Natuurwetenschappen. Opbouw van stoffen. De verschillen. Verbindingen. Elementen Indeling levende stoffen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Natuurwetenschappen. Opbouw van stoffen. De verschillen. Verbindingen. Elementen 15-4-2014. Indeling levende stoffen"

Transcriptie

1 Natuurwetenschappen stoffen zijn in te delen in dode en levende stoffen een levende stof heeft als kenmerk dat er levensverrichtingen zijn zoals: - voortplanting - stofwisseling - groei - beweging - prikkelbaarheid Indeling levende stoffen Levende stoffen zijn: eencellig of meercellig micro of macro organisme (groot of klein) dierlijk of plantaardig De verschillen Natuurkunde: tijdelijke veranderingen van dode stoffen (water wordt ijs, maar ijs kan ook weer water worden Scheikunde: blijvende veranderingen van dode stoffen (bijv. hout dat verbrandt) Biologie: bestudering van levende stoffen van zowel mensen, dieren en planten Opbouw van stoffen Moleculen zijn het kleinste gedeelte van een stof dat nog alle oorspronkelijke eigenschappen van een stof bezit In de cosmetica werken we alleen met dode stoffen (Dit is een waterstofmolecuul Het eenvoudigste molecuul dat er bestaat) Elementen Verbindingen Stoffen die niet verder ontleed kunnen worden Er zijn op aarde tot nu toe ong. 100 elementen ontdekt Elementen worden gerangschikt volgens het periodieke systeem Dit is een symbool met een hoofdletter, met soms een kleine letter ernaast Bijv. waterstof = H ijzer = Fe Als elementen verbindingen met elkaar aangaan ontstaan er andere stoffen Bij ontleding maak je verbinding tussen elementen los, hierdoor ontstaat er een andere stof Suiker die je gaat ontleden valt uiteen in de elementen: - C = koolstof - H = waterstof - O = zuurstof 1

2 Atomen Atomen Atomen = kleinste deeltje van een element Bestaat uit een kern met een of meerdere schillen aan de buitenkant Atoom wil altijd een volle schil hebben met elektronen Atomen zijn de bouwstenen van alles, alles bestaat uit atomen Atomen zijn gegroepeerd in moleculen, zodat ze een stof vormen 1 molecuul water bestaat uit 2 waterstof atomen en 1 zuurstof atoom Atoom heeft drie onderdelen: - protonen - neutronen - elektronen Atomen protonen zijn positief geladen elektronen negatief geladen neutronen zijn niet of neutraal geladen positief en negatief trekken elkaar aan, maar twee dezelfde neg. of neg. of pos. en pos. stoten elkaar af protonen, neutronen, elektronen hebben een vaste plek in elk atoom protonen en neutronen zitten in de kern, elektronen zitten in de schillen eromheen Atomen de schil bevat elektronen dit zijn negatief geladen deeltjes er kunnen meerdere schillen aanwezig zijn elektronen cirkelen om de kern van het atoom heen en kunnen verspringen van de ene schil naar de andere schil en nieuwe verbindingen aangaan met andere atomen tijdens dit proces wordt er elektrische energie vrijgemaakt Neutraal atoom We spreken van een neutraal atoom als het aantal protonen in de kern hetzelfde is als de aantallen elektronen die in de schillen zitten Een atoom streeft altijd naar eenzelfde hoeveelheid protonen en elektronen wij noemen dit edelgasconfiguratie (volle schillen) Veranderingen Atoom dat elektronen opneemt in de schil wordt negatief ten opzichte van de lading in de kern wij noemen dit een negatief ion (Anion) Atoom dat elektronen uit de schil afstaat wordt positief ten opzichte van de lading in de kern Wij noemen dit een positief ion (Kation) Ion = positief of negatief geladen atoom of atoomgroep 2

3 Elementen Komen voor in de natuur en het menselijk lichaam De verdeling kun je maken in: Metalen Niet metalen Calcium - Ca Kalium - K Natrium - Na IJzer - Fe Magnesium - Mg Koper - Cu Metalen Chloor Cl Fluor F Fosfor P Jodium I Koolstof C Stikstof N Waterstof H Zuurstof - O Niet - Metalen Metalen Kenmerk: niet ontleedbaar Eigenschappen: Glanzend Vaste vorm (uitzondering kwik) Hoog smeltpunt Voelen koud Goede stroomgeleiders Vervormbaar door smeden of walsen Symbool elementen Eigenschappen zuren Ca K Na Mg Fe calcium kalium natrium magnesium ijzer (ferrum) er zijn nog veel meer symbolen zoals je in dit plaatje kunt zien 3

4 Eigenschappen basen Eigenschappen zouten Eigenschappen mineralen Calcium - Ca Zilverkleurig metaal Komt niet vrij voor in de natuur Calcium geeft snel reacties als het met zuurstof of water in aanraking komt Wordt verwerkt in peelings en gebitsverzorgende producten Hier worden calcium verbindingen gebruikt voor de licht schurende werking Blauw/zilverkleurig metaal Is vochtafdrijvend en wordt onder petroleum of paraffine bewaard Verbindingen met kalium worden gebruikt in cuticle removers Percentage kalium mag niet hoger zijn dan 5% Anders ontstaan er huidbeschadigingen Kaliloog (verbinding) wordt bij bereiding van zeep gebruikt Kalium komt ook voor in het lichaamsvocht Kalium - K Zilverachtig/grijs Bewaard onder petroleum/ paraffine, geeft heftige reacties met water Vochtaantrekkend Wasmiddelen, zeep, waterontharding en cuticle removers (max. 5%) Lichaamsvochten Natrium - Na 4

5 Zilverkleuring/wit metaal Groot vochtopnemend vermogen en goede hecht en dekkracht verwerkt in toiletartikelen en gezichtspoeders Tandpasta s bevatten ook magnesiumverbindingen Magnesium - Mg Het is een rood/geel metaal heeft een zeer groot geleidingsvermogen voor elektriciteit en warmte Koper - Cu Grauw/zilverachtig Minerale aarde (luvos) voor maskers en pakkingen Verbindingen met ijzer worden in cosmetica verwerkt als kleurstof IJzer is belangrijk voor opbouw rode bloedcellen (hemoglobine) IJzer - Fe Niet metalen Eigenschap broos en zacht Komen in drie vormen voor: Vaste vorm Vloeibare vorm Gasvorm Wij noemen dit aggregatietoestanden Symbolen niet metalen Cl Chloor (chlorum) P Fosfor (phosphorus) I Jodium (iodium) C Koolstof (carboneum) N Stikstof (nitrogenium) H Waterstof(hydrogenium) O Zuurstof (oxygenium) S Zwavel (sulphur) Groen/gelig gas Zwaarder dan lucht Prikkelende geur Desinfecterende werking Reinigingsproducten Chloor - Cl 5

6 Wordt alleen in verbindingen aangetroffen Verbindingen met fosfor vindt je in cosmetica Lecithine (onverzadigd vetzuur) bevat ook fosfor Is belangrijk voor opbouw van het celmembraan Twee fosforverbindingen: Geelwitte: zeer giftig Rode: niet giftig Fosfor - P Vaste stof met grijze kleur, lost goed op in alcohol, het krijgt dan een bruine kleur Sterk desinfecterend, tegen ziekenverwekkende microorganismen Vaatverwijdend, activerend op schilklier, hierdoor schildklier activerend Zeealgen, blaaswier, en waterkers bevat veel jodium Wordt voor de afslankende werking veel in dit soort producten verwerkt Jodium - I In de natuur komt het voor als diamant en grafiet Grafiet is zacht en wordt o.a. als kleurstof in makeup potloden verwerkt Koolstof wordt gebruikt voor zuiveren, reinigen, of ontkleuren van water, plantaardige oliën en vetten, dit voor verwerking in cosmetische producten Koolstof - C Gasvormig, kleur en reukloos 80% van de lucht bevat uit stikstof Kenmerkend voor eiwitten Wordt verwerk in lysing Stikstof - N Kleur en reukloos gas Zeer veel verbindingen bevatten waterstof: water, aardolie, aardgas en alle organische verbindingen Eenvoudigste element op aarde is waterstof Waterstof - H Gasvormig, kleur en reukloos Zonder zuurstof is er geen leven mogelijk 20% van de lucht bestaat uit zuurstof Bijna alle verbindingen bevatten zuurstof Zuurstof - O 6

7 Gele brandbare stof, smelt gemakkelijk Komt veel voor in eiwitten Heeft een anti-septische en keratolitische eigenschappen Acne producten bevatten meestal zwavel Zwavel - S Fluor - F Dode stoffen Herkomst indeling dode stoffen Hier wordt een indeling gemaakt naar: Herkomst Vorm (aggregatietoestand) Moleculaire structuur Wel of geen koolstof aanwezig (Organisch of anorganisch) Natuurlijke stoffen afkomstig van levende organismen (organische stoffen) koolhydraten, eiwitten en vetten Minerale stoffen komen uit de aardbodem: aardolie, zout en paraffine Synthetische stoffen worden kunstmatig gemaakt: nylon, plastic en siliconen Dode stoffen naar vorm Dit zijn aggregatietoestanden: Vast, vloeibaar of gasvormig Vaste stof: vaste vorm en vast volume b.v. ijs Vloeibare stof: geen vaste stof, wel vast volume b.v. water Gasvormige stof: geen vaste vorm en geen vast volume b.v. waterdamp Met volume bedoelen we de ruimte die de stof inneemt (volume) Aantrekkingskracht bij moleculen Onderlinge aantrekkingskracht (cohesie) is bij vaste stoffen groter dan bij vloeistoffen, er is weinig beweeglijkheid in een vaste stof Bij gassen is de onderlinge aantrekkingskracht van de moleculen gering, gassen zijn beweeglijk en verspreiden zich snel 7

8 Water Fase overgangen bij water Water is een stof die onder invloed van de temperatuur in alle drie de aggregatietoestanden kan voorkomen Bij stijging van temperatuur wordt de ruimte tussen de moleculen groter, hierdoor gaan de moleculen bewegen. Bij daling van temperatuur wordt de ruimte tussen de moleculen weer kleiner Deze veranderingen van aggregatietoestand noemen we een faseovergang of faseverandering Verdampen: vloeibaar (water) naar gas (waterdamp) Condenseren: gas (waterdamp) naar vloeibaar (water) Smelten: vast (ijs) naar vloeibaar (water) Sublimeren: faseverandering, de vloeibare fase wordt overgeslagen, b.v. rijp (op bomen) Gas (waterdamp) naar vast (ijs) dauw= waterdamp bevriest onmiddellijk op de takken van bomen Bevriezen of stollen: vloeibaar (water) naar vast (ijs) Indeling moleculaire structuur Enkelvoudige stoffen Bestaan uit moleculen van een soort atoom Bijv. waterstofgas H2 = twee waterstofmoleculen H + H = H2 Zuurstofgas: O + O = O2 Ozon: O + O + O = O3 Samengestelde stoffen en verbindingen Moleculen die zijn opgebouwd uit verschillende soorten atomen Water= H + H + O = H2O Kooldioxide = C + O + O = CO2 Organische en anorganische verbindingen Organische verbindingen bevatten koolstof Anorganische verbindingen bevatten geen koolstof Biologisch actieve verbindingen Noemen we ook wel biokatalysatoren zij hebben een stimulerende werking op aanmaak, groei en functies van de huid Enzymen, vitaminen en hormonen zijn biologisch actieve verbindingen Katalysatoren zijn stoffen die chemische processen versnellen of vertragen, zij veranderen niet van samenstelling tijdens dit proces 8

9 Organische verbindingen Alcohol Bevatten koolstof en meestal ook element waterstof Organische verbindingen noemen we ook wel koolwaterstofverbindingen Alcohol, koolhydraten, eiwitten en vetten Komen niet zelfstandig in de natuur voor Verbindingen die zijn afgeleid van koolwaterstoffen Wat wij alcohol noemen is ethanol of ethylalcohol Zuivere alcohol wordt door gisting met suikerhoudende gewassen verkregen Glycerine of glycerol zijn alcoholische verbindingen Werking van alcohol is: vochtonttrekkend, samentrekkend, verhardend, desinfecterend Percentage alcohol in lotions en tonics mag niet hoger zijn dan 20% Eiwitten Noemen wij ook wel proteïnen Zijn grote en ingewikkelde moleculen, waarin wel honderd(en) aminozuren gekoppeld zijn Eiwitten bevatten de elementen: koolstof, waterstof, zuurstof, stikstof en zwavel Eiwitten zijn belangrijke bouwstoffen voor mens en dier Eiwitten kunnen niet door de huid worden opgenomen, maar de kleinere deeltjes van eiwitten (aminozuren) wel Deze aminozuren worden verwerkt in crèmes en maskers voor een vermoeide, verwaarloosde en oudere huid, hebben een stimulerende werking op de celaanmaak Koolhydraten (suikers of sacchariden) Zijn ringvormige koolstofmoleculen met meer dan een OH groep per molecuul de eenvoudigste suiker die veel in de natuur voorkomt is glucose of druivensuiker In de spijsvertering worden koolhydraten afgebroken tot glucose In de cosmetica bevatten producten met een verzachtende of zuiverende werking vaak koolhydraten Behoren tot natuurlijke koolwaterstoffen Het zijn verbindingen van vetzuren (linolzuur) en vetalcoholen (ergosterol en cholesterol) Een vet bestaat uit de elementen koolstof, waterstof en zuurstof Lipiden (vetten) Verzadigd en onverzadigde vetzuren Onverzadigde vetzuren, hebben een dubbele binding tussen koolstofatomen Meervoudig onverzadigde vetzuren hebben meerdere dubbele koolstofverbindingen Verzadigde vetzuren hebben alleen enkele bindingen tussen koolstofatomen 9

10 Hoe gebruikt men vetten in cosmetica? Voor vetaanvulling van het huidoppervlak Reiniging Oplosmiddel voor werkzame stoffen Verschillende soorten vetten Plantaardige vetten Dierlijke vetten Minerale vetten De hoeveelheid verzadigde of onverzadigde vetzuren bepalen of vetten een vaste of vloeibare vorm hebben Smeltpunt wordt hoger als er meer verzadigd vetzuur aanwezig is Anorganische verbindingen Kenmerk = geen koolstof aanwezig Natuurlijk zijn er altijd uitzonderingen Koolmonoxide (CO) Kooldioxide (CO2) Ozon O3 Bijzondere vorm van zuurstof Normaal heeft zuurstof twee zuurstofatomen in het molecuul, bij ozon zijn het er drie, het derde atoom zuurstof = atomaire dwz. dat het slechts tijdelijk in het molecuul aanwezig is Ozon valt snel uiteen in O2, de derde O gaat gemakkelijk verbindingen aan met andere stoffen Vrije zuurstofatomen bestaan niet en twee losse O s gaan samen weer O2 vormen, dus een molecuul zuurstof (O2) Ontstaan van ozon Tijdens elektrische ontladingen onstaat ozon uit zuurstof Hoogfrequentieapparaat Bestraling met ultraviolet licht In hogere luchtlagen komt ozon in geringe hoeveelheden voor Ozonisator is een apparaat dat elektrische ontladingen opwekt Vapozone hebben ook deze mogelijkheid Ozongas is desinfecterend en blekend Ozongas in een hoge concentratie is giftig Zouten Verschillende soorten: keukenzout (natriumchloride, NaCl = verbinding van natrium en chloor De gezuiverde vorm wordt gebruikt in bad en oogwaters soda (natriumcarbonaat = Na2CO3, lost goed op in water in de cosmetica gebruikt voor milde ontvetting en huidverweking Soda wordt ook gebruikt als ontharing voor water Soda wordt ook in reinigingsproducten gebruikt 10

11 Koolzuurgas (kooldioxide) CO2 Koolmonoxide (CO) Verbinding tussen 1 atoom koolstof en 2 atomen zuurstof Kleurloos koolzuurgas ontstaat bij: Volledige verbranding van stoffen, waarbij zuurstof verbruikt wordt Alcoholische gistingen Prikkelende smaak en wordt b.v. in cola verwerkt Verbinding van 1 atoom koolstof en 1 atoom zuurstof Het woord mono betekent een Koolmonoxide komt vrij bij onvolledige verbranding Het gevaar is dat het kleur, reuk en smaakloos is en zeer giftig Kolendampvergiftiging kwam vroeger vaak voor en is dodelijk Koolmonoxide vergiftiging Koolmonoxide bindt zich met het hemoglobine en vormt dan carboxy hemoglobine, de zuurstof in het bloed wordt van het hemoglobine afgeduwd en vermindert de zuurstof inhoud van het bloed, de binding met hemoglobine is onomkeerbaar De affiniteit is 200 tot 230 x groter dan die van zuurstof Relatief lage concentraties van CO in de ingeademde lucht kunnen dan ook giftig en dodelijk zijn Water (hydra H2O) 2 atomen zuurstof en 1 atoom water Onmisbaar voor het leven op aarde In het lichaam dient het als oplosmiddel, transportmiddel en bouwstof Wij bestaan voor 60 tot 80% uit water Bij cosmetica wordt gezuiverd water gebruikt Je hebt 3 liter water nodig om alle processen in je lichaam goed te laten verlopen Water Komt in de natuur niet in zuivere vorm voor, opdat er tal van stoffen in zijn opgelost Hard water bevat een grote hoeveelheid calcium en/of magnesiumzouten, hoe meer zouten hoe harder het water Water Tijdelijke hardheid van water kun je laten verdwijnen door het water te koken dan verdwijnt het opgeloste calciumwaterstofcarbonaat, het restproduct is het onoplosbare calciumcarbonaat (ketelsteen) De blijvende hardheid van water komt door magnesiumchloride of calciumsulfaat 11

12 Natuur en scheikundige begrippen Oxideren Verbinden gebeurt doordat de elementen zich met elkaar verbinden en zo andere stoffen vormen Keukenzout ontstaat door het element natrium (Na) en het element chloor (Cl) als symbool ontstaat dan: Na + Cl = NaCl Vorm van verbinden Elementen gaan een verbinding aan met zuurstof De stof die ontstaat is een oxide, wij noemen dit proces oxideren Kan zowel snel als langzaam verlopen Roest of corrosie is een langzame oxidatie, ijzer gaat een verbinding aan met zuurstof Snelle oxidatie is het verbranden van hout, zuurstof wordt vrijgemaakt en kooldioxide komt vrij Toevoeging van zuurstof Aan metalen en niet-metalen ontstaan metaaloxiden en niet metaaloxiden bijv. IJzer + zuurstof = ijzeroxide Koolstof + zuurstof = koolmonoxide (kolendamp) Ontleden Is het omgekeerde van verbinden Keukenzout kan ontleed worden door de verbinding weer uit elkaar te halen Natriumchloride kan weer ontleed worden tot natrium en chloor Reductie Vorm van ontleden Hierbij wordt een verbinding met zuurstof uit elkaar gehaald Volume en inhoud De omvang van een stof is het volume Gassen hebben geen eigen volume Vloeistoffen en vaste stoffen wel M3 is de aanduiding van het volume per kubieke meter 12

13 Cohesie en adhesie Cohesie = aantrekkingskracht tussen moleculen van dezelfde soort (b.v.) krijtje Viscositeit Hiermee wordt bedoeld de stroperigheid van een vloeistof Adhesie is aantrekkingskracht tussen moleculen van verschillende soorten = door adhesie blijft het krijt op het bord zitten Milk, crèmes en oliën hebben een grotere viscositeit dan b.v. tonics Vermenging van gassen door beweging van moleculen De moleculen gaan van een hoge concentratie naar een lage concentratie, net zolang totdat het aan overal gelijk is, hoe hoger het concentratie verschil hoe sneller het proces plaatsvindt Diffusie Osmose Is hetzelfde als diffusie, alleen nu door een halfdoorlaatbare wand Osmose komt tot stand doordat de concentratie van opgeloste stoffen a/d ene kant van de wand hoger is dan aan de andere kant van de wand Het proces vindt net zolang plaats totdat de concentraties aan beide kanten even hoog zijn Voeding van de cellen in de huid vindt plaats d.m.v. osmose, door de wanden van de capillairen De wanden zijn alleen toelaatbaar voor opgeloste stoffen en niet voor oplosmiddel (bloed) Zuurgraad producten De zuurgraad van producten wordt uitgedrukt in een getal tussen 0 en 14 Bij een te hoge zuurgraad of te lage zuurgraad beschadig je de huid De waarde van de zuurgraad wordt bepaald met behulp van ph-indicatoren ZUREN Een oplossing met een ph-waarde tussen de 0 en 7 is een zuur Hoe lager de waarde hoe sterker het zuur dus 2 is zuurder dan 5 Zuren zijn stoffen die opgelost in water h+ (waterstof) ionen afgeven Een zuur is opgebouwd uit positieve waterstofionen en een negatief restion 13

14 Eigenschappen van zuur Prikkelende smaak Samentrekkende (adstringerende) werking op de eiwitten van de huid Eiwitsplitsende werking Blekend vermogen Biden weerstand tegen ziekteverwekkende micro-organismen (melkzuur) Verstevigend op de huid (zwak zuur) Stroomgeleider als ze opgelost zijn in water PH-Indicator Sterke en zwakke zuren Basen Sterk zuur splitst zich volledig in ionen De sterke van een zuur hangt af van het aantal waterstofionen in een stof Sterk zuur bevat meer waterstofionen dan een zwak zuur Zoutzuur en zwavelzuur zijn sterke zuren Zwak zuur splitst zich onvolledig in ionen Plantenzuur is een zwak zuur, wordt verwerkt in lotions Zuren worden meestal opgelost in water, geconcentreerde zuren zijn weefselvernietigend Ook wel loog genoemd zijn stoffen die in water H+ ionen opnemen Als je metaaloxide oplost in water ontstaat er een basische oplossing Er ontstaan hydroxide ionen (OH-ionen) dit is dus een kenmerk van een basische oplossing Zij hebben een negatieve OH- lading Basen eigenschappen Zeepachtige smaak Geleiders elektrische stroom als ze in water zijn opgelost Zwakke base verweken de hoornlaag en werken keratolytisch Geconcentreerde oplossingen van sterke basen tasten het weefsel aan Basen Sterke basen hebben meer OH-ionen (zuurstof+waterstof) dan zwakke basen Sterke base: natriumhydroxide En kaliumhydroxide, deze stoffen worden verwerkt in cuticle removers Zwakke base is borax voor de huid te verzachten Borax wordt ook als waterontharder gebruikt 14

15 Zouten Zuurgraad = PH waarde Wanneer je een base en een zuur bij elkaar brengt krijg je zout en water Sterk zuur + sterke base = neutraal zout Zwak zuur + zwakke base= Neutraal zout Sterk zuur + zwakke base= zuur zout Zwak zuur + sterke base= basisch zout Bijv. soda en borax Aluin en salmiak zure zouten Hiermee kun je meten: Hoe zout is het zout Hoe zuur is het zuur Hoe base is de base P = potentie H= waterstof Wij spreken over de PH-waarde, hiermee drukken we de kracht uit van de waterstofionen (H+ionen) in een oplossing PH-waarde lezen Veel waterstofionen= hoe lager de ph-waarde en hoe sterker het zuur PH 1=sterk zuur Hoe meer basisch de oplossing=hoe hoger de PH-waarde PH 14 = sterk basisch Neutraal noemen we een PH 7 Hoe zuurder hoe lager de PH Hoe meer basisch hoe hoger de PH Veranderen PH-waarde Dit is mogelijk door bijv. aan een base een zuur toe te voegen Dit principe wordt toegepast bij water, hard water bevat zure zouten, door soda (basisch zout) toe te voegen onthard je het water Zuurgraad mens De zuurgraad van de huid ligt ongeveer op PH-waarde 5.3 Onze huid is dus zwak zuur Een te hoge zuurgraad in producten kan de hoornlaag aantasten Zwakke base werken verwekend en verzachtend op de hoornlaag Hoornverwekende producten bevatten om die reden zwakke basen Lakmoesstrookjes gebruik je om de zuurgraad te bepalen van bijv. urine Lakmoes is een kleurstof die in verschillende planten voorkomt, lakmoes wordt opgebracht op papier, wanneer het in aanraking komt met een zuur kleurt het rood. Met een base kleur het blauw Je kunt dit gebruiken in je praktijk om de zuurgraad van een product vast te stellen Voor de huid zijn er speciale PH-meters te koop PH meeting 15

16 Alcohol Koolwaterstofverbinding Adstringerende Hygroscopische (vochtaantrekkende) Desinfecterende Oplosmiddel voor vetten Begripslijst Hydrofiel = vochtopnemend Hydrofoob= vochtafstotend Lipofiel= vetopnemend Lipofoob= vetafstotend Hygroscopisch= vochtaantrekkend Hydratant= vochtvasthoudend Reinigende producten Reinigingsmelk Functie: reinigen en huidoppervlak enigszins verweken Doel: werkstoffen kunnen na de reiniging beter door de huid worden opgenomen Samenstelling: o/w emulsie, hoog vochtgehalte Minerale, plantaardige of dierlijke vetten Gemakkelijk en gelijkmatig over de huid te verdelen zijn Onzuiverheden moeten goed worden opgelost in water Geen huidirritaties geven Zeep Harde zepen = bereid met natronloog Zachte zepen = bereid met kaliloog Toiletzeep = harde, licht geparfumeerd, gezuiverde natuurlijke vetten Luxe zeep= bevat meer parfum dat toiletzeep Crèmezeep= hoger vetgehalte Babyzeep= hoger vetgehalte Overvette zeep= hoger vetgehalte Medicinale zeep= stoffen die een geneeskrachtige werking bevatten worden toegevoegd Desinfecterende zeep Zeep Werking zeep De reinigende werking van zeep komt detergenten (wasactieve stoffen) Als deze in aanraking komen met water hebben zij samen een groot reinigend vermogen 16

17 Natuurlijke detergenten Basis zeep: wordt verkregen door gezuiverde vetzuren met een sterke base te neutraliseren 17

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting door K. 1077 woorden 22 maart 2016 6,1 9 keer beoordeeld Vak Scheikunde Impact 3 vwo Scheikunde hoofdstuk 1 + 2 Paragraaf 1: Stoffen bijv. Glas en hout,

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door W. 1173 woorden 23 juni 2016 6,9 16 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde Samenvatting H1 1 t/m 7 1 Atoombouw: Atoom: Opgebouwd uit

Nadere informatie

Water is een heel bekend begrip. De bekende molecuul formule voor water is uiteraard H2O, de stof heeft

Water is een heel bekend begrip. De bekende molecuul formule voor water is uiteraard H2O, de stof heeft Werkstuk door een scholier 996 woorden 14 mei 2003 5 152 keer beoordeeld Vak Scheikunde Inhoudsopgave Wat is waterstof? Wat is water? Wat is filtreren? Wat is destilleren? Drie fasen van water. Wat is

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo

Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting door een scholier 1193 woorden 30 oktober 2012 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Samenvatting Scheikunde

Nadere informatie

Scheikunde Samenvatting H4+H5

Scheikunde Samenvatting H4+H5 Scheikunde Samenvatting H4+H5 Hoofdstuk 4 4.2 Stoffen worden ingedeeld op grond van hun eigenschappen. Er zijn niet-ontleedbare stoffen en ontleedbare stoffen. De niet-ontleedbare stoffen zijn verdeeld

Nadere informatie

Niet-metalen + metalen. Uit welk soort atomen is een ionbinding opgebouwd? Geef de chemische formule van gedemineraliseerd water.

Niet-metalen + metalen. Uit welk soort atomen is een ionbinding opgebouwd? Geef de chemische formule van gedemineraliseerd water. Uit welk soort atomen is een ionbinding opgebouwd? Niet-metalen + metalen. Geef de chemische formule van gedemineraliseerd water. H2O. Wat is de structuur van een metaalbinding? Metaalrooster. Geef een

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hfst. 6 Chemie en schoonmaken

Samenvatting Scheikunde Hfst. 6 Chemie en schoonmaken Samenvatting Scheikunde Hfst. 6 Chemie en sch Samenvatting door een scholier 2120 woorden 23 november 2010 4,5 9 keer beoordeeld Vak Scheikunde Natuurkunde hoofdstuk 6: Chemie en sch 6.1 Elementen Indelen

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 918 woorden 13 januari 2005 6,3 193 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Hoofdstuk 1 1.2: De bouw van een atoom.

Nadere informatie

23 keer beoordeeld 18 juni Plantaardige stoffen.

23 keer beoordeeld 18 juni Plantaardige stoffen. 7,9 Samenvatting door F. 1034 woorden 23 keer beoordeeld 18 juni 2013 Vak Scheikunde Methode Nova Scheikunde hoofdstuk 7. 7.1. Energie haalt je lichaam uit brandstoffen: - Koolhydraten bestaan uit koolstof,

Nadere informatie

Samenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Moleculen

Samenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Moleculen Samenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Mol Samenvatting door een scholier 1296 woorden 9 november 2017 7,6 34 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Natuur/scheikunde overal Paragraaf 6.1: stoffen herkennen

Nadere informatie

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,

Nadere informatie

Antwoorden deel 1. Scheikunde Chemie overal

Antwoorden deel 1. Scheikunde Chemie overal Antwoorden deel 1 Scheikunde Chemie overal Huiswerk 2. a. Zuivere berglucht is scheikundig gezien geen zuivere stof omdat er in lucht verschillende moleculen zitten (zuurstof, stikstof enz.) b. Niet vervuild

Nadere informatie

Samenvatting hoofdstuk 2

Samenvatting hoofdstuk 2 temperatuur in o Scheikunde hemie op school Samenvatting hoofdstuk 2 De bouw van stoffen Samenvatting hoofdstuk 2 Er zijn verschillende eigenschappen waaraan je een stof kunt herkennen. We noemen deze

Nadere informatie

Scheikunde samenvatting H1 t/m H4

Scheikunde samenvatting H1 t/m H4 samenvatting H1 t/m H4 Hoofdstuk 1 Als je stoffen bij elkaar doet, kunnen er verschillende dingen gebeuren: 1) De vaste stof waarbij een vloeistof wordt gedaan, lost op oplossing helder. 2) Wanneer we

Nadere informatie

1) Stoffen, moleculen en atomen

1) Stoffen, moleculen en atomen Herhaling leerstof klas 3 1) Stoffen, moleculen en atomen Scheikundigen houden zich bezig met stoffen. Betekenissen van stof zijn onder andere: - Het materiaal waar kleding van gemaakt is; - Fijne vuildeeltjes;

Nadere informatie

14 DE ATOOMTHEORIE VAN DALTON PROCESTECHNIEK

14 DE ATOOMTHEORIE VAN DALTON PROCESTECHNIEK PROCESTECHNIEK Wat leer je? uitleggen wat een reactieschema is; reactieschema's in woorden en symbolen opstellen; de kenmerken van de atoomtheorie van Dalton noemen; moleculen en atomen tekenen; scheikundige

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties Samenvatting door F. 1622 woorden 22 mei 2015 6,1 40 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Gloeien, smelten en verdampen Als je

Nadere informatie

7.1 Het deeltjesmodel

7.1 Het deeltjesmodel Samenvatting door Mira 1711 woorden 24 juni 2017 10 3 keer beoordeeld Vak NaSk 7.1 Het deeltjesmodel Een model van een stof Elke stof heeft zijn eigen soort moleculen. Aangezien je niet kunt zien hoe een

Nadere informatie

LUMC SPECIALISTISCHE OPLEIDINGEN Tentamen Scheikunde voor operatieassistenten i.o. 2007

LUMC SPECIALISTISCHE OPLEIDINGEN Tentamen Scheikunde voor operatieassistenten i.o. 2007 LUMC SPECIALISTISCHE OPLEIDINGEN Tentamen Scheikunde voor operatieassistenten i.o. 2007 docent: drs. Ruben E. A. Musson Het gebruik van uitsluitend BINAS is toegestaan. 1. Welk van de volgende processen

Nadere informatie

Alles om je heen is opgebouwd uit atomen. En elk atoom is weer bestaat uit protonen, elektronen en neutronen.

Alles om je heen is opgebouwd uit atomen. En elk atoom is weer bestaat uit protonen, elektronen en neutronen. 2 ELEKTRICITEITSLEER 2.1. Inleiding Je hebt al geleerd dat elektriciteit kan worden opgewekt door allerlei energievormen om te zetten in elektrische energie. Maar hoe kan elektriciteit ontstaan? En waarom

Nadere informatie

I. Basiskennis. ijs. Een chemisch verschijnsel is het verschijnsel waarbij wel nieuwe stoffen ontstaan.

I. Basiskennis. ijs. Een chemisch verschijnsel is het verschijnsel waarbij wel nieuwe stoffen ontstaan. Basiskennis 4 chemie 2 de graad, 2 de jaar = 4avv & 4bav 1 1. Natuurwetenschappen I. Basiskennis De studie van de natuurverschijnselen kan je ruwweg onderverdelen in: Biologie: Studie van de levende materie.

Nadere informatie

H7+8 kort les.notebook June 05, 2018

H7+8 kort les.notebook June 05, 2018 H78 kort les.notebook June 05, 2018 Hoofdstuk 7 en Materie We gaan eens goed naar die stoffen kijken. We gaan steeds een niveau dieper. Stoffen bijv. limonade (mengsel) Hoofdstuk 8 Straling Moleculen water

Nadere informatie

Scheikundige begrippen

Scheikundige begrippen Scheikundige begrippen Door: Ruby Vreedenburgh, Jesse Bosman, Colana van Klink en Fleur Jansen Scheikunde begrippen 1 Chemische reactie Ruby Vreedenburgh Overal om ons heen vinden er chemische reacties

Nadere informatie

NATUURWETENSCHAPPEN DE VERSCHILLEN OPBOUW VAN STOFFEN VERBINDINGEN ELEMENTEN 11-4-2011 INDELING LEVENDE STOFFEN

NATUURWETENSCHAPPEN DE VERSCHILLEN OPBOUW VAN STOFFEN VERBINDINGEN ELEMENTEN 11-4-2011 INDELING LEVENDE STOFFEN NATUURWETENSCHAPPEN STOFFEN ZIJN IN TE DELEN IN DODE EN LEVENDE STOFFEN EEN LEVENDE STOF HEEFT ALS KENMERK DAT ER LEVENSVERRICHTINGEN ZIJN ZOALS: - VOORTPLANTING - STOFWISSELING - GROEI - BEWEGING - PRIKKELBAARHEID

Nadere informatie

5 Formules en reactievergelijkingen

5 Formules en reactievergelijkingen 5 Formules en reactievergelijkingen Stoffen bestaan uit moleculen en moleculen uit atomen (5.1) Stoffen bestaan uit moleculen. Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen. Een molecuul is een groepje

Nadere informatie

T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen

T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN 3(4) VMBO-TGK,

Nadere informatie

Organismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof

Organismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme

Nadere informatie

Het smelten van tin is géén reactie.

Het smelten van tin is géén reactie. 3 Reacties Reacties herkennen (3.1 en 3.2 ) Een chemische reactie is een gebeurtenis waarbij stoffen verdwijnen en nieuwe stoffen ontstaan. Bij een reactie verdwijnen de beginstoffen. Er ontstaan nieuwe

Nadere informatie

EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN

EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN MAVO-4 II EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1974 MAVO-4 Dinsdag 11 juni, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) OPEN VRAGEN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2, 3

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2, 3 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2, 3 4 Samenvatting door Syb 1176 woorden 4 keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Scheikunde Methode Chemie overal Scheikunde H1/H2/H3 Samenvatting PARAGRAAF 1.1 Een stof

Nadere informatie

Antwoorden deel 1. Scheikunde Chemie overal

Antwoorden deel 1. Scheikunde Chemie overal Antwoorden deel 1 Scheikunde Chemie overal Huiswerk 2. a. Zuivere berglucht is scheikundig gezien geen zuivere stof omdat er in lucht verschillende moleculen zitten (zuurstof, stikstof enz.) b. Niet vervuild

Nadere informatie

Voorbereidende opgaven Examencursus

Voorbereidende opgaven Examencursus Voorbereidende opgaven Examencursus Tips: Maak de volgende opgaven voorin in één van de A4-schriften die je gaat gebruiken tijdens de cursus. Als een som niet lukt, werk hem dan uit tot waar je kunt en

Nadere informatie

Wat zijn anorganische of minerale stoffen? In hoeveel stofklassen zijn de anorganische stoffen in te delen?

Wat zijn anorganische of minerale stoffen? In hoeveel stofklassen zijn de anorganische stoffen in te delen? Wat zijn anorganische of minerale stoffen? A. Deze stoffen komen hoofdzakelijk voor in de niet-levende natuur. In hoeveel stofklassen zijn de anorganische stoffen in te delen? B. 4 Welk van deze stofklassen

Nadere informatie

Water? Hoezo water? Water! Hoezo water? Donderdag 24 mei 2018 WILDLANDS Adventure Zoo Emmen

Water? Hoezo water? Water! Hoezo water? Donderdag 24 mei 2018 WILDLANDS Adventure Zoo Emmen Hoezo water? Disclosure Relatie Organisatie Financiële bijdrage : Geen Raden van Advies : Geen Overige : Geen 2 Inhoud Water? Algemene eigenschappen Chemische eigenschappen Fysische eigenschappen Water?

Nadere informatie

ZUIVERE STOF één stof, gekenmerkt door welbepaalde fysische constanten zoals kooktemperatuur, massadichtheid,.

ZUIVERE STOF één stof, gekenmerkt door welbepaalde fysische constanten zoals kooktemperatuur, massadichtheid,. PARATE KENNIS CHEMIE 4 e JAAR SCHEMA ZUIVERE STOF één stof, gekenmerkt door welbepaalde fysische constanten zoals kooktemperatuur, massadichtheid,. MENGSEL bestaat uit meerdere zuivere stoffen, de kooktemperatuur,

Nadere informatie

Voorbereidende opgaven Kerstvakantiecursus

Voorbereidende opgaven Kerstvakantiecursus Voorbereidende opgaven Kerstvakantiecursus Leuk dat je een cursus biologie komt volgen! Maak deze opgaven als voorbereiding. Zoals je weet moet je veel stof bestuderen voor het eindexamen biologie. Tijdens

Nadere informatie

Rekenen aan reacties (de mol)

Rekenen aan reacties (de mol) Rekenen aan reacties (de mol) 1. Reactievergelijkingen oefenen: Scheikunde Deze opgaven zijn bedoeld voor diegenen die moeite hebben met rekenen aan reacties 1. Reactievergelijkingen http://www.nassau-sg.nl/scheikunde/tutorials/deeltjes/deeltjes.html

Nadere informatie

1 Voedingselementen Voedingselementen Zuurgraad Elektrische geleidbaarheid (EC) Afsluiting 14

1 Voedingselementen Voedingselementen Zuurgraad Elektrische geleidbaarheid (EC) Afsluiting 14 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Voedingselementen 9 1.1 Voedingselementen 9 1.2 Zuurgraad 12 1.3 Elektrische geleidbaarheid (EC) 13 1.4 Afsluiting 14 2 Kunstmeststoffen 15 2.1 Indeling kunstmeststoffen

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde H3 Reacties

Samenvatting Scheikunde H3 Reacties Samenvatting Scheikunde H3 Reacties Samenvatting door L. 710 woorden 7 december 2016 6,8 24 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Scheikunde Hoofdstuk 3: Reacties 3.2 Kenmerken van een chemische

Nadere informatie

Uitwerkingen. T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen

Uitwerkingen. T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen Uitwerkingen T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN

Nadere informatie

Scheikunde Chemie overal Week 1. Kelly van Helden

Scheikunde Chemie overal Week 1. Kelly van Helden Scheikunde Chemie overal Week 1 Kelly van Helden 1.1 Chemie om je heen Scheikunde is overal Scheiden of zuiveren van stoffen Veranderen van grondstoffen in bruikbare stoffen Drinkwater uit zeewater Poetsen

Nadere informatie

Stoffen, structuur en bindingen

Stoffen, structuur en bindingen Hoofdstuk 1: Stoffen, structuur en bindingen Scheikunde vwo 2011/2012 www.lyceo.nl Onderwerpen Scheikunde 2011 2012 Stoffen, structuur en binding Kenmerken van Reacties Zuren en base Redox Chemische technieken

Nadere informatie

4. Van twee stoffen is hieronder de structuurformule weergegeven.

4. Van twee stoffen is hieronder de structuurformule weergegeven. MAVO Herexamen 1976 1. Beantwoord de volgende vragen over het element calcium. a. Hoeveel protonen bevat een atoom van dit element? Licht het antwoord toe. b. Hoe zijn de elektronen over de schillen verdeeld?

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen

Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II Vmbo 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II 1. Bouw van materie 2. Verbranding 3. Water, zuren en basen 4. Basis chemie voor beroep

Nadere informatie

Het spel: Rad van Fortuin

Het spel: Rad van Fortuin Het spel: Rad van Fortuin Spelregels: - iedereen draait om beurt aan het rad. - als het rad stopt, moeten ze een vraag beantwoorden. Goed antwoord: krijgen ze de punten waar het rad is gestopt en mogen

Nadere informatie

Overzicht van reactievergelijkingen Scheikunde

Overzicht van reactievergelijkingen Scheikunde verzicht van reactievergelijkingen Scheikunde Algemeen Verbranding Een verbranding is een reactie met zuurstof. ierbij ontstaan de oxiden van de elementen. Volledige verbranding Bij volledige verbranding

Nadere informatie

BOUWSTENEN VAN HET LEVEN

BOUWSTENEN VAN HET LEVEN BOUWSTENEN VAN HET LEVEN Pearson Basisboek Biologie 10voorBiologie VWO Hoofdstuk 1 L. Grotenbreg (MSc.) Bouwstenen van het leven Organische moleculen, groot of klein, bevatten chemische energie en zijn

Nadere informatie

Elektriciteit. Elektriciteit

Elektriciteit. Elektriciteit Elektriciteit Alles wat we kunnen zien en alles wat we niet kunnen zien bestaat uit kleine deeltjes. Zo is een blok staal gemaakt van staaldeeltjes, bestaat water uit waterdeeltjes en hout uit houtdeeltjes.

Nadere informatie

THEORIE UIT EXPERIMENTEN TABELLEN SCIENCE / NATUURKUNDE / SCHEIKUNDE

THEORIE UIT EXPERIMENTEN TABELLEN SCIENCE / NATUURKUNDE / SCHEIKUNDE THEORIE UIT EXPERIMENTEN ONDERBOUW TABELLEN SCIENCE / NATUURKUNDE / SCHEIKUNDE TABEL 1 DICHTHEID (bij 25 C) gram per cm 3 = g cm -3 aardgas 0,00076 alcohol 0,8 aluminium 2,7 broom 3,1 butagas 0,0024 eikenhout

Nadere informatie

Samenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen:

Samenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen: Samenvatting Thema 1: Stofwisseling Basisstof 1 Organische stoffen: - Komen af van organismen of zitten in producten van organismen - Bevatten veel energie (verbranding) - Voorbeelden: koolhydraten, vetten,

Nadere informatie

Atoommodel van Rutherford

Atoommodel van Rutherford Samenvatting scheikunde havo 4 hoofdstuk 2 bouwstenen van stoffen 2.2 de bouw van een atoom Atoommodel val Een atoom is een massief bolletje. Elk atoomsoort heeft zijn eigen Dalton afmetingen Ook gaf hij

Nadere informatie

H7 werken met stoffen

H7 werken met stoffen H7 werken met stoffen Stofeigenschappen Faseovergangen Veilig werken met stoffen Chemische reacties Stoffen Zuivere stoffen mengsels legeringen één soort moleculen opgebouwd uit een aantal verschillende

Nadere informatie

Eindexamen scheikunde havo 2006-I

Eindexamen scheikunde havo 2006-I 4 Beoordelingsmodel Rood licht Maximumscore 1 1 edelgassen 2 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: De (negatieve) elektronen bewegen zich richting elektrode A dus is elektrode A de positieve elektrode.

Nadere informatie

Elementen; atomen en moleculen

Elementen; atomen en moleculen Elementen; atomen en moleculen In de natuur komen veel stoffen voor die we niet meer kunnen splitsen in andere stoffen. Ze zijn dus te beschouwen als de grondstoffen. Deze stoffen worden elementen genoemd.

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 580 woorden 27 januari 2014 5,5 3 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Samenvatting Rep Hfst. 2 Water is bijzonder, dat komt door

Nadere informatie

Wat is elektrische stroom? Geleiden samengestelde stoffen in vaste toestand de elektrische stroom wel of niet?

Wat is elektrische stroom? Geleiden samengestelde stoffen in vaste toestand de elektrische stroom wel of niet? Hoe komt het dat de sporter elektrolyten uit zijn lichaam verliest tijdens het sporten? Wat is elektrische stroom? Wanneer is een stof geleidend voor de stroom? Waarom zijn metalen geleidend in vaste toestand?

Nadere informatie

07 MOLECUULFORMULES & CHEMISCHE BINDINGEN PROCESTECHNIEK

07 MOLECUULFORMULES & CHEMISCHE BINDINGEN PROCESTECHNIEK PROCESTECHNIEK Wat leer je? het verschil uitleggen tussen symbolenformules en molecuulformules; molecuulformules opstellen aan de hand van tekeningen van moleculen; het aantal en de soort atomen van een

Nadere informatie

1 Gewassen en hun afwijkingen Kennismaking met de plant Afwijkingen in de teelt Afsluiting 24

1 Gewassen en hun afwijkingen Kennismaking met de plant Afwijkingen in de teelt Afsluiting 24 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Gewassen en hun afwijkingen 9 1.1 Kennismaking met de plant 10 1.2 Afwijkingen in de teelt 17 1.3 Afsluiting 24 2 Afwijkingen voorkomen en bestrijdingsmethoden 25 2.1 Niet-parasitaire

Nadere informatie

5.5. Boekverslag door Charley 1538 woorden 24 juni keer beoordeeld. Scheikunde

5.5. Boekverslag door Charley 1538 woorden 24 juni keer beoordeeld. Scheikunde Boekverslag door Charley 1538 woorden 24 juni 2016 5.5 2 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde H7: Voeding & hygiëne. 7.1: Brandstoffen in voeding Voor alles wat je doet, heb je energie

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 3

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 3 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 3 Samenvatting door K. 1467 woorden 5 maart 2016 5,5 2 keer beoordeeld Vak Scheikunde Scheikunde Samenvatting H3 3V 3.1 Energie Fossiele brandstoffen -> nu nog er afhankelijk

Nadere informatie

OEFENTOETS Zuren en basen 5 VWO

OEFENTOETS Zuren en basen 5 VWO OEFENTOETS Zuren en basen 5 VWO Gesloten vragen 1. Carolien wil de zuurgraad van een oplossing onderzoeken met twee verschillende zuur-baseindicatoren en neemt hierbij het volgende waar: I de oplossing

Nadere informatie

1 De bouw van stoffen

1 De bouw van stoffen Inhoud 1 De bouw van stoffen 1 eigenschappen van stoffen 13 Mengsels en zuivere stoffen 13 D Oplossingen 15 Zuivere stoffen herkennen 15 Scheiding van mengsels 17 2 de opbouw van de materie 19 Moleculen

Nadere informatie

Fosfor kan met waterstof reageren. d Geef de vergelijking van de reactie van fosfor met waterstof.

Fosfor kan met waterstof reageren. d Geef de vergelijking van de reactie van fosfor met waterstof. 1 Een oplossing van zwavelzuur en een oplossing van bariumhydroxide geladen beide elektriciteit. Wordt bij de zwavelzuuroplossing een oplossing van bariumhydroxide gedruppeld, dan neemt het elektrisch

Nadere informatie

Cellen aan de basis.

Cellen aan de basis. Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema

Nadere informatie

Producten gezichtsverzorging

Producten gezichtsverzorging Producten gezichtsverzorging Beauty Level Basic 1 en 3 Doel Verwijderen van zoveel mogelijk vuil, cosmetica, afvalstoffen en dode huidcellen De producten mogen de huid niet aantasten 2009 1 2 Reinigingsmethoden

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2.4, 4, 5.1 t/m 5.3

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2.4, 4, 5.1 t/m 5.3 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2.4, 4, 5.1 t/m 5.3 Samenvatting door een scholier 1619 woorden 9 oktober 2005 7,2 12 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie Scheikunde, hoofstuk 1, 2.4,

Nadere informatie

5 Water, het begrip ph

5 Water, het begrip ph 5 Water, het begrip ph 5.1 Water Waterstofchloride is een sterk zuur, het reageert als volgt met water: HCI(g) + H 2 0(I) Cl (aq) + H 3 O + (aq) z b Hierbij reageert water als base. Ammoniak is een zwakke

Nadere informatie

Samenvatting NaSk Hoofdstuk 6 en 8

Samenvatting NaSk Hoofdstuk 6 en 8 Samenvatting NaSk Hoofdstuk 6 en 8 Samenvatting door een scholier 2783 woorden 10 april 2007 5,9 108 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Banas Natuur- scheikunde Hoofdstuk 6 Uittreksel 6.3A Stoffen verhitten

Nadere informatie

toelatingsexamen-geneeskunde.be Vraag 2 Wat is de ph van een zwakke base in een waterige oplossing met een concentratie van 0,1 M?

toelatingsexamen-geneeskunde.be Vraag 2 Wat is de ph van een zwakke base in een waterige oplossing met een concentratie van 0,1 M? Chemie juli 2009 Laatste wijziging: 31/07/09 Gebaseerd op vragen uit het examen. Vraag 1 Geef de structuurformule van nitriet. A. B. C. D. Vraag 2 Wat is de ph van een zwakke base in een waterige oplossing

Nadere informatie

Basisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media

Basisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media Hoofdstuk 11 Biomoleculen bladzijde 1 Opgave 1 Geef de reactie van de verbranding van glucose (C 6H 12O 6) tot CO 2 en water. C 6H 12O 6 + 6 O 2 6 CO 2 + 6 H 2O Opgave 2 Hoe luidt de reactie (bruto formules)

Nadere informatie

Basiskennis 4 chemie 1. I. Basiskennis

Basiskennis 4 chemie 1. I. Basiskennis Basiskennis 4 chemie 1 1. Natuurwetenschappen I. Basiskennis De studie van de natuurverschijnselen kan je ruwweg onderverdelen in: Biologie: Studie van de levende materie. Fysica: Studie van de materie

Nadere informatie

passief, onoplosbaar energiegebrek

passief, onoplosbaar energiegebrek Fenomenologie en chemie De scheikunde kan een nieuwe dimensie krijgen wanneer naast het bekende moleculaire begrippenkader, begrippen uit onze directe waarnemingswereld.worden geïntroduceerd. De scheikunde

Nadere informatie

EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat uit twintig vragen

EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat uit twintig vragen MAVO -C I EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1985 MAVO -C Vrijdag 10 mei, 9.00-11.00 uur SCHEIKUNDE- meerkeuzevragen Dit examen bestaat uit twintig vragen Bij het examen scheikunde wordt

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde H3 Door: Immanuel Bendahan

Samenvatting Scheikunde H3 Door: Immanuel Bendahan Samenvatting Scheikunde H3 Door: Immanuel Bendahan Inhoudsopgave 1 Atoommodel... 1 Moleculen... 1 De ontwikkeling van het atoommodel... 1 Atoommodel van Bohr... 2 Indicatoren van atomen... 3 2 Periodiek

Nadere informatie

DE BLAUWE AARDE. College 1 Water als leven brengend molecuul

DE BLAUWE AARDE. College 1 Water als leven brengend molecuul DE BLAUWE AARDE College 1 Water als leven brengend molecuul BLAUWE AARDE Uw docent Kees Boele PROGRAMMA 1. Water als leven brengend molecuul 2. Leven in zee 3. Leven in sloot en plas 4. Water in een rugzak,

Nadere informatie

Metalen & opfris molberekeningen. Deze les. Zelfstudieopdrachten. Zelfstudieopdrachten voor volgende week. Zelfstudieopdrachten voor deze week

Metalen & opfris molberekeningen. Deze les. Zelfstudieopdrachten. Zelfstudieopdrachten voor volgende week. Zelfstudieopdrachten voor deze week 1842016 Metalen & opfris molberekeningen Scheikunde Niveau 4 Jaar 1 Periode 3 Week 2 Zelfstudieopdrachten Deze les Metalen Opfrissen molberekeningen Zelfstudieopdrachten Samenvatting Vragen Huiswerk Zelfstudieopdrachten

Nadere informatie

EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN

EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN MAVO-4 I EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1974 MAVO-4 Woensdag 8 mei, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) OPEN VRAGEN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN

Nadere informatie

Samenvatting Chemie Overal 3 havo

Samenvatting Chemie Overal 3 havo Samenvatting Chemie Overal 3 havo Hoofdstuk 3: Reacties 3.1 Energie Energievoorziening Fossiele brandstoffen zijn nog steeds belangrijk voor onze energievoorziening. We zijn druk op zoek naar duurzame

Nadere informatie

Oplossen en mengen. Opdracht 2. Niet.

Oplossen en mengen. Opdracht 2. Niet. VW CURIE DSTUK 5 { oofdstuk 5 y plossen en mengen pdracht 1. a alcohol (ethanol), olie, vet, benzine en kwik (amalgamen) b IJzer als element is onoplosbaar, maar als ijzer(ii)- of ijzer(iii)-ionen kunnen

Nadere informatie

Thema 2 Materiaal uit de natuur

Thema 2 Materiaal uit de natuur Naut samenvatting groep 6 Mijn Malmberg Thema 2 Materiaal uit de natuur Samenvatting Drie maal water Water kan veranderen van ijs in waterdamp. En waterdamp en ijs kunnen weer veranderen in water. Water

Nadere informatie

Toets HAVO 4 Chemie Hfdst. 2 Schatkamer aarde

Toets HAVO 4 Chemie Hfdst. 2 Schatkamer aarde Toets HAVO 4 Chemie Hfdst. 2 Schatkamer aarde Opgave 1 Op het etiket van een pot pindakaas staat als een van de ingrediënten magnesium genoemd. Scheikundig is dit niet juist. Pindakaas bevat geen magnesium

Nadere informatie

Bepaal het atoomskelet van de verbinding

Bepaal het atoomskelet van de verbinding MODULE 2 Bijlage 1 Stappenplan voor het schrijven van een goede Lewisformule Het vinden van een goede lewisformule voor een gegeven brutoformule is niet altijd eenvoudig. Bijna altijd kan je aan de hand

Nadere informatie

Dagelijkse inname van energie en voedingsstoffen door diverse bevolkingsgroepen naar locatie (berekening inclusief nulgebruikers)

Dagelijkse inname van energie en voedingsstoffen door diverse bevolkingsgroepen naar locatie (berekening inclusief nulgebruikers) Tabel 41 Dagelijkse inname van energie en voedingsstoffen door diverse bevolkingsgroepen naar locatie (berekening inclusief nulgebruikers) Project : basis rapportage VCP (SAS) Weergave: Gewogen, vast aantal

Nadere informatie

Voedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk

Voedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over voedingsleer: over voedingsstoffen en de manier waarop ons lichaam met deze stoffen omgaat. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart

Nadere informatie

Extra oefenopgaven. Inleiding Scheikunde voor anesthesiemedewerkers en operatie-assistenten assistenten i.o. voorjaar 2008

Extra oefenopgaven. Inleiding Scheikunde voor anesthesiemedewerkers en operatie-assistenten assistenten i.o. voorjaar 2008 Extra oefenopgaven Inleiding Scheikunde voor anesthesiemedewerkers en operatie-assistenten assistenten i.o. voorjaar 2008 1. Geef van de volgende stoffen de chemische formule; geef ook aan tot welke categorie

Nadere informatie

Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen

Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen MV0-3 EXMEN MELR LGEMEEN VOORTGEZET ONERWJS N 1982 MV0-3 onderdag 6 mei, 9.00-11.00 uur NTUUR- EN SHEKUNE (Scheikunde) MEERKEUZETOETS it examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen ij het examen

Nadere informatie

EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 8 OPGAVEN

EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 8 OPGAVEN MAVO-4 I EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1973 MAVO-4 Woensdag 9 mei, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) OPEN VRAGEN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 8 OPGAVEN

Nadere informatie

Een schoonheidsspecialist houdt zich bezig met het verfraaien en het verzorgen van het uiterlijk.

Een schoonheidsspecialist houdt zich bezig met het verfraaien en het verzorgen van het uiterlijk. Samenvatting door een scholier 1125 woorden 25 januari 2005 6,3 98 keer beoordeeld Vak Scheikunde Hoofdstuk 4; Schoonmaken; 4.1 a; Vuil Reinigende cosmetica; om jezelf schoon te maken Versierende cosmetica;

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Scheikunde 3 havo

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Scheikunde 3 havo Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Scheikunde 3 havo Samenvatting door een scholier 1366 woorden 12 november 2012 6,2 17 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal 1.1 Bij scheikunde hou je

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Samenvatting hoofdstuk 2, Nova Scheikunde klas 3

Samenvatting Scheikunde Samenvatting hoofdstuk 2, Nova Scheikunde klas 3 Samenvatting Scheikunde Samenvatting hoofdstuk 2, Nova Scheikunde klas 3 Samenvatting door een scholier 1298 woorden 14 januari 2019 0 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Ontledingsreactie:

Nadere informatie

Hoe komt het dat de platen, waartussen een dunne laag water zit, bij elkaar blijven? Wat is de EN-waarde van een atoom?

Hoe komt het dat de platen, waartussen een dunne laag water zit, bij elkaar blijven? Wat is de EN-waarde van een atoom? Hoe komt het dat de schaatser enkel het wateroppervlak indrukt en niet kopje onder gaat? Hoe komt het dat de platen, waartussen een dunne laag water zit, bij elkaar blijven? Waarvoor staat de afkorting

Nadere informatie

Een ei wordt tijdens het bakken verhit. Er moet constant warmte toegevoegd worden, deze reactie is daarom endotherm.

Een ei wordt tijdens het bakken verhit. Er moet constant warmte toegevoegd worden, deze reactie is daarom endotherm. 8.1 1. Tijdens de verbranding van a. aluminium ontstaat er aluminiumoxide, b. koolstof ontstaat er koolstofdioxide, c. magnesiumsulfide ontstaan er magnesiumoxide en zwaveldioxide, want de beginstof bevat

Nadere informatie

Bekende koolhydraten: *glucose C6H12O6. *zetmeel (C6H10O5)n (macromolecuul) Een macromolecuul is een hele lange verbinding.

Bekende koolhydraten: *glucose C6H12O6. *zetmeel (C6H10O5)n (macromolecuul) Een macromolecuul is een hele lange verbinding. Samenvatting door M. 1588 woorden 30 juni 2014 6,6 19 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde Nova hoofdstuk 7: Voeding & hygiëne. Voor alles wat ik doe, heb ik energie nodig. Die energie

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door Sarah 1515 woorden 3 april 2017 6 12 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Scheikunde PW Hoofdstuk 1 1.1 Zwart goud aardolie is ontstaan

Nadere informatie

7,2. Samenvatting door P woorden 3 maart keer beoordeeld. Samenvatting. Scheikunde. hoofdstuk 1 1.1

7,2. Samenvatting door P woorden 3 maart keer beoordeeld. Samenvatting. Scheikunde. hoofdstuk 1 1.1 Samenvatting door P. 1782 woorden 3 maart 2013 7,2 24 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie Samenvatting Scheikunde hoofdstuk 1 1.1 alle materie, water, zuurstof, tafels noemen we een stof.

Nadere informatie

Voorstelling van moleculen en atomen in chemische symbolentaal

Voorstelling van moleculen en atomen in chemische symbolentaal Voorstelling van moleculen en atomen in chemische symbolentaal 1 Atoomsoorten of chemische elementen De verschillende soorten atomen worden elementen genoemd. Momenteel zijn er 116 chemische elementen

Nadere informatie

Kerstvakantiecursus. biologie. Voorbereidende opgaven HAVO. Voordat je begint. De cel. Transport. Assimilatie & dissimilatie

Kerstvakantiecursus. biologie. Voorbereidende opgaven HAVO. Voordat je begint. De cel. Transport. Assimilatie & dissimilatie Voorbereidende opgaven HAVO Kerstvakantiecursus biologie Tips: Maak de voorbereidende opgaven voorin in een van de A4-schriften die je gaat gebruiken tijdens de cursus. Als een opdracht niet lukt, werk

Nadere informatie

1. Elementaire chemie en chemisch rekenen

1. Elementaire chemie en chemisch rekenen In onderstaande zelftest zijn de vragen gebundeld die als voorbeeldvragen zijn opgenomen in het bijhorend overzicht van de verwachte voorkennis chemie 1. Elementaire chemie en chemisch rekenen 1.1 Grootheden

Nadere informatie

De Weende-analyse bij veevoeding. Scheikunde voor VE41, Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans

De Weende-analyse bij veevoeding. Scheikunde voor VE41, Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans De Weende-analyse bij veevoeding Scheikunde voor VE41, 2017-2018 Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans Weende-analyse: DS-gehalte Droge stof (DS): Het materiaal dat overblijft als, door verwarming

Nadere informatie