In welk land in Europa zou je graag op vakantie gaan? Waarom? Ω Heb jij wel eens naar het Eurovisiesongfestival gekeken?

Transcriptie

1 Europa l e s b o e k pagina Ben jij wel eens in een ander land in Europa op vakantie geweest? In welk land? Hoe was het daar? Als je nog nooit in een ander Europees land bent geweest, mag je deze vraag overslaan. Je maakt dan de volgende vraag. In welk land in Europa zou je graag op vakantie gaan? Waarom? Streep het foute antwoord door of vul in. Ω Heb jij wel eens naar het Eurovisiesongfestival gekeken? Ja / nee Ω In welk land werd het songfestival vorig jaar gehouden? Ω Welk land heeft vorig jaar het songfestival gewonnen? Europa

2 E u r o p a Op deze kaart staan belangrijke ankers. Maak nu opdracht, 4 en 5. Kijk ook naar de kaart in je lesboek op pagina en. Welke landen liggen bij de letters? A Finland M Spanje Y Servië B Noorwegen N Portugal Z Albanië C Zweden O Italië Aa Roemenië D Denemarken P Zwitserland Bb Bulgarije E IJsland Q Oostenrijk Cc Griekenland F Duitsland R Polen Dd Turkije G Nederland S Tsjechië Ee Cyprus H België T Slowakije Ff Estland I Luxemburg U Hongarije Gg Letland J Verenigd Koninkrijk V Slovenië Hh Litouwen K Ierland W Kroatië Ii Oekraïne L Frankrijk X Bosnië-Hercegovina Jj Rusland Europa

3 4 Streep het foute antwoord door. Kijk naar de kaart. Welke hoofdsteden liggen bij de nummers? Helsinki / Oslo 4 Rome / Madrid E u r o p a Oslo / Stockholm 5 Wenen / Bern Helsinki / Stockholm 6 Praag / Wenen 4 Kopenhagen / Helsinki 7 Warschau / Berlijn 5 Bern / Berlijn 8 Praag / Wenen 6 7 Amsterdam / Luxemburg Brussel / Amsterdam 9 0 Budapest / Bratislava Boekarest / Budapest 8 Londen / Luxemburg Ankara / Belgrado 9 Londen / Dublin Boekarest / Belgrado 0 Londen / Dublin Warschau / Moskou Parijs / Lissabon 4 Athene / Ankara Parijs / Madrid 5 Belgrado / Ankara Madrid / Lissabon 5 Kijk naar de kaart. Eén hoofdstad ligt niet in Europa. Welke? Ankara. Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 6, 7 en 8. Europa

4 De Europese Unie l e s b o e k pagina Je ziet het nummerbord van een Nederlandse, Duitse en Franse auto. Ω Wat is hetzelfde op de drie nummerborden? De nummerborden hebben hetzelfde EU-teken. Kijk in je lesboek op pagina 5. Als je goed om je heen kijkt, zie je de EU overal. Waar allemaal? Geef vier voorbeelden. Bijvoorbeeld: op nummerborden van auto s, op geld, op de voorkant van een paspoort, op posters, op etiketten. Kijk naar de kaart. Maak dan opdracht, 4, 5 en 6. In 004 werden tien landen lid van de EU. Welke landen waren dat? Kleur ze blauw. 4 Europa

5 4 Schrijf de namen van de landen die in 004 lid werden van de EU achter de nummers. Polen Estland Letland Hongarije Tsjechië Slowakije 9 0 Cyprus Malta D e E u r o p e s e U n i e 4 Litouwen 8 Slovenië 5 Ω In 007 werden er nog twee landen lid van de EU. Kleur ze geel. Ω Kleur de landen die al lid waren van de EU groen. 6 7 Schrijf de namen die in 007 lid werden achter de nummers. Roemenië Bulgarije In een aantal EU-landen kun je (nog) niet met euro s betalen. Schrijf een nadeel daarvan op. Bijvoorbeeld: Je moet geld wisselen als je in deze landen op vakantie gaat. 8 Ieder land van de EU heeft zijn eigen cultuur. Dat wil zeggen dat de bewoners hun eigen gewoonten en tradities hebben. De meeste mensen vinden dat dit zo moet blijven. Wat mag in Nederland niet veranderen, vind jij? 9 Kleur het rondje bij het goede antwoord. De EU geeft geld aan allerlei projecten. Hoe noem je dit geld om mensen in arme landen van de EU te helpen? subsidie abonnement cadeau injectie Europa 5

6 D e E u r o p e s e U n i e 0 Maak de zinnen af. Dit is een foto van een vergadering van het Europarlement. De vergaderingen zijn in de steden Straatsburg en Brussel. De leden worden gekozen door alle inwoners die ouder zijn dan achttien jaar. Maak de zinnen af. Kies uit: Eurocommissarissen, ambtenaren, wetten, Europese Commissie, afspraken. De regering van de EU heet de Europese Commissie. De leden hiervan noemen we Eurocommissarissen. Zij bedenken nieuwe wetten en controleren of iedereen zich wel aan de afspraken houdt. Zij worden geholpen door duizenden ambtenaren. Wat vind jij van deze uitspraak? Leg je antwoord uit. EU? Veel te veel ambtenaren die alleen maar vergaderen. Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 6, 7 en 8. 6 Europa

7 Brokkelende bergen l e s b o e k pagina Ben jij wel eens in een gebied met bergen geweest? Zo ja, hoe vond je dat? Kijk in je lesboek op pagina 8 en 9 naar Jitske en Joris die op een bergtop staan. Wat zien ze allemaal? Bijvoorbeeld: rotsen, sneeuw, een bergdal, spitse bergen, struiken, een dal, een rivier, een meer. Kijk naar de kaart. Kijk ook naar kaart 7 van je miniatlas. Maak dan opdracht, 4, 5 en 6. 4 Kleur op de kaart de delen van Europa waar hooggebergte voorkomt bruin. Kijk naar de kaart. Welke Europese hooggebergten liggen bij de nummers? 4 Alpen Pyreneeën Kaukasus Ural Europa 7

8 B r o k k e l e n d e b e r g e n 5 6 De Ardennen is een middelgebergte in België. Zet op de kaart een A waar de Ardennen liggen. De Ardennen liggen in Europa. Ken jij namen van andere middelgebergten in Europa? Bijvoorbeeld: de Harz, de Eifel, het Zwarte Woud, de Vogezen. 7 Hoe ontstaan bergen? Bergen ontstaan doordat grote aardplaten tegen elkaar aan botsen en 8 steenlagen omhoog duwen. Kleur het rondje onder de goede tekening. Op welke tekening zie je veel reliëf? 9 Wat is verwering? Schrijf het in je eigen woorden op. Bijvoorbeeld: Het afbrokkelen van gesteente door de invloed van het weer of de kracht van groeiende plantenwortels. 0 Wat gebeurt er bij erosie? Bij erosie spoelt verbrokkeld gesteente weg of waait zand weg. Streep de foute antwoorden door. De Ardennen is een middelgebergte / hooggebergte in België / Zwitserland. Het is een jong / oud gebergte. Dat zie je aan de ronde / spitse bergtoppen. 8 Europa

9 Zet de volgende zinnen in de goede volgorde. De eerste zin staat goed. In de Ardennen waren eens hoge spitse bergen. Rivieren brachten de kleine brokken naar lagere streken. De rotsen veranderden in keien, grind en zand. 4 Een groot deel van de afgebrokkelde bergen ligt nu in Nederland. 5 Door verwering brokkelden de bergen af. De goede volgorde van de zinnen is: 5 4. B r o k k e l e n d e b e r g e n Ω Het bos op deze berghelling wordt gekapt. Welk gevaar dreigt er nu? Het gevaar dat de vruchtbare bovenlaag van de grond wegspoelt als het regent. Ω Wat kan tegen dat gevaar worden gedaan? Bijvoorbeeld: Er kan meteen nieuw bos worden aangeplant. 4 Waar is de erosie door regenwater het grootst: in Limburg, in Zuid-Holland of in Groningen? Waarom? In Limburg, omdat daar veel heuvels zijn. Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 6, 7 en 8. Europa 9

10 Ruimte om te leven l e s b o e k pagina Kijk in je lesboek naar de drie foto s op pagina en. Maak dan opdracht,, en 4. Kleur de rondjes bij de goede antwoorden. Waar wonen de mensen dicht bij elkaar? In Villefranche. In Londen. In de bergen van Noorwegen. Zet een streep onder de naam. Wie moet het verst lopen om ergens te komen waar je niemand tegenkomt? Colette, Jack, Peer Wat is hetzelfde in de omgeving waar Colette en Peer wonen? Ze wonen allebei in een berggebied. Kijk naar de kaart bij opdracht 4. Maak dan opdracht 4, 5 en 6. 4 Waar wonen Colette (C), Jack (J) en Peer (P)? Schrijf de letters C, J en P op de goede plaats.. 5 Vergelijk kaart 7 en kaart in je miniatlas. Wat valt je op? De meeste berggebieden zijn dunbevolkt. De laaggelegen gebieden zijn meestal dichtbevolkt. 0 Europa

11 6 7 Kijk in je lesboek op pagina naar de foto van het dorp van Peer. Waarom is dit waarschijnlijk een dunbevolkt gebied? Bijvoorbeeld: Het is bergachtig. Scandinavië ligt in het koude noorden. Er is weinig werk. Er groeit waarschijnlijk niet veel. Kijk in je lesboek naar de kaart met Europese industriegebieden op pagina. Vergelijk deze met kaart in je miniatlas. Waarom is de meeste industrie te vinden in de dichtstbevolkte gebieden? R u i m t e o m t e l e v e n Omdat daar genoeg arbeiders zijn. Als er fabrieken kwamen, trokken veel mensen naar die gebieden omdat er werk was. En omdat er veel mensen wonen aan wie de fabrieken hun producten kunnen verkopen. 8 Streep het foute woord door en geef antwoord. Op deze foto staat precies één vierkante kilometer. De fotograaf vloog boven een stad / een dorp / het platteland. Ω Hoeveel mensen wonen er ongeveer op deze vierkante kilometer? Ongeveer mensen. Ω Wat voor huizen zie je vooral in dit gebied? Flats. 9 Streep het foute woord door en geef antwoord. Op deze foto staat precies één vierkante kilometer. De fotograaf vloog boven een stad / een dorp / het platteland. Ω Hoeveel mensen wonen er ongeveer op deze vierkante kilometer? Ongeveer 50 mensen. Ω Wat voor huizen zie je vooral in dit gebied? Eengezinswoningen. Europa

12 R u i m t e o m t e l e v e n 0 Streep het foute woord door en geef antwoord. Op deze foto staat precies één vierkante kilometer. De fotograaf vloog boven een stad / een dorp / het platteland. Ω Hoeveel mensen wonen er ongeveer op deze vierkante kilometer? Ongeveer 50 mensen. Ω Wat voor huizen zie je vooral in dit gebied? Boerderijen. Nederland is niet overal even dichtbevolkt. Zet de provincies in de goede volgorde. Begin bij de dunstbevolkte provincie. Provincie inw./km Provincie inw./km Provincie inw./km Groningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Flevoland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg Drenthe, Friesland, Zeeland, Groningen, Flevoland, Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant, Limburg, Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland Kijk naar je antwoorden bij de vorige opdracht. Ω Op welke plaats staat jouw provincie? Ω Woon jij in een dunbevolkt of een dichtbevolkt gebied? Leg je antwoord uit. Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 6, 7 en 8. Europa

13 Het Kijkwijzer-spel l e s b o e k pagina Hieronder zie je de kaarten van het Kijkwijzer-spel. Er passen nog meer vragen op. Bedenk zelf voor elke kaart twee extra vragen die bij de Kijkwijzer passen. Bijvoorbeeld: Hoe ziet het er precies uit? Hoe groot is het? Hoeveel zijn het er? Bijvoorbeeld: Hoe is het ontstaan? Wanneer is dat gebeurd? Bijvoorbeeld: Wat is hetzelfde? Wat is anders? Bijvoorbeeld: Waarom vinden anderen dat? Waarom vind ik dat niet? Kan het ook anders? Europa

14 H e t K i j k w i j z e r - s p e l Dit zijn de spelregels. Let op! Wie de beste vragen stelt wint! Je krijgt een blad met de vier Kijkwijzer-kaarten van je meester of juf. Maak een groepje van vier. Knip de kaarten uit. Leg alle zestien kaarten op een stapeltje en schud ze. Kijk bij iedere ronde goed naar de foto s. Ronde gaat over foto. Trek een kaart. Trek je een kaart waarop waarnemen staat? Bedenk dan een vraag die bij waarnemen past. De anderen beslissen of het een goede vraag is. Beantwoord de vraag nog niet. Pas bij de bespreking in de klas geef je antwoord. Als de vraag goed is, mag je de kaart houden. Anders ben je af. Leg de kaart dan weer op de stapel. De anderen spelen door tot de stapel op is of tot ze af zijn. Wie heeft de meeste kaarten? Die heeft gewonnen! Per ronde schrijft één kind. Hij speelt ook mee. Schrijf de vragen op. Zet er de volgende letters voor: WN = V = H = WD = Beslis nu wie als eerste gaat schrijven. Spreek af wie begint. Veel succes! 4 Europa

15 Scorekaart bij het Kijkwijzer-spel. In welke ronde schrijf jij? Zet daar een rondje om. Ronde 4 Ben jij aan de beurt om te schrijven? Schrijf hier de vragen op bij de juiste speelkaart. H e t K i j k w i j z e r - s p e l Wie heeft er gewonnen? Ronde : met punten. Ronde : met punten. Ronde : met punten. Ronde 4: met punten. 4 Bespreking van het Kijkwijzer-spel. Na vier ronden is het spel afgelopen. Bespreek nu alle vragen met de hele klas. Welk groepje heeft de beste vragen bedacht? Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 6, 7 en 8. Europa 5

16 π Blokopdrachten blok Er zijn drie blokopdrachten. Je mag zelf kiezen met welke opdracht je begint. A Typisch Veel buitenlanders denken dat Nederlanders op klompen lopen, in een molen wonen en een tuin vol tulpen hebben. Veel Nederlanders hebben andersom ook vreemde ideeën. Dit denken ze over Duitsers: Ω Duitsers hebben allemaal dikke buiken. Ω Ze drinken de hele dag bier en eten alleen maar braadworsten. Ω En natuurlijk lopen ze in een lederhose, een leren broek. Klopt het beeld dat veel Nederlanders van Duitsers hebben ook echt? Wat denk jij? Leg je antwoord uit. 4 Hoe ziet een echte Fransman, Spanjaard of Noor eruit? Kies een Europees land en maak een tekening hoe de inwoners er volgens jou uitzien. Kleur het rondje bij het goede antwoord. Zullen de mensen in dat land er echt allemaal zo bijlopen? Ja Nee Hoe ontstaat zo n beeld van de inwoners van een land, denk jij? 5 Soms zijn dit soort beelden wel grappig. Maar het kan ook heel gevaarlijk zijn, als mensen van tevoren al een oordeel hebben over een ander. Die mensen hebben dan een vooroordeel over een ander. Kun jij een voorbeeld bedenken wanneer zo n vooroordeel heel lastig is? 6 Europa

17 B Dwars door Europa B l o k o p d r a c h t e n b l o k In groep 5 maakten we al eens een reis dwars door Nederland. Nu mag jij een reis dwars door Europa uitstippelen. Teken de route op de kaart. Waar begin je? En waar eindig je? Het hoeft geen rechte lijn te zijn. π Mijn reis begint in Mijn reis eindigt in Ik reis per Wat zie je allemaal op jouw reis? 4 Waarom heb je deze route gekozen? Europa 7

18 B l o k o p d r a c h t e n b l o k C Wat zeide gij? Wat zeggu? Niet alleen in Nederland wordt Nederlands gesproken. In een groot deel van België spreekt men ook Nederlands. Dat deel van België heet Vlaanderen. En het Nederlands heet daar Vlaams. Niet alle woorden zijn hetzelfde π Deze woorden gebruiken ze in Vlaanderen. Maar wat betekent het? Verbind het Vlaamse woord met het Nederlandse woord. ambetant 's middags pralines zwager brutaal spijkerbroek proper kop koffie confituur jam reservatie bonbons droogkuis jurk schoonbroer dicht genoeg zat slaapkleed prullenbak heel juist ham solden website hesp vervelend tas koffie schoon jeans schoonmaken toe verstandskies juist goed tof etalage kleed mondig uitstalraam dronken kuisen magnetron vuilbak vast en zeker kuisvrouw werkster webstek reservering microgolfoven stomerij wijsheidstand bank namiddag grapefruit zat nachtjapon nestels plastic tas zeker en vast leuk plastieken zak pompelmoes precies veters zetel koopjes, aanbieding 8 Europa

19 West-Europa l e s b o e k pagina Kijk in je lesboek op pagina 8 en 9. Maak nu opdracht, en. Maak de zinnen af. Jozias reist door Europa. Welke landen bezoekt hij? In Frankrijk of Duitsland helpt Jozias met het plukken van druiven. In Duitsland, Nederland of Zwitserland maakt hij een bootreis over de Rijn. In de Ardennen in België of Luxemburg doet hij aan bergsport. In Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk of Frankrijk beklimt hij hoge bergen. Maak de zinnen af. In welke steden komt Jozias op zijn reis door Europa? In Londen loopt Jozias over de Towerbridge. In Antwerpen of Londen kijkt hij naar de zeeschepen die de havens binnenvaren. In Berlijn bekijkt hij het parlementsgebouw van Duitsland. John heeft ook een reis door Europa gemaakt. In welke steden heeft hij de volgende foto s genomen? Kies uit: Brussel, Parijs, Londen. Londen Brussel Parijs West-Europa 9

20 W e s t - E u r o p a 4 Kijk in je miniatlas naar kaart 6. Mirjam reist met de auto van Kopenhagen naar Milaan. Door welke landen komt ze? Denemarken, Duitsland, Zwitserland, Italië. Kijk naar de kaart van West-Europa. Maak nu opdracht 5, 6, 7 en 8. 5 Schrijf de namen van de landen en hoofdsteden op. A Nederland Amsterdam B België Brussel C Luxemburg Luxemburg D Duitsland 4 Berlijn E Zwitserland 5 Bern F Oostenrijk 6 Wenen G Frankrijk 7 Parijs H Verenigd Koninkrijk 8 Londen I Ierland 9 Dublin 6 Welke landen liggen niet aan een zee? Zet daar een streep onder. Nederland België Luxemburg Duitsland Zwitserland Oostenrijk Frankrijk Verenigd Koninkrijk Ierland 0 West-Europa

21 7 8 Aan welke landen grenst Duitsland? Aan Nederland, Denemarken, Polen, Tsjechië, Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk, Luxemburg, België. Welk land is het buurland van Nederland, Duitsland, Luxemburg en Frankrijk? België W e s t - E u r o p a 9 In het noorden van België spreken de mensen Nederlands. In het zuiden Frans. En in het oosten dicht bij de Duitse grens spreken ze Duits. In Brussel wordt Frans en Nederlands gesproken. Geef op de kaart de taalgebieden aan. Ω Kleur het Nederlandse taalgebied geel. Ω Kleur het Franse taalgebied groen. Ω Kleur het Duitse taalgebied blauw. Ω Kleur ook de legenda in. 0 Kijk naar de kaart. Maak opdracht 0 en. Vanuit Noord-Frankrijk kun je met de trein door een tunnel naar Engeland. Waarom ligt de tunnel juist op deze plaats? Dit is de kortste afstand tussen Frankrijk en Engeland. Kleur het rondje bij het goede antwoord. Hoe lang is de tunnel ongeveer? Gebruik kaart 6 van je miniatlas. km 64 km 96 km Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 4, 5 en 6. West-Europa

22 De Alpenlanden l e s b o e k pagina Kijk in je lesboek op pagina naar de kaart van de Alpenlanden. Thijs is met vakantie in Grindelwald. In welk land ligt Grindelwald? In Zwitserland. Op de camping loopt Thijs in zijn T-shirt. Als hij de bergen in gaat, doet hij een trui aan. Waarom is dat nodig? Boven in de bergen is het kouder dan beneden in het dal. Het dal ligt op 000 meter boven zeeniveau. Thijs kijkt op de thermometer bij het dalstation van de kabelbaan. Het is 0 graden. Dan kijkt hij omhoog naar de bergtop. Die is 000 meter hoog. Hoe koud zal het daar zijn? Als je de bergen in gaat, wordt het na iedere 000 meter, ongeveer 6 graden kouder. Op een berg van 000 meter is het dus ongeveer 8 graden. 4 Kijk goed naar de tekening. Wat groeit er op de berg? Kies uit: eeuwige sneeuw, loofbomen, alpenweiden, naaldbomen, lage struiken. m m m m Ω Tot ongeveer 000 meter: Ω Van ongeveer 000 tot 000 meter: Ω Op ongeveer 000 meter: Ω Van ongeveer 000 tot 000 meter: Ω Boven 000 meter: loofbomen naaldbomen lage struiken alpenweiden eeuwige sneeuw West-Europa

23 5 6 7 Kleur het rondje bij het goede antwoord. Wat betekent sneeuwgrens? Boven deze hoogte ligt het hele jaar door sneeuw. Boven deze hoogte ligt alleen in de winter sneeuw. De sneeuwgrens ligt niet altijd op dezelfde hoogte. Waarom ligt de sneeuwgrens in de Alpen aan de zuidkant hoger dan aan de noordkant? Omdat de zon op de zuidkant schijnt. Deze boerderij staat hoog in de bergen op een alpenweide. Hoe kun je zien dat hij niet in een dal staat? D e A l p e n l a n d e n Dat zie je aan wat er groeit. Je ziet alleen maar gras en kale rotsen. 8 In de Alpenlanden komen veel toeristen. Waarom is dat goed voor deze landen? De Alpenlanden verdienen veel geld met het toerisme. 9 Waarom zouden natuurbeschermers niet blij zijn met zo veel toeristen in de winter? Toeristen willen skiën. Om een skipiste aan te leggen moeten er veel bossen worden gekapt. Het landschap wordt daardoor minder mooi. Er is meer kans op erosie. Kijk naar de kaart. Maak nu opdracht 0, en. Veel toeristen rijden met hun eigen auto naar de bergen. Soms gaan ze over de bergen heen. Soms rijden ze eronderdoor. Op deze kaart zie je een stukje van Zwitserland. West-Europa

24 D e A l p e n l a n d e n 0 Moet je altijd door de Sint Gotthardtunnel rijden? Of kun je ook over de berg naar de andere kant? Je kunt ook over de Sint Gotthardpas rijden. Gebruik kaart 6 van je miniatlas. Maak opdracht en. Schrijf de nummers van de volgende ankers op de goede plaats in de kaart. Antwerpen Hamburg Keulen München Genève Lyon Marseille Bordeaux Liverpool 0 Glasgow Schrijf de letters van de volgende ankers op de goede plaats in de kaart. Wateren A Rijn B Donau C Theems D Schelde E F G H Seine Rhône Het Kanaal Noordzee Gebieden I Vlaanderen J Wallonië K Schotland L Engeland M Ruhrgebied Gebergten N Pyreneeën O Alpen P Ardennen Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 4, 5 en 6. 4 West-Europa

25 Het Ruhrgebied l e s b o e k pagina Kijk in je lesboek op pagina naar de kaart van het Ruhrgebied. Schrijf op wat je ziet. Bijvoorbeeld: Er lopen veel snelwegen door dit gebied. De plaatsen liggen dicht bij elkaar. Schrijf de woorden bij de goede tekening. Kies uit: chemische industrie, elektronische industrie, auto-industrie. elektronische industrie chemische industrie auto-industrie 4 Kleur het rondje bij het goede antwoord. In de staalindustrie worden meestal producten gemaakt die al helemaal klaar zijn. in een andere fabriek verder worden verwerkt. Waardoor kon het Ruhrgebied een groot en belangrijk industriegebied worden? Er zaten steenkool en ijzererts in de bodem. Het Ruhrgebied was goed bereikbaar via de Rijn. West-Europa 5

26 H e t R u h r g e b i e d 5 6 Kijk in je lesboek naar de foto s op pagina 4. Maak dan opdracht 5 en 6. Vergelijk de foto s met elkaar. Wat is hetzelfde? Bijvoorbeeld: Er staan fabrieken op met hoge schoorstenen. Wat is anders op de beide foto s? Bijvoorbeeld: Op de grote foto komt rook uit de fabrieksschoorstenen. Er is veel luchtvervuiling. De lucht bij de fabriek op de kleine foto is 7 schoon. In de Rijn zwemmen nu weer meer vissen dan vroeger. Hoe komt dat? Vroeger lieten de fabrieken giftig afval in de rivier lopen. Daardoor gingen veel vissen dood. Nu zuiveren de fabrieken hun afval De Rijn in het Ruhrgebied wordt schoner. Wat betekent dit voor het water van de Rijn dat door Nederland stroomt? In Nederland wordt het water van de Rijn ook schoner. Waarom is Rotterdam een belangrijke stad voor het Ruhrgebied? Via de haven van Rotterdam brengen schepen grondstoffen naar het Ruhrgebied. Producten die in het Ruhrgebied zijn gemaakt, worden via de haven van Rotterdam uitgevoerd. Waarom kun je wonen in het Ruhrgebied vergelijken met wonen in de Randstad? Bijvoorbeeld: In beide gebieden is veel industrie en dus luchtverontreiniging. Beide gebieden zijn dichtbevolkt. In beide gebieden liggen veel snelwegen. 6 West-Europa

27 Waardoor konden veel fabrieken in het vroegere Oost-Duitsland pas na 990 worden gemoderniseerd? Oost- en West-Duitsland werden toen één land. Vóór die tijd was er in Oost-Duitsland geen geld om te moderniseren. H e t R u h r g e b i e d Waarom is het Ruhrgebied zo belangrijk voor Duitsland? Het is het belangrijkste industriegebied van het land. Er is werk voor veel mensen. Er wordt veel geld verdiend. Gebruik kaart 6 van je miniatlas bij deze opdracht. Op de kaart zie je de belangrijkste industriegebieden in Europa. Schrijf de namen van de steden op die in deze gebieden liggen. Als meer steden in een gebied liggen, schrijf je er twee op. Essen, Dortmund 4 Parijs Bijv. Rotterdam, Amsterdam 5 Londen Hamburg 6 Antwerpen, Brussel Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 4, 5 en 6. West-Europa 7

28 De metro in Parijs l e s b o e k pagina Ω Stel je voor: jij gaat naar Parijs. Wat wil je graag zien? Ω Lijkt het je leuk om met een metro te reizen in de stad? Wat is er bij een trein en een metro hetzelfde? Bijvoorbeeld: Ze rijden allebei over een rails. Ze brengen mensen naar een andere plaats. Schrijf een verschil tussen een trein en een metro op. Bijvoorbeeld: Een metro rijdt (voor het grootste gedeelte) onder de grond. Een trein rijdt meestal boven de grond. 4 Kijk in je lesboek naar de foto van lijn 4 op pagina 6. Schrijf op wat je ziet. Bijvoorbeeld: Een trein, een metrostation met perrons, reclameborden tegen de muur. 5 Kleur het rondje bij het goede antwoord. De metro in Parijs gaat niet vaker dan één keer per uur. rijdt niet vaker dan één keer per halfuur. gaat veel vaker dan één keer per halfuur. 6 Kijk in je lesboek naar de plattegrond van de metro op pagina 7. Je logeert in een hotel bij de Sacré-Coeur. Je wilt in één dag de Opéra Bastille, de Notre-Dame, de Sacré-Coeur en de Arc de Triomphe bezoeken. In welke volgorde kun je dat het beste doen? Sacré-Coeur, Arc de Triomphe, Notre-Dame, Opéra Bastille 8 West-Europa

29 D e m e t r o i n P a r i j s 7 Vergelijk de plattegrond van Parijs met de kaart van de metro in je lesboek op pagina 7. De metrolijnen lopen niet gelijk met de straten. Hoe komt dat? De metro rijdt onder de grond. Ondergronds kun je de kortste route 8 nemen. Waarom is het voor een wereldstad erg handig om een metro te hebben? Bijvoorbeeld: In de spitsuren kunnen heel veel mensen ondergronds 9 reizen. Boven de grond is er dan minder kans op files. Waarom is Parijs een echte wereldstad? Bijvoorbeeld: Er wonen meer dan twaalf miljoen mensen. Er is veel verkeer. Parijs heeft een metro. Er is veel industrie. Er zijn veel winkels. Er komen veel toeristen. Er zijn veel beroemde gebouwen. West-Europa 9

30 D e m e t r o i n P a r i j s 5 miljoen Kijk naar de grafiek van het aantal inwoners van Parijs. Het aantal inwoners in 00 is geschat. In hoeveel jaar is de bevolking van Parijs verdubbeld? In vijftig jaar. Iedere tien jaar kwamen er meer mensen in Parijs bij. Welke gevolgen had dat voor de metro? Bijvoorbeeld: Het metronet moest flink uitbreiden. Er moesten meer treinen gaan rijden. In Nederland hebben Amsterdam en Rotterdam een metro. Waarom heeft Utrecht geen metro? In Utrecht wonen minder mensen dan in Amsterdam en Rotterdam. Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 4, 5 of 6. 0 West-Europa

31 Koninklijk Londen l e s b o e k pagina 9 0 Wat zou jij het liefst in Londen doen? Zet daar het cijfer voor. Zet een voor wat je daarna zou willen doen enzovoort. Met een dubbeldekker langs bezienswaardigheden rijden. Met de metro mee. Naar het wisselen van de wacht bij het paleis. Winkelen. Naar een musical. Naar het wassenbeeldenmuseum van madame Tussaud. Naar een museum. Varen over de rivier de Theems. Naar een voetbalwedstrijd van Arsenal. Kijk in je lesboek op pagina 9 naar de grote foto. Schrijf op wat je ziet. Streep de foute antwoorden door. Vroeger bewaakten soldaten de Engelse koninklijke familie. Nu doen beveiligingsmensen dat. Vergelijk deze manieren van bewaken. Beveiligingsmensen dragen meestal een uniform / gewone kleren. Beveiligingsmensen vallen minder op dan soldaten. Want zo kunnen ze hun werk beter doen. / Want een uniform is ouderwets. Beveiligingsmensen dragen een wapen / geen wapen. Beveiligingsmensen hebben een mobiele telefoon / geen mobiele telefoon bij zich. Beveiligingsmensen staan in een wachthuisje voor het paleis. / reizen met de koninklijke familie mee. West-Europa

32 K o n i n k l i j k L o n d e n 4 5 Kleur het rondje bij het goede antwoord. Kijk in je lesboek naar de kaart op pagina 9. Waarvan is de Engelse vorst het staatshoofd? Van Engeland, Wales en Schotland. Van Engeland, Wales, Schotland en Ierland. Van Engeland, Wales, Schotland en Noord-Ierland. Kleur het rondje bij het goede antwoord. Kijk naar de foto s. Wie is nu de koning of koningin van het Verenigd Koninkrijk? 6 7 Hoe heet de koning of koningin van Nederland? Koningin Beatrix. Welke andere koninkrijken in Europa ken jij? Schrijf hun naam op. België, Denemarken, Noorwegen, Spanje Zweden. 8 9 Kleur de rondjes bij de goede antwoorden. Welke taken heeft een koning of koningin? Het land vertegenwoordigen bij belangrijke gebeurtenissen. Beslissen hoeveel belasting iedereen moet betalen. Gesprekken voeren met de minister-president over wat er in het land gebeurt. Wat is het verschil tussen de regering en het parlement? De regering bestaat uit het staatshoofd, de minister-president en de ministers. Zij maken wetten. Het parlement controleert de regering. West-Europa

33 0 Kleur het rondje bij het goede antwoord. Koning of koningin word je doordat je ervoor hebt geleerd. je door het volk wordt gekozen. je je vader of moeder opvolgt. Hoe kun je president worden? Doordat je gekozen wordt. K o n i n k l i j k L o n d e n Streep de foute antwoorden door. Een land met een gekozen staatshoofd is een monarchie / republiek. Een land met een koning als staatshoofd is een monarchie / republiek. Streep de foute antwoorden door. Kijk in je lesboek naar de kaart op pagina. Noorwegen monarchie / republiek Denemarken monarchie / republiek Duitsland Zwitserland Italië Spanje Ierland België monarchie / republiek monarchie / republiek monarchie / republiek monarchie / republiek monarchie / republiek monarchie / republiek 4 Vind jij dat Nederland beter een koninkrijk of een republiek kan zijn? Leg je antwoord uit. Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 4, 5 of 6. West-Europa

34 π Blokopdrachten blok Er zijn drie blokopdrachten. Je mag zelf kiezen met welke opdracht je begint. A Schipper mag ik overvaren, ja of nee? In de vorige blokopdracht ging je op reis dwars door Europa. Als je naar Engeland wilt, moet je het water over. Bron: Consumentenreisgids mei 004 Tussen welke plaatsen is een veerdienst? Verbind die plaatsen met een stippellijn. Tussen welke plaatsen is een treintunnel? Verbind die plaatsen met een rode lijn. Ω Welke overtocht duurt het kortst? Van Calais naar Folkestone door de Eurotunnel. Ω Streep het foute antwoord door. Op deze route gaat de auto op de boot / trein. 4 Beantwoord de vragen. De familie Michels (moeder, vriendin en twee kinderen) willen op juli met de auto en caravan naar Engeland. Ω Wat is voor hen de goedkoopste overtocht? Calais-Dover met P&O Ω Wat is de duurste overtocht? Calais-Folkestone door de Eurotunnel Ω De duurste route gaat wel sneller. Hoe snel gaat die route? 5 minuten 5 Hoe zou jij naar Engeland reizen? Waarom zo? 4 West-Europa

35 B De EU speelt overal In blok leerde je wat de regels van de EU voor het dagelijks leven inhouden. De EU bemoeit zich zelfs met jouw speelgoed! Wat betekent het teken hiernaast, dat soms op speelgoed staat? Het speelgoed voldoet aan de veiligheidsnormen in Nederland. Het speelgoed voldoet aan de veiligheidsnormen in West-Europa. Het speelgoed voldoet aan de veiligheidsnormen in de Europese Unie. B l o k o p d r a c h t e n b l o k Deze skater draagt een helm. Die helm is in Frankrijk gekocht. Ben je er dan zeker van dat hij ook in Nederland is goedgekeurd? Leg je antwoord uit. π Ja, want in Frankrijk en Nederland moet de helm aan de veiligheidsnormen van de Europese Unie voldoen. Veel speelgoed waarmee de kinderen uit West-Europa spelen, wordt in Azië gemaakt. Moeten de speelgoedfabrikanten in Azië er ook op letten of het speelgoed aan de eisen van de EU voldoet? Ja, anders mag het speelgoed in de EU niet verkocht worden. 4 Ook moeten speeltuinen veilig zijn. Stel nu zelf eens een lijst op. Waar moet een speeltuin aan voldoen? 5 Iedereen moet kunnen zien dat elk speeltoestel aan jouw eisen voldoet. Ontwerp je eigen sticker. West-Europa 5

36 B l o k o p d r a c h t e n b l o k π C De drukte ontvluchten In het vorige blok leerde je over dicht- en dunbevolkte gebieden. Veel mensen uit dichtbevolkte gebieden verlangen naar de rust van het platteland. Serge en Paola uit Den Haag hebben een huis gekocht op het platteland van Frankrijk. Ze hebben allebei een drukke baan. In lange weekenden en vakanties gaan ze nu naar hun boerderijtje. Wat vinden ze van het wonen op het platteland van Frankrijk? Vul de zinnen aan. Ik vind het heerlijk op het platteland. Daar kunnen we Nadeel van een huisje op het platteland is Onze vader en moeder hebben een huisje gekocht in Frankrijk. Wij gaan daar nu iedere vakantie naartoe. Dat vinden wij Dit is de buurman van Serge en Paola. Het is een Fransman die al zijn hele leven in het dorpje woont. Die Nederlanders hebben het huis naast mij gekocht. Ik vind dat Zou jij op het platteland willen wonen? Leg je antwoord uit. Zou jij een huisje in een ander land willen hebben? In welk land? Waarom daar? 6 West-Europa

37 Zuid-Europa l e s b o e k pagina Kijk naar de blinde kaart van Zuid-Europa. Gebruik kaart 6 van je miniatlas. Maak opdracht, en. Streep de foute antwoorden door. Welke landen liggen bij de letters op de kaart? A Portugal / Spanje G Albanië / Servië B Portugal / Spanje H Albanië / Griekenland C D E F Griekenland / Italië Servië / Slovenië Slovenië / Kroatië Bosnië-Hercegovina / Servië I J K L Albanië / Griekenland Cyprus / Turkije Cyprus / Malta Cyprus / Malta Streep de foute antwoorden door. Welke steden liggen bij de nummers op de kaart? Madrid / Lissabon Madrid / Lissabon Barcelona / Marseille Rome / Athene Rome / Milaan Rome / Athene 7 8 Istanbul / Ankara Istanbul / Ankara Wat ligt er bij de nummers? 9 Straat van Gibraltar 0 Middellandse Zee Sicilië Pyreneeën Po 4 Welke Afrikaanse landen grenzen aan de Middellandse Zee? Gebruik kaart 5 van je miniatlas. Marokko, Algerije, Tunesië, Libië, Egypte Zuid-Europa 7

38 Z u i d - E u r o p a 5 6 Een klein stuk van Turkije ligt in Europa. Bij welk werelddeel hoort het grootste deel van Turkije? Bij Azië. Spanje en Portugal vormen samen het Iberisch schiereiland. Weet jij wat een schiereiland is? W e s t - E u r o p a Een stuk land dat maar aan één kant met het vasteland is verbonden en verder alleen aan water grenst. 7 Midden in Rome ligt een zelfstandige staat. In deze staat is de paus de baas. Hoe heet deze staat? Vaticaanstad 8 Deze marktkraam staat op het platteland van Italië. De vrouw verkoopt groente en fruit uit de omgeving. Wat zal ze allemaal verkopen? Teken dat in de kraam. Schrijf de namen erbij. Gebruik kaart 0 van je miniatlas. 9 Kleur het rondje bij het goede antwoord. Kijk naar kaart 4 van je miniatlas. Naar wat voor vakantiegebieden gaan veel toeristen in Zuid-Eurpa? Naar de bergen. Naar de kust. Naar de steden. 8 Zuid-Europa

39 W e s t - E u r o p a 0 Kleur de rondjes bij de goede antwoorden. In welke gebieden in Zuid-Europa komen veel toeristen? Gebruik kaart 4 van je miniatlas. Langs de kust van Spanje en Zuid-Portugal. In het Spaanse binnenland. Op de Griekse eilanden. In Rome en Athene. Z u i d - E u r o p a Veel ontdekkingsreizigers begonnen hun reis vanuit een haven in Spanje of Portugal. De bekendste ontdekkingsreiziger ontdekte Amerika. Wat is zijn naam? Columbus. Zuid-Europeanen houden van lekker eten. Welke specialiteit hoort bij welk land? Trek lijnen. kebab paella pizza souvlaki Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 5, 5 en 54. Zuid-Europa 9

40 Overwinteren in Spanje l e s b o e k pagina Veel oudere mensen overwinteren in Spanje. Bedenk een voordeel en een nadeel. Ω Voordeel: Bijvoorbeeld: In de winter is het in Spanje mooier weer dan in Nederland. Ω Nadeel: Bijvoorbeeld: Je mist je familie en vrienden. Opa en oma zijn op weg naar Zuid-Spanje. Hoeveel kilometer is het ongeveer van Amsterdam naar Zuid-Spanje in een rechte lijn? Gebruik kaart 6 van je miniatlas. Ongeveer 000 kilometer. Kijk in je lesboek naar de twee weerkaarten op pagina 4. Ω Wat is het temperatuurverschil tussen Amsterdam en Zuid-Spanje? Het temperatuurverschil is elf graden. Ω In welk land schijnt op 5 december de meeste zon? In Spanje. 4 Dit is een foto van een Spaans terras. Waaraan zie je dat deze foto in de winter is gemaakt? Aan de loofbomen, want die hebben geen bladeren. 40 Zuid-Europa

41 5 6 Gebruik kaart 7, 8 en 9 van je miniatlas. Maak opdracht 5 en 6. Kleur de rondjes bij de goede antwoorden. Als je in Italië van de kust landinwaarts rijdt, kom je al snel in een ander klimaat. Hoe kan dat? In de bergen is het klimaat anders. In het binnenland valt minder regen. In het binnenland zijn vlakke gebieden waar het vaak waait. In Moskou kan het temperatuurverschil tussen winter en zomer wel zestig graden zijn. Welk klimaat heeft Moskou? Leg je antwoord uit. Een landklimaat, want Moskou ligt ver van de zee. O v e r w i n t e r e n i n S p a n j e 7 Wat voor klimaat hebben de vier landen? Trek lijnen. Gebruik kaart 8 van je miniatlas. IJsland Rusland Ierland Griekenland Middellandse Zeeklimaat zeeklimaat poolklimaat landklimaat Zuid-Europa 4

42 O v e r w i n t e r e n i n S p a n j e 8 Het klimaat heeft grote invloed op de plantengroei. Schrijf onder elke tekening welk klimaat erbij hoort. Italië: Middellandse Zeeklimaat Finland: Landklimaat Zwitserland: Hooggebergteklimaat Nederland: Zeeklimaat 9 0 Kleur het rondje bij het goede antwoord Vergrijzing betekent: dat mensen in rijke landen gemiddeld steeds grijzer worden. dat de mensen in rijke landen gemiddeld steeds ouder worden. dat mensen in rijke landen steeds meer op vakantie gaan. Als jij gaat werken, zullen er waarschijnlijk veel banen zijn in ziekenhuizen, bejaardentehuizen en verpleegtehuizen. Zou jij daar willen werken? Waarom? Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 5, 5 en Zuid-Europa

43 Olijven uit Griekenland l e s b o e k pagina Kleur de rondjes bij de goede antwoorden. Welke vruchten uit landen rond de Middellandse Zee heb jij wel eens gegeten? Wat vind je van de smaak? olijven vijgen sinaasappels citroenen paprika s tomaten Kijk in je lesboek op pagina 7. Schrijf in je eigen woorden op wat je nu over olijven weet. Bijvoorbeeld: Olijven groeien aan bomen in landen rond de Middellandse Zee. Ze worden vaak met de hand geoogst. Er wordt met een stok tegen de boom geslagen. De olijven vallen in netten onder de boom. Olijven worden geperst voor de olie. Ze worden ook gebruikt in salades en andere maaltijden. Waarom groeien olijven niet in Nederland? In Nederland is het te koud en te nat. Zuid-Europa 4

44 O l i j v e n u i t G r i e k e n l a n d 4 Kijk in je lesboek naar de kaart op pagina 8. Maak opdracht 4 en 5. Kleur het gebied waar olijfbomen groeien oranje. Geef met een groene lijn aan tot waar druiven groeien. 5 Noem drie Europese landen waar veel olijven groeien. Olijven groeien in alle Zuid-Europese landen, bijvoorbeeld in Zuid-Frankrijk, Spanje, Portugal, Italië en Griekenland. 6 7 Kleur het rondje bij het goede antwoord. Waarom worden in Nederland wel tomaten gekweekt, maar geen olijven? Tomaten kun je goed in kassen kweken, olijven niet. Tomaten leveren meer geld op dan olijven. Nederlanders lusten geen olijven. Hoog in de bergen groeien geen loofbomen. Maar er zijn wel naaldbomen. Hoe komt dat? Hoe hoger je komt, hoe kouder het wordt. Hoog in de bergen is het te koud voor loofbomen. 44 Zuid-Europa

45 8 9 Streep het foute antwoord door. Kijk in je lesboek naar de kaart op pagina 8. De palmgrens loopt gelijk met de kustlijn en ligt dus op de ene plek noordelijker dan op de andere plek. De invloed van de Middellandse zee op de palmgrens is niet groot / erg groot. Verse olijven zijn op de markt in Zweden duurder dan in Griekenland. Waarom is dat zo? O l i j v e n u i t G r i e k e n l a n d Olijven groeien in Griekenland, niet in Zweden. Ze moeten naar Zweden worden vervoerd. Dat kost geld. Daarom zijn olijven in Zweden duurder dan in Griekenland. 0 In kassen kun je groenten kweken die in een warm klimaat thuishoren, zoals paprika s. Ken jij andere soorten groente en fruit die in Nederland in kassen worden geteeld? Teken ze hier. Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 5, 5 en 54. Zuid-Europa 45

46 Italian design l e s b o e k pagina Draag jij graag merkkleding? Of vind je een merk niet belangrijk? Leg je antwoord uit. Lamborghini Maserati Ferrari In Noord-Italië zijn verschillende sportautofabrieken. De auto s uit deze fabrieken hebben mooie vormen. In welke van deze Italiaanse sportauto s zou jij het liefst rijden? Waarom? Uit Italië komen veel merkartikelen. In je lesboek op pagina 40 en 4 zie je allerlei Italiaanse merken. Welke merken ken jij nog meer? Bijvoorbeeld: Versace, Lotto, Alfa Romeo. 4 Kijk in je lesboek naar de foto s van de Benetton-fabriek op pagina 4. Wat valt je op? Alle kleren hangen aan een lopende band. Er zijn geen mensen. 46 Zuid-Europa

47 5 Waarom is er steeds minder kledingindustrie in de meeste West-Europese landen? Omdat kleding en schoenen in lagelonenlanden goedkoper gemaakt kunnen worden. I t a l i a n d e s i g n 6 In welke gebieden wordt veel kleding gemaakt? In Oost-Europa en Azië. 7 Waarom is er in Italië nog wel veel kledingindustrie? Omdat de mensen meer geld willen betalen voor bekende merken. 8 In Nederland is steeds minder kledingindustrie. In Roemenië is de kledingindustrie in vier jaar tijd verdubbeld. Dat zie je in de grafiek. 8% Kledingindustrie in Roemenië - percentage van alle industrie. 6% 4% % 0% jaar Ω Waarom wordt er meer kleding gemaakt in Roemenië? In Roemenië zijn de lonen lager. Zuid-Europa 47

48 I t a l i a n d e s i g n 9 Lees in je lesboek op pagina 4 de tekst over Shima. In Nederland is een werkweek ongeveer 6 uur. Hoeveel uur werkt Shima per week? Shima werkt uur x 6 dagen = 7 uur per week. 0 Kleur het rondje bij het goede antwoord. Shima verdient 6,50 in één week. Dat verdienen veel mensen in Nederland in één uur. Dat verdienen veel mensen in Nederland in één dag. In de fabriek waar Shima werkt, worden spijkerbroeken gemaakt. De loonkosten voor één spijkerbroek zijn. In een winkel in Nederland betaal jij 60 voor zo n spijkerbroek. Ω De baas van Shima wil het loon van de naaisters verdubbelen. De loonkosten voor één spijkerbroek verdubbelen dan ook. Wat moet jij nu voor zo n spijkerbroek betalen? (loonkosten) + 59 (overige kosten) = 6. Ω Zou jij het erg vinden als je iets meer voor een spijkerbroek zou moeten betalen? Leg je antwoord uit. Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 5, 5 en Zuid-Europa

49 Vakantie in Antalya l e s b o e k pagina Kijk in je lesboek naar de kaart op pagina 4. Ω Aan welke zee ligt Antalya? Aan de Middellandse Zee. Ω Hoe heet de streek waarin Antalya ligt? De Turkse Rivièra. Kijk in je lesboek naar de foto onder aan pagina 44. Wat zie je? Bijvoorbeeld: Een moderne stad met hoge gebouwen, een haven met boten en een terras. Dit is een grafiek van het aantal inwoners in Antalya. Gebruik de grafiek bij opdracht en 4. aantal inwoners Antalya jaar Bekijk de grafiek. Wat vertelt de grafiek je over Antalya? Tussen 850 en 950 zijn er weinig mensen bijgekomen. Maar tussen 950 en 000 is Antalya veel groter geworden. 4 Kijk naar je antwoord bij opdracht. Welke gevolgen zal dit hebben gehad voor de landbouwgrond en de natuur in Antalya? De landbouwgrond en de natuur verdwenen. Er moesten huizen en hotels worden gebouwd. Zuid-Europa 49

50 V a k a n t i e i n A n t a l y a 5 In de zomer is er veel werk in Antalya. Waarom is het in de winter moeilijker om werk te vinden? In de zomer zijn er veel toeristen in Antalya. Die moeten verzorgd worden. In de winter zijn er minder toeristen, dus is er ook minder werk. 6 Kleur het rondje bij het goede antwoord. Nu zijn er in de winter meer toeristenwinkels open dan vroeger. Hoe komt dat? De Turken kopen zelf meer in toeristenwinkels dan vroeger. De toeristen kopen veel meer dan vroeger. Er overwinteren nu meer toeristen in Antalya dan vroeger. 7 8 Wat is het belangrijkste nadeel van het massatoerisme in Antalya? De vele hoge gebouwen die worden gebouwd op plaatsen waar eerst landbouw en natuur was. Wat is het belangrijkste voordeel van het toerisme in Antalya? Heel veel mensen verdienen geld aan het toerisme. 50 Zuid-Europa

51 9 Kijk in je lesboek op pagina 44 en 45. Hoe denken deze mensen over het toerisme in Antalya? Schrijf dat in je eigen woorden bij iedere persoon. Ω V a k a n t i e i n A n t a l y a Ω Ω Ω Ω Ω Ben je klaar? Ga dan verder met de blokopdrachten op pagina 5, 5 en 54. Zuid-Europa 5

52 π Blokopdrachten blok Er zijn drie blokopdrachten. Je mag zelf kiezen met welke opdracht je begint. A Vakantie in Rome In het vorige blok zag je hoe het reizen met de metro door Parijs ging. In deze opdracht ga je op reis met de metro door Rome. Nu gaan we Rome bekijken! Aan welke metrolijnen liggen deze bezienswaardigheden? Je begint op het Centraal Station van Rome. Dat heet Termini. Zet daar een rondje om. In het Colosseum werden vroeger mensen letterlijk voor de leeuwen geworpen! Uitstappen halte Colosseo. metrolijn: B Eerst naar de Paus. Die woont in het Vaticaan. Uitstappen halte Ottaviano. metrolijn: A Als je een muntje in de Trevi Fontein gooit, brengt dat geluk. Uitstappen halte Barbarini. metrolijn: A Wil je verder op ontdekkingstocht door Rome? Zoek dan meer informatie op internet of in het documentatiecentrum. Maak er een kort werkstuk over. 5 Zuid-Europa

53 B Je kunt de Po op In het vorige blok heb je het Ruhrgebied in Duitsland bestudeerd. Dit is een van de belangrijkste industriegebieden in West-Europa. In Zuid-Europa vind je ook een groot industriegebied: langs de rivier de Po in Noord-Italië. Zoek het gebied op in je miniatlas. Welke grote plaatsen liggen in dit gebied? Turijn en Milaan. B l o k o p d r a c h t e n b l o k In het industriegebied van Noord-Italië vind je enkele belangrijke autofabrieken. Kun je een paar Italiaanse automerken noemen? Bijvoorbeeld: Fiat, Lamborghini, Ferrari, Alfa Romeo. Plak hier een plaatje of maak een tekening van een Italiaanse auto. π 4 De Italiaanse fabrieken staan erom bekend dat ze mooie dingen maken. Met een Engels woord heet dat design (spreek uit: diezain). Bedenk zelf een nieuw design voor iets wat je dagelijks gebruikt. Bijvoorbeeld een fiets, tandenborstel, wc-rolhouder, pennenbak of rugzak. Zuid-Europa 5

54 B l o k o p d r a c h t e n b l o k π C Ga mee bergopwaarts! In het vorige blok heb je geleerd over de Alpen. In de landen van dit blok komt ook een gebergte voor: de Pyreneeën. De Pyreneeën vormen de grens tussen twee landen. Welke? Frankrijk en Spanje. In de Alpen ligt de grens waar de sneeuw ook in de zomer niet smelt op ongeveer 800 meter. In de Pyreneeën ligt die grens hoger. Hoe komt dat? De Pyreneeën liggen zuidelijker dan de Alpen; hoe dichter je bij de evenaar komt, hoe warmer het wordt. Op deze tekeningen kun je aan de begroeiing zien hoe hoog je in de bergen bent. Schrijf een bij de foto die het hoogste is. Een bij de tekening die daarna komt en zo verder. 4 4 Midden in de Pyreneeën ligt een klein land. Toch heeft dit landje een eigen regering. En eigen postzegels. Zoek uit hoe dit land heet. Verzamel informatie op internet of in het documentatiecentrum. Maak er een kort werkstuk over. 54 Zuid-Europa

55

56 Colofon Hoofdauteurs André de Hamer Arend Pottjegort Auteur Adriaan Maters Advies Dick van Schreven Cartografie Van Oort, redactie en kartografie, Almere Foto's binnenwerk Associated Press (, 6, 4, ), Stefanie Braun (), Das Fotoarchiv (50), Henderyckx (, ), Pat Kockelkorn (4), Picture Contact (9, 9, 0, 46, 47), Twan Wiermans (44), Jochem Wijnands (9, 4, 46), Stefan Ziese (4) Foto s omslag Picture Contact, Renate Reitler, Studio Zwijsen Beeldresearch Picture Contact, Amsterdam Illustraties binnenwerk Hilbert Bolland, Eric Heuvel, Anjo Mutsaars Medewerking lay-out Vormgevers Arnhem, Arnhem Redactie TRC, Marinell Bruys, Hoogerheide Bureauredactie Boekwerk, Maasbommel Projectgroep Zwijsen Linda Vogelesang (projectleiding) Joachim Lamers, Marion van de Ven (beeldredactie) Harriëtte van den Heuvel (vormgeving) Tessa Sponselee (productiebegeleiding) Nathalie Dielissen (marketingadvies) Els van der Kolk (fondseditor) Jan van Wonderen (uitgever) e druk ISBN Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 9 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 6 h Auteurswet 9 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 060, 0 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 6 Auteurswet 9) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 060, 0 KB Hoofddorp, De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden te achterhalen. Indien iemand meent als rechthebbende in aanmerking te komen, kan hij of zij zich tot de uitgever wenden.