Islamitische financieringstructuren in de Europese btw

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Islamitische financieringstructuren in de Europese btw"

Transcriptie

1 Islamitische financieringstructuren in de Europese btw Een analyse van sharia conforme financieringsproducten vanuit een seculier Europees btw-perspectief S.A. Wijers november 2014 Masterscriptie Fiscaal Recht Accent Indirecte Belastingen

2 INHOUDSOPGAVE hoofdstuk 1: Inleiding 4 hoofdstuk 2: Beginselen van islamitisch financieren Sharia Grondslagen van islamitisch financieren Riba Gharar en Maysir Haram 10 hoofdstuk 3: Islamitische financieringsstructuren Inleiding Winst- en verliesdelingscontracten Mudarabah Musharakah Koop- en huurcontracten Murabaha Ijara Islamitische financieringen in de praktijk Voorkeur koop- en huurstructuren Kritiek 22 hoofdstuk 4: Het systeem van de Europese btw Harmonisatie Belaste prestaties Belastingplichtige Belastbare handelingen Maatstaf en tijdstip van heffing Vrijgestelde prestaties Aftrek van voorbelasting 30 hoofdstuk 5: Btw-consequenties van conventionele financieringsproducten Btw-consequenties van private equity investeringen Private equity Btw-consequenties Economische activiteiten Aftrek van voorbelasting Btw-consequenties van leasing Leasing Btw-consequenties van leasing als dienst Btw-consequenties van leasing als levering Btw-consequenties van rentedragende leningen Economische activiteit 43 2

3 5.3.2 Belastbare prestatie 44 hoofdstuk 6: Btw-consequenties van islamitische financiële producten Btw-consequenties van winst- en verliesdelingsconstructies Voorbeeld Musharaka financiering Voorbeeld mudarabah fiannciering Btw-gevolgen Rechtssubjecten Aankoop scooters door X In- en verkoop door X Winstdeling door X aan B Buy-out door X Btw-consequenties van koop- en huurfinancieringen Voorbeeld murabaha financiering Btw-consequenties murabaha financiering Voorbeeld ijara financiering Btw-consequenties ijara financiering 59 hoofdstuk 7: Herkwalificatie? Inleiding: de "UK approach" Fiscale neutraliteitsbeginsel Externe neutraliteit Juridische neutraliteit Economische neutraliteit Beoordeling prestaties Objectieve benadering Subjectieve benadering Fraus legis Combinatie van prestaties Beoordeling Vrijstellingen Strikte uitleg Vrijstelling van kredietverlening Herkwalificatie islamitische financieringen Mudarabah en musharakah financieringen murabaha financieringen ijara financieringen 74 Hoofdstuk 8: Conclusie 76 Literatuurlijst 79 Jurisprudentielijst 81 3

4 1 INLEIDING Met een totale waarde van $1.7 biljoen (1700 miljard) aan zogenoemde sharia compliant assets in 2013 en een gemiddelde groei van 17 procent de afgelopen zes opeenvolgende jaren vormt islamitisch financieren het snelst groeiende segment binnen de wereldwijde financiële sector. 1 Een islamitische financiering kenmerkt zich doordat de betrokken transacties worden verricht met inachtneming van islamitische principes. Het meest bekende principe in dit verband betreft het verbod op het betalen en ontvangen van rente, maar ook het verbod op het aangaan van te grote risico's speelt hierbij een belangrijke rol. Omdat deze factoren onlosmakelijk verbonden lijken met de conventionele westerse wijze van financieren, en het voor moslims dus niet toegestaan is dergelijke financieringen aan te gaan, zijn er de afgelopen jaren verschillende financieringsmethoden ontwikkeld die wel voldoen aan het islamitisch recht (sharia). Immers net als in het Westen, is er in de moslimwereld zowel sprake van vraag naar en aanbod van geld, als de behoefte aan instellingen die hierbij als intermediair optreden. Het episch centrum van het islamitische bankieren is gelegen in Maleisië. Daarna vormt Saoedi- Arabië de grootste op islamitische beginselen gebaseerde economie, gevolgd door Iran en de Verenigde Arabische Emiraten. 2 Hoewel de focus ligt in het Midden-Oosten en Azië, is er ook een duidelijke groei waar te nemen van deze rentevrije financieringen in westerse niet-moslim landen. 3 Aanbieders van islamitische financiële producten richten zich hierbij niet alleen op de moslims in de deze landen. Naast de enorme groei laten cijfers ook zien dat islamitische banken de afgelopen jaren beter weerstand hebben kunnen bieden tegen de economische crisis dan conventionele banken en financiële instellingen. 4 De algemeen aanvaarde opvatting is dat westerse banken een belangrijk aandeel hebben in het veroorzaken van deze crisis, onder meer door de buitensporige en onverantwoorde verlening van kredieten, investeringen in risicovolle assets en het aanbieden van onbegrijpelijke financiële producten. Er wordt dan ook gepleit voor een grondige herziening van het mondiale 1 World Islamic Banking Competitiveness Report , Ernst & Young Global Islamic Finance Development Report 2013, ICD Thomas Reuters, p D. Bassens, B. Derudder & F. Witlox, 'Searching for the Mecca of finance: Islamic financial services and the world city network', Royal Geographical Society: AREA /1, p A. Mobarek, A. Kalonov, 'Comparative performance analysis between conventional and Islamic banks: empirical evidence from OIC countries', Applied Economics /3, p

5 financiële systeem en het gedrag van bankiers. 5 Dit inzicht en de opkomst van het zogenaamde 'Socially Responsible Investing' heeft bijgedragen aan een toenemende belangstelling van nietmoslims voor islamitische financieringsmethoden. Zoals hierna zal blijken, brengen de regels die voortvloeien uit de sharia met zich mee dat de hiervoor genoemde oorzaken van financiële instabiliteit zich niet of in mindere mate zullen voordoen. Zo voorkomen het verbod op excessieve onzekerheid (gharar) en speculatie (qimar) alsook de voorkeur voor het afsluiten van winst- en verliesdelingsovereenkomsten tussen bank en cliënt het nemen van te grote risico's. Daarnaast verzekert het aangaan van 'asset-backed' financieringen een directe link tussen financiële transacties en de reële economie. 6 Echter ondanks de interesse in en de potentiële vraag naar islamitische financiële producten in het Westen kunnen een aantal factoren worden onderscheiden die een obstakel vormen voor verdere expansie. Een van deze factoren betreft de complexe regelgeving voor financiële instellingen. De financiële sector is de meest gereglementeerde sector binnen westerse economieën, daar zij, in tegenstelling tot andere sectoren, verantwoordelijk wordt gehouden voor het functioneren en de stabiliteit van de gehele economie. 7 De compliance met regelgeving van seculiere jurisdicties omtrent onder andere corporate governance, liquiditeitsvereisten en consumentenbescherming vormt een grote uitdaging voor de door de sharia beheerste financiële instellingen. 8 Een andere factor die de groei van islamitisch financieren in het Westen bemoeilijkt zijn de hoge kosten die eraan zijn verbonden in vergelijking met conventionele kredietverlening. Islamitische financieringsproducten verschillen van reguliere producten omdat zij zullen moeten voldoen aan de vereisten die voorvloeien uit de sharia. Dit brengt hoge monitoring- en screeningkosten met zich mee. Temeer ook omdat de Islamitische financiële markt nog in haar kinderschoenen staat en er nog geen sprake is van volledige consensus en standaardisatie omtrent sharia compliant 5 'Tegenlicht: de biecht van de bankier', VPRO NPO 2, 26 januari M. Mohieldin, 'Realizing the Potential of Islamic Finance', The World Bank: Economic Premise Note Series , p D. Llewellyn, The economic rationale for financial regulation, London: Financial Services Authority Occasional Paper Series 1999, p A. Belouafi & A. Belabes, ' Islamic finance in Europe: the regulatory challenge', Islamic Economic Studies /2, p

6 financieren. 9 Het islamitisch recht wordt door financiële instellingen, juristen en islamgeleerden verschillend geïnterpreteerd. Verhoging van de consistentie in de islamitische financiële regelgeving en de ontwikkeling van wereldwijde normbepalende organen staan dan ook hoog op de agenda. 10 Een omstandigheid die mogelijk van nog grotere invloed is op de transactiekosten van islamitische financieringen betreft het (potentiële) verschil in fiscale behandeling ten opzichte van conventionele financieringen. 11 Dit komt voort uit het feit dat de westerse fiscale wet- en regelgeving volledig is toegespitst op reguliere financiële instellingen en op rente gebaseerde financieringsconstructies. Een ongunstigere fiscale behandeling van islamitische financiële producten vergeleken met het conventionele alternatief leidt tot hogere kosten voor de afnemers van dergelijke producten en of een lager rendement voor islamitische financiële instellingen. Naarmate dit verschil in transactiekosten zal stijgen wordt het waarschijnlijker dat de transacties niet plaats zullen vinden. Verschillende Europese landen hebben zich de afgelopen jaren ingezet om factoren die de beschikbaarheid van 'halalkapitaal' mogelijk belemmeren te elimineren. Zo hebben onder andere het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Luxemburg zich actief ingespannen om het klimaat voor islamitisch financieren te verbeteren door wijzigingen door te voeren in fiscale wet- en regelgeving om zodoende een fiscaal level playing field te realiseren. 12 Als gevolg van het bijzondere karakter van islamitische financieringsconstructies, waarbij transacties gebaseerd zijn op de overdracht van reële goederen en het verlenen van reële diensten, speelt de btw een belangrijke rol. In het kader van de behandeling van het voorstel tot "wijziging van de Btw-richtlijn wat betreft de behandeling van verzekerings- en financiële diensten" 13 heeft de Commissie in 2007 opgemerkt dat er bij verschillende financiële instellingen de behoefte bestaat een btw-vrijstelling te verkrijgen voor transacties die nu niet vallen onder de vrijstellingsbepalingen vanwege de restricties die voortvloeien uit de sharia, maar gelet op hun 9 Islamic Finance Outlook, Standard & Poor s Islamic financial services industry stability report, Islamic Financial Services Board 2013, p K. Conway & S. Feese, 'The tax dilemma in islamic finance', International Tax Review , p F. Di Mauro e.a., Islamic finance in Europe, Frankfurt am Main: European Central Bank Occasional Paper Series , p Consultaion paper on modernising value added tax obligations for financial services and insurances, COM(2007)747 6

7 aard en oogmerk hier wel onder zouden moeten vallen. De Commissie achtte een behandeling van dit vraagstuk op dat moment echter niet opportuun vanwege het specialistische karakter en de relatief onderontwikkelde markt die zich beperkt tot een klein aantal lidstaten. 14 Nu, zeven jaar later, acht ik, gelet op de hiervoor omschreven groei en expansie van de islamitische financiële sector, het belang van een uniform beleid door de lidstaten met het oog op de interne markt en de behoefte van (islamitische) investeerders aan een stabiel en transparant belastingklimaat, een analyse van dit vraagstuk wel degelijk opportuun, en zal deze dan ook voor mijn rekening nemen. De volgende probleemstelling vormt de kern van deze analyse: "Worden islamitische financiële producten en soortgelijke conventionele financiële producten naar huidig recht voor de Europese btw op dezelfde wijze behandeld, en zo niet, zouden zij, in het kader van het neutraliteitsbeginsel, op eenzelfde wijze moeten worden behandeld, en zo ja, op welke wijze?" Ter beantwoording van deze probleemstelling zal een vergelijking worden gemaakt tussen de btw-gevolgen (hoofdstuk 4) van conventionele financieringsproducten enerzijds (hoofdstuk 5) en die van islamitische financiële producten anderzijds. (hoofdstuk 6) De financieringsmethoden die worden gehanteerd door Islamitische banken en financiële instellingen worden uiteengezet in hoofdstuk 3 en zijn het rechtstreekse gevolg van de principes die voortvloeien uit de Koran en geïmplanteerd zijn in het islamitische financiële systeem. (hoofdstuk 2) In hoofdstuk 7 zal vervolgens worden ingegaan op de vraag of het fiscale neutraliteitsbeginsel noopt tot een herkwalificatie van bepaalde islamitische financieringsproducten waardoor de btwbehandeling van die producten gelijk zal worden getrokken met die van het conventionele equivalent. Hierbij is het de vraag, gelet op het objectieve karakter van de btw, welke producten met elkaar vergelijkbaar zijn en een gelijke behandeling rechtvaardigen. 14 Commission Staff Working Document, Impact Assessment, COM(2007)747 final, SEC(2007)1555, p. 26 7

8 2 BEGINSELEN VAN ISLAMITISCH FINANCIEREN 2.1 SHARIA Waar het moderne islamitisch financieren slechts een kleine veertig jaar geleden een concrete vorm heeft gekregen, dateren de grondbeginselen waarop zij gebaseerd is uit het jaar 650, welke sindsdien onveranderd zijn gebleven. De Sharia heeft als voornaamste doel het beschermen en behouden van een zestal basiswaarden, te weten: religie, het menselijk leven, procreatie of voortplanting, bezit, intellect en eerbied. Vanuit deze primaire waarden komen een vijftal secundaire doelstellingen voort, alsmede een achttal socio-economische rechten, welke allen dienen te leiden tot een rechtvaardige samenleving, waarin het moraal een centrale plaats inneemt. 15 De naleving van deze waarden, doelstellingen en rechten geschiedt aan de hand van wetgeving, als omschreven in de Koran en Sunna, hetgeen ook het toetsingskader vormt van het islamitisch financieren. 2.2 GRONDBEGINSELEN VAN ISLAMITISCHE FINACIERINGEN. Islamitische financieringstransacties dienen in de eerste plaats te voldoen aan het islamitische contractenrecht in het algemeen. Uitgangspunten in dit kader zijn evenwichtige relatie tussen partijen, eerlijkheid, rechtvaardigheid en ethiek. 16 Daarnaast omvat de Sharia een aantal regels die specifiek betrekking hebben op islamitische financieringen en financiele transacties. Deze regels betreffen het verbod op riba, gharar en maysir of qimar, alsmede een algeheel verbod op datgene wat volgens de Islam als haram wordt beschouwd. 15 M. Ayub, Understanding Islamic Finance, Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons 2009, p M. Ayub, Understanding Islamic Finance, Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons 2009, p. 64 8

9 2.2.1 Riba Zij die de woeker eten zullen niet anders opstaan dan zoals opstaat hij die de Satan omstoot door aanraking. 17 Dit is een van de regels uit de Koran die leidt tot de meest karakteristieke eigenschap van Islamitisch financieren; namelijk het verbod op het berekenen en betalen van rente. De term riba omvat echter meer dan alleen rente in de westerse betekenis van het woord. Er wordt in de Koran en Sunna onderscheid gemaakt tussen twee vormen van riba: de riba alnasi a en de riba al-fadl. De eerste vorm van riba betreft een ruil waarbij de tegenprestatie later plaatsvindt en een van de tijd afhankelijke opslag krijgt. De tweede vorm betreft riba op basis van ongelijke ruil. 18 Geld mag slechts gebruikt worden als ruilmiddel. Het concept 'time value of money', waarop het gehele westerse economische systeem is gebaseerd, komt dan ook niet voor in het islamitische recht. In beide gevallen geldt dat riba iedere stijging van een verschuldigde hoofdsom in het kader van een financieringsovereenkomst inhoudt, die niet is gebaseerd op een evenredige stijging in arbeid, goederen, risico's of kennis, en derhalve wordt beschouwd als haram. 19 Een en ander heeft tot gevolg dat transacties binnen de islamitische financieringspraktijk ' assetbacked' dienen te zijn, waardoor toegevoegde waarde gecreëerd kan worden. 20 Daarnaast dient de financierende partij bij iedere financieringstransactie een bepaalde mate van risico te dragen Gharar en Maysir Gharar zijn overmatige onzeker- en onduidelijkheden in contractuele overeenkomsten en transacties, alsmede het nemen van onnodige risico s hierin. Dit leidt tot een tweetal eisen waaraan financieringsovereenkomsten dienen te voldoen. Ten eerste dienen zowel de prestatie als de tegenprestatie tot in detail gespecificeerd te worden. Dit geldt voor zowel de betreffende hoeveelheid, kwaliteit, prijs en leveringsdata. 17 Soera 2: H. Visser, 'De basisbeginselen van islamitisch financieren en financieren zonder rente in het jodendom, christendom en de islam', in: O. Salah, Islamitisch bankieren: van religieuze principes naar financiële transactiestructuren, Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2011, p M. Ayub, Understanding Islamic Finance, Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons 2009, p M. Ayub, Understanding Islamic Finance, Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons 2009, p M. Ayub, Understanding Islamic Finance, Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons 2009, p

10 Daarnaast dient het zeker te zijn dat er geleverd zal worden. Hieraan wordt voldaan indien de te leveren goederen op het moment van aangaan van de overeenkomst niet nog te vervaardigen goederen betreffen en in het bezit van de leverancier zijn. 22 Voorts staat het verbod op gharar aan de basis van het verbod op maysir. Maysir, is het verbod op speculatie of gokken, met als oogmerk het vergaren van rijkdom, al dan niet ten koste van een ander Haram Een laatste verbod betreft dat op investeringen in door de Sharia verboden goederen en diensten; bijvoorbeeld alcohol of varkensvlees, alsook de entertainment- en tabaksindustrie. Onder deze investeringen worden tevens investeringen in bedrijven die inkomsten genieten door de verkoop van haram goederen gerekend, zoals bijvoorbeeld restaurants, casino's en supermarkten. Een Halal financiering impliceert echter niet per definitie een investering in een Islamitische onderneming, al dient de gefinancierde partij in beginsel aan de eerder genoemde voorwaarden te voldoen H. Visser, 'De basisbeginselen van islamitisch financieren en financieren zonder rente in het jodendom, christendom en de islam', in: O. Salah, Islamitisch bankieren: van religieuze principes naar financiële transactiestructuren, Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2011, p M. Ayub, Understanding Islamic Finance, Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons 2009, p H. Visser, 'De basisbeginselen van islamitisch financieren en financieren zonder rente in het jodendom, christendom en de islam', in: O. Salah, Islamitisch bankieren: van religieuze principes naar financiële transactiestructuren, Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2011, p

11 3 ISLAMITISCHE FINANCIERINGSSTRUCTUREN 3.1 INLEIDING Gelet op de in het vorige hoofdstuk omschreven islamitische principes en beginselen, kan er door moslims niet op reguliere wijze worden gefinancierd. Het fundament van het conventionele financiële systeem wordt immers gevormd door rente. Banken en andere financiële instellingen vervullen een onmisbare rol binnen iedere moderne samenleving. Naast het faciliteren van verschillende financiële diensten als verzekeringen en betalingsdiensten treden zij op als intermediair tussen spaarders en leners om zodoende te voorzien in de behoefte aan het verlichten van budgetbeperkingen van ondernemingen en daarmee economische activiteiten te faciliteren. 25 Om het functioneren als intermediair en de allocatie van kapitaal met succes te laten verlopen dienen financiële instellingen producten aan te bieden die aan de ene kant spaarders en investeerders een voldoende mate van beloning bieden en aan de andere kant kapitaalvragers van kapitaal voorzien tegen een acceptabele prijs. De hoogte van de beloning en de prijs van het kapitaal wordt door conventionele banken uitgedrukt in rente en is afhankelijk van factoren als looptijd, liquiditeit en mate van risico. Het feit echter dat Islamitische bankiers geen rente mogen berekenen en betalen wil niet zeggen dat zij het ter beschikking stellen van kapitaal niet belonen en het lopen van risico niet in rekening brengen. 26 Waar sharia geleerden, maar ook Westerse economen 27 zich afvragen hoe een economie draaiende gehouden kan worden die is gebaseerd op de handel in geld tegen rente en daarmee verwordt tot een spookeconomie, gaat het in dit hoofdstuk om de vraag op welke manier een economie kan worden ingericht waarin geen rente wordt gehanteerd en louter wordt gehandeld in reële goederen ten behoeve van de reële economie. Hoe gaan islamitische financiële instellingen om met aan de ene kant de idealen en verantwoordelijkheden die voortvloeien uit de islam en aan de andere kant de dagelijkse financiële behoeften van de moderne maatschappij? 25 M. Hanif, 'Differences and similarities in islamic and conventional banking', International Journal of Business and Social Sciences, :2,p M. Iqbal & D. Llewellyn, Islamic Banking and Finance: New Perspectives on Profit Sharing and Risk, Northampton: Edward Elgar Publishing Inc 2002, p Oud-topbankier Herman Wijffels laat zich in een uitzending van tegenlicht: de biecht van de bankier, 26 januari 2014 uit over de huidige stand van zaken van het bancaire stelsel en pleit hierin onder andere voor een dienstbare rol van banken aan de reële economie, waarvan nu geen sprake meer is. 11

12 Vanuit deze behoefte hebben Islam geleerden, juristen en financiële experts de afgelopen jaren verschillende producten ontwikkeld die voldoen aan de sharia, maar tegelijkertijd een levensvatbaar verdienmodel vormen voor financiële instellingen. Elk van de gehanteerde financieringsmethoden wordt door een verplicht ingestelde sharia raad op hun sharia-conformitieit gecontroleerd. Middels bindende adviezen, fatwa's, kan de raad, bestaande uit Islam geleerden en financiële experts, individuele transacties afwijzen, aanpassen of toestaan. 28 Daar fatwa's persoonlijke interpretaties van de sharia betreffen, zal het voorkomen dat de ene raad een transactie goedkeurt die door een andere raad is afgekeurd. Sommige raden zullen immers zijn samengesteld uit wat meer liberale leden, terwijl andere worden bemand door leden met een conservatievere houding. Teneinde de groei van de islamitische financiële sector te ondersteunen door eenheid in beleid te creëren en te waarborgen werd in 1991 door enkele financiële instellingen de Accounting and Auditing Organisation for Islamic Financial Institutions (AAOIFI) opgericht. Deze internationale onafhankelijke non-profit instelling, gevestigd in Bahrein, zet zich in voor de standaardisatie van de internationale islamitische financieringspraktijk en financiële verslaggeving conform de sharia. 29 Daarnaast draagt ook de in 2002 opgerichte en in Maleisië gevestigde Islamic Financial Services Board (IFSB) actief bij aan de harmonisatie en stabilisatie van de internationale islamitische financiële dienstenindustrie. 30 Ondanks deze inspanningen ten behoeve van een geharmoniseerd islamitisch financieel stelsel is er nog steeds sprake van een zekere mate van rechtsonzekerheid. De voornaamste oorzaak hiervan is het ontbreken van een hoogste regelgevende autoriteit. Ook het ontbreken van precedentwerking van fatwa's leidt tot een verplichte sharia-conformiteitstoets van iedere individuele transactie. 31 Desalniettemin kan er een aantal basiscontracten worden onderscheiden dat wordt gehanteerd door islamitische financiële instellingen van waaruit financieringstransacties worden vormgegeven. Deze contracten kunnen worden verdeeld in twee hoofdcategorieën: 28 B. Verhoef, S. Azahaf & W. Bijkerk, Islamic Finance and Supervision: an explanatory analysis, Amsterdam: De Nederlandsche Bank Occasional Studies 2008 vol.6/no.3, p < 30 < 31 H. Visser, 'De basisbeginselen van islamitisch financieren en financieren zonder rente in het jodendom, christendom en de islam', in: O. Salah, Islamitisch bankieren: van religieuze principes naar financiële transactiestructuren, Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2011, p

13 samenwerkingscontracten op basis van winst- en verliesdeling en koop- en huurcontracten op basis van een vast rendement. 32 Behalve ten aanzien van hun structuur, onderscheiden deze categorieën zich van elkaar voor wat betreft hun 'sharia gehalte'. De eerste categorie is de oudste en meest zuivere financieringsvorm en wordt ook wel betiteld als 'sharia based'. Dit in tegenstelling tot de tweede categorie, die slechts als 'shariah compliant' wordt beschouwd. 3.2 WINST- VERLIESDELINGSOVEREENKOMSTEN Zoals beschreven in het vorige hoofdstuk, leiden de verboden en principes van de sharia ertoe dat islamitische financiële instellingen hun financieringen altijd dienen te koppelen aan reële activa waarover zij in voldoende mate een commercieel risico lopen. Scheve economische machtsverhoudingen leiden immers tot 'immorele en schadelijke financiële producten.' 33 Het financieren in de vorm van een samenwerkingsverband gebaseerd op winst- en verliesdeling wordt dan ook beschouwd als de meest zuivere islamitische financieringswijze. 34 Hierbij treden financiers op als partners waardoor zij risico delen en geen vaste vergoeding ontvangen, maar meedelen in winsten en verliezen. Islamitische financiële instellingen voorzien op deze wijze niet alleen hun klanten van vermogen, maar trekken ook zelf kapitaal aan van investeerders op basis van dergelijke contracten. 35 Er kunnen twee hoofdvormen van winst- en verliesdelingscontracten worden onderscheiden: Mudarabah en Musharakah Mudarabah Mudarabah is een Arabische term, ontleend uit de Koran en verwijst naar het bewandelen en bereizen van de wereld en stelt handelaren in staat winstgevende mogelijkheden te ontdekken De hiernavolgende beschrijvingen van de verschillende financieringscontracten zijn, tenzij anders aangegeven, gebaseerd op het toonaangevende boek op dit gebied van sjeik Muhammed Taqi Usmani: M.T. Usmani, An Introduction to Islamic Finance, New Delhi, India: Idara Isha'at-e-Diniyat 2008, p M.T. Usmani, An Introduction to Islamic Finance, New Delhi, India: Idara Isha'at-e-Diniyat 2008, p S. Rahman, Shari'ah Basis of the Products of Islamic Banks, Karachi, Pakistan: Shafiq ur Rahman 2010, p M. Ayub, Understanding Islamic Finance, Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons 2009, p s. Aroonpoolsup, Islamic financial markets: performance and prospects (promotieonderzoek Aligarh Muslim University, India), p.126 < 13

14 Mudarabah is dan ook een oud fenomeen dat al vroeg in de middeleeuwen, nog voor de Islamitische tijd overal in Europa werd gebezigd. Het feit dat ook Profeet Mohammed zelf deze financieringsmethode hanteerde laat weinig ruimte voor twijfel over de shariacomformiteit ervan. In een Mudarabah contract wordt er een samenwerkingsverband gecreëerd waarbij de ene partner (rabb-ul mal) kapitaal inbrengt en de andere partner (mudarib) arbeid en ondernemerschap. 100% RABB-UL MAL (financier) kapitaal 50% ONDERNEMING WINST VERLIES MUDARIB (ondernemer) management 50% figuur 1: Mudarabah financiering De investeerder bekleedt de rol van slapende partner en bemoeit zich niet met het management van de onderneming. Deze managementtaak ligt bij de mudarib die optreedt als 'working partner' van de investeerder en als taak heeft winst te maken. De mudarib is geautoriseerd om van het ingebrachte kapitaal vooraf in de overeenkomst gespecificeerde goederen aan te schaffen, die hij vervolgens aan kan wenden naar eigen inzicht, mits in het kader van de normale bedrijfsvoering. Het ingebrachte kapitaal blijft eigendom van de investeerder, evenals de activa die ermee worden aangewend. Ook op een eventuele waardestijging van de ingebrachte of aangekochte activa kan de mudarib geen aanspraak maken. De mudarib heeft slechts recht op een gedeelte van de winst die wordt behaald door de onderneming. Deze winst wordt conform een vooraf vastgelegde verdeelsleutel gedeeld tussen beide partners. Hierbij mag voor geen van de partijen een vaste vergoeding worden gecontracteerd. De winstdeling kan slechts plaatsvinden op basis van een vooraf overeengekomen percentage van de winst (bijvoorbeeld 50%). Daar de Mudarib geen kapitaal heeft geïnvesteerd, komt eventueel verlies geheel voor rekening van de investeerder. Dit is slechts anders indien er sprake is van nalatigheid of bedrog van de 14

15 mudarib. In dat geval is hij aansprakelijk voor de daaruit ontstane schade. 37 In alle andere gevallen blijft de schade voor de mudarib beperkt tot zijn onbetaald verrichte arbeid. Het is voor hem immers niet mogelijk om naast een vast percentage van de winst ook een salaris, fee of andere vergoeding voor zijn arbeid te bedingen Musharakah Een tweede samenwerkingscontract op basis van winst- en verliesdeling is het musharakah contract. Musharakah, het Arabische woord voor delen, komt in grote mate overeen met het mudarabah contract. Een belangrijk verschil is echter dat bij een musharakah contract alle betrokken partijen kapitaal inbrengen. PARTNER I (BANK) PARTNER II (ONDERNEMER) kapitaal (600) kapitaal (400) management 60% 50% ONDERNEMING WINST VERLIES 50% figuur 2: Musharakah financiering 40% Tenzij anders overeengekomen hebben beide partijen het recht deel te nemen aan het management van de onderneming. Indien wordt overeengekomen dat een der partijen zal optreden als slapende partner, zal deze slechts gerechtigd zijn tot een percentage van de winst dat het percentage van zijn kapitaalinbreng ten opzichte van de totale kapitaalinbreng niet overstijgt (i.c. 60%) en met een maximum van zijn eigen inbreng (i.c. 60). 37 "Our tribal leader, al 'Abbas ibn 'Abd al Muttalib, whenever he paid money out in mudarabah, would stipulate to his partner that he must not cross over water with his money, or make camp in a dry riverbed, or buy a fractious mount with it. If his partner did any of those things, he would be held personally responsible. When news of these conditions reached the Prophet of Allah, upon him be peace, he endorsed them." 15

16 In geval beide partijen participeren in het management van de onderneming wordt de winst verdeeld conform een vooraf overeengekomen percentage. Net als bij een mudarabah contract betreft dit een percentage van de winst en niet van het geïnvesteerde kapitaal en is iedere andere vergoeding onafhankelijk van de winst niet toegestaan. Waar bij een mudarabah financiering alle verliezen worden gedragen door de investeerder, geschiedt de verliesverdeling bij een musharaka financiering altijd naar rato van het geïnvesteerde kapitaal door de partners. Er mag vooraf geen verliesverdeling worden overeengekomen die afwijkt van dit percentage (i.c. 60/40). Een ander verschil met een mudarabah contract is dat beide partijen ook gezamenlijk eigenaar zijn van de activa die worden aangewend met het ingebrachte kapitaal. Naar rato van hun investering kunnen beide partijen dus delen in de winst die ontstaat uit een eventuele waardestijging van die activa. Een afgeleide vorm van musharaka is afnemende musharaka. Hierin delen de financier en de klant de eigendom van een (onroerend)zaak of een onderneming, waarbij het aandeel van de financier wordt onderverdeeld in verschillende units. De klant betaalt huur voor het gebruik van dat deel van de asset dat in eigendom is van de financier. Het eigendom van de financier wordt vervolgens in vooraf overeengekomen termijnen gekocht door de klant, waarbij dus telkens ook de hoogte van de huur afneemt. Hiermee vergroot de klant zijn eigen aandeel, totdat hij uiteindelijk de volle 100% in bezit heeft. 3.3 KOOP- EN HUURCONTRACTEN Naast de winst en verliesdelingscontracten wordt de tweede hoofdcategorie van de islamitische financieringsmethoden gevormd door koop- en huurcontracten. Het basisprincipe van deze contracten is dat de bank de aankoop van bepaalde activa financiert en vervolgens tegen een vooraf vastgestelde winstmarge (markup) doorverkoopt of verhuurt aan de klant. De meest voorkomende financieringen op basis van koop- en huurcontracten zijn de Murabaha en de Ijara financiering. 16

17 3.3.1 Murabaha Murabaha is een term afkomstig uit het islamitisch recht en staat voor een type verkoop waarbij de verkoper aan de koper inzicht geeft in de door hem gemaakte kosten ten behoeve van de verkrijging van het goed en in de winstmarge die hij hieraan toevoegt. Murabaha betreft in deze zin dus op zichzelf geen financieringsmethode maar een bepaalde wijze van verkoop. Indien men echter in de context van het bankwezen spreekt over een murabaha financiering heeft men het over de financieringsmethode waarbij de murabaha verkoop een onderdeel vormt. In tegenstelling tot musharakah en mudarabah, is murabaha van nature dus geen financieringsmethode. Toch hebben islamitische instellingen in de loop der tijd na goedkeuring van progressieve sharia geleerden murabaha als financieringsmethode geïmplementeerd (meer hierover: par.34). Dergelijke financieringen dienen wel aan verschillende voorwaarden te voldoen teneinde het predicaat 'sharia compliant' te verdienen. Anders gezegd; een murabaha overeenkomst is nietig indien deze niet alle hiernavolgende elementen bevat en is voldaan aan de hieraan vanuit de sharia gestelde voorwaarden. VERKOPER activum kostprijs ISLAMITISCHE BANK activum kosten + winstopslag (betaling in termijnen) KLANT figuur 3: Murabaha financiering Allereerst komt de klant met de financier in het murabaha contract overeen dat de financier ten behoeve van de klant, die zelf niet over voldoende financiële middelen beschikt, een bepaald goed koopt van een derde, bijvoorbeeld een machine. Het is essentieel dat het hier een aankoop van een reëel goed betreft, en dus niet de financiering van een reeds door de klant aangeschaft goed, of de financiering van andere ondernemingskosten als salarissen of de energierekening. Wel is het toegestaan dat indien het een zeer specifiek goed betreft de klant wordt gemachtigd om het goed op naam en voor rekening van de financier aan te kopen. Het eigendom en het risico wordt hierbij gedragen door de financier. 17

18 Een volgend element van de murabaha overeenkomst betreft de toezegging van de klant het goed te kopen van de financier. Voordat deze doorverkoop kan plaatsvinden is het van groot belang dat de financier het goed enige tijd in bezit heeft gehad, fysiek dan wel middellijk, om zodoende een bepaalde mate van risico te creëren. Middellijk bezit in dit verband betekent dat de financier het goed niet fysiek onder zich heeft, maar er wel de controle over heeft en de mogelijkheid er over te beschikken. Alle rechten en plichten, waaronder het risico op schade en verlies behoren in dat geval toe aan de financier. Nadat het goed in bezit is gekomen van de financier zal de klant er een bod op uitbrengen. De hoogte van dit bod is vooraf tussen beide partijen overeengekomen en bestaat uit de kosten voor de financier van de aankoop van het goed en een winstopslag. Het kostenelement van de prijs bestaat uit alle kosten die de financier maakt om het betreffende goed te verkrijgen. Dus niet alleen de aankoopprijs maar bijvoorbeeld ook de vervoerskosten en invoerrechten zullen worden doorberekend. Terugkerende kosten als salarissen en de huur van een pand vallen hier niet onder, maar worden gedekt door de winstopslag. Ook de hoogte van de winstopslag wordt vooraf overeengekomen. Meestal wordt in dit kader aangesloten bij de huidige rentestand. Hierbij hanteert men de London Interbank Offered Rate (LIBOR). Indien de prijs eenmaal is overeengekomen, mag deze niet meer aan verandering onderhevig zijn. Het verhogen van de prijs na het moment van verkoop, omdat bijvoorbeeld een betalingstermijn wordt overschreden, is dus verboden. De verkoop vindt ten slotte plaats nadat het uitgebrachte bod door de financier wordt geaccepteerd en waarmee het eigendom wordt overgedragen aan de klant. Hierbij wordt aan de klant uitstel van betaling (in termijnen) verleend zodat deze in zijn kredietbehoefte wordt voorzien Ijara Ijara, dat letterlijk 'iets verhuren' betekent, komt in grote mate overeen met murabaha. In beide gevallen draagt de financier een goed over tegen een vergoeding. Echter waar bij een murabaha financiering het gehele eigendom door de financier wordt overgedragen aan de klant, blijft het eigendom van het goed bij een ijara transactie in handen van de financier en draagt hij slechts het 18

19 recht van vruchtgebruik over aan de klant. De huurprijs bestaat uit de kosten gemaakt door de financier en een winstopslag waar, net als bij een murabaha financiering, wordt aangesloten bij LIBOR. Net als murabaha vormt ijara op zichzelf geen financieringsmethode maar een gewone zakelijke transactie. Deze transactie is toegestaan onder islamitisch recht, mits het voldoet aan de door de sharia voorgeschreven regels hieromtrent. Wil een islamitische financiële instelling gebruik maken van ijara als financieringsmethode dient het deze regels te eerbiedigen. VERKOPER activum kostprijs ISLAMITISCHE BANK recht van vruchtgebruik huur KLANT figuur 4: Ijara financiering Net als bij een murabaha financiering is het van belang dat de financier bij een ijara financiering enig risico loopt. Het is immers vanuit het islamitisch recht verboden winst te behalen uit een eigendom zonder dat hier voor de eigenaar risico's aan zijn verbonden. Het is dus van belang dat de financier als eigenaar van het goed ook alle kosten draagt die de verkrijging van het goed met zich mee brengt, zoals vervoerskosten en invoerrechten. Hoewel het de financier wel is toegestaan deze kosten door te berekenen aan de klant in de te betalen huurprijs blijft hij voor deze kosten aansprakelijk. In tegenstelling tot wat bij conventionele financial lease contracten gebruikelijk is, mag de betalingsverplichting van geen van de kosten die horen bij het eigendom van het goed worden overgedragen aan de klant. Tenzij er sprake is van nalatigheid aan de kant van de klant, ligt het risico op schade aan het goed bij de financier. De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door factoren die buiten de controle van de klant liggen kan niet bij hem worden gelegd. Ook de verzekering van het goed komt voor rekening van de financier. Verder is het gebruikelijk om in leasecontracten de bepaling op te nemen dat het goed aan het einde van de leaseperiode wordt overgedragen aan de klant. De financier heeft dan immers zijn gemaakte kosten terugverdiend en een winst gemaakt. In een ijara contract is een dergelijke bepaling echter niet toegestaan. De sharia verbiedt het om de ene transactie te verbinden aan de andere, waarbij de ene transactie een noodzakelijke voorwaarde vormt om de andere te laten 19

20 plaatsvinden. Hiervan is sprake indien contractueel wordt vastgelegd dat de lease transacties pas zullen plaatsvinden indien het activum wordt overgedragen aan het eind van de leaseperiode. Omdat het eigendom van het activum bij de financier blijft staat het hem vrij om, aan het eind van de leaseperiode, te beschikken over het goed. Het is de financier echter wel toegestaan om naast het aangaan van de leaseovereenkomst een eenzijdige belofte te doen om na het verstrijken van de leaseperiode een nieuwe overeenkomst aan te gaan waarin het goed tegen een symbolische vergoeding zal worden overgedragen. Hierdoor verkrijgt de cliënt als het ware een koopoptie, die hij uiteindelijk al dan niet kan effecturen. Hij is hier dus niet aan gebonden. Een dubbelzijdige belofte zou immers gelijk staan aan een contract dat pas ingang vindt op een toekomstig tijdstip en onder een toekomstige voorwaarde, hetgeen verboden is onder islamitisch recht. 3.4 ISLAMITISCHE FINANCIERINGEN IN DE PRAKTIJK voorkeur koop- en huurstructuren Hoewel de winst- en verliesdelingscontracten zoals gezegd in theorie de basis vormen van sharia conform financieren blijkt dit in de praktijk anders te zijn. Veruit het grootste deel van alle islamitische financieringen wereldwijd vindt plaats middels koop- en huurcontracten. Bij veel islamitische financiële instellingen ligt dit percentage zelfs tussen de 80 en de 90 procent. 38 Dit heeft een aantal oorzaken. Een belangrijk verschil tussen koop- en huurcontracten en winst- en verliesdelingscontracten wordt gevormd door het feit dat bij deze laatste financieringsmethode het rendement dat door financiers wordt behaald, afhangt van de prestaties van de andere contractspartij. Dit in tegenstelling tot koop- en huurcontracten waarbij een betalingsverplichting voor de gefinancierde partij wordt overeengekomen ongeacht diens prestaties. Een bekend economisch probleem dat vanwege dit verschil vooral optreedt bij winst- en verliesdelingscontracten is dat van asymmetrische informatie. 39 Hiervan is sprake indien er bij 38 A. Samad, N. Gardner & B. Cook, ' Islamic Banking and Finance in Theory and Practice: The Experience of Malaysia and Bahrain', The American Journal of Islamic Social Sciences :2, p M. Iqbal & D. Llewellyn, Islamic Banking and Finance: New Perspectives on Profit Sharing 20

21 een transactie een der contractspartijen over meer informatie beschikt dan de andere. Informatie asymmetrie is de bron van andere economische problemen zoals beschreven in de principaalagenttheorie waarbij de principaal (de financier) niet over alle informatie beschikt, omdat deze bepaalde taken laat uitvoeren door een agent (de gefinancierde partij). Indien daarbij de belangen van de agent niet parallel lopen met die van de principaal kan het probleem van moral hazard ontstaan, hetgeen wordt versterkt indien de agent niet de (volledige) kosten hoeft te dragen van zijn acties. 40 Dit probleem is dan ook sterk aanwezig bij mudarabah financieringen. Het niet delen in eventuele verliezen kan de incentive van de agent om zich maximaal in te spannen doen afnemen en het nemen van (te) grote risico's doen toenemen.. 41 Hoewel in tegenstelling tot een mudarabah financiering bij musharakah eventuele verliezen wel worden gedeeld schuilt ook hier een moral hazard bij de gefinancierde partij om zich niet voor winstoptimalisatie in te spannen. Een winst van 2 procent zal bij een 50/50 winstdeling nog altijd 1 % pure winst opleveren, terwijl er bij financieringen op basis van een vaste vergoeding eerst nog deze vergoeding van de winst dient te worden afgetrokken. Bovendien bestaat er bij mudarabah als musharaka contracten de gefinancierde partij er baat bij hebben de werkelijk behaalde winst zo laag mogelijk te presenteren. 42 Het risico bestaat dat de agent zich laat verleiden tot de consumptie van extralegale voordelen en onttrekkingen uit de onderneming (shirking). Om de problemen die voortkomen uit informatie asymmetrie te voorkomen, dient er eenvoudigweg geïnvesteerd te worden in het verkrijgen van informatie. De kosten voor de Islamitische financiële instellingen die gepaard gaan met het screenen van de cliënten en het monitoren van hun handelen zijn aanzienlijk. 43 and Risk, Northampton: Edward Elgar Publishing Inc 2002, p J. Stiglitz & C. Walsh, Principles of Microeconomics, New York: W.W. Norton & Company Inc 2006, p A. Kahlil, C. Rickwood & V.Murinde, 'Evidence on agency-contractual problems in mudarabah financing operations by Islamic banks', in: M. Iqbal & D. Llewellyn, Islamic Banking and Finance: New Perspectives on Profit Sharing and Risk, Northampton: Edward Elgar Publishing Inc 2002, p H. Ahmed, 'Incentive-compatible profit-sharing contracts: a theoretical treatment', in: M. Iqbal & D. Llewellyn, Islamic Banking and Finance: New Perspectives on Profit Sharing and Risk, Northampton, Verenigd Koninkrijk: Edward Elgar Publishing Inc 2002, p S. Douma & H. Schreuder, Economic Approaches to Organizations, Harlow: Pearson ed. Ltd. 2009, p

22 Naast de problematiek die ontstaat door de gevolgen van informatie asymmetrie vormt de moeilijkheid om nakoming van de verbintenis af te dwingen indien de geldnemer in gebreke blijft een belangrijk obstakel bij winst- en verliesdelingscontracten. 44 Indien een contractspartij verzuimt in zijn betalingsverplichting kan er als gevolg van het ribaverbod geen boete worden opgelegd. Het opleggen van een boete vanwege het te laat voldoen van een betaling creëert namelijk een rechtstreeks verband tussen de vergoeding voor een financiering en de tijd. Bovendien dient een boete, indien deze in uitzonderlijke gevallen wel wordt toegestaan, te worden afgestaan aan charitatieve doelen. Dit probleem speelt minder bij huur- en koopcontracten, waarbij een onderpand de schade als gevolg van niet nakoming van de verbintenis kan verkleinen. Naast de kosten en risico's die verbonden zijn aan winst- en verliesdelingsovereenkomsten kan ook de aard van de kredietbehoefte van de geldnemer reden zijn om voor een andere financieringsmethode te kiezen. Indien de klant geen financiering wenst voor zijn gehele onderneming of een bepaald project, maar voor een specifiek goed, zoals een nieuwe machine of een transportmiddel, zijn mudabarah en musharakah financieringen niet geschikt omdat het niet eenvoudig, zo niet onmogelijk, is om de aan die activa toe te schrijven winst te bepalen Kritiek De voornoemde factoren hebben geleid tot een verschuiving in het gebruik van financieringsmethoden; islamitisch financiële instellingen gaan steeds sneller en vaker over tot het aangaan van koop- en huurcontracten. Volgens critici is het islamitisch financieren hiermee omgeslagen naar het imiteren van het op rente gebaseerde conventionele financieren, hetgeen zij aanvankelijk juist beoogden te vervangen. 46 Ook vooraanstaand sharia-geleerde en lid van de sharia raad van de AAOIFI sjeik 44 H. Visser, 'Islamitisch bankieren: financieren met hindernissen', in: P. Kruiniger (red.), Recht van de Islam 23, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2009, p H. Visser, 'Islamitisch bankieren: financieren met hindernissen', in: P. Kruiniger (red.), Recht van de Islam 23, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2009, p M. El-Gamal, '"interest"and the Paradox of Contemporary Islamic Law and Finance', Fordham International Law Journal /1, p

23 Muhammed Taqi Usmani hekelt deze ontwikkeling en benadrukt dat murabaha en ijara geen oorspronkelijke shariaconforme financieringsmethoden zijn en dat er slechts van het principe van winst- en verliesdeling dient te worden afgeweken in die gevallen waarbij musharaka of mudarabah geen optie zijn, en ook dan alleen onder strikte voorwaarden. 47 Vooral het aansluiten bij LIBOR voor het bepalen van de hoogte van de markup bij murabaha en Ijara financieringen leidde tot kritische geluiden omtrent het sharia gehalte van dergelijke producten. De hoogte van de winst voor de kredietverstrekker werd op die wijze namelijk mede bepaald door de stand van een bepaalde rente en zou net als het hanteren van rente op grond van het ribaverbod niet moeten worden toegestaan. 48 Usmani gaat hier echter niet in mee en stelt dat indien murabaha- en ijaracontracten aan alle voorwaarden voldoen er sprake is van een legitieme verkoop en verhuur, en dat het hanteren van een bepaalde rentestand slechts dient als benchmark voor het bepalen van de winstopslag. Als voorbeeld noemt hij twee broers waarvan er een handelt in alcoholische drank, hetgeen in strijd is met de sharia, en de ander in frisdrank. Omdat de laatste evenveel winst wil maken als de eerste hanteert hij dezelfde marges als zijn broer. Het feit dat deze marges gehanteerd worden bij haram transacties maakt zijn legitime verkoop niet ook haram. 49 Ik zet echter mijn vraagtekens bij de kwaliteit van een dergelijke redenering. De vraag in welk opzicht de gehanteerde markup naar haar aard verschilt van rente wordt mijns inziens namelijk omzeild. Ook in het kader van andere controversiële onderwerpen wordt op deze wijze geargumenteerd, vaak door shariageleerden die zitting nemen in de AAOIFI en tevens nauw betrokken zijn bij de islamitische financiële praktijk. Gamal stelt treffend in dit verband dat de meeste islamitische financiële producten net zoveel verschillen van de conventionele varianten als wijwater verschilt van kraanwater; namelijk door dat zij gecertificeerd zijn door religieuze personen. 50 Hoewel de discussie rondom de op LIBOR gebaseerde markups is vedwenen nu er eind 2011 een aantal islamitische financiële instellingen een eigen benchmark heeft gelanceerd: de Islamic 47 M.T. Usmani, An Introduction to Islamic Finance, New Delhi: Idara Isha'at-e-Diniyat 2008, p M. El-Gamal, '"interest"and the Paradox of Contemporary Islamic Law and Finance', Fordham International Law Journal /1, p M.T. Usmani, An Introduction to Islamic Finance, New Delhi: Idara Isha'at-e-Diniyat 2008, p M. El-Gamal, '"interest"and the Paradox of Contemporary Islamic Law and Finance', Fordham International Law Journal /1, p

24 Interbank Benchmark Rate, 51 doet dit niets af aan het feit dat wanneer de hoogte van de winstopslag afhangt van een percentage dat onafhankelijk is van de mate van het risico dat de financier loopt in een individuele transactie, dit mijns inziens moeilijk is te rijmen met de sharia. 51 K. Burne, 'Islamic Banks Get a 'Libor' of Their Own', The Wall street Journal 25 november

25 4 HET SYSTEEM VAN DE EUROPESE BTW Alvorens in te gaan op de vergelijking tussen de btw-behandeling van islamitische financieringsproducten enerzijds en het conventionele alternatief anderzijds is dit hoofdstuk gewijd aan een korte beschrijving van het Europese systeem van de btw 4.1 HARMONISATIE Een van de voornaamste doelstellingen van de Europese Unie is neergelegd in artikel 3 lid 3 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (hierna: VEU); de totstandbrenging van een interne markt. Artikel 26 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU) definieert deze interne markt als "een ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal is gewaarborgd." Een van de middelen ter verwezenlijking van deze doelstelling betreft de harmonisatie van de indirecte belastingen. Artikel 113 VwEU bepaalt dat er regels worden vastgesteld "die betrekking hebben op de harmonisatie van de wetgevingen inzake de btw, de accijnzen en de andere indirecte belastingen, voor zover deze harmonisatie noodzakelijk is om de instelling en de werking van de interne markt te bewerkstelligen en concurrentieverstoringen te voorkomen." Dit harmonisatieproces kreeg voor het eerst gestalte in 1967 met de totstandkoming van de Eerste richtlijn inzake btw. In artikel 1 van deze richtlijn werd bepaald dat de lidstaten hun huidige btwstelsel vervangen door een gemeenschappelijk stelsel van belasting over de toegevoegde waarde. 52 Op diezelfde datum werd tevens de Tweede Richtlijn gepubliceerd welke een omschrijving omvatte van het in de Eerste Richtlijn bedoelde gemeenschappelijke stelsel. 53 Een belangrijk stap in het harmonisatieproces werd gezet met de totstandkoming van de Zesde Richtlijn. 54 Hierin werd een gemeenschappelijke heffingsgrondslag gerealiseerd door nadere regelgeving te formuleren omtrent het belastbare feit, de maatstaf van heffing en de 52 Richtlijn 67/227/EEG van de Raad van 11 april 1967 betreffende de harmonisatie van de wetgevingen der Lid- Staten inzake omzetbelasting (PbEG 1967, L 71/1301). 53 Richtlijn 67/228/EEG van de Raad van 11 april 1967 betrefffende de harmonisatie van de wetgevingen der Lid- Staten inzake omzetbelastingstructuur en wijze van toepassing van het gemeenschappelijk stelsel van de belasting over de toegevoegde waarde (PbEG 1967, L 71/1303). 54 Richtlijn 77/388/EEG van de Raad van 17 mei 1977 betreffende de harmonisatie van de wetgevingen der Lid- Staten inzake omzetbelasting (PbEG 1977, L 145/1). 25

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD NL NL NL COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 24.11.2009 COM(2009)641 definitief Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD waarbij de Portugese Republiek wordt gemachtigd een maatregel toe

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 14.12.2006 COM(2006) 802 definitief Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD waarbij Estland, Slovenië, Zweden en het Verenigd Koninkrijk worden gemachtigd

Nadere informatie

RICHTLIJN (EU) 2018/1910 VAN DE RAAD

RICHTLIJN (EU) 2018/1910 VAN DE RAAD 7.12.2018 L 311/3 RICHTLIJNEN RICHTLIJN (EU) 2018/1910 VAN DE RAAD van 4 december 2018 tot wijziging van Richtlijn 2006/112/EG wat betreft de harmonisatie en vereenvoudiging van bepaalde regels in het

Nadere informatie

Belastingdienst/Directie Vaktechniek Belastingen. Besluit van 26 maart 2013, nr. BLKB/2013/400M,

Belastingdienst/Directie Vaktechniek Belastingen. Besluit van 26 maart 2013, nr. BLKB/2013/400M, Omzetbelasting. Kleine ondernemersregeling Belastingdienst/Directie Vaktechniek Belastingen Besluit van 26 maart 2013, nr. BLKB/2013/400M, De Staatssecretaris van Financiën heeft het volgende besloten.

Nadere informatie

Islamitisch financieren

Islamitisch financieren Islamitisch financieren De halal hypotheek in Nederland? Marjorie J. Sinke* 1 Inleiding en conclusie Enige tijd geleden werd geconcludeerd, 1,2 dat er islamitische financieringsconstructies zijn, die gebruikt

Nadere informatie

Besluit van 25 januari 2007, nr. CPP2006/2847M, Stcrt. nr. 24. De minister van Financiën heeft het volgende besloten.

Besluit van 25 januari 2007, nr. CPP2006/2847M, Stcrt. nr. 24. De minister van Financiën heeft het volgende besloten. Omzetbelasting. Leasing 1 Omzetbelasting. Leasing Belastingdienst/Centrum voor proces- en productontwikkeling, Sector brieven & beleidsbesluiten Besluit van 25 januari 2007, nr. CPP2006/2847M, Stcrt. nr.

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 02.05.2001 COM(2001) 238 definitief Voorstel voor een BESCHIKKING VAN DE RAAD houdende machtiging van het Koninkrijk Spanje tot het toepassen van een maatregel

Nadere informatie

BTW en Financiële Prestaties

BTW en Financiële Prestaties BTW en Financiële Prestaties Erik Scheer, Philippe Steffens en Casper Evers De paradox van de BTW-vrijstellingen Toen: Nu: DATACENTER 500 + 95 BTW BANK BANK Lening: 1000 zonder BTW-druk Lening: 1000 95

Nadere informatie

Handreiking btw in de samenwerking tussen Onderwijs en Kinderopvang

Handreiking btw in de samenwerking tussen Onderwijs en Kinderopvang Handreiking btw in de samenwerking tussen Onderwijs en Kinderopvang Inleiding Zowel onderwijsinstellingen als kinderopvangorganisaties verrichten btw-vrijgestelde prestaties, namelijk het verzorgen van

Nadere informatie

Vragen en antwoorden verhoging btw-tarief

Vragen en antwoorden verhoging btw-tarief Vragen en antwoorden verhoging btw-tarief Onlangs is een wetswijziging aangenomen waardoor het algemene btw-tarief in Nederland van 19% naar 21% zal worden verhoogd. In de praktijk leidt dit tot verschillende

Nadere informatie

DOOHHQYRRU0RVOLPVEHVWHPG]RX]LMQ.(suggestie: zorg dat je bruto inkomen de komende jaren

DOOHHQYRRU0RVOLPVEHVWHPG]RX]LMQ.(suggestie: zorg dat je bruto inkomen de komende jaren 6XJJHVWLHVQDDUDDQOHLGLQJYDQGHYHUNHQQHQGHDQDO\VHdeel I: De Nederlandse Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) DNB hebben een verkennende analyse over Islamitisch financieren gepubliceerd.

Nadere informatie

11558/02 jv 1 DG G I

11558/02 jv 1 DG G I RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 26 augustus 2002 (28.08) (OR. fr) 11558/02 FISC 216 INGEKOMEN DOCUMENT van: de heer Sylvain BISARRE, directeur, namens de secretaris-generaal van de Europese Commissie

Nadere informatie

Algemene Voorwaarden Autobedrijf Severs

Algemene Voorwaarden Autobedrijf Severs Algemene Voorwaarden Autobedrijf Severs ARTIKEL 1 DEFINITIES 1. In deze algemene voorwaarden worden de hierna volgende termen in de navolgende betekenis gebruikt, tenzij uitdrukkelijk anders is aangegeven.

Nadere informatie

Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie

Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie 21 501-07 Raad voor Economische en Financiële Zaken 22 112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie Nr. 776 Brief van de minister van Financiën Aan de Voorzitter

Nadere informatie

RFM Regulated Fund Management BV HALFJAARBERICHT 2012

RFM Regulated Fund Management BV HALFJAARBERICHT 2012 RFM Regulated Fund Management BV HALFJAARBERICHT 2012 Inhoudsopgave pagina Algemeen Directieverslag 2 Halfjaarrekening Balans 4 Winst- en verliesrekening 5 Kasstroomoverzicht 6 Toelichting algemeen en

Nadere informatie

De fiscale aspecten van een onroerende recreatiewoning

De fiscale aspecten van een onroerende recreatiewoning De fiscale aspecten van een onroerende recreatiewoning Hieronder wordt ingegaan op de fiscale consequenties van de aankoop en het bezit van een recreatiewoning die zodanig met de (onder)grond is verbonden

Nadere informatie

Algemene voorwaarden van (V.O.F. Juweliersbedrijf E.P.J. Nobel), verder te noemen: Ed Nobel )

Algemene voorwaarden van (V.O.F. Juweliersbedrijf E.P.J. Nobel), verder te noemen: Ed Nobel ) datum 9 oktober 2011 betreft algemene voorwaarden kenmerk 2011-2016 Algemene voorwaarden van (V.O.F. Juweliersbedrijf E.P.J. Nobel), verder te noemen: Ed Nobel ) Algemeen: 1.1 Deze algemene voorwaarden

Nadere informatie

12848/1/18 REV 1 CS/srl/sht ECOMP.2.B

12848/1/18 REV 1 CS/srl/sht ECOMP.2.B Raad van de Europese Unie Brussel, 26 november 2018 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2017/0251 (CNS) 12848/1/18 REV 1 FISC 397 ECOFIN 881 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: RICHTLIJN

Nadere informatie

Mededeling van de Commissie. van 16.12.2014

Mededeling van de Commissie. van 16.12.2014 EUROPESE COMMISSIE Straatsburg, 16.12.2014 C(2014) 9950 final Mededeling van de Commissie van 16.12.2014 Richtsnoerennota van de Commissie over de tenuitvoerlegging van een aantal bepalingen van Verordening

Nadere informatie

M1 RICHTSNOER VAN DE EUROPESE CENTRALE BANK

M1 RICHTSNOER VAN DE EUROPESE CENTRALE BANK 2004O0013 NL 22.12.2004 001.001 1 Dit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen B M1 RICHTSNOER VAN DE EUROPESE CENTRALE BANK van

Nadere informatie

Type belastingen in het systeem van nationale rekeningen Curaçao, 2013

Type belastingen in het systeem van nationale rekeningen Curaçao, 2013 Type belastingen in het systeem van nationale rekeningen Curaçao, 2013 Lorette Ford Inleiding Belastingen worden gezien als de belangrijkste inkomstenbron voor de overheid, mede ter financiering van de

Nadere informatie

CONCEPT UITSLUITEND VOOR DISCUSSIEDOELEINDEN INTENTIEVERKLARING. [ ], [ ], (kantoorhoudende [ ], te [ ],hierna te noemen: de Verkoper,

CONCEPT UITSLUITEND VOOR DISCUSSIEDOELEINDEN INTENTIEVERKLARING. [ ], [ ], (kantoorhoudende [ ], te [ ],hierna te noemen: de Verkoper, INTENTIEVERKLARING DE ONDERGETEKENDEN: 1. De besloten vennootschap naar Nederlands recht [ ], (statutair) gevestigd [ ], [ ], (kantoorhoudende [ ], te [ ],hierna te noemen: de Verkoper, te dezen rechtsgeldig

Nadere informatie

AANBEVELING VAN DE COMMISSIE. van 6.12.2012. over agressieve fiscale planning

AANBEVELING VAN DE COMMISSIE. van 6.12.2012. over agressieve fiscale planning EUROPESE COMMISSIE Brussel, 6.12.2012 C(2012) 8806 final AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 6.12.2012 over agressieve fiscale planning NL NL AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 6.12.2012 over agressieve fiscale

Nadere informatie

AANBEVELING VAN DE COMMISSIE. van betreffende de vennootschapsbelasting op een aanmerkelijke digitale aanwezigheid

AANBEVELING VAN DE COMMISSIE. van betreffende de vennootschapsbelasting op een aanmerkelijke digitale aanwezigheid EUROPESE COMMISSIE Brussel, 21.3.2018 C(2018) 1650 final AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 21.3.2018 betreffende de vennootschapsbelasting op een aanmerkelijke digitale aanwezigheid NL NL AANBEVELING VAN

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen

HOOFDSTUK 1 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen HOOFDSTUK 1 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen De wijze waarop internationale transacties in de heffing van btw worden betrokken, wordt bepaald door de systematiek van de btw-wetgeving.

Nadere informatie

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap, inzonderheid op artikel 100 A,

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap, inzonderheid op artikel 100 A, RICHTLIJN VAN DE RAAD van 22 februari 1990 tot wijziging van Richtlijn 87/102/EEG betreffende de harmonisatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der Lid-Staten inzake het consumentenkrediet

Nadere informatie

COUNTRY PAYMENT REPORT 2015

COUNTRY PAYMENT REPORT 2015 COUNTRY PAYMENT REPORT 15 Het Country Payment Report is ontwikkeld door Intrum Justitia Intrum Justitia verzamelt informatie bij duizenden bedrijven in Europa en krijgt op die manier inzicht in het betalingsgedrag

Nadere informatie

PUBLIC. Brussel, 2 juni 2003 (11.06) (OR. en) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. 9919/03 Interinstitutioneel dossier: 2002/0286 (CNS) LIMITE FISC 87 ENER 164

PUBLIC. Brussel, 2 juni 2003 (11.06) (OR. en) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. 9919/03 Interinstitutioneel dossier: 2002/0286 (CNS) LIMITE FISC 87 ENER 164 Conseil UE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 2 juni 2003 (11.06) (OR. en) 9919/03 Interinstitutioneel dossier: 2002/0286 (CNS) LIMITE PUBLIC FISC 87 ENER 164 NOTA van: het voorzitterschap aan: de Groep

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 4, vierde lid, van het Besluit marktmisbruik Wft;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 4, vierde lid, van het Besluit marktmisbruik Wft; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 8349 12 mei 2011 Regeling van de Minister van Financiën van 4 mei 2011, nr. FM/2011/8728M, tot aanwijzing van categorieën,

Nadere informatie

ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING VAKADI ASSURANTIEN C.V. OP HET TERREIN VAN RISK MANAGEMENT, VERZEKERINGEN EN EMPLOYEE BENEFITS

ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING VAKADI ASSURANTIEN C.V. OP HET TERREIN VAN RISK MANAGEMENT, VERZEKERINGEN EN EMPLOYEE BENEFITS ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING VAKADI ASSURANTIEN C.V. OP HET TERREIN VAN RISK MANAGEMENT, VERZEKERINGEN EN EMPLOYEE BENEFITS 1. ALGEMEEN. 1.1 Deze algemene voorwaarden zijn van toepassing op overeenkomsten

Nadere informatie

ARREST VAN HET HOF (Eerste kamer) 8 november 2012 (*)

ARREST VAN HET HOF (Eerste kamer) 8 november 2012 (*) ARREST VAN HET HOF (Eerste kamer) 8 november 2012 (*) Zesde btw-richtlijn Artikel 17, lid 5, derde alinea Recht op aftrek van voorbelasting Goederen en diensten die zowel voor belastbare als voor vrijgestelde

Nadere informatie

Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD

Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 20.10.2016 COM(2016) 665 final 2016/0326 (NLE) Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD tot wijziging van Beschikking 2009/790/EG waarbij Polen wordt gemachtigd een

Nadere informatie

Nota van toelichting

Nota van toelichting Nota van toelichting In het Algemeen Overleg van 11 november 2008 heb ik nadere regelgeving voor buitengerechtelijke incassokosten aangekondigd (Kamerstukken II 2008/09, 24 515, nr. 144). Bij brief van

Nadere informatie

Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD

Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 3.10.2017 COM(2017) 561 final 2017/0243 (NLE) Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD waarbij het Koninkrijk der Nederlanden wordt gemachtigd een maatregel in te voeren

Nadere informatie

Belastingheffing digitale economie: lange en korte termijn oplossing

Belastingheffing digitale economie: lange en korte termijn oplossing Belastingheffing digitale economie: lange en korte termijn oplossing Op 21 maart jl. heeft de Europese Commissie nieuwe regels voorgesteld, die moeten verzekeren dat digitale bedrijven hun fair share betalen

Nadere informatie

ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING JOHN VAN VLIET FINANCIEEL ADVIES OP HET TERREIN VAN VERZEKERINGEN, PENSIOENEN EN ANDERE EMPLOYEE BENEFITS

ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING JOHN VAN VLIET FINANCIEEL ADVIES OP HET TERREIN VAN VERZEKERINGEN, PENSIOENEN EN ANDERE EMPLOYEE BENEFITS ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING JOHN VAN VLIET FINANCIEEL ADVIES OP HET TERREIN VAN VERZEKERINGEN, PENSIOENEN EN ANDERE EMPLOYEE BENEFITS 1. ALGEMEEN. 1.1 Deze algemene voorwaarden zijn van toepassing

Nadere informatie

ACHTERGRONDINFORMATIE STAALBANKIERS HYPOTHECAIRE LENING IN ZWITSERSE FRANKEN

ACHTERGRONDINFORMATIE STAALBANKIERS HYPOTHECAIRE LENING IN ZWITSERSE FRANKEN Staalbankiers N.V. Postbus 327 2501 CH DEN HAAG ACHTERGRONDINFORMATIE STAALBANKIERS HYPOTHECAIRE LENING IN ZWITSERSE FRANKEN Deze achtergrondinformatie bij de Staalbankiers hypothecaire lening in Zwitserse

Nadere informatie

2.2 Deze Algemene Voorwaarden worden mede afgesloten ten behoeve van (voormalige) bestuurders en werknemers van het Financieel Intermediair.

2.2 Deze Algemene Voorwaarden worden mede afgesloten ten behoeve van (voormalige) bestuurders en werknemers van het Financieel Intermediair. ALGEMENE LEVERINGSVOORWAARDEN 1. Definities 1.1.1. De gebruiker van deze algemene voorwaarden betreft de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid A en S Financieel Adviseurs bv, gevestigd te

Nadere informatie

Terug naar de kern Bob Hendriks

Terug naar de kern Bob Hendriks Terug naar de kern Bob Hendriks Oktober 2013 Waarom nog beleggen? 2 Agenda BlackRock? Sparen & beleggen We leven langer/pensioen Inkomsten uit beleggen Conclusie 3 BlackRock is opgericht voor deze nieuwe

Nadere informatie

Samenvatting Management & Organisatie H13+H14

Samenvatting Management & Organisatie H13+H14 Samenvatting Management & Organisatie H13+H14 Samenvatting door een scholier 2187 woorden 22 maart 2009 7,1 44 keer beoordeeld Vak M&O Hoofdstuk 13 13.1 Leverancierskrediet Leverancierskrediet: krediet

Nadere informatie

Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD

Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 10.11.2017 COM(2017) 659 final 2017/0296 (NLE) Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD waarbij de Republiek Letland wordt gemachtigd een bijzondere maatregel toe te

Nadere informatie

Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD

Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 12.6.2015 COM(2015) 289 final 2015/0129 (NLE) Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD waarbij Italië wordt gemachtigd een bijzondere maatregel toe te passen die afwijkt

Nadere informatie

Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, titel III, hoofdstuk II, afdeling III, onderafdeling 4. Ondernemingen die investeren in een raamovereenkomst voor de productie van een audiovisueel werk Art. 194ter.

Nadere informatie

Algemene Voorwaarden. Laatste wijziging: 11 april. Soneritics Webdevelopment Rijksweg Zuid 56 6662 KG Elst 024 30 10 212 info@soneritics.

Algemene Voorwaarden. Laatste wijziging: 11 april. Soneritics Webdevelopment Rijksweg Zuid 56 6662 KG Elst 024 30 10 212 info@soneritics. Algemene Voorwaarden Laatste wijziging: 11 april 2013 Rijksweg Zuid 56 024 30 10 212 info@soneritics.nl Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Algemene voorwaarden... 4 2.1. Definities... 4 2.2. Algemeen...

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Gewijzigd voorstel voor een RICHTLIJN VAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Gewijzigd voorstel voor een RICHTLIJN VAN DE RAAD COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 8.7.2004 COM(2004) 468 definitief 2003/0091 (CNS) Gewijzigd voorstel voor een RICHTLIJN VAN DE RAAD tot wijziging van Richtlijn 77/388/EEG wat betreft

Nadere informatie

De BTW-afwikkeling bij de verstrekking van zegels en waardebonnen wordt geregeld door de artikelen 20 en 21 Uitvoeringsbesluit OB.

De BTW-afwikkeling bij de verstrekking van zegels en waardebonnen wordt geregeld door de artikelen 20 en 21 Uitvoeringsbesluit OB. Zegelsystemen, waardebonnen, e.d. 2320-3 1. Nationale regelingen De BTW-afwikkeling bij de verstrekking van zegels en waardebonnen wordt geregeld door de artikelen 20 en 21 Uitvoeringsbesluit OB. Artikel

Nadere informatie

EUROPESE CENTRALE BANK

EUROPESE CENTRALE BANK 22.2.2014 Publicatieblad van de Europese Unie C 51/3 III (Voorbereidende handelingen) EUROPESE CENTRALE BANK ADVIES VAN DE EUROPESE CENTRALE BANK van 19 november 2013 inzake het voorstel voor een richtlijn

Nadere informatie

Van Commissionaire naar LRD?

Van Commissionaire naar LRD? Van Commissionaire naar LRD? Internationale jurisprudentie en bewegingen in het OESO commentaar over het begrip vaste inrichting (Quo Vadis?) Mirko Marinc, Michiel Bijloo, Jan Willem Gerritsen Agenda Introductie

Nadere informatie

All-Insure. Algemene Voorwaarden. Algemene Voorwaarden

All-Insure. Algemene Voorwaarden. Algemene Voorwaarden All-Insure Algemene Voorwaarden Algemene Voorwaarden INHOUDSOPGAVE ALGEMENE VOORWAARDEN 1. Definities 2 2. Toepasselijkheid 2 3. Inhoud en uitvoering van de werkzaamheden 2 4. Vergoedingen en betaling

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 14.3.2003 COM(2003) 114 definitief 2003/0050 (CNS) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de statistische gegevens die moeten worden gebruikt

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD NL NL NL COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 8.12.2009 COM(2009)668 definitief Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD waarbij de Republiek Litouwen wordt gemachtigd een maatregel te blijven

Nadere informatie

ALGEMENE VOORWAARDEN. De Bedrijfsmakelaar.nl

ALGEMENE VOORWAARDEN. De Bedrijfsmakelaar.nl ALGEMENE VOORWAARDEN De Bedrijfsmakelaar.nl Deze algemene voorwaarden zijn van toepassing op de toegang en het gebruik van de website van De Bedrijfsmakelaar.nl. Deel I. Algemeen Artikel 1 Definities en

Nadere informatie

IFRS 15 Optreden als principaal of als agent?

IFRS 15 Optreden als principaal of als agent? IFRS 15 Optreden als principaal of als agent? Ralph ter Hoeven Partner Professional Practice Department +31 (0) 8 8288 1080 +31 (0) 6 2127 2327 rterhoeven@deloitte.nl Dingeman Manschot Director Professional

Nadere informatie

Relatie Vennootschap Bedrijfsleider Recente fiscale ontwikkelingen. Luc Maes 24/11/2016

Relatie Vennootschap Bedrijfsleider Recente fiscale ontwikkelingen. Luc Maes 24/11/2016 Relatie Vennootschap Bedrijfsleider Recente fiscale ontwikkelingen Luc Maes 24/11/2016 1 1. Afbakening van het onderwerp Inkomstenbelastingen bedrijfsleiders van een handelsvennootschap recente rechtspraak:

Nadere informatie

(Voor de EER relevante tekst)

(Voor de EER relevante tekst) 27.2.2018 L 55/21 VERORDENING (EU) 2018/289 VAN DE COMMISSIE van 26 februari 2018 houdende wijziging van Verordening (EG) nr. 1126/2008 tot goedkeuring van bepaalde internationale standaarden voor jaarrekeningen

Nadere informatie

1. ALGEMEEN. 2. OVEREENKOMST.

1. ALGEMEEN. 2. OVEREENKOMST. ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING VAN SCHRIJVER ASSURANTIE MANAGEMENT OP HET TERREIN VAN RISK MANAGEMENT, VERZEKERINGEN, PENSIOENEN EN ANDERE EMPLOYEE BENEFITS 1. ALGEMEEN. 1.1 Deze algemene voorwaarden

Nadere informatie

PUBLIC 10927/03 Interinstitutioneeldosier: 2002/0286(CNS)

PUBLIC 10927/03 Interinstitutioneeldosier: 2002/0286(CNS) ConseilUE RAADVAN DEEUROPESEUNIE Brusel,26juni2003(02.07) PUBLIC 10927/03 Interinstitutioneeldosier: 2002/0286(CNS) LIMITE FISC108 ENER207 NOTA van: aan: d.d.: Betreft: hetitaliaansevoorziterschap degroepbelastingvraagstukken

Nadere informatie

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 25.4.2012 COM(2012) 185 final 2012/0093 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD waarbij Denemarken wordt gemachtigd een bijzondere maatregel toe te passen die afwijkt van

Nadere informatie

acceptabele richtlijn te creëren. Het tweede traject ziet op het bespreken van mogelijke alternatieven voor de FTT.

acceptabele richtlijn te creëren. Het tweede traject ziet op het bespreken van mogelijke alternatieven voor de FTT. > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Directie Algemene Fiscale Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201

Nadere informatie

ALGEMENE VOORWAARDEN

ALGEMENE VOORWAARDEN ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING FINANCIEEL ADVIESBUREAU KARIN BLOTT OP HET TERREIN VAN HYPOTHEKEN / VERZEKERINGEN / OVERIG FINANCIEEL ADVIES. 1. ALGEMEEN. 1.1 Deze algemene voorwaarden zijn van toepassing

Nadere informatie

Islamitisch Financieren. Halal Hypotheek De stand van zaken. Amsterdam, 29 mei 2008

Islamitisch Financieren. Halal Hypotheek De stand van zaken. Amsterdam, 29 mei 2008 Islamitisch Financieren Halal Hypotheek De stand van zaken Amsterdam, 29 mei 2008 Mr. drs. Marjorie J. Sinke * ** 1 Inleiding Bijna I jaar geleden kwam ik in mijn afstudeerscriptie 1, 2 tot de conclusie,

Nadere informatie

Algemene Voorwaarden werving en selectie

Algemene Voorwaarden werving en selectie Inleiding Algemene Voorwaarden werving en selectie Dit document bevat de tekst van de Algemene Voorwaarden voor werving en selectie opdrachten zoals die gehanteerd worden door Nijssen & Van de Sluis werving,

Nadere informatie

VERORDENINGEN. (Voor de EER relevante tekst)

VERORDENINGEN. (Voor de EER relevante tekst) L 203/2 VERORDENINGEN GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) 2018/1108 VAN DE COMMISSIE van 7 mei 2018 tot aanvulling van Richtlijn (EU) 2015/849 van het Europees Parlement en de Raad met technische reguleringsnormen

Nadere informatie

GEMOTIVEERD ADVIES VAN EEN NATIONAAL PARLEMENT INZAKE DE SUBSIDIARITEIT

GEMOTIVEERD ADVIES VAN EEN NATIONAAL PARLEMENT INZAKE DE SUBSIDIARITEIT Europees Parlement 2014-2019 Commissie juridische zaken 19.5.2016 GEMOTIVEERD ADVIES VAN EEN NATIONAAL PARLEMENT INZAKE DE SUBSIDIARITEIT Betreft: Gemotiveerd advies van de Poolse Sejm inzake het voorstel

Nadere informatie

NOTA VAN HET VOORZITTERSCHAP de Groep belastingvraagstukken Indirecte belasting (BTW) Betreft: BTW - Plaats van levering van gas en elektriciteit

NOTA VAN HET VOORZITTERSCHAP de Groep belastingvraagstukken Indirecte belasting (BTW) Betreft: BTW - Plaats van levering van gas en elektriciteit Conseil UE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 27 januari 2003 (31.01) (OR. en) PUBLIC 5731/03 Interinstitutioneel dossier: 2002/0286 (CNS) LIMITE FISC 10 ENER 23 NOTA VAN HET VOORZITTERSCHAP aan: de Groep

Nadere informatie

ONDERDEEL VAN DE BESLOTEN VENNOOTSCHAP MET BEPERKTE AANSPRAKELIJKHEID RAYMAKERSKAYSER B.V. GEVESTIGD TE WEESP

ONDERDEEL VAN DE BESLOTEN VENNOOTSCHAP MET BEPERKTE AANSPRAKELIJKHEID RAYMAKERSKAYSER B.V. GEVESTIGD TE WEESP ALGEMENE VOORWAARDEN RAYMAKERSVDBRUGGEN ONDERDEEL VAN DE BESLOTEN VENNOOTSCHAP MET BEPERKTE AANSPRAKELIJKHEID RAYMAKERSKAYSER B.V. GEVESTIGD TE WEESP 1. Gelding algemene voorwaarden 1.1 Deze algemene voorwaarden

Nadere informatie

Omzetbelasting -- Deel 3

Omzetbelasting -- Deel 3 Omzetbelasting week 4 programma Vrijgestelde prestaties versus aftrek voorbelasting Levering onroerende zaak Hoofdregel Twee uitzonderingen Verhuur onroerende zaak Hoofdregel Vijf uitzonderingen 1 Vrijgestelde

Nadere informatie

ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING VAN NL PENSIOEN OP HET TERREIN VAN PENSIOENEN EN EMPLOYEE BENEFITS

ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING VAN NL PENSIOEN OP HET TERREIN VAN PENSIOENEN EN EMPLOYEE BENEFITS ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING VAN NL PENSIOEN OP HET TERREIN VAN PENSIOENEN EN EMPLOYEE BENEFITS 1. ALGEMEEN. 1.1 Deze algemene voorwaarden zijn van toepassing op overeenkomsten waarbij door NL Pensioen,

Nadere informatie

Circulaire 2019/C/22 betreffende werken uitgevoerd door een Btw-belastingplichtige in een gebouw dat hij huurt

Circulaire 2019/C/22 betreffende werken uitgevoerd door een Btw-belastingplichtige in een gebouw dat hij huurt Page 1 of 5 Properties Title : Circulaire 2019/C/22 betreffende werken uitgevoerd door een Btw-belastingplichtige in een gebouw dat hij huurt Summary : Deze circulaire bespreekt de gevolgen op het vlak

Nadere informatie

Hybride Financieringstransacties. Marco van Bladel Raymond Hottentot, ABN AMRO Bank N.V.

Hybride Financieringstransacties. Marco van Bladel Raymond Hottentot, ABN AMRO Bank N.V. Hybride Financieringstransacties Marco van Bladel Raymond Hottentot, ABN AMRO Bank N.V. Structured Finance Structured Finance is het verzamelbegrip voor transacties/structuren die uiteindelijk een extra

Nadere informatie

TIPS. Internationaal zaken doen en BTW (deel 2) www.hlb-van-daal.nl

TIPS. Internationaal zaken doen en BTW (deel 2) www.hlb-van-daal.nl TIPS Internationaal zaken doen en BTW (deel 2) Handel en BTW In dit memo worden aspecten van BTW behandeld, die van toepassing kunnen zijn bij internationale handel. Het is geen volledig overzicht, maar

Nadere informatie

Islamitische financiering in de Europese btw

Islamitische financiering in de Europese btw Islamitische financiering in de Europese btw Door: mr. C.A. Peeters 2010/2011 Inhoudsopgave Inleiding Blz 2 Hoofdstuk 1 Islamitische financiering 2.1 De principes van de Sharia Blz 4 2.2 Islamitische financiering

Nadere informatie

ALGEMENE VOORWAARDEN DE NEDERLANDSE PENSIOEN ASSOCIATIE Versie mei 2015

ALGEMENE VOORWAARDEN DE NEDERLANDSE PENSIOEN ASSOCIATIE Versie mei 2015 ALGEMENE VOORWAARDEN DE NEDERLANDSE PENSIOEN ASSOCIATIE Versie mei 2015 1. ALGEMEEN. 1.1 Deze algemene voorwaarden zijn van toepassing op overeenkomsten waarbij door De Nederlandse Pensioen Associatie,

Nadere informatie

Inbrengrecht onroerend goed : 0,5 % of 10% Inbreng in natura gebeurt bij oprichting van een vennootschap of bij kapitaalverhoging.

Inbrengrecht onroerend goed : 0,5 % of 10% Inbreng in natura gebeurt bij oprichting van een vennootschap of bij kapitaalverhoging. Inbrengrecht onroerend goed : 0,5 % of 10% Inbreng in natura gebeurt bij oprichting van een vennootschap of bij kapitaalverhoging. Oprichters en aandeelhouders kunnen bepaalde goederen andere dan geld

Nadere informatie

ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING ALFISURE 1. ALGEMEEN.

ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING ALFISURE 1. ALGEMEEN. ALGEMENE VOORWAARDEN ADVISERING ALFISURE 1. ALGEMEEN. 1.1 Deze algemene voorwaarden zijn van toepassing op overeenkomsten waarbij door Alfisure, verder ook opdrachtnemer te noemen, al dan niet op declaratiebasis

Nadere informatie

2014 KPMG Meijburg & Co, belastingadviseurs, is een samenwerkingsverband van besloten vennootschappen en maakt deel uit van KPMG International

2014 KPMG Meijburg & Co, belastingadviseurs, is een samenwerkingsverband van besloten vennootschappen en maakt deel uit van KPMG International 2014 KPMG Meijburg & Co, belastingadviseurs, is een samenwerkingsverband van besloten vennootschappen en maakt deel uit van KPMG International Cooperative ("KPMG International"), een Zwitserse entiteit.

Nadere informatie

Mut a huwelijken ofwel contracthuwelijken binnen de islamitische wereld. Famke Kalkman

Mut a huwelijken ofwel contracthuwelijken binnen de islamitische wereld. Famke Kalkman Mut a huwelijken ofwel contracthuwelijken binnen de islamitische wereld Famke Kalkman 0451045 Mut a huwelijken zijn huwelijken op basis van een contract waarbij de duur kan variëren van een uur tot en

Nadere informatie

ARREST VAN HET HOF (Zesde kamer) 25 mei 1993 *

ARREST VAN HET HOF (Zesde kamer) 25 mei 1993 * ARREST VAN 25. 5.1993 ZAAK C-193/91 ARREST VAN HET HOF (Zesde kamer) 25 mei 1993 * In zaak C-193/91, betreffende een verzoek aan het Hof krachtens artikel 177 EEG-Verdrag van het Bundesfinanzhof, in het

Nadere informatie

Effectenleningen en cessies-retrocessies van effecten

Effectenleningen en cessies-retrocessies van effecten Circulaire _2009_29 dd. 30 september 2009 Effectenleningen en cessies-retrocessies van effecten Toepassingsveld: Verzekeringsondernemingen onderworpen aan de wet van 9 juli 1975 betreffende de controle

Nadere informatie

Overzicht van de verwachte inkomsten uit indirecte belastingen in De omzetbelasting is de enige indirecte belasting die gebaseerd is op EU

Overzicht van de verwachte inkomsten uit indirecte belastingen in De omzetbelasting is de enige indirecte belasting die gebaseerd is op EU 1 2 Overzicht van de verwachte inkomsten uit indirecte belastingen in 2013. De omzetbelasting is de enige indirecte belasting die gebaseerd is op EU richtlijnen, met nogal dwingende instructies. De stroom

Nadere informatie

Advies A Business card services; vervolgvraag n.a.v. A Achtergrondinformatie

Advies A Business card services; vervolgvraag n.a.v. A Achtergrondinformatie Advies A 16.03 Business card services; vervolgvraag n.a.v. A14.07 Achtergrondinformatie In 2014 heeft de Codecommissie van de stichting Gedragscode Medische Hulpmiddelen (hierna: de Codecommissie) een

Nadere informatie

Moet ik nu leasen, renten of gewoon lenen? Wat is het verschil?

Moet ik nu leasen, renten of gewoon lenen? Wat is het verschil? Moet ik nu leasen, renten of gewoon lenen? Wat is het verschil? Leasing is een begrip dat niet meer uit onze samenleving weg te denken is. Vooral het leasen van wagens is wijdverspreid, maar ook andere

Nadere informatie

Algemene Voorwaarden

Algemene Voorwaarden Algemene Voorwaarden 1. Definities 1.1 De gebruiker van deze algemene voorwaarden betreft Klaassen & Retz BV, gevestigd te Heerhugowaard aan de Umbriëllaan 4, 1702 AJ Heerhugowaard, hierna te noemen: Klaassen

Nadere informatie

Samenwerkingsvormen voor tandartsen

Samenwerkingsvormen voor tandartsen Samenwerkingsvormen voor tandartsen Tandartsen/praktijkhouders werken in de praktijk veelvuldig samen met tandartsen zonder eigen praktijk. Afhankelijk van de aard van de samenwerking, zijn er verschillende

Nadere informatie

Cliëntenbrief Nieuwe factureringsregels vanaf 1 januari 2013: alle wijzigingen op een rij

Cliëntenbrief Nieuwe factureringsregels vanaf 1 januari 2013: alle wijzigingen op een rij Cliëntenbrief Nieuwe factureringsregels vanaf 1 januari 2013: alle wijzigingen op een rij Onderwerp: nieuwe factureringsregels per 1 januari 2013 Doel: informeren en adviseren Bestemd voor: alle ondernemers

Nadere informatie

HOOFDLIJNEN EKG REGELING OBLIGATIE STRUCTUUR

HOOFDLIJNEN EKG REGELING OBLIGATIE STRUCTUUR HOOFDLIJNEN EKG REGELING OBLIGATIE STRUCTUUR Het overzicht hieronder is bedoeld als toelichting op de Regeling Exportkredietgarantie Obligatie (de Regeling Uitgifte Obligatie) en om inzicht te geven in

Nadere informatie

EUROPESE OVEREENKOMST OVER EEN VRIJWILLIGE GEDRAGSCODE BETREFFENDE VOORLICHTING IN DE PRECONTRACTUELE FASE INZAKE WONINGKREDIETEN ("DE OVEREENKOMST")

EUROPESE OVEREENKOMST OVER EEN VRIJWILLIGE GEDRAGSCODE BETREFFENDE VOORLICHTING IN DE PRECONTRACTUELE FASE INZAKE WONINGKREDIETEN (DE OVEREENKOMST) EUROPESE OVEREENKOMST OVER EEN VRIJWILLIGE GEDRAGSCODE BETREFFENDE VOORLICHTING IN DE PRECONTRACTUELE FASE INZAKE WONINGKREDIETEN ("DE OVEREENKOMST") Deze Overeenkomst is tot stand gekomen door onderhandelingen

Nadere informatie

Risk Control Strategy

Risk Control Strategy Structured products January 2016 Kempen & Co N.V. (Kempen & Co) is een Nederlandse merchant bank met activiteiten op het gebied van vermogensbeheer, effectenbemiddeling en corporate finance. Kempen & Co

Nadere informatie

Algemene voorwaarden. Algemeen Artikel 1

Algemene voorwaarden. Algemeen Artikel 1 Algemene voorwaarden ALGEMENE LEVERINGS-, BETALINGS- EN UITVOERINGSVOORWAARDEN VAN TOEPASSING OP DE RECHTSVERHOUDING TUSSEN OPDRACHTGEVER EN ADMINISTRATIEKANTOOR KAANDORP & MOOIJ Algemeen Artikel 1 1.

Nadere informatie

Themabericht 2012/09. Islamitisch financieren: risico s en risicomanagement

Themabericht 2012/09. Islamitisch financieren: risico s en risicomanagement Themabericht 2012/09 Islamitisch financieren: risico s en risicomanagement De islamitische financiële markt is een van de snelst groeiende segmenten in de financiële sector. De stabiliteit en ethische

Nadere informatie

Raad van de Europese Unie Brussel, 13 oktober 2014 (OR. en)

Raad van de Europese Unie Brussel, 13 oktober 2014 (OR. en) Raad van de Europese Unie Brussel, 13 oktober 2014 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2014/0288 (NLE) 14222/14 FISC 154 VOORSTEL van: ingekomen: 10 oktober 2014 aan: Nr. Comdoc.: Betreft: de heer Jordi

Nadere informatie

3. Eventuele afwijkingen op deze algemene voorwaarden zijn slechts geldig indien deze uitdrukkelijk schriftelijk zijn overeengekomen.

3. Eventuele afwijkingen op deze algemene voorwaarden zijn slechts geldig indien deze uitdrukkelijk schriftelijk zijn overeengekomen. A L G E M E N E V O O R W A A R D E N S T E R K M E R K B U S S U M ARTIKEL 1: DEFINITIES 1. In deze algemene voorwaarden worden de hiernavolgende termen in de navolgende betekenis gebruikt, tenzij uitdrukkelijk

Nadere informatie

Algemene voorwaarden van Bingham Schiedam B.V. 1. Toepassing

Algemene voorwaarden van Bingham Schiedam B.V. 1. Toepassing Algemene voorwaarden van Bingham Schiedam B.V 1. Toepassing 1.1 Deze algemene voorwaarden (hierna: voorwaarden) zijn van toepassing op en gelden voor alle aanbiedingen van en/of levering van zaken en/of

Nadere informatie

Strekking. Verplichtingen Stuifmeel Accountants

Strekking. Verplichtingen Stuifmeel Accountants ALGEMENE LEVERINGS-, BETALINGS- EN UITVOERINGSVOORWAARDEN VAN TOEPASSING OP DE RECHTSVERHOUDING TUSSEN OPDRACHTGEVER EN Stuifmeel Accountants Algemeen Artikel 1 a. Deze Algemene Voorwaarden zijn van toepassing,

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord Samenvatting ESRB Jaarverslag 2013 Inhoud 3

Inhoud. Voorwoord Samenvatting ESRB Jaarverslag 2013 Inhoud 3 Jaarverslag 2013 Jaarverslag 2013 Inhoud Voorwoord... 4 Samenvatting... 5 ESRB Jaarverslag 2013 Inhoud 3 Voorwoord Mario Draghi Voorzitter van het Europees Comité voor Systeemrisico s Het doet mij veel

Nadere informatie

Samenwerkingsverbanden in de zorg. 22 november 2018

Samenwerkingsverbanden in de zorg. 22 november 2018 Samenwerkingsverbanden in de zorg 22 november 2018 Juridische en fiscale aspecten Angélique van Horik & Alexandra van den Eijnden Fusies en overnames: de cijfers Rapport Boer en Croon Corporate Finance

Nadere informatie

Reactie van de Nederlandse Monitoring Commissie Corporate Governance Code op:

Reactie van de Nederlandse Monitoring Commissie Corporate Governance Code op: Reactie van de Nederlandse Monitoring Commissie Corporate Governance Code op: 1. het voorstel van de Europese Commissie tot aanpassing van de Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging

Nadere informatie

Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD

Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 9.8.2017 COM(2017) 421 final 2017/0188 (NLE) Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD tot wijziging van Uitvoeringsbesluit 2014/797/EU waarbij de Republiek Estland wordt

Nadere informatie

VASTGOEDFINANCIERING IN DE ZORG

VASTGOEDFINANCIERING IN DE ZORG VASTGOEDFINANCIERING IN DE ZORG PIM DIEPSTRATEN Doorn, 1 december 2015 AGENDA 1 Financieringsstrategie zorginstelling 2 Huidige financiers en het WFZ 3 Perspectief investeerder op de zorgmarkt 4 Alternatieve

Nadere informatie