Laat ict werken voor het onderwijs

Transcriptie

1 Laat ict werken voor het onderwijs Kennisnet meerjarenplan Inclusief jaarplan 2013

2 Voorwoord Nederland wil de komende jaren kwalitatief toponderwijs realiseren dat transparant is in haar presteren en doelmatig is georganiseerd. Van goed naar excellent onderwijs dat het beste uit kinderen haalt, talent uitdaagt en achterstanden verkleint. Gedreven op de kwaliteit en professionaliteit van de leraar en schoolleider. Bij het realiseren van deze ambities vertrouwen instellingen op de kracht van ict. Nationaal en internationaal wetenschappelijk onderzoek en praktijkervaringen laten zien dat de juiste inzet van ict leidt tot meer rendement in het onderwijs. In de praktijk blijkt echter dat de implementatie van ict een complex en langdurig proces is. Veel instellingen worstelen nog met onderbenutting van de mogelijkheden van ict. Oplossingen die hen ontzorgen hebben hoge prioriteit. Zo kunnen onderwijsinstellingen zich richten op hun kerntaak: het aanbieden van kwalitatief hoogwaardig onderwijs. Kennisnet laat ict werken voor het onderwijs. Kennisnet draagt zorg voor de benodigde landelijke ict-infrastructuur, biedt toegang tot praktisch toepasbare kennis over wat werkt met ict en maakt duidelijk hoe een instelling hier gebruik van kan maken. Bovendien versterkt Kennisnet de innovatiekracht van het onderwijs door nieuwe technologische ontwikkelingen te verkennen en te vertalen naar het onderwijs. Hierbij zoekt Kennisnet actief de verbinding met ketenpartners. In het bijzonder met Schoolinfo en sambo-ict als de onderwijspartners voor ict. Dit meerjarenplan van Kennisnet is in nauw overleg met hen tot stand gebracht. Dit leidt tot elkaar versterkende jaarplannen en activiteiten. Deze verbondenheid zal zich de komende jaren uitbetalen en ervoor zorgen dat het onderwijs nog beter in positie komt om de kansen die ict biedt te gebruiken. Zo zorgen we ervoor dat ict instellingen helpt het gewenste toponderwijs te realiseren. Toine Maes en Marianne Mulder Directie Kennisnet Laat ict werken voor het onderwijs 1

3 Inhoud 1. ANALYSE Maatschappij Ict Onderwijs Onderwijs en ict Schoolinfo en sambo-ict KOERS Een sterke basis Vier in balans verbreed Missie en doelgroepen Positionering en aanpak Propositie Governance en verantwoording AMBITIES Personaliseren Professionaliseren Presteren Probleemloos ict-gebruik BEGROTING BIJLAGE ACTIVITEITEN BIJLAGE - GEBRUIKTE BRONNEN Laat ict werken voor het onderwijs 3

4 1. Analyse Dit eerste hoofdstuk schetst de omgeving van onderwijs en ict. Tevens wordt stilgestaan bij de ontwikkelingen die deze omgeving in de komende jaren zullen beïnvloeden Maatschappij De economische crisis blijft Europa in haar greep houden. Na het bedrijfsleven en de overheid, worden nu ook burgers geconfronteerd met de gevolgen. Forse bezuinigingen, verdampende pensioenen, de stagnerende woningmarkt en een stijgend aantal faillissementen stemmen somber. Met een consument die terughoudend blijft in zijn bestedingen, ligt de gerealiseerde prijs-kwaliteitsverhouding van organisaties onder een vergrootglas. Beschikbare middelen moeten efficiënt en effectief worden ingezet. Toch staat Nederland er in vergelijking met de landen om ons heen goed voor. We behoren bij de Europese top als gekeken wordt naar het bruto binnenlands product per inwoner en we scoren het laagst op de zogenaamde misèreindex: het gemiddelde cijfer voor werkloosheid, inflatie en het begrotingstekort. Dit resultaat wordt vooral gerealiseerd in de vier grootstedelijke regio s. Hoogopgeleiden herontdekken de mogelijkheden van de stad en trekken weg uit het landelijk gebied. Deze krimpregio s hebben moeite een acceptabel niveau van maatschappelijke voorzieningen in stand te houden. Een ander probleem is het dreigend tekort aan vakmensen. In de komende jaren gaan veel mensen met pensioen. Gecombineerd met een gebrek aan instroom van jongeren, heeft dit gevolgen voor de slagkracht van veel sectoren en branches. Tenslotte staat de sociale cohesie in de samenleving in de belangstelling. Nederlanders maken zich zorgen over de manier waarop we met elkaar omgaan. Er is een groeiende behoefte aan sociale participatie, gedeelde opvattingen en betrokkenheid bij het maatschappelijk leven Ict In deze maatschappij is ict alom vertegenwoordigd. Ict initieert verandering, maar biedt tegelijkertijd houvast in een veranderende samenleving. Er zijn maar weinig diensten en processen die niet vertrouwen op technologie. Ict is in een relatief korte tijd een noodzakelijk onderdeel geworden van onze nationale infrastructuur. Door het samenvallen van een aantal ontwikkelingen komt ict op een volgend plateau van productiviteit. Het aantal mensen dat beschikt over een smartphone, tablet of laptop is explosief gestegen. In combinatie met apps, flexibele webcontent, krachtige netwerken en connectiviteit zijn we in staat om altijd in contact te zijn met elkaar en hebben we overal toegang tot onze informatie en die van anderen. Hierbij levert de cloud een virtuele infrastructuur die naar eigen inzicht en gebruik in te richten is. De cloud is altijd bereikbaar en ontzorgt in de opslag en distributie van software en gegevens en is hiermee een volgende belangrijke schakel voor de toekomst. Een derde component wat ons ict gebruik verder zal vormgeven is social. Het aantal mensen dat virtueel samenwerkt, elkaar informeert en lief en leed deelt, blijft doorgroeien. De gebruiker wordt hierbij geholpen door een groeiend aantal sensoren en applicaties in de omgeving die zich via het internet met elkaar verbinden in onze dagelijkse realiteit. Dit alles genereert een enorme hoeveelheid gestructureerde en ongestructureerde data. Ict ondersteunt ons bij het analyseren en interpreteren van deze data om het zo om te zetten in voor ons of de situatie relevante kennis en inzichten. De belofte van dit alles is dat het ons leven veiliger, gemakkelijker en persoonlijker maakt. Tegelijkertijd maken deze mogelijkheden ons leven ook kwetsbaarder voor beïnvloeding van gedrag, misbruik en overmatige controle. Het slim leren omgaan met ict blijft belangrijk voor jong en oud. Net zoals dat geldt voor het voortdurend zoeken naar de balans tussen toegankelijkheid en privacy. Laat ict werken voor het onderwijs 5

5 1.3. Onderwijs Deze maatschappelijke- en technologische ontwikkelingen hebben invloed op het onderwijs. Zo ontkomt ook het onderwijs niet aan bezuinigingen en ombuigingen van geldstromen. Verantwoord omgaan met beschikbare middelen is één van de belangrijkste opdrachten. En dat in een tijd waarin de financiële situatie van instellingen toch al precair is en er al veel van docenten wordt verwacht. Toch wil, kan en moet het onderwijs beter. De basis op orde, de lat omhoog. Instellingen werken hard om het maximale uit elke leerling te halen en het leerrendement te maximaliseren. Van goed naar excellent onderwijs dat het beste uit kinderen haalt, talent uitdaagt en achterstanden verkleint. Onderwijs dat leerlingen voorbereidt op de 21ste eeuwse samenleving. Naast het economische aspect gaat het hierbij ook om vorming en binding. De vaardigheden die een leerling nodig heeft om succesvol te kunnen zijn in het verdere leven gaan verder dan taal en rekenen. Het bevorderen van burgerschap en de sociale vaardigheden die hier bij horen, zijn net zo belangrijk. Instellingen werken op verschillende manieren aan deze personalisatie. Bijvoorbeeld door betekenisvolle leer- en werksituaties te realiseren die aansluiten op de leerbehoefte en stijl van leerlingen. Of door de resultaten van leerlingen te volgen om zo tijdig te kunnen bepalen of leerlingen extra ondersteuning nodig hebben of juist meer uitdaging aankunnen. Centraal in dit alles staat de kwaliteit van de leraar. Naast goed opleiden en selecteren van leraren, zijn managers en bestuurders nodig die hun medewerkers stimuleren, belonen en zo nodig sanctioneren. Niet voor niets is professionalisering één van de belangrijkste thema s in het onderwijs. Daarbij is er aandacht voor de kwaliteit van de lerarenopleidingen en voor de zittende leraren, zowel wat betreft het formuleren van bekwaamheidseisen als wat betreft het vastleggen hiervan in het lerarenregister. Bovendien moeten leraren, en ander personeel, zoveel mogelijk worden ontzorgd, bijvoorbeeld als het gaat om administratieve processen. Instellingen werken opbrengstgericht, Ze stellen hoge eisen aan het eigen functioneren en de behaalde resultaten en evalueren structureel of de gestelde doelen zijn behaald. Deze wil om te presteren komt voort uit een positieve schoolcultuur waarin verschillen het uitgangspunt zijn. Instellingen willen positief beoordeeld worden en zijn gericht op de doorlopende leerlijn richting werk of vervolgopleiding. Dit kan alleen vanuit een organisatie die doelmatig is ingericht. Naast een slimme inzet van middelen gaat het om transparantie en aanspreekbaarheid. Niet alleen om intern te sturen, ook om verantwoording af te leggen aan de samenleving. Dat betekent dat organisaties prestaties zichtbaar en vergelijkbaar maken, hierover in gesprek gaan met belanghebbenden en deze dialoog verankeren in de eigen beleidsvorming. 6 Kennisnet meerjarenplan

6 1.4. Onderwijs en ict Bij het realiseren van deze ambities vertrouwen instellingen op de kracht van ict. Nationaal en internationaal wetenschappelijk onderzoek bevestigt wat instellingen al jarenlang in de praktijk ervaren: de juiste inzet van ict zorgt ervoor dat de motivatie van leerlingen toeneemt, dat leerprestaties verbeteren en dat het leerproces efficiënter wordt. Ook in het vergroten van de doelmatigheid van de organisatie van het leren is de waarde van ict onweerlegbaar. Instellingen zetten ict in om de onderwijslogistiek te stroomlijnen, onderwijsopbrengsten op transparante wijze inzichtelijk te maken en een doorlopende leerlijn over sectoren heen te realiseren. Op deze manier kan ict een bijdrage leveren aan de op dit moment noodzakelijke kostenreductie. Ict kan echter alleen helpen onderwijs te laten renderen als het wordt ingezet vanuit een gezamenlijk geformuleerde visie op onderwijs, als het wordt gebruikt door een deskundige gebruiker die beschikt over de juiste inhoud en toepassingen en die kan vertrouwen op een infrastructuur die betrouwbaar en flexibel is. Duurzame implementatie van ict start vanuit de optiek van het onderwijs en gaat uit van de menselijke factor en kijkt dan pas naar de vertaling naar de ict. Dat betekent niet dat de infrastructuur van ondergeschikt belang is. Instellingen moeten erop aan kunnen dat ict zijn belofte nakomt: in elke situatie en op elk moment. Dit probleemloos gebruik van ict blijft een belangrijk aandachtspunt in het onderwijs. Personaliseren, professionaliseren en presteren met ict kan alleen vanuit een ict-fundament dat staat. Dat begint in de instelling. De gekozen infrastructuur moet passen bij het soort onderwijs dat wordt gegeven. Daarnaast moet ict het gewoon doen. Niets is zo hinderlijk als een digitaal schoolbord dat niet werkt, een verbinding die hapert of een applicatie die vastloopt. Net zo goed gaat het erom dat instellingen kunnen vertrouwen op een landelijke infrastructuur die ondersteunt en ontlast. Deze infrastructuur bestaat uit landelijke of sectorale voorzieningen die niet door de markt (kunnen) worden aangeboden, of waarbij er een publiek onderwijsbelang gemoeid is. Daarnaast betreft het de gemeenschappelijke afspraken die ervoor zorgen dat deze voorzieningen gaan renderen. Om de toegankelijkheid en beschikbaarheid van deze landelijke infrastructuur te garanderen, heeft de overheid ict benoemd als één van de vier kerntaken in het stelsel rond het onderwijs. Daarnaast zorgt de overheid voor beschikbare ruimte om ict te gebruiken bij het verhogen van de kwaliteit en doelmatigheid. Bijvoorbeeld door de huidige wettelijke onderwijstijdnorm te moderniseren of door bij de invoering van het mbo-actieplan Focus op vakmanschap te kiezen voor een meer verantwoord tijdpad zodat de juiste keuzes gemaakt kunnen worden. Tenslotte heeft de overheid oog voor de verbinding tussen onderwijs, het bedrijfsleven en ict. Zij kunnen elkaar versterken. Zo initieert ze in de komende regeerperiode tien publiek-private doorbraakprojecten. Onder meer gericht op het vergroten van het gebruik en de kennis van ict door het midden- en kleinbedrijf in de topsectoren en in sectoren als onderwijs en zorg. Dit alles past in een tijd waarin ict-bedrijven het blikveld ook richting het onderwijs verleggen. Zo kondigt Microsoft aan zich ook te richten op hardware en online (onderwijs)diensten, verfijnen Apple en Google hun propositie en ontwikkelen mediabedrijven als Discovery en Newscorp digitale onderwijsoplossingen. Dit heeft een verdringend effect op traditionele aanbieders die niet snel genoeg mee veranderen en kan negatief uitpakken voor instellingen die niet goed opletten. Voor organisaties en instellingen die wel beschikken over het adaptieve vermogen en kennis van zaken hebben, breekt een kansrijke periode aan. Het aantal nieuwe toetreders, businessmodellen en klantleverancier relaties in onderwijs en ict getuigen hiervan. Laat ict werken voor het onderwijs 7

7 1.5. Schoolinfo en sambo-ict Om ervoor te zorgen dat instellingen zich in deze ontwikkelingen staande kunnen houden, heeft het onderwijs ict bij twee aparte organisaties belegd: Schoolinfo voor het po en vo en sambo-ict voor het mbo. Beide organisaties behartigen de belangen van het onderwijs, articuleren de sectorale ict-vraag en verbinden deze en initiëren en organiseren het opdrachtgeverschap voor ict-projecten. 1 Door in de sector gecoördineerd samen te werken wordt de slagkracht op het gebied van ict en informatievoorziening vergroot. Bijvoorbeeld door gezamenlijk een pakket van eisen voor de leermaterialenmarkt te formuleren om zo vraagmacht en regie op de keten te organiseren. Of door het realiseren van de landelijke ictvoorziening Vensters voor Verantwoording. Hiermee hebben instellingen zelf weer de regie over de beeldvorming van onderwijs en krijgen managers en bestuurders het inzicht om sturing en verantwoording goed vorm te geven. Schoolinfo In haar Meerjarenplan schetst Schoolinfo dat instellingen te maken hebben met een maatschappelijke vraag om beter onderwijs. Dat leidt in toenemende mate tot druk op meer verantwoording, prestatieverbetering en samenwerking. Steeds meer wordt de maat genomen op prestaties, zowel van instellingen als van professionals. Die druk leidt tot een zich verbeterende sector, maar draagt ook het risico van bureaucratie in zich. Waar informatie steeds belangrijker wordt, is het van essentieel belang de scholen in positie te brengen, zodat informatie in de praktijk efficiënt wordt gebruikt en voor een nuttig en noodzakelijk doel wordt ingezet. Schoolinfo faciliteert en ondersteunt instellingen in het primair- en voortgezet onderwijs. Dat gebeurt in opdracht van de sectorraden en in nauwe samenwerking met de schoolbesturen en instellingen, hun belanghebbenden en ketenpartners. De relatie met Kennisnet is hierin bijzonder. Kennisnet is de preferred ict-partner voor het onderwijs, net zoals Schoolinfo de preferred onderwijspartner voor ict is. Beide organisaties zorgen ervoor dat ambities, doelstellingen en activiteiten elkaar versterken. Dit komt tot uitdrukking in de jaarplannen van beide organisaties. sambo-ict In haar Meerjarenplan benoemt sambo-ict drie hoofdthema s: Focus op Vakmanschap Dit OCW-beleidskader is leidend voor de maatregelen die de komende jaren op instellingen af komen. Een goede informatie- en systeemimplementatie is een voorwaarde om deze inhoudelijke maatregelen te laten slagen. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwe kwalificatiestructuur die gevolgen heeft voor het informatielandschap binnen en buiten de instellingen. Meer voor minder De financiële situatie van veel instellingen in het mbo staat onder druk. Van het totale budget van instellingen wordt tussen de 4 en 6 procent uitgegeven aan ict-gerelateerde kosten. Aan de andere kant worden hogere eisen gesteld aan de kwaliteit en flexibiliteit van ict. De belofte van ict Door pragmatischer om te gaan met de inzet van ict moet de jarenlange belofte rondom de inzet van ict worden ingelost. Het betekent in de praktijk dat goed nagedacht moet worden over de meerwaarde die ict brengt in het onderwijsproces. Vanuit dit kader zijn de ambities geformuleerd die betrekking hebben op het onderwijs, op de organisatie van het onderwijs, op de sturing en verantwoording en op de algemene IT-functie. In de realisatie is samenwerking met (keten)partners essentieel. Vergelijkbaar met Schoolinfo is ook hier sprake van een preferred partnership. Dit leidt tot elkaar versterkende jaarplannen en onderliggende activiteiten. 1 In het po blijft de PO-raad voorlopig nog de vraagarticulatie voor een aantal domeinen verzorgen. 8 Kennisnet meerjarenplan

8 2. Koers In het vorige hoofdstuk is uiteengezet hoe het onderwijs samen met haar partners werkt aan kwalitatief toponderwijs dat doelmatig omgaat met middelen en transparant is naar haar omgeving. Bovendien is aangegeven wat hierbij de kansen en bedreigingen zijn. De rol van ict hierbinnen is net zo vanzelfsprekend als uitdagend. Instellingen zijn gegroeid in hun ict-volwassenheid en nemen zelf de verantwoordelijkheid. Maar dit gaat niet altijd vanzelf. In de praktijk blijkt dat de implementatie van ict een complex en langdurig proces is. Veel instellingen worstelen nog met onderbenutting van de mogelijkheden die ict te bieden heeft Een sterke basis Het onderwijs ziet in Kennisnet de logische ict-partner die hen bijstaat in de implementatie van ict. Een partner die instellingen helpt optimaal gebruik te maken van de kracht van ict en bijspringt als dat nodig is. Kennisnet begrijpt het onderwijs en helpt leraren ict te gebruiken om onderwijs nog meer te laten renderen. Een partner met internationale voelsprieten voor kennis en ervaringen die in Nederland kunnen zorgen voor kwaliteitsverbetering. Instellingen kunnen hierbij gebruikmaken van de resultaten die Kennisnet in de afgelopen tien jaar samen met het onderwijs en haar partners heeft gerealiseerd. Een greep uit dit fundament: Met voorzieningen als Edurep, de Kennisnet federatie en de Onderwijs Community Cloud is de landelijke ictinfrastructuur versterkt. Op deze manier is de toegang tot digitale leermiddelen voor leraren verbeterd, zowel daar waar het gaat om het inloggen als wat betreft de vindbaarheid van relevante content. Met eindgebruikersdiensten als Wikiwijs, Leraar24, Acadin en Teleblik hebben leraren toegang tot een veelheid aan digitaal leermateriaal en bijbehoren diensten. Dit helpt hen bij het ontwikkelen van elk talent. Met de voor de educatieve contentketen ontwikkelde open standaarden hebben instellingen een grotere mate van keuzevrijheid gekregen en kunnen leraren leerarrangementen op maat organiseren. Met het onderzoeksprogramma Kennis van Waarde Maken is wetenschappelijk onderbouwde kennis ontwikkeld die elke instelling inzicht geeft over de werking en opbrengsten van ict in het onderwijs. De resultaten worden verspreid onder leraren en managers, en worden gebruikt bij het vormgeven van de activiteiten van Kennisnet. Via experimenten, pilots en verkenningen is praktisch inzicht verworven over de condities wanneer ict werkt en wanneer niet en zijn de contouren van de toekomst verkend. Dit biedt leraren, schoolleiders en besturen houvast bij het maken van de juiste afwegingen bij het gebruik van ict. Om instellingen op maat te bedienen, heeft Kennisnet er in de afgelopen jaren voor gezorgd dat haar organisatie en de propositie die ze aanbiedt in lijn zijn met de ontwikkelingen en behoeften van het onderwijs : Van pionieren naar toegang Eind jaren negentig zijn nog maar weinig instellingen aangesloten op het internet. Een barrière die het onderwijs en het ministerie van OCW willen slechten. De contouren van waaruit Kennisnet in 2001 ontstaat bestaan uit twee kerntaken: het stimuleren van de markt voor digitale leermiddelen en het realiseren van een landelijk netwerk waarop alle instellingen toegang hebben tot het internet : Van toegang naar diensten In de jaren daarna is het zaak om de aansluiting van instellingen te verzilveren. De primaire taak van Kennisnet komt meer te liggen op het toegankelijk maken van onderwijsinhoud vanuit een landelijke ict-infrastructuur en eindgebruikersdiensten. Als de markt deze niet biedt, ontwikkelt Kennisnet ze voor het onderwijs : Van diensten naar gebruik Met het groeien van de markt kan Kennisnet haar focus verplaatsen van het ontwikkelen van eigen diensten naar het stimuleren van gebruik van alle beschikbare onderwijsdiensten. Daarnaast scherpt Kennisnet de landelijke infrastructuur aan om dit gebruik mogelijk te maken. Onder andere door de realisatie van platformdiensten en het met het onderwijs ontwikkelen van open standaarden : Van gebruik naar balans Met de sterke toename van (wetenschappelijk) inzicht over wat werkt met ict, helpt Kennisnet instellingen bij het slim gebruiken van ict. Naast het versterken van de landelijke infrastructuur, gebruikt Kennisnet deze inzichten om instellingen te helpen bij het creëren van samenhang (Vier in balans) om hiermee het ict-gebruik te versnellen en de opbrengsten daarvan te vergroten. Laat ict werken voor het onderwijs 9

9 2.2. Vier in balans verbreed Op basis van dit fundament bouwt Kennisnet samen met het onderwijs en haar partners verder aan de succesvolle integratie van onderwijs en ict. Op basis van de geschetste ontwikkelingen en onderwijsbehoeften scherpt Kennisnet haar focus verder aan. In de periode die voor ons ligt gaat het om de integrale benadering van ict gericht op rendement. Tal van ict toepassingen zijn in de afgelopen jaren al onderzocht op hun meerwaarde. Kennisnet heeft dit in het afgelopen decennium vertaald in het Vier in balans model. Met dit model hebben instellingen gewerkt aan de implementatie van onderwijs en ict. Het beschrijft met welke aspecten instellingen rekening moeten houden en geeft inzicht in het rendement dat zo kan worden gerealiseerd. De komende periode verbreedt Kennisnet dit model. In instellingen is het primaire en secundaire proces steeds meer verbonden en verschuift de aandacht van de randvoorwaarden naar het rendement. Daarom wordt in het huidige Vier in balans model meer aandacht besteed aan het organiseren, sturen en verantwoorden van onderwijs. Daarbij blijven we investeren in het bundelen en combineren van inzichten over wat wel en niet werkt met ict. Dit levert (nieuwe) kennis op over algemene principes en onderliggende mechanismen die helpen te begrijpen wanneer en waarom ict werkt. Deze inzichten benutten we bij de invulling van onze eigen activiteiten en worden verspreid via diverse publicaties. De randvoorwaarden Randvoorwaarden Gebruik Rendement primair secundair verbreding naar integrale ict verschuiving van aandacht Visie De opvatting van een instelling over kwalitatief goed en doelmatig onderwijs en de wijze waarop ze dat wil realiseren. De visie omvat de ambities en gaat in op de rol van medewerkers, leerlingen en hun ouders en op de randvoorwaarden die nodig zijn om deze ambities te verwezenlijken. Deskundigheid De benodigde competenties van medewerkers in het onderwijs om ict adequaat in te kunnen zetten: de ict-bekwaamheid van leraren; hun kennis, kunde en houding tegenover ict in het pedagogisch-didactisch handelen, in het werken in de schoolcontext en bij de eigen professionele ontwikkeling; de deskundigheid van managers en bestuurders om ict in te zetten om de ambities van de instelling te realiseren en medewerkers te faciliteren ict-bekwaam te worden; de deskundigheid van het onderwijsondersteunend personeel om ict te laten werken voor leraren en managers. Inhoud en toepassingen De informatie, educatieve content en software die gebruikt wordt in een instelling: digitaal leermateriaal dat speciaal gemaakt is voor het onderwijs en algemene kennisbronnen, digitale stuur- en verantwoordingsinformatie; educatieve softwarepakketen en ict-systemen zoals een elektronische leeromgeving, een leerlingvolgsysteem of administratiepakketten; generieke kantoortoepassingen en apps, roosterpakketen en HRM tools. Infrastructuur De infrastructuur gaat over de beschikbaarheid en kwaliteit van devices en overige hardware, netwerkinfrastructuur en internetconnectiviteit binnen het onderwijs. Daarbij gaat het om vaste en draadloze verbindingen, digitale schoolborden, bureaucomputers, laptops, tablets en mobiele telefoons, maar ook om keuzes waar deze toepassingen draaien: op eigen servers of via de cloud. Tenslotte wordt het beheer en onderhoud van deze infrastructuur meegenomen. Het is belangrijk deze vier bouwstenen zorgvuldig op elkaar af te stemmen. Dit vraagt om leiderschap om het geheel aan te sturen om zo de juiste keuzes te maken èn om samenwerking binnen en buiten de instelling. 10 Kennisnet meerjarenplan

10 2.3. Missie en doelgroepen Vanuit dit kader definieert Kennisnet haar bestaansrecht: Kennisnet laat ict werken voor het onderwijs. Kennisnet laat ict werken voor instellingen in het po, vo en mbo. Elke instelling kan op ons rekenen. Van instellingen die ict inzetten om onderwijs stapsgewijs te optimaliseren tot en met de instellingen die ict gebruiken om onderwijs radicaal te transformeren. Binnen de instelling laat Kennisnet ict werken voor (aankomend) leraren, managers en bestuurders. Als zij beschikken over de juiste instrumenten en deze op waarde weten te schatten, rendeert ict in elke situatie. Voor leerlingen laat Kennisnet ict werken door hen te ondersteunen bij het slim en zinvol inzetten van ict en media. Dat geldt in het bijzonder voor leerlingen in het po, juist voor hen is een veilige speel- en leeromgeving van belang om goed gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden die ict hen te bieden heeft. Laat ict werken voor het onderwijs 11

11 2.4. Positionering en aanpak Samen met haar onderwijspartners voor ict Schoolinfo en sambo-ict laat Kennisnet ict werken vanuit de optiek van goed onderwijs en wat daar voor nodig is. Het proces van vraagarticulatie in het funderend onderwijs is belegd bij Schoolinfo, voor een aantal thema s in het po bij de po-raad en in het mbo bij sambo-ict. Samen met de hier genoemde organisaties zal Kennisnet vaak de regie nemen op de belangrijkste vraagstukken uit het onderwijs. Deze onderwijsorganisaties zijn voor Kennisnet preferred partner als het gaat om het ophalen van de vraagstukken. Vraagstukken die naar voren komen in sessies met leraren of gesprekken met managers en bestuurders kunnen hierbij ook door Kennisnet naar voren worden gebracht. Daarnaast zijn er onderwerpen die worden aangedragen door het ministerie van OCW. Bij al deze activiteiten zoekt Kennisnet de verbinding met de doelstellingen geformuleerd in het Regeerakkoord van het kabinet Rutte II, de Actieplannen van het ministerie van OCW en de gesloten Bestuursakkoorden tussen het ministerie en de Sectorraden. Daarnaast houdt Kennisnet rekening met de belangen van voor het onderwijs belangrijke stakeholders als de Onderwijscoöperatie, School aan Zet en de Groene Kenniscoöperatie. In de uitvoering kiest Kennisnet voor de verbinding. Met het onderwijs zelf én met publieke en private organisaties in en rond dit onderwijs. Een bijzondere plaats in deze samenwerking neemt SURF in, niet alleen doordat sommige thema s zoals standaarden ook het hoger onderwijs raken, maar ook omdat een deel van de mboinstellingen gebruikmaken van diensten van SURFnet. Ook met DUO wordt intensief samengewerkt. In nauw overleg wordt bepaald wie de verantwoordelijkheid draagt voor het realiseren van voorzieningen in het informatiedomein. Andere publieke organisaties waar Kennisnet vaak mee samen werkt zijn bijvoorbeeld SLO, Beeld en Geluid, de NTR en LOOK. Met educatieve uitgevers, distributeurs en softwareleveranciers worden gezamenlijke activiteiten ontplooid in het kader van de educatieve contentketen. Vanuit deze verbindingen ontstaat er de gewenste ondersteuningsstructuur rond instellingen die leraren, managers en bestuurders ontlast en de voorwaarden schept voor het onderwijs van de 21ste eeuw. Het ministerie van OCW bepaalt in overleg met de sectorraden de (beleids)kaders van het onderwijs. Vraagarticulatie en opdrachtgeverschap gaat over het verhelderen van de vraag van het onderwijs en het vertalen van behoeften naar concrete opdrachten. Met behulp van voorzieningen, expertise en innovatie oplossingen wordt de vraag ingevuld en worden opdrachten gerealiseerd. 12 Kennisnet meerjarenplan

12 2.5. Propositie Instellingen vragen van Kennisnet drie zaken: 1. Het realiseren en beheren van de landelijke ict-infrastructuur in het onderwijs, zodat instellingen gelijk aan de slag kunnen met de eigen implementatie van ict. 2. Het ontwikkelen, verbinden en verspreiden van toepasbare kennis over wat werkt met ict en wat niet, zodat instellingen de juiste beslissingen kunnen maken om investeringen te laten renderen. 3. Het verkennen van nieuwe combinaties van onderwijs en ict en het versterken van de innovatiekracht, zodat instellingen open blijven staan voor de kansen van morgen. Kennisnet bedient deze onderwijsbehoeften vanuit drie complementaire rollen. Met Voorzieningen laat Kennisnet ict werken voor het onderwijs door: platforms en diensten op de ontbrekende schakels te realiseren in zowel de leermiddelen als administratieve keten; breed gedragen open onderwijsstandaarden te ontwikkelen, deze te implementeren in eigen platforms en diensten en ketenpartners te ondersteunen bij implementatie via EduStandaard; samen met partners inspirerende thematische eindgebruikersdiensten te realiseren; met technische expertise en schaalvoordeel de back office van sectorale voorzieningen van onderwijspartners te realiseren. Met Expertise laat Kennisnet ict werken voor het onderwijs door: (wetenschappelijk) onderbouwde kennis over wat wel en niet werkt met ict in het onderwijs te ontwikkelen, te verbinden en te contextualiseren; de verkregen kennis te delen met het onderwijs, toegesneden op het ritme en de thematiek van de betreffende onderwijssector en instellingen; onafhankelijk advies te geven op (boven)sectoraal niveau om met ict onderwijsambities te realiseren. Met Innovatie laat Kennisnet ict werken voor het onderwijs door: de toepasbaarheid van nieuwe technologieën binnen het onderwijs te verkennen en te beoordelen: samen met het onderwijs nieuwe concepten te ontwikkelen en deze in de praktijk te brengen; opgedane kennis en ervaring uit te dragen die de praktijk raken en het onderwijs stimuleren; de innovatiekracht van de instelling te versterken door het proces van continue vernieuwing en innovatie te borgen en te expliciteren. Laat ict werken voor het onderwijs 13

13 2.6. Governance en verantwoording Stichting Kennisnet is in 2001 opgericht door het onderwijs. De stichting wordt gesubsidieerd door het ministerie van OCW en heeft een jaarlijks budget van ongeveer 19,5 miljoen. Het grootse deel hiervan wordt direct gekoppeld aan de activiteiten binnen de drie rollen in de units: Expertise, Voorzieningen en Innovatie. Daarnaast heeft Kennisnet de beschikking over een eigen Onderzoeksafdeling, een afdeling Strategie en Externe Betrekkingen en een afdeling Bedrijfsvoering en Control. Kennisnet heeft algemeen directeur/bestuurder, een directeur operations, die tevens eindverantwoordelijk is voor de unit Voorzieningen en een managementteam. Dit team bestaat uit beide directeuren en de managers van de units Expertise, Innovatie en Strategie en Externe Betrekkingen. Kennisnet is georganiseerd volgens een Raad van Toezicht model. De Raad is het toezichthoudend orgaan en is onder andere verantwoordelijk voor het goedkeuren van het jaarplan, de begroting en het jaarverslag. Daarnaast is de Raad een kritische sparringpartner voor het bestuur als het gaat om het formuleren van het beleid. De Raad van Toezicht bestaat uit elf leden en komt jaarlijks vijf keer bijeen. Zes leden worden op voordracht van de sectorraden benoemd. Zo wordt geborgd dat Kennisnet van en voor het onderwijs blijft. De vijf onafhankelijke leden van de Raad zorgen voor de wisselwerking met de rest van de samenleving. Daarnaast heeft Kennisnet een Programmaraad die de bestuurder adviseert. Daarbij gaat het onder andere over de vraag in hoeverre de activiteiten aansluiten op de ontwikkelingen in, en behoeften van het onderwijs. Deze Programmaraad bestaat uit vertegenwoordigers van het onderwijs en kent per sector een kamer met vier leden. De raad heeft een onafhankelijk voorzitter. De leden van deze kamers worden voorgedragen door de sectorraden in overleg met Schoolinfo en sambo-ict. Op het gebied van de activiteiten van Kennisnet is grofweg een tweedeling te onderscheiden. Daar waar sprake is van een partnership relatie zoals met Schoolinfo en/of sambo-ict zijn samenwerkingsovereenkomsten en SLA s opgesteld waarin de wijze van dienstverlening is beschreven. Deze afspraken zijn leidend in de uitvoering. Tevens voert Kennisnet activiteiten uit in programma s zoals ECK2, Wikiwijs en SION. Voor deze activiteiten worden overkoepelende programmaplannen gemaakt onder leiding van een stuurgroep. Als maatschappelijke organisatie legt Kennisnet verantwoording af over de toegevoegde waarde voor het onderwijs en de maatschappij, aan de subsidieverstrekker en aan de Raad van Toezicht. Daarnaast zoekt Kennisnet actief de horizontale dialoog met alle betrokkenen in de omgeving. Bij de verantwoording staat het rendement van de gedane investeringen centraal. Daarbij wordt gerapporteerd over de activiteiten van Kennisnet zelf. Hier gaat het onder andere om de vraag of Kennisnet haar doelstellingen heeft gerealiseerd, tot welke opbrengsten dit heeft geleid en wordt ingegaan op de impact van Kennisnet op de ontwikkeling van ict in het onderwijs. Naast statistieken die door Kennisnet zelf worden verzameld, wordt daarbij gebruik gemaakt van onafhankelijk onderzoek. 14 Kennisnet meerjarenplan

14 3. Ambities In dit Meerjarenplan worden de ambities van Kennisnet voor de komende periode gedefinieerd. Daarbij sluiten we nauw aan bij de behoeften van het onderwijs. Om de kwaliteit en de doelmatigheid van het onderwijs te verhogen is ict een onmisbaar middel. Op dit moment wordt het potentieel nog onderbenut. Op veel instellingen is er nog geen integrale en gedragen visie op de inzet van ict en zijn leraren en ander personeel nog niet voldoende ict-bekwaam. Bovendien laat de beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardig educatief leermateriaal te wensen over. Ook de infrastructuur is op veel instellingen een aandachtspunt. Het onderwijs is nog ver verwijderd van de gewenste situatie waarbij iedere leerling en alle personeelsleden altijd en overal toegang hebben tot de gewenste informatie en content om zo het optimale leerrendement bij elke leerling te kunnen realiseren. In ons beeld voor de toekomst is ict voor instellingen een vanzelfsprekendheid geworden. Instellingen hoeven zich daarbij niet druk te maken om randvoorwaarden of implementatievraagstukken. Ze kunnen zich richten op het laten renderen van hun onderwijs, met ict als middel om dit waar te maken. De komende jaren zal echter hard moeten worden gewerkt aan het versterken van de basis binnen de instellingen. Kennisnet ondersteunt instellingen door kennis, infrastructurele oplossingen en nieuwe technieken aan te bieden en te verkennen. Het onderwijs wil personaliseren, professionaliseren en presteren, waarbij ze uit kunnen gaan van probleemloos ict-gebruik. Deze thema s zijn leidend voor de gehele periode ( ) van het meerjarenplan. Bij elk thema zijn een aantal ambities geformuleerd. Daarbij wordt ingegaan op de bijdrage die ict kan leveren aan de verschillende thema s. Ook voor deze ambities geldt dat ze in principe meerjarig zijn. Wel zullen ze elk jaar opnieuw worden herijkt, om te bezien of ze allemaal nog steeds relevant zijn en of er aanvullende ambities naar voren zijn gekomen. Thema's ( ) Personaliseren Professionaliseren Presteren Probleemloos ict-gebruik Leraren gebruiken leeropbrengsten om te differentiëren Instellingen weten wat wel en niet werkt Schoolleiders en bestuurders beschikken over de juiste stuurinformatie Instellingen formuleren hun ict behoeften Ambities per thema Leraren beschikken over digitale leermiddelen die een gepersonaliseerde aanpak mogelijk maakt Leraren en schoolleiders zijn ictbekwaam Instellingen verhogen met behulp van ict de doelmatigheid en kwaliteit Instellingen hebben hun ict-functie doelmatig ingericht Leerlingen zijn in staat ict en (nieuwe) media veilig en zinvol in te zetten Leraren en schoolleiders gebruiken ict bij de eigen professionalisering Instellingen verantwoorden zich transparant Instellingen maken gebruik van een landelijke infrastructuur die hen ontzorgt Een breed spectrum aan activiteiten van Kennisnet draagt er aan bij dat deze ambities kunnen worden gerealiseerd. Jaarlijks wordt, samen met het onderwijs, bezien welke activiteiten het best aansluiten bij de gewenste ontwikkelingen in het onderwijs. Indien, gedurende het jaar, het onderwijs om nieuwe activiteiten vraagt, zoeken we naar ruimte om hier invulling aan te geven. In dit hoofdstuk wordt per thema beschreven welke ambities Kennisnet nastreeft. Daarbij wordt kort aangegeven welke activiteiten hier in 2013 bij aansluiten. Deze activiteiten zijn genummerd en verwijzen naar de uitgebreide weergave in de bijlage waarin de concrete doelstellingen zijn opgenomen. De nummers dragen ook een kenmerk dat staat voor de rollen die we hanteren: e voor expertise, v voor voorzieningen en i voor innovatie. Laat ict werken voor het onderwijs 15

15 3.1. Personaliseren Leraren willen het beste uit hun leerlingen halen. Instellingen zoeken voor hen een geschikte persoonlijke leeromgeving die veilig, gezond en uitdagend is. Ze combineren hierbij de meer formele onderwijssetting met informeel leren. Instellingen willen elke leerling motiveren en stimuleren het beste uit zichzelf te halen. Naast kennis en begrip gaat het om de mentaliteit en eigenschappen om te slagen in de 21ste eeuwse samenleving. Ict levert een belangrijke bijdrage aan het personaliseren van het onderwijs. Ict geeft leraren de instrumenten om leerlingen te monitoren, te coachen en om verschillende leerstijlen aan te spreken. Daarnaast helpt ict bij het organiseerbaar houden van dit maatwerk. Bijvoorbeeld door de administratieve lasten te verlagen en informatie in samenhang te presenteren zodat betere beslissingen gemaakt kunnen worden. Zo worden docenten niet extra belast. Ambitie Leraren gebruiken leeropbrengsten om te differentiëren Leraren beschikken over informatie waarmee de voortgang van het leerproces in kaart kan worden gebracht. Zij kunnen deze informatie interpreteren en zijn in staat om, met behulp van ict, het onderwijs aan te passen op de behoefte van de leerling. Hierdoor ontstaan meer mogelijkheden om gedifferentieerd en opbrengstgericht te werken. Om gepersonaliseerd te kunnen werken is het noodzakelijk dat de juiste informatie over leerlingen beschikbaar is en dat leraren weten hoe ze hier gebruik van kunnen maken. Dat betekent dat er standaarden moeten zijn (v1) en dat kennis over diagnostische digitale toetsing beschikbaar wordt gesteld aan leraren en managers (e1). Een ontwikkeling die leraren in de toekomst hierbij verder kan helpen is learning analytics (i1). Het inrichten van een persoonlijke digitale leeromgeving maakt meer variatie in het leren mogelijk zonder dat leraren het overzicht verliezen of veel extra tijd kwijt zijn aan de begeleiding en administratie van het individuele leerproces. Zowel in het po en vo (e2) als in het mbo (e3) worden implementatiemodellen ontwikkeld. Daarnaast wordt een aantal experimenten begeleid waarin leraren en leerlingen samen gepersonaliseerd leren vormgeven en uitproberen (i2). Ook worden experimenten uitgevoerd waarbij formele leerling administratiesystemen worden gecombineerd met sociale systemen zoals Facebook (i3). Leraren hebben behoefte aan concrete voorbeelden en handvatten om het opbrengstgericht werken in de praktijk te kunnen brengen. Bovendien is het noodzakelijk om duidelijkheid te krijgen wat de mogelijkheden zijn van ict in de toekomst. Er worden daarom ketenafspraken gemaakt over koppelingsmogelijkheden met betrekking tot de eindtoets PO en de tussentoets VO (e4). Kennisnet zal samen met de LPC s en Cito schoolportretten ontwikkelen die concreet laten zien hoe scholen het opbrengstgericht werken vorm kunnen geven en welke eisen dit aan ict-systemen stelt (e5). Experimenten met instellingen en leveranciers laten zien welke stuurinformatie nodig is voor geavanceerd opbrengstgericht werken en hoe deze gegevens uit formele en informele bronnen verkregen en gecombineerd kunnen worden (e6 en i4). De invoering van het passend onderwijs stelt instellingen voor een lastig vraagstuk. Zij zijn op zoek naar mogelijkheden om aan hun zorgplicht te voldoen en leerlingen het juiste leer- en zorgarrangement binnen het samenwerkingsverband te bieden. Kennisnet beschrijft welke ict-systemen noodzakelijk zijn om administratieve lastenverzwaring bij invoering van passend onderwijs te berperken (e7). Voor leraren in het po en vo wordt inzichtelijk gemaakt hoe ict ingezet kan worden bij veel voorkomende keuzes in ondersteuningsprofielen zoals dyslexie en dyscalculie (e8). 16 Kennisnet meerjarenplan

16 Ambitie Leraren beschikken over digitale leermiddelen die een gepersonaliseerde aanpak mogelijk maken Om gedifferentieerd onderwijs aan te kunnen bieden is er meer nodig dan alleen de juiste informatie over de leerlingen. Leraren moeten kunnen kiezen uit een rijk aanbod aan leermateriaal om het leren op maat mogelijk te maken. Juist digitaal leermateriaal heeft hier meerwaarde en kan het meer traditionele leermateriaal verrijken of soms vervangen. Om te kunnen personaliseren is het noodzakelijk dat leermiddelen vindbaar, beschikbaar en bruikbaar zijn. Standaarden (v2) en centrale voorzieningen zoals Edurep (v3) maken het mogelijk dat leermiddelen goed kunnen worden gevonden. In het begrippenkader wordt de samenhang binnen het onderwijs vastgelegd (v4). Een dienst zoals Wikiwijs maakt gebruik van deze standaarden en voorzieningen. Wikiwijs maakt het vinden, maken en delen van leermiddelen mogelijk voor alle sectoren (v5). Via de vakcommunities delen docenten hun ervaringen en leermiddelen (v6). Op verzoek van po-, vo- en mbo sector voert Kennisnet de regie op de vraag naar, het aanbod van en de keten van digitaal leermateriaal in het onderwijs (e9). Samen met ketenpartners wordt het programma distributie en toegang uitgevoerd waarin de gemaakte afspraken over distributie en toegang worden geïmplementeerd (v7). Leraren hebben behoefte aan materiaal dat zij, of hun leerlingen, zonder problemen kunnen gebruiken. Binnen de Acadin omgeving worden leeractiviteiten voor cognitief getalenteerde kinderen beschikbaar gesteld (v8). Teleblik biedt toegang tot het educatieve materiaal van de publieke omroep, samen met Beeld en Geluid en de NTR zal de dienst in 2013 verder worden ontwikkeld (v9). Het videoplatform levert opslag en faciliteert het omzetten van bestandsformaten voor diensten zoals Teleblik (v10). Nieuwe ontwikkelingen zorgen voor nog veel meer mogelijkheden bij het gepersonaliseerd leren. Kennisnet verkent daarom de mogelijkheden van adaptief leren en het digitaal beoordelen van het informele leren (i5, i6, i7). Ambitie Leerlingen zijn in staat ict en (nieuwe) media veilig en zinvol in te zetten In de maatschappij speelt ict een belangrijke rol in ons dagelijks leven en heeft het grote impact op de maatschappij en de arbeidsmarkt. Ook leerlingen hebben hier mee te maken. Het is van belang dat zij in staat zijn om ict en (nieuwe) media goed te kunnen gebruiken en op de hoogte zijn van eventuele risico s. Binnen en buiten de school worden in veelvoud media geconsumeerd. Het is belangrijk dat kinderen, ouders, leraren en managers bekend zijn met de kenmerken van (nieuwe) media. Leerkrachten hebben daarbij de taak om hun leerlingen mediawijs te maken. Dit is noodzakelijk om deze media op een bewuste, slimme en veilige manier in te zetten. De kids portal en -app bieden actuele thema eilanden in een omgeving waar ieder kind mediawijzer wordt (e10). Kinderen kunnen via Davindi (v11) in een veilige omgeving op zoek naar materiaal dat ze kunnen gebruiken voor werkstukken en spreekbeurten. Om kinderen in de bovenbouw te leren veilig en bewust het internet op te gaan, kunnen leerlingen het diploma veilig internet behalen met een interactieve game (e11). Goed leren omgaan met media gebeurt vooral in de interactie tussen kind, ouder en leerkracht. Samen met Mijn kind online biedt Kennisnet handreikingen hoe kinderen mediawijs gemaakt kunnen worden (e12). Bovendien is Kennisnet een van de kernpartners van het expertisecentrum Mediawijzer.net (e13). De impact van ict en (nieuwe) media neemt toe. Het onderwijs van de toekomst speelt hier op in. Kennisnet verkent nieuwe vormen van technologie zoals het internet der dingen en de interactie die steeds meer ontstaat tussen mens en machine bij producten zoals Kinect en de Google bril (i8, i9, i10). Laat ict werken voor het onderwijs 17

17 3.2. Professionaliseren Op alle lagen en niveaus in de instelling is behoefte aan professionalisering. Bij leraren om beter om te kunnen gaan met de verschillen tussen leerlingen en het didactisch handelen aan te scherpen. Bij managers om het onderwijskundig proces efficiënter en effectiever aan te kunnen sturen. En bij bestuurders om het algemeen functioneren van de instelling te optimaliseren. Het in 2012 gerealiseerde kader ict-bekwaamheid voor leraren en het te realiseren kader voor managers wordt door het onderwijs gezien als een belangrijke stap. Daarnaast biedt ict de middelen om te professionaliseren. Leraren en managers gebruiken ict met name om kennis te vergaren of om in contact te komen met collega s buiten de eigen instelling. Ambitie Instellingen weten op het gebied van ict wat wel en niet werkt Om de ict-investeringen van vandaag en morgen te laten renderen is het van groot belang dat leraren en managers een goed beeld hebben van wat wel en niet werkt. Wetenschappelijk onderzoek, praktijkonderzoek en experimenten leveren kennis over welke ict toepassingen werken en hoe het rendement van de beschikbare ict-middelen kan worden benut. De Vier in balans monitor beschrijft jaarlijks de stand van zaken rond ict-gebruik in het onderwijs (e14). In een uitgave van een nieuw verdiepingsmagazine (e15) en handreikingen worden wetenschappelijke inzichten in de werking van ict toepasbaar gemaakt (e16). Het onderzoeksprogramma van Kennisnet focust op de vraag hoe de inzet van ict kan leiden tot tijdsbesparing, kostenreductie, betere sturing, transparante verantwoording en effectieve professionalisering (e17). Op basis van projecten zoals Leren van de toekomst wordt een innovatiemodel ontwikkeld waarin de geleerde lessen inzichtelijk worden gemaakt (i11). In een trendrapport en innovatieradar worden relevante technologische ontwikkelingen verbonden met onderwijsvraagstukken (i12 en e18). De kennis die beschikbaar is, over de inzet van ict, moet toegankelijk zijn en gedeeld worden. Dit gebeurt via de Marktplaats MBO (v12), de Hoe?Zo! reeks (e19), webdossiers (e20) én via bijeenkomsten voor netwerken en (commerciële) ondersteuners, die de kennis op hun beurt overdragen aan leraren (e21, e22). Daarnaast levert Kennisnet een inhoudelijke bijdrage aan een aantal grote beurzen en evenementen (e23). Veel kennis wordt online gedeeld, bijvoorbeeld via de verschillende portals, online nieuwsbrieven en sociale media (e24). 18 Kennisnet meerjarenplan

18 Ambitie Leraren en schoolleiders zijn ict-bekwaam Om de benodigde volgende stap te zetten is het van groot belang dat de ict-bekwaamheid van leraren en schoolleiders toeneemt. Leraren zijn in grote mate bepalend voor het succes van de leerling. Dit geldt ook bij het gebruik van ict. De basis voor het verbeteren van de ict-bekwaamheid is beschreven in het kader ict-bekwaamheid. Gemotiveerde leraren, op zoek naar mogelijkheden om hun ict-bekwaamheid te verbeteren, hebben de keuze uit een gevarieerd aanbod (e25). Instellingen krijgen ondersteuning bij het vergroten van de ictbekwaamheid van hun schoolleiders en leraren. Kennisnet geeft hier invulling aan door adviesgesprekken, bijeenkomsten te organiseren op De Verdieping en tijdens studiemiddagen van de instellingen (e26), maar ook met professionaliseringsinstrumenten als een scenariospel en een assessment tool (e27). Daarbij ontwikkelt Kennisnet samen met de relevante stakeholders ook een Kader voor ict-bekwaamheid voor schoolleiders (e28). Bestuurders krijgen inzicht hoe je ict niet alleen kan zien als kostenpost, maar ook als middel om ambities te realiseren (e29). Binnen de pabo s en lerarenopleidingen worden de leraren van de toekomst opgeleid. Het is noodzakelijk dat in deze opleidingen aandacht is voor ict. Er komt een community of practise van pabo s die ict verder willen integreren in hun curriculum (e30). De innovatiekracht van de pabo s en lerarenopleidingen wordt versterkt door het grootschalige experiment Leren van de Toekomst (i13) en kleinere experimenten. (i14). Ambitie Leraren en schoolleiders gebruiken ict bij de eigen professionalisering Ict biedt het onderwijspersoneel mogelijkheden tot tijd- en plaats onafhankelijk leren. Ict is ook voor onderwijspersoneel een manier om tijd- en plaatsonafhankelijk te kunnen leren en zichzelf verder te ontwikkelen. Leraar24 is een online gereedschapskist met video s over vraagstukken in het lerarenberoep. Het biedt zowel videomateriaal als beschreven dossiers vanuit de praktijkervaring en wetenschappelijke onderzoek. Het KNOW-initiatief is een van de leveranciers van wetenschappelijke dossiers (v13). School aan Zet ondersteunt bij het waarmaken van de ambities van de sectoren en OCW om de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs (nog verder) te verbeteren. Kennisnet is verantwoordelijk voor de techniek van de website, die voorbeelden, instrumenten en kennis ontsluit (v14). Laat ict werken voor het onderwijs 19

19 3.3. Presteren Instellingen staan voor de uitdaging om het leerrendement te verhogen. Dit kan alleen vanuit een doelmatige organisatie die er in slaagt om leervragen en -behoeften te matchen met de beschikbare mensen en middelen. Dit is een continu proces waarin de instelling de eigen resultaten en beschikbare informatie voortdurend bekijkt om vanuit dit inzicht te verbeteren. Ict stroomlijnt dit proces en ondersteunt instellingen bij het goed vormgeven van deze processen en bij het inzichtelijk, transparant en vergelijkbaar maken van behaalde resultaten. Daarnaast helpt ict instellingen om een kwalitatief goed onderwijsaanbod te realiseren als dat met traditionele middelen niet mogelijk is. Ambitie Schoolleiders en bestuurders beschikken over de juiste stuurinformatie Om te kunnen beschikken over de juiste stuurinformatie is het van belang dat instellingen datagestuurd onderwijs implementeren. En dat schoolleiders gebruik kunnen maken van de beschikbare informatie om zo de prestatie van de instelling te kunnen beoordelen en verbeterpunten te identificeren. Stuurinformatie is op verschillende lagen in het onderwijs van belang om beter inzicht te krijgen in de stand van zaken binnen de instelling en daarop actie te kunnen ondernemen. Op verzoek van de samenwerkende sectorraden (SION) ontwikkelt Kennisnet samen met DUO een nieuwe voorziening voor het leveren van doorstroomgegevens op sectorniveau en voor de instellingen zelf (e31 en v15). Daarnaast ontwikkelt en beproeft Kennisnet een voorbeeld basisset van interne stuurinformatie voor de schoolleiders in het basis en voortgezet onderwijs en voor opleidings- en teammanagers in het mbo (e32). Binnen het SION programma wordt middels pilots verkend hoe de instroom van nieuwe leerlingen en hun studiesucces beter voorspeld kan worden (e33). Tot slot worden de mogelijkheden van big data in kaart gebracht voor het onderwijs. (i15). Ambitie Instellingen verhogen met behulp van ict de doelmatigheid en kwaliteit Iedere instelling heeft zijn eigen uitdaging wanneer het gaat om het verhogen van de doelmatigheid. Aanleiding is in veel gevallen kwaliteit, krimp of het inkorten van de onderwijstijd. Instellingen zijn veel tijd kwijt aan verschillende administratieve processen. In het mbo kunnen leerlingen zich vanaf 2013 digitaal in- en uitschrijven met het Digitaal Aanmeld Formulier. In het kader van het SION programma verkent Kennisnet welke mogelijkheden er voor digitaal in- en uitschrijven zijn binnen po en vo (e34). Onderzocht wordt hoe de administratieve lasten binnen scholen verder verminderd kunnen worden (e35) en hoe ict kan helpen bij het vroegtijdig signaleren van knelpunten zoals het niet behalen van onderwijstijd (e36). Voor leraren worden kansrijke ict toepassingen om tijd te besparen aangedragen (e37). Het verhogen van de doelmatigheid kan betrekking hebben op algemene vraagstukken of specifieke problemen zoals krimp of (onduidelijkheid over) de normen voor onderwijstijd. Kennisnet richt samen met de relevante stakeholders een Adviespunt Onderwijstijd op over de gestelde eisen aan onderwijs en ict (e38). Ook worden in het po, vo en mbo samen met partners concepten voor instellingen in krimpregio s ontwikkeld waar plaatsonafhankelijk leren met ict belangrijk is (e39). Het onderwijs is altijd in beweging. Het is daarom nodig te blijven zoeken naar nieuwe mogelijkheden die de doelmatigheid en de kwaliteit kunnen verhogen. Kennisnet ondersteunt en adviseert vernieuwende en baanbrekende onderwijsconcepten zoals de Sterrenschool, de Netwerkschool en Onderwijs voor een Nieuwe Tijd (e40). 20 Kennisnet meerjarenplan

20 Ambitie Instellingen verantwoorden zich transparant Van instellingen wordt verwacht dat ze zich transparant verantwoorden over de behaalde resultaten en ingezette middelen. Verticaal richting OCW en de Inspectie, en horizontaal richting ouders, het bedrijfsleven en de rest van de samenleving. Ict is cruciaal in dit proces. Het voorkomt bureaucratie of extra lasten bij instellingen en zorgt tegelijkertijd voor het benodigde inzicht en onderlinge vergelijkbaarheid waarmee instellingen de dialoog kunnen starten. Om transparant te kunnen verantwoorden moet zichtbaar zijn welke resultaten scholen hebben bereikt en moet op doelmatige wijze verantwoordingsinformatie beschikbaar gesteld worden. Dat gebeurt onder meer door Vensters voor Verantwoording (VvV) van Schoolinfo. In opdracht van Schoolinfo verzorgt Kennisnet het technisch beheer (v16). Het proces van verticaal verantwoorden bij mbo-instellingen wordt, in overleg met DUO, doelmatiger ingericht (e41). Daarnaast richt Kennisnet in opdracht van de mbo-sector een voorziening in voor horizontale verantwoording, waarbij gebruik gemaakt zal worden van de ervaringen die opgedaan zijn door Vensters voor Verantwoording (e42 en v17). Binnen cloud-omgevingen moet men transparant en binnen privacykaders constructief kunnen omgaan met het beschikbaar stellen van benodigde informatie om goed onderwijs te kunnen verzorgen. Kennisnet verkent en experimenteert met modellen rond identiteitsbeheer (i16). Laat ict werken voor het onderwijs 21