarde realistisch is. 50% van de aankoopwaarde is een zeer goed bod voor de verkopende partij. Daarom de afspraak ook hard vastleggen. * een grootverbruiker mag niet salderen. Dat is voor de koper van de installatie na 10 jaar niet gunstig. * de businesscase is erg aanname-gevoelig. Er kleven diverse financiële risico`s aan de businesscase. Een gevoeligheidsanalyse is wenselijk. Dan wordt duidelijk wat de meest kritische factoren en extra kostenposten zijn. Een worstcase doorrekening kan worden uitgevoerd. Bijv : - op gegeven moment niet meer mogen salderen; - daling van de stroomprijs. Wat als de stroom over 20 jaar 2 eurocent per kwh kost. In hoeverre is een dergelijke daling reëel? - nieuwe meer rendabele zonnepanelen/ De risico`s dienen aan de leden te worden voorgelegd. Tegenover de risico`s staan de immateriële opbrengsten en maatschappelijk rendement. * het is gewenst dat er een overzicht van soorten verzekeringen en van verzekeringstarieven komt. Een verzekering kan ook worden doorgelegd naar de fabrikant in de vorm van een opbrengstgarantie. * er is ook vastrecht op transportkosten (netzoals bij aansluitkosten). * de verkoopopties (na 10 jaar) maken de businesscase interessanter. * zonder provinciale investeringssubsidie kan de businesscase niet uit. * via e-decentraal, HIER opgewekt of Atrivé kan een signaal over de beperkingen van het Verlaagd Tarief naar de Tweede Kamer. * de huur voor het dak van 4.000,- wordt als hoog beoordeeld. Arien van der Maas ligt toe dat de tennisvereniging hier ook haar exploitatie mee kan verbeteren. Men ziet het ook als onderdeel van een deal. * de kosten voor de aansluiting bedragen ,- waarvan de aansluiting 5.000,- en de kabel ,- kost. * ValleiEnergie dient bij de start van het project ,- voor te financieren. Dat kan een knelpunt zijn. Dit bedrag komt later terug van de belasting. Opmerkingen Frank Zegers * Aantrekkelijke afkoopregeling na 10 jaar (50%) * Is dat wel interessant voor Keltenwoud (50% investeringskosten + kosten vervanging omvormer met een grootverbruiksaansluiting)? * De investering van leden dient incl. BTW te zijn * Lidmaatschapskosten coöperatie verlagen rendement, m.n. indien met maar in weinig panelen investeert. * Subsidie provincie gemaximeerd op 200k i.p.v. 50 k. 4. Workshop per businesscase Opgenomen in punt Plenaire terugkoppeling. Beoordeling en vergelijking drie businesscases door Frank Zegers Opgenomen in punt 3. Voor de vergelijking zie ook de power point van Frank Zegers, slide 12 t/m 14.

9 6. Levering tegen Nultarief Frank Zegers licht toe dat initiatieven hebben getracht om een betere businesscase te krijgen door met het energiebedrijf waar mee wordt samengewerkt, af te spreken dat zowel de levering van de stroom vanuit de zonnepaneleninstallatie naar het energiebedrijf als de levering van stroom vanuit het energiebedrijf aan de leden voor een lagere prijs plaats vindt. Het belastingvoordeel kan dan stijgen naar 14.7 euroct/ kwh bij een afgesproken leveringstarief van 2 ct/ kwh in plaats van 5 ct/ kwh (zie slide 20 en 21). Men kan ook afspreken dat men tegen nul eurocent stroom levert en afneemt (nultarief). Dat is door de Belastingdienst afgewezen. 7. Conclusies Frank Zegers trekt de volgende conclusies: -Het rendement kan positief zijn maar het houdt niet over. -Schaalvoordeel grotere projecten. -Kosten beperkt houden is belangrijk. -Afkopen verzekering en opname in investering levert meer investeringssubsidie op. -Afkoopopties zijn interessant. -Maar: belastingkorting kan mogelijk ook langer dan 10 jaar duren. -Bouw voorziening/reservering in: bijvoorbeeld uit BTW teruggaaf. 8. Afsluiting Ruud Schuurs bedankt de deelnemers en deskundige Frans Zegers voor hun deelname en inbreng. Iedereen is uitgenodigd voor de derde werkplaats collectieve zonnedaken op dinsdagavond 24 juni as.

10 Bijlage 1: Tabellen bij drie postcoderoosmodellen Borculo Tabel 1: Uitgangspunten drie businesscases Borculo, looptijd 10 jaar Basis Klein Verbruik Marktstraat 1, max. Korenbree 17, max. 200 panelen 320 panelen 468 panelen Benodigd oppervlak: 400 m2 650 m2 950 m2 Wattpiek per paneel: Aantal Wattpiek: Instralingsfactor: 0,9 0,9 0,9 Opbrengst per jaar in kwh: Capaciteit aansluiting: KV: 3x80A GV: t/m 100kVA GV: t/m 100kVA

11 In tabel 2 staan de investeringsposten, provinciale subsidie (25% van totale investering) en de uiteindelijke investering opgenomen. Tabel 2. Investeringsposten en investeringsubsidie per businesscase, looptijd 10 jaar Basis Klein Verbr. Marktstraat 1 Korenbree 17 Prijs per Wattpiek excl. BTW 1,02 0,99 0,96 Investering panelen Begeleiding en oprichtingkosten Aansluitkosten eenmalig Totaal investering excl. BTW Subsidieregeling Provincie Totaal investering excl. BTW incl BTW In tabel 3 staan de opbrengsten en kosten weergegeven van de drie businesscases. De inkomsten worden gegenereerd door: a. 4 eurocent per kwh verkochte stroom. Dat levert in eerste jaar bij Basis Klein Verbruik euro op, zie tabel kwh maal 0.04 euro. b. 9 eurocent per kwh korting op de belasting. Dat levert in het eerste jaar euro op: kwh maal 9.1 eurocent minus 100 euro administratiekosten (businesscase Basis Klein Verbruik ).

12 Tabel 3. Opbrengsten en kosten coöperatie. Businesscase 10 jaar. Basis Klein.Verbr. Marktstraat 1 Korenbree 17 Stroomprijs gegarandeerd 1e jaar 0,04 0,043 0,043 0,043 Stroomprijs gegarandeerd gem.10 jaar 0,043 0,043 0,043 Restwaarde % zonnepanelen na 10 jaar 20% 20% 20% Opbrengsten stroom excl. BTW Administratie Verzekering 0,5% van aanschafwaarde Onderhoud 0,5% van aanschafwaarde Reservering omvormers n.v.t Kosten netwerkbeheerder Over binnen coöperatie Korting energiebelasting excl. BTW 0,075 0,075 0,075 Korting energiebelasting incl. BTW 0,091 0,091 0,091 Af: administratiekosten energieleverancier Opbrengst bij leden thuis Opbrengsten totaal obv jaar

13 In tabel 4 staat het rendement bij de businesscase over 10 jaar berekent. Tabel 4. Rendement businesscase Basis Klein Verbr. Marktstraat 1 Korenbree 17 Inflatie jaarlijkse kosten 2,0% 2,0% 2,0% Afname performance panelen per jaar 0,5% 0,5% 0,5% ROI over 10 jaar 4,1% 4,6% 6,6% Terugverdiend in 10 jaar? Ja Ja Ja Investering in jaar 0 (dit jaar) (45.110) (69.078) (94.835) Opbrengsten totaal jaar Opbrengsten totaal jaar Opbrengsten totaal jaar Opbrengsten totaal jaar Opbrengsten totaal jaar Opbrengsten totaal jaar Opbrengsten totaal jaar Opbrengsten totaal jaar Opbrengsten totaal jaar Opbrengsten totaal jaar Opbrengst panelen (% van laagste Wp prijs)

14 In tabel 5 staat het rendement bij de businesscase over 25 jaar. Tabel 5. Rendement businesscase 25 jaar Basis KleinVerbr. Marktstraat 1 Korenbree 17 Gemiddelde stijging stroomprijs per jaar 2,0% 2,0% 2,0% Inflatie jaarlijkse kosten 2,0% 2,0% 2,0% Afname performance panelen per jaar 0,5% 0,5% 0,5% ROI over 25 jaar 2,7% 5,0% 6,8% Terugverdientijd in jaren Investering in jaar 0 (dit jaar) (45.110) (69.078) (94.835) Stroomprijs Opbrengsten totaal jaar ,040 Opbrengsten totaal jaar ,040 Opbrengsten totaal jaar ,040 Opbrengsten totaal jaar ,041 Opbrengsten totaal jaar ,041 Opbrengsten totaal jaar ,041 Opbrengsten totaal jaar ,041 Opbrengsten totaal jaar ,041 Opbrengsten totaal jaar ,042 Opbrengsten totaal jaar ,042 Opbrengsten totaal jaar ,042 Opbrengsten totaal jaar ,042 Opbrengsten totaal jaar ,042 Opbrengsten totaal jaar ,043 Opbrengsten totaal jaar ,043 Opbrengsten totaal jaar ,043 Opbrengsten totaal jaar ,043 Opbrengsten totaal jaar ,044 Opbrengsten totaal jaar ,044 Opbrengsten totaal jaar ,044 Opbrengsten totaal jaar ,044 Opbrengsten totaal jaar ,044 Opbrengsten totaal jaar ,045 Opbrengsten totaal jaar ,045 Opbrengsten totaal jaar ,045

15 Bijlage 2: Toelichting en aandachtspunten mbt opzet businesscase, door Frank Zegers, E4S Consult Wageningen Locatie Dak- of grondlocatie Toekomstperspectief (looptijd, risico) Postcoderoos Dakopstelling * draagkracht dak * vandalisme * dakonderhoud * zonaanbod/ schaduw * netaansluiting * dakhuur * recht van opstal Veldopstelling * vergunning * beveiliging * netaansluiting/ kabel * pacht * contract gebruik locatie Deelnemers Afspraken Particulieren in postcoderoos Financieren het project Jaarlijks voordeel (verlaagd tarief + winstdeling?) Ledencontract Jaarlijkse verklaring productie Financiële bijsluiter Lidmaatschap? Goedkeuring belastingdienst * Is productie duurzaam? * Welke postcodegebieden * Enkel particulieren? Bij start én gedurende looptijd * Jaarlijkse administratie * Geen leden zzp-er geworden? Looptijd jaar operationeel Administratie (jaarlijks, verhuizingen) Beheer Onderhoud Verzekering Uitbesteden?

16 Business case Kapitaal investering (ontwikkelkosten en investering) Operationele kosten Aandachtspunten * Indexaties (pacht/huur, energieprijzen, inflatie kosten) Looptijd belastingkorting Productieverliezen (degradatie, onderhoud) Ontwikkelkosten Mensuren / organisatorische kosten Vergunningskosten (leges, OZB) Notariële en juridische kosten Ontwerpkosten Communicatie (werving en draagvlak) Investeringskosten Ontwikkelkosten Projectmanagement Netaansluiting Zonne-energiesysteem (panelen, omvormers, kabels, frame, arbeid) Fundatie Transformator Civiele werken Hekwerk/camera s Vergunning(en) Onvoorzien Operationele kosten Pacht / dakhuur (indexatie?) Verzekering installatie (materiële schade, bedrijfsschade) Aansprakelijkheidsverzekering Netwerkkosten Onderhoud Beheer Administratie OZB Omvormers (opbouw voorziening) Verwijdering (opbouw voorziening) Onvoorzien (%) Voorzieningen Vervanging omvormer (gedurende technische levensduur) Dakvervanging en reparatie Verwijderingskosten Recycling (PVcycle) Overige aandachtspunten Indexaties (pacht/huur, energieprijzen, inflatie kosten)

17 Looptijd belastingkorting Productieverliezen (onderhoud, degradatie) Continuïteit fabrikant, leverancier, installateur Betalingsvoorwaarden garanties Aandachtspunten voor workshops Alle éénmalige en periodieke kosten meegerekend? Alle éénmalige en periodieke baten meegerekend? Risico's in de business case voor 'financiële bijsluiter? Voldoende voorzieningen / reserveringen in de business case? Tips om de business case sterker te maken Aansluit- en transportkosten Eenmalige aansluitkosten Periodieke aansluit- en transportkosten Kortingsregeling gezamenlijk opgewekte energie cooperaties Inkomsten Verkoop stroom aan energieleverancier Verkoop GVO s Bij leden belastingkorting, incl. BTW Bij leden mogelijk inkoopvoordeel BTW * Postcoderooscoopearties zijn BTW plichtig BTW in rekening brengen aan leden over investering BTW terugvragen over investeringskosten BTW afdragen over inkomsten uit de opgewekte stroom BTW teruggaaf over investering kan voorziening zijn