12.1 Algemeen gebruik

Transcriptie

1 Visie en ontwerp 61

2 Op basis van voorgaande analyse zal nu voor de Grote Kerk een toekomstrichting worden uitgezet. Deze toekomstrichting zal zoveel mogelijk recht doen aan de uitgangspunten en gebaseerd zijn en reageren op de in de analyse geconstateerde zaken. De opbouw van deze toekomstrichting is ook weer meerdimensionaal: het gebouw en de ruimte, het gebruik, de organisatie en de financiën komen alle aan bod. We hebben geprobeerd de visie en het ontwerp objectiveerbaar te houden. Het gebruik valt te splitsen in het algemeen gebruik en het kerkelijk gebruik. Allereerst zal in dit hoofdstuk het algemeen gebruik worden belicht. Vervolgens zal bekeken worden welke kerkelijke modellen er in de Grote Kerk mogelijk (en wenselijk) zijn. Algemeen gebruik 62 Algemeen gebruik kan in een aantal soorten van gebruik worden opgesplitst, te weten toeristisch gebruik, cultureel gebruik, muzikaal gebruik, zakelijk gebruik en overig gebruik. Per soort algemeen gebruik wordt een aantal mogelijkheden geschetst. Al deze mogelijkheden hebben als uitgangspunt dat zij naast een vorm van kerkelijk gebruik kunnen plaatsvinden Algemeen gebruik

3 Toeristisch gebruik Voor toeristisch gebruik biedt de Grote Kerk in ieder geval de volgende mogelijkheden: - het gebouw biedt door haar plek in de stad een uitstekende uitvalsbasis voor Startpunt Zwolle : dit is de logische plek voor toeristen en dagjesmensen om informatie over de stad en haar geschiedenis te krijgen. Deze rol nam oorspronkelijk de VVV in de Hoofdwacht in, maar is sinds enige tijd opgenomen in Boekhandel Waanders in de Broerenkerk. Over deze locatie bestaat bij bezoekers van Zwolle onvrede en Waanders is zelf nog niet tevreden met de invulling. - de kerk zelf is een rondleiding meer dan waard - de beeldengroep zal vanaf 2014 een publiekstrekker vormen - een rondleiding boven de gewelven langs (onder de kap) is spannend en bijzonder en biedt prachtig uitzicht over de stad (buiten) - het beklimmen van het Noorderportaal biedt prachtig uitzicht over de stad - het gebouw biedt prachtige mogelijkheden voor permanente of tijdelijke exposities en / of tentoonstellingen - de ontstaansgeschiedenis van de kerk vormt een peiler onder de geschiedenis van Zwolle: dit kan - samen met bijvoorbeeld het Historisch Centrum Overijssel - worden uitgebuit. - restauratie van de balgen van het Schnitgerorgel biedt de mogelijkheid voor activiteiten door een orgeltrappersgilde. - de strook met ruimten aan de Grote Markt biedt kansen voor een kathedraalshop (naar Engels voorbeeld). Het exacte assortiment zal nader moeten worden bepaald. Kathedraalshop (Nieuwe Kerk Delft) Toeristisch gebruik

4 Cultureel gebruik - de beeldengroep zal veel nieuwe bezoekers trekken - exposities in samenwerking met Museum De Fundatie of het Stedelijk Museum Zwolle - tentoonstellingen (vast of tijdelijk) - culturele lezingen - arrangementen met HCO, Museum De Fundatie, het Stedelijk Museum bieden veel kansen voor de Grote Kerk. Er liggen ook veel onderlinge aanknopingspunten - congressen - symposia - evenementen 12.1 cultureel gebruik 64 Tentoonstelling World Press Photo (Oude Kerk Amsterdam, 2013)

5 Muzikaal gebruik - concerten - kamerconcerten (consistorie, boven Noorderportaal) - orgelconcerten - kleedruimte musici - uitvoeringen - cd-opnames - tv-opnames - arrangementen - combikaarten met andere instellingen 12.1 muzikaal gebruik 65

6 Zakelijk gebruik - vergaderen - bedrijfsjubilea / -feesten - bijeenkomsten / congressen - symposia - lezingen - evenementen - recepties 12.1 zakelijk gebruik 66 Vergaderruimte (Bovenkamer Jacobikerk Utrecht)

7 Overig gebruik - private dining (boven het Noorderportaal, consistorie) - catering - receptie (bruiloft, jubileum) - rouw- of trouwdiensten / -locatie - evenementen - scholen (diploma-uitreiking, jaaropening) - gemeente Zwolle (nieuwjaars-)receptie) - extern kerkelijke verhuur - vergaderen 12.1 overig gebruik 67 Sfeerimpressie Kamer boven Noorderportaal

8 68 De noodzaak voor nader onderzoek naar het mogelijk toekomstig kerkelijk gebruik wordt versterkt door het aangekondigde vertrek van de Grote Kerkgemeente uit de Grote Kerk naar de Jeruzalemkerk. De Grote Kerkgemeente (wijk 2) belegde tot september 2013 iedere zondagmorgen en op de oneven zondagen van de maand in de avond een dienst in de Grote Kerk. Met het verdwijnen van deze diensten is er geen sprake meer van een viering in de Grote Kerk op zondagochtend. De huidige vesper-, cantate- en Gaandewegdiensten op zondagmiddag zullen in principe gewoon behouden blijven in de nabije toekomst (het huidige gebruik ). Het voordeel van deze nieuwe situatie kan zijn dat er meer ruimte ontstaat voor nieuwe, bredere kerkelijke initiatieven en dat er geen claim meer ligt van één van de wijkgemeenten. Nadeel is dat de directe binding met een wijkgemeente wordt losgelaten, waardoor de Grote Kerk mogelijk (nog) verder van een deel van de leden van de PGZ af komt te staan. In ieder geval schept de nieuwe situatie de mogelijkheid om breed na te denken over het toekomstig kerkelijk gebruik. Dit nadenken vindt ook plaats rondom het nieuwe vast te stellen Beleidsplan van de Algemene Kerkenraad van de PGZ. Op basis van diverse gesprekken, de workshops met de gebruikers, bestuurders en verschillende externe partners kan worden geconcludeerd dat er behoefte is aan een nieuwe vorm van kerkzijn met een sterk missionair karakter (dit is eerder citypastoraat genoemd). In dit Masterplan spreken we bij deze vorm van kerkzijn over stadskerk. De exacte uitwerking van dit concept zal door betrokkenen en deskundigen moeten plaatsvinden, maar enkele lijnen zijn wel reeds op dit moment te schetsen. (Terzijde zij opgemerkt dat er op meerdere plaatsen in Nederland wordt nagedacht of gewerkt met het begrip stadskerk. Ook wordt er veel over gepubliceerd en geschreven (o.a. Henk de Roest, Een huis voor de ziel of Bert Kuipers, Citykerken werken zo of uitgave IZB, Young Urban Protestant )) kerkelijk gebruik Kerkelijk gebruik (Keulen)

9 Het doel van een stadskerk is niet primair het vormen van een nieuwe impuls voor de bestaande gemeenschap / wijkgemeenten of het vormen van een nieuwe wijkgemeente, maar zij is veel meer gericht op de stad. Religie krijgt weer een plek in het publieke domein! De stadskerk heeft in die zin haar eigen opdracht. Deze wordt wel (deels) ingevuld door mensen uit de bestaande kerkelijke context. Om het specifieke pastorale werk goed vorm te geven is het aanstellen van een (externe) pastor / gemeentestichter gewenst. Draagvlak onder de bestaande kerkelijke gemeenschap is zeker als er geld nodig is - van groot belang. Een stadskerk kan zeker een positieve bijdrage leveren aan het bestaande kerkelijk leven binnen de PGZ en de Grote Kerk. De ruimte, het gebouw en de plek in de stad spelen hierbij een belangrijkere rol dan bijvoorbeeld bij de meer traditionele wijkkerken. De kerkelijke functie / de liturgie blijft ook door de week het karakter van het gebouw bepalen. Dit is de meerwaarde van het kerkgebouw ten opzichte van de seculiere alternatieven voor zaal- en ontmoetingsruimten. Voor het vormen van een echte stadskerk is het van groot belang dat er een wisselwerking ontstaat tussen stad en kerk. Hiervoor is samenwerking met partners in de stad onontbeerlijk. Daarnaast zijn brede openingstijden en een welkomsbalie (mede als doorverwijzingsloket) nodig. De stadskerk heeft een boodschap voor de wijk èn de stad en is traditioneel èn vernieuwend en als het goed is participeren jong èn oud. Er is ruimte voor (liturgische) experimenten, maar het is wel nodig om een duidelijke richting uit te zetten (geen gerommel ) en vraagt ook om een stevige, bijbels gefundeerde boodschap. De organisatie en PR dient professioneel te zijn. In veel (buitenlandse) geslaagde voorbeelden van een stadskerk is het creëren van een horecagelegenheid (koffiekamer) een beproefd middel om de stadskerk vorm te geven (Domkerk Utrecht, Laurenskerk Rotterdam, Johanneskirche Düsseldorf ( Voor verdere informatie over de geschiedenis en kenmerken van een 12.3 Stadskerk stadskerk verwijzen wij naar: Citykerken werken zo, Bert Kuipers, Stadskerk in Zwolle? De Zwolse situatie past uitstekend bij de stadskerkgedachte. In het bijzonder is de aanwezigheid van een interferentiezone tussen stad en kerk aanwezig. Hiervoor kan de strook bebouwing aan de Grote Markt (kamers, Noorderportaal, Hoofdwacht) gebruikt worden. In deze strook kan uitstekend een koffiekamer worden gevestigd. Daarnaast biedt de boekenverkoop extra kansen. De verdere ruimtelijke impact op het kerkgebouw zelf kan beperkt blijven. Vooral van belang zijn een goede programmering, de aanwezigheid van de juiste netwerken en het samenwerken met partners in de stad. 69

10 12.4 Overig kerkelijk gebruik 70 Naast het onderzoeken van de mogelijkheden in de richting van een stadskerk hebben wij ook onderzocht welke mogelijkheden er zijn voor meer traditionele vormen van kerkzijn, zoals het behoud c.q. terugkeer van wijk 2 in de Grote Kerk of het aantrekken van één of twee van de andere wijkgemeenten die de PGZ kent. Om enig vat te krijgen op de mogelijkheden en de impact van de verschillende kerkelijke opties ten opzichte van elkaar hebben we een matrix opgesteld. De kerkelijke denkrichtingen zijn als volgt benoemd: 1. wijk 2 i.c.m. het huidig middaggebruik 2. één of twee andere wijkgemeenten i.c.m. het huidig middaggebruik 3. alleen stadskerk 4. stadskerk i.c.m. wijk 2 5. stadskerk i.c.m. één of twee andere wijkgemeenten Bij de vorming van een stadskerk is het uitgangspunt dat het huidig middaggebruik integraal onderdeel is geworden is van de stadskerk. Daarnaast hebben we een aantal relevante thema s in beeld gebracht. Deze thema s zijn wellicht enigszins arbitrair, maar niet geheel willekeurig gekozen. De thema s zijn: missionaire functie / mogelijkheden, passend in het gebouw, verhouding tot niet-kerkelijke activiteiten, branding en financiën. Op al deze punten is per kerkelijk model een score gegeven. Deze varieert van 1 (matig) via 2 (gemiddeld) tot 3 (goed). Samen maken deze waarden per thema een gemiddelde totaalscore die in kleur is aangegeven. Hierbij geldt dat rood staat voor matig, oranje voor gemiddeld en groen voor goed. Conclusies Op basis van deze matrix kan het volgende worden geconcludeerd: - de stadskerk in combinatie met één of enkele wijkgemeenten lijkt financieel en missionair het meest aantrekkelijk - passend in gebouw blijkt niet echt een onderscheidend criterium; de ligging in de stad is wel mede bepalend voor kansen voor een stadskerk - een groeimodel is denkbaar: eerst stadskerk, daarna één of twee wijkgemeenten toevoegen - alleen een stadskerk (zonder aanvullende maatregelen) lijkt financieel in eerste instantie minder aantrekkelijk. (In de praktijk blijkt overigens dat een stadskerk op de langere termijn nieuw elan geeft aan het kerkelijk leven en navenant de financiën.) - de combinatie van stadskerk en wijk 2 lijkt niet het meest voor de hand liggend in verband met mogelijk verschillende visie op kerkzijn Bovenstaande laat zien dat de Grote Kerk vele mogelijkheden biedt voor verschillende kerkelijke modellen.

11 71

12 72 In de vorige paragrafen (toekomstig kerkelijk en algemeen gebruik) is aangegeven wat de mogelijk toekomstige gebruiksrichtingen voor de Grote Kerk zijn. Bij deze gebruiksrichtingen horen concrete functies. Een overzicht van deze functies vindt u in deze paragraaf. De diverse functies zijn door middel van de letters A, B, C of D gerangschikt. Er worden 4 situaties onderscheiden. A: functies die direct noodzakelijk zijn Voor voortzetting van het huidige gebruik zijn op dit moment nodig: kantoor locatiemanager, consistorie, grote en kleine viering, beeldengroep, lunch-/overlegruimte, crèche en stiltecentrum. Er zijn natuurlijk meer functies te bedenken, maar het gaat hier slechts om die functies die een nieuwe, andere of betere plek in de Grote Kerk zouden moeten krijgen. Nadrukkelijk zij vermeld dat het realiseren van alleen deze functionaliteiten niet voldoende is om de Grote Kerk weer op de kaart te zetten en richting een positieve exploitatie. Zij zijn slechts noodzakelijk op de korte termijn. B: functies die noodzakelijk zijn voor een toekomstvast gebruik Om het gebouw voor de toekomst gereed te maken zijn er enkele extra functies noodzakelijk (B). Vanzelfsprekend is hierbij gekeken naar de mogelijkheden voor het bredere algemene gebruik, naast het kerkelijke gebruik, ten behoeve van een gunstiger exploitatieresultaat. Het betreft hier: ruimte voor vaste en tijdelijke tentoonstellingen, keuken (met berging), berging (voor kerkelijke spullen), extra toiletten, boekwinkel (met berging), ontvangstbalie, kleedruimte, koffiecorner en een kathedraalshop. Daarnaast is een flexibeler indeling van de kerkzaal gewenst. C: functies die noodzakelijk zijn voor het gebruik als wijkkerk In de verdere toekomst zou de Grote Kerk (weer) als wijkkerk kunnen worden gebruikt door één of twee wijkgemeenten. Naast de onder A en B genoemde functies is voor het gebruik als wijkkerk vooral ruimte nodig voor de functies als crèche, club, catechese of (kleinere) vergaderingen en een koffiecorner. De hoeveelheid, de grootte en het specifieke gebruik van deze ruimten is nader te bepalen en onder andere afhankelijk van het aantal en type wijkgemeenten, het gelijktijdig gebruik, etc. D: functies die noodzakelijk zijn voor het gebruik als stadskerk Het gebruik als stadskerk (D) vraagt, naast de onder A en B genoemde, een aantal ruimten voor specifieke functies. Het gaat hier onder andere om een ontvangstbalie en een pastoraal steunpunt. Daarnaast vormt bij de goede voorbeelden van een stadskerk de aanwezigheid van een (meer professionele) horecavoorziening (koffiekamer) een belangrijke peiler onder de stadskerkgedachte (bijv. Johanneskirche Düsseldorf, Domkerk Utrecht, Laurenskerk Rotterdam). In het volgende hoofdstuk vindt u de genoemde functies terug. Deze worden dan gerelateerd aan de beschikbare ruimten. 13. Toekomstige functies

13 73

14 Ruimtelijk-architectonische uitgangspunten 13.1 Ruimtelijk-architectonische uitgangspunten Ruimtelijk-architectonische uitgangspunten Voordat bepaald kan worden welke ruimte in de Grote Kerk geschikt is voor een bepaald gebruik is het nodig om een aantal ruimtelijk-architectonische hoofduitgangspunten op te stellen. 74 Alle functionele en ruimtelijke wijzigingen dienen te passen in de bestaande structuur van de Grote Kerk (zie naastgelegen afbeelding). Het gebouw bestaat uit 3 beuken die in de langsrichting zijn georiënteerd. Zichtlijnen volgen voornamelijk deze richting. De verschillende ruimten aan de zijde van de Grote Markt zijn (visueel) met elkaar verbonden door een denkbeeldige as. De ingangen en de looplijnen van buitenaf staan loodrecht op deze langsrichting. Ter versterking van het overzicht en doorzicht zouden de noordelijke en zuidelijke ingang meer met elkaar verbonden moeten worden: hiermee wordt zij ook meer verankerd in de looproutes van de stad. Alle ingrepen dienen te passen in de bestaande ruimte; zij mogen zeker eigentijds van karakter zijn, maar dienen tegelijkertijd een relatie aan te gaan met het bestaande historische gebouw. Ruimtelijk-toeristisch uitgangspunt In de praktijk zullen met name toeristen aan de noordzijde binnenkomen. Vanaf dit punt is er niet meteen overzicht over de gehele kerk, maar wel doorzicht naar het zuiden. Tegelijkertijd vraagt in het Onze Lieve Vrouwekoor de beeldengroep de aandacht. De route zal worden vervolgd naar de koorafsluiting. Vanaf hier ontstaat (in de middelste beuk) een prachtige zichtlijn op het orgel en de preekstoel. Via het Hoogkoor, de Grafkapel en de zuidbeuk verloopt de meest logische route via de consistorie en de noordbeuk weer terug naar het Noorderportaal. In de toekomst zal ook de Zuidingang intensiever worden Project Masterplan Grote Kerk 2013 gebruikt om de relatie met o.a. De Fundatie en de routing in de stad te faciliteren. Met bovenstaande uitgangspunten als basis zal verdere uitwerking en Project positionering Masterplan Grote van Kerk de verschillende 2013 functies plaatsvinden (zie volgende pagina). De hoofdfuncties zijn: het toeristisch binnenkomen (entreezone) de woordverkondiging (met name zondags) en de museale functie (met name door de week). Deze functies worden ondersteund door verschillende servicefuncties. Een nadere toelichting op de verschillende functies vindt u in de volgende paragraaf.

15 Toeristische bezoekers bezienswaardigheid fotomoment zicht- en looplijn zichtlijn looplijn Project Masterplan Grote Kerk 2013 beeldengroep 75 orgel preekstoel koorafsluiting bezienswaardigheid fotomoment zicht- en looplijn zichtlijn looplijn Project Masterplan Grote Kerk 2013

16 76 museale functie woordverkondiging woordverkondiging (locatie te heroverwegen) service functie entreezone museale functie (tijdelijk)

17 Wat zijn de gebruiksmogelijkheden van de huidige (en mogelijk toekomstige) ruimten? Om er achter te komen voor welk gebruik de Grote Kerk geschikt (te maken) of ongeschikt is, zijn de verschillende beschikbare ruimten en eventuele uitbreidingen geconfronteerd met mogelijke (toekomstige) gebruiksfuncties. De op de volgende pagina s weergegeven tabel Ruimte en gebruik: geschikt danwel geschikt te maken geeft de confrontatie tussen beide weer. In de tabel is gekeken naar de geschiktheid van een ruimte voor een bepaald gebruik: hier is nadrukkelijk nog niet gekeken naar de eventuele gelijktijdigheid van bepaalde functies. Dit laatste komt later aan de orde. Behalve de huidige aanwezige ruimten zijn ook de ruimten van de Hoofdwacht hierin meegenomen. Daarnaast zijn de mogelijkheden onderzocht die het eventueel toevoegen (aanbouwen) van ruimten aan de zuid- of westzijde van de kerk met zich meebrengen. Op deze wijze kan er mogelijk in de toekomst sprake zijn van een (ruimtelijk) groeimodel. In de tabel betekent rood dat de ruimte niet geschikt is voor de functie. De reden hiervoor kan bijvoorbeeld zijn dat de ruimte gewoon te klein of veel te groot is voor de functie, maar ook dat aan het karakter van de ruimte afbreuk zou worden gedaan door de functie. Oranje geeft aan dat de ruimte niet per direct geschikt is voor de functie, maar wel geschikt is te maken. Hiervoor zijn bouwkundige maatregelen of maatregelen aan het interieur noodzakelijk. Groen geeft aan dat de ruimte in de huidige staat bruikbaar is of met beperkte aanpassingen bruikbaar te maken is. Eén en ander is natuurlijk afhankelijk van het precieze programma. Voor de kerkzaal is in tabel Beste locatie in kerkzaal een uitsplitsing gemaakt. De kerkzaal biedt namelijk heel veel ruimte en mogelijkheden die niet allemaal onder de noemer kerkzaal (uit de eerste tabel) kunnen worden gevat. Om de (on-)mogelijkheden van de kerkzaal gedetailleerder in beeld te brengen is de kerkzaal opgedeeld in een aantal deelgebieden. Van elk van deze deelgebieden is in beeld gebracht welk gebruik hier eventueel zou kunnen plaatsvinden Gebruiksmogelijkheden ruimten Detail grafsteen Grote Kerk Zwolle

18 Grote Kerk Zwolle dd. 27 mei Ruimte en gebruik: geschikt danwel geschikt te maken ruimtenummer 1A 1B hoort bij gebruiksmodel: functienummer: opmerking: Kerkzaal (huidige situatie) Kerkzaal (aangepast) opmerking tentoonstelling vast B 1 tentoonstelling tijdelijk B 2 zie voor uitsplitsing kerkzaal separate sheet 2 Hoogkoor 20 3 Consistorie 4 Herenkamer 5 Doopkamer 6 entreeportaal noord (optie) 7 Hoofdwacht 1 4 (optie) 8 Hoofdwacht Grafkapel 10 Leprozenkapel 11 Kostersruimte 7 12 keuken toiletten 6 14 onder Herenkamer 2,3 15 onder Doopkamer 2,3 (optie) 16 tussen Hoofdwacht 17 Orgel (balgen) 1 18 boven Herenkamer 2,3 19 boven Doopkamer 2,3 20 boven entreeportaal noord 2,3 (optie) 21 boven Hoofdwacht 1 4 (optie) 22 boven Hoofdwacht 2 4 (optie) 23 aanbouw plein / zuidzijde 4, 16 (optie) 24 aanbouw consistoriezijde 4 kantoor locatieman A 3 berging boeken - winkel B 4 berging keuken B 5 berging kerk B 6 toiletten (extra) B 7 vergadering intern B 8 vergadering extern B 9 keukenfaciliteiten B 10 consistorie A 11 grote' viering A 12 kleine' viering A 13 crèche, catechese, club C 14 koffiecorner D horecavoorziening D 16 ontvangstruimte D 17 welkomsbalie B 18 kleedruimte B 20 pastoraal steunpunt D 21 beeldengroep A 22 winkel boeken B 23 winkel kathedraal B 24 lunchruimte personeel A 26 stiltecentrum A 27

19 C= functie nodig voor gebruik als wijkkerk D= functie nodig voor gebruik als stadskerk Opmerkingen: 1 voor activiteiten rondom orgel / extra tentoonstelling voor echte liefhebbers 2 ruimte in algemeenheid beter bruikbaar bij verbetering toegankelijkheid 3 overleg met brandweer ivm. evt, tweede vluchtweg irt. max. aantal gebruikers 4 verbinding met Grote Kerk voorwaarde voor optimaal gebruik 5 voor berging minder geschikt ivm verticaal transport 6 voorwaarde: het huidige gebruik als toilet vervalt 7 kostersruimte verbouwen en evt. combineren met huidige keuken en / of toiletten 8 club, catechese, creche: geschiktheid ruimte afhankelijk van grootte groep 9 stiltecentrum vraagt om rustige, niet te grote ruimte, vrijwel direct na ingang toegankelijk 10 berging meer geschikt op bg ivm minder gewenst verticaal transport; berging kerk nabij kerkzaal (veel / grote spullen: stoelen, podia, wanden) 11 berging keuken nabij keuken 12 berging winkel / boeken nabij winkel / boeken 13 koffiecorner = kerkelijk (na de dienst) of stadskerk (hele week) 14 horeca = algemeen / 'professioneel' 15 winkel (kathedraal) = kan alles zijn behalve 16 aanbouw pleinzijde relatief klein qua oppervlak(diepte ca. 2 meter) 17 zo dicht mogelijk bij entree 18 is evt. ook stadsdiaconaal steunpunt 19 consistorie dient bij dubbelgebruik te worden voorzien van dynamische akoestiek 20 hoogkoor bij kleine viering geschikt maken qua temperatuur (winter) 21 keuken geschikt als keuken voor kerkelijk gebruik en uitvalsbasis voor externe catering Conclusies Zonder de tabel helemaal één op één na te lopen kan er wel een aantal conclusies worden getrokken. - Het blijkt dat de kerkzaal in de huidige situatie, behalve voor de grote viering, beperkt geschikt is voor overige functies. Met verschillende aanpassingen (o.a. een inbouw) is deze veel breder te gebruiken. Welke aanpassingen dit precies zouden moeten zijn volgt later in dit Masterplan. - De kamers (begane grond) en de ruimten van de Hoofdwacht (begane grond) zijn het meest geschikt voor verschillende soorten functies (multifunctioneel). - De ruimten boven het noordelijk entreeportaal, de ruimten boven de kamers en de Hoofdwacht en de kostersruimte zijn (na aanpassing) ook breed te gebruiken. - Eventuele aanbouwen aan de zuidzijde (Grote Kerkplein) geven de kerk (in de toekomst) nog meer uitbreidings- en gebruiksmogelijkheden. Deze uitbreidingen zouden tussen de steunberen kunnen plaatsvinden. - Dit laatste geldt nog meer voor een eventuele aanbouw aan de consistoriezijde van de kerk. Deze grond is echter geen eigendom van de PGZ. Bebouwing op deze plek zal derhalve minder makkelijk te realiseren zijn Gebruiksmogelijkheden ruimten Legenda: niet geschikt = te groot, te klein of functie doet teveel afbreuk aan karakter van de ruimte matig geschikt = met enige moeite geschikt te maken geschikt = in huidige staat of met aanpassingen geschikt te maken, afhankelijk van precieze programma A= direct noodzakelijke functie B= functie nodig voor toekomstvast gebruik C= functie nodig voor gebruik als wijkkerk D= functie nodig voor gebruik als stadskerk

20 Grote Kerk Zwolle Beste locatie in Kerkzaal dd. 27 mei 2013 Beste locatie in Kerkzaal functienummer: opmerkingen: orgel (noordzijde) orgel (zuidzijde) noorderschip zuiderschip OLV koor St. Pieterskoor aanbouw (consisoriezijde) aanbouw (GKpleinzijde) viering noord viering viering zuid 80 aanbouw noordzijde / consistorie aanbouw noordzijde / consistorie 13.2 Gebruiksmogelijkheden ruimten Noorderportaal orgel noord noorderschip portaal noord viering noord Onze Lieve Vrouwenkoor orgel midden middenschip portaal midden viering midden Hoogkoor H. Grafkapel orgel zuid zuiderschip portaal zuid viering zuid St. Pieterskoor Leprozenkapel aanbouw zuidzijde Zuiderportaal ruimtenummer: opmerkingen: ,5 5,8 1, 5 2 2, tentoonstelling (vast) 2 tentoonstelling (los) 3 kantoor locatieman 6 4 berging (boek/shop) 6 5 berging (keuken) 6 6 berging (kerk) 6 7 toiletten (extra) 6 8 vergadering (intern) 6 9 vergadering (extern) 6 10 keukenfaciliteiten 15 koffiecorner 16 horeca voorzieningen 6 Grote Kerk Zwolle 18 welkomsbalie pastoraal steunpunt 6,10 Beste locatie in Kerkzaal 22 winkel (boeken) 6,9 23 winkel (kathedraal) 6,9 25 stiltecentrum beeldengroep 11 niet geschikt matig geschikt prima geschikt Opmerkingen: 3 kantoor locatieman 6 Algemeen: het middenschip en het Hoogkoor zijn specifiek voor kerkelijk 4 berging gebruik (boek/shop) en daarmee buiten 6 dez 1 St. Pieterskoor biedt door haar vele looproutes en deuren minder mogelijkheden 5 berging dan (keuken) bijv. OLV koor. 6 6 berging (kerk) 6 2 Kostentechnisch en procesmatig (deels geen grondeigendom, monument) zijn aanbouwen minder interessant ( 7 toiletten (extra) 6 3 In het zuiderschip gaan de (armen-) banken weg. 8 vergadering (intern) 6 4 In het noorderschip blijft (een deel van) de banken staan: dit schept beperkingen: 9 vergadering tussen (extern) banken en preekstoe 6 5 In de ruimtes 1, 2, 4, 5 en 6 kan eventueel een 'inbouw' worden gebouwd; 10in keukenfaciliteiten de overige ruimten zou dit de d 15 koffiecorner 6 voor het gebruik van de kerkzaal voor deze functie is een 'inbouw noodzakelijk' 16 horeca voorzieningen 6 7 klein ruimte (ca. 2 meter diep) en directe doorgang naar kerkzaal voor 18 optimaal welkomsbalie functioneren noodzakelijk 14 8 huidige berging verdwijnt uit OLV-koor 20 pastoraal steunpunt 6,10 9 winkels liefst separaat van kerkzaal te gebruiken 22 winkel (boeken) 6,9 23 winkel (kathedraal) 6,9 10 pastoraal steunpunt en stiltecentrum vereist privacy en rust 25 stiltecentrum beeldengroep goed zichtbaar vanuit kerkzaal 26 beeldengroep zicht op koor en koorhek dient vrij te blijven niet geschikt 13 zicht op OLV-koor dient vrij te blijven matig geschikt 14 welkom liefst zo dicht mogelijk nabij hoofdentree (noordportaal) prima geschikt functienummer: opmerkingen: Beste loc orgel (noordzijde) ruimtenummer: opmerkingen: tentoonstelling (vast) 2 tentoonstelling (los) 1 Opmerkingen:

21 81 gebruiksmogelijkheden ruimten Oud gebouw, nieuw gebruik (Grote Kerk Alkmaar)

22 13.3 Keuzes en uitgangspunten ruimte en functies 82 De volgende keuzes en principes op ruimtelijk en functioneel vlak vormen uitgangspunt voor het ruimtelijk-functioneel ontwerp in dit Masterplan. Onderstaande fungeert als zodanig als een Programma van Eisen voor de te realiseren ingrepen op kortere of langere termijn. Zij is mede gebaseerd op alle gesprekken, opmerkingen en workshops met diverse interne en externe betrokkenen. - Het hoofdschip (middenschip) is primair bestemd voor erediensten rondom de preekstoel: hier vindt de zgn. grote viering plaats. - De huidige banken in het middenschip worden vervangen door eenvoudig te verplaatsen stoelen. Dit in verband met de flexibiliteit van de inrichting en oriëntatie van de ruimte. - De huidige banken in de zuidbeuk, de zogenaamde armenbanken worden verwijderd. - De huidige hoge (heren-) banken tegen de noordgevel (o.a. de bank van de Latijnse school) worden gehandhaafd. Deze zijn monumentaal van karakter. - Op korte termijn is er geen ingreep noodzakelijk in de lage bankengroep in het noorderschip, behalve de banken die direct tegenover het Noorderportaal staan. Op deze plek is het gewenst dat er meer ruimte ontstaat voor het entreemoment en het zicht op de beelden. Daarnaast dient de zichtlijn richting het Zuiderportaal op korte termijn te worden vrijgemaakt van banken. - De overige huidige banken in het noorderschip zullen vooralsnog worden gehandhaafd. Op de langere termijn kan worden onderzocht of het wenselijk en mogelijk is (een deel van) deze banken te verwijderen. Vanuit historisch perspectief zullen mogelijk niet alle banken kunnen verdwijnen. Tevens is het de vraag of het verwijderen van de banken voor echt nieuwe gebruiksmogelijkheden zal zorgen. - Het Hoogkoor dient als speciale ruimte voor kleine vieringen (vespers, rouw- en trouwdiensten). Zij is hier door haar karakter en schaal bijzonder voor geschikt. Onderzoek naar een separate verwarmingsvorm is wenselijk. - Onder de vloer van het Hoogkoor bevinden zich Romaanse graftombes. Het vergroten van de zichtbaarheid hiervan kan een enorme (toeristische) impuls geven. Op korte termijn kan dit door het vervangen van de vloer en de ramen hierin. Op langere termijn kan dat door middel van het zichtbaar en mogelijk bereikbaar maken van grotere delen van de tombes. - Het stiltecentrum wordt verplaatst van het Hoogkoor naar de Grafkapel. Als de huidige vaste tentoonstelling uit de Grafkapel naar elders wordt verplaatst, ontstaat hier een prachtige ruimte die uitermate geschikt is als kleinschalige en rustige stiltekapel. - Op verzoek van de gemeente Zwolle zal op korte termijn een beeldengroep in de Grote Kerk worden geplaatst. Deze beeldengroep is bedoeld als herdenkingsmonument ter nagedachtenis van Joan Derk van der Capellen tot de Pol. De geschiedenis van Zwolle en de Grote Kerk is verbonden met deze leider van de Nederlandse patriottenbeweging in de 18e eeuw. De beeldengroep is gemaakt door de Italiaanse

23 beeldhouwer Guiseppe Ceracchi. De verwachting is dat deze beeldengroep meer en een nieuw type bezoekers naar de Grote Kerk zal trekken. De positie van de beeldengroep is in samenspraak met de gemeente Zwolle bepaald. In verband met de lichttoetreding en het zicht op de beelden is de beste plaats het Onze Lieve Vrouwenkoor. Een uitgebreid rapport over de geschiedenis en de positionering van de beeldengroep is opgesteld in opdracht van de gemeente Zwolle ( Van der Capellen in marmer, ARCX monumentenzorg en cultuurhistorie, 14 januari 2013). Door de komst van deze beelden dient wel een alternatief voor de huidige berging, de boekenverkoop en de balie te worden gerealiseerd. -Permanente boekenverkoop in de kerkzaal is niet in eerste instantie de meest passende combinatie. Door de boekenverkoop op de langere termijn te verplaatsen naar een andere ruimte in de strook langs de Grote Markt ontstaan er mogelijkheden voor ruimere openingstijden en uitgebreidere uitstalruimte voor de boeken. In overleg met de betrokkenen is er echter voor gekozen om de boekenverkoop toch te laten plaatsvinden in de kerkzaal. De verwachting is dat dat de verkoop ten goede zal komen. Indien er een combinatie is gewenst met een welkomsbalie dan is de huidige locatie geschikt te maken. De ruimtelijke inpasbaarheid en de relatie met de beeldengroep dient nader te worden onderzocht: het meubilair van de boeken zal in ieder geval moeten worden aangepast. Een denkbaar alternatief qua locatie in de kerk is de zuidbeuk. - Berging. De huidige kerkzaal staat vol met losse spullen. Deels moet dit worden verwijderd om te voorkomen dat de kerk wordt gebruik als berging. Voor een deel van deze spullen zal echter een permanente plek moeten worden gezocht. De berging voor kerkelijke spullen bevat podiumdelen, achter wanden, stoelen, avondmaalstafels en spullen en collectematerialen. Daarnaast een technische berging (ladders, trappen, verlichting, geluid, elektrahaspels e.d., gereedschap), een verhuurberging (stroomverdeelkasten, microfoons, speakers, lampen e.d.) en een schoonmaakberging. - De berging voor kerkelijke spullen dient zich zo dicht mogelijk bij de kerkzaal te bevinden. Eventueel verticaal transport van grotere, zware elementen is niet wenselijk. Aangezien de beschikbare ruimten op de begane grond qua karakter niet geschikt zijn voor deze functie (of veel beter geschikt voor andere functies) is er gekozen voor een andere oplossing in de kerkzaal. - Behalve de kerkelijke en technische berging is er een keuken berging nodig voor de keuken (nabij de keuken te situeren) en een boekenberging (nabij de boekenverkoop te situeren). - Toiletten. Voor (concert-)bezoekers zijn er in de huidige situatie veel te weinig toiletten ( stuks). Rekeninghoudend met een gewenste toename van het aantal toiletten vraagt dit een forse ruimte. Er bestaat een eerder plan om de toiletten in de kelder onder de kamers te bouwen. Dit is een dure en technisch relatief ingewikkelde oplossing. Een alternatief is gevonden in de ruimte onder de consistorie (nabij huidige keuken, sprinkler ruimte, berging e.d.). Hiervoor moeten de huidige toiletten worden verplaatst en de sprinklerruimte verkleind. - De ruimte boven de consistorie (achter het orgel) wordt ingericht als expositieruimte voor de echte orgelliefhebbers (verdieping dus). Daarnaast zal er de mogelijkheid worden gecreëerd om te kunnen orgeltrappen. De balgen worden op dit moment weer in ere hersteld. 83