INVENTARIS VAN DE COLLECTIE DE VOS-KLEVER betreffende de Tweede Wereldoorlog en het verzet in Benschop

Transcriptie

1 INVENTARIS VAN DE COLLECTIE DE VOS-KLEVER betreffende de Tweede Wereldoorlog en het verzet in Benschop De hierna beschreven collectie werd in 2011 door de familie De Vos-Klever bij het RHC Rijnstreek en Lopikerwaard in bewaring gegeven. Het betreft stukken met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog, het verzet in de Lopikerwaard, de familie Klever en vooral de gebeurtenissen van 13 en 17 februari 1945 in Benschop. De leiders van het Benschopse verzet waren de veehouderszoon Theo Klever en de onderwijzer Jan van Ieperen. Zij brachten onderduikers onder en verspreidden illegale kranten; ook waren ze de initiatiefnemers van een illegale gevechtsgroep. Kort na Dolle Dinsdag (5 september 1944) liet de Benschopse verzetsgroep zich fotograferen. Er was echter te vroeg gejuichd; de Duitsers bleven voorlopig de baas. Op 13 februari 1945 vindt er een razzia plaats op de boerderijen van P. Klever aan het Benedeneind ZZ 361 en van A.G. Klever aan het Benedeneind NZ 406. Door verraad zijn de Duitsers te weten gekomen, dat in beide boerderijen verzetslieden ondergedoken zijn. Bij de overvallen wordt geschoten, waarbij Theo Klever en de ondergedoken verzetsman Herman Struik alsmede enkele Duitse soldaten om het leven komen. Enkele dagen later, op 17 februari, worden de ook gearresteerde Jan van Ieperen met zes andere bij de actie opgepakte verzetsstrijders (waaronder Theo Klever's broer Arie en Jan Aart van Ieperen's broer Jasper) naar de boerderij van P. Klever gebracht en aldaar zonder enige vorm van proces doodgeschoten. Na de oorlog werd op initiatief van J.C. van Schaik, die ook tot de verzetsgroep behoorde, een monument opgericht nabij de boerderij aan het Benedeneind ZZ 361. Ter plaatse werden jaarlijks de gebeurtenissen herdacht. Ook over de oprichting van dit monument en de herdenkingen bevinden zich stukken in deze collectie. Het merendeel van het materiaal betreft de gebeurtenissen in februari 1945 en hun nasleep. Daarnaast is er algemene documentatie over de Tweede Wereldoorlog en over gebeurtenissen in de Lopikerwaard, zoals het neerstorten van een Engelse bommenwerper in de Lek nabij Jaarsveld. Tenslotte bevindt zich in de collectie een aantal persoonlijke stukken van leven van de familie De Vos en Klever, voornamelijk uit de bezettingstijd. De hier beschreven stukken zijn verzameld door de heer A.A. de Vos en zijn echtgenote mw A.H. de Vos-Klever, een zuster van Theo en Arie Klever. De familie De Vos heeft in 2011 besloten de stukken in bewaring tegeven aan het Regionaal Historisch Centrum Rijnstreek en Lopikerwaard, waar ook de archieven van Lopik en de voormalige gemeente Benschop bewaard worden. Voor dit besluit past een welgemeend woord van dank. De collectie heeft een omvang van 0, 675 m en verkeert in materieel goede staat. Alle stukken in de collectie zijn openbaar en voor een ieder raadpleegbaar. INVENTARIS I. TWEEDE WERELDOORLOG ALGEMEEN p. 3 II DE LOPIKERWAARD IN DE TWEEDE WERELDOORLOG p. 4 III DE GEBEURTENISSEN VAN 13 EN 17 FEBRUARI 1944 TE BENSCHOP Algemeen p. 5 Stukken betreffende de afzonderlijke slachtoffers p. 5 Herdenking en eerbetoon Algemeen p. 6 Monument p. 6 Latere herdenkingen p. 7 IV DE FAMILIE DE VOS-KLEVER p. 8

2

3 INVENTARIS i. TWEEDE WERELDOORLOG ALGEMEEN "De antithese van nu", gedrukt pamflet van de Nationaal- Socialistische Beweging, Publicatie van de gezamenlijke Nederlandse bisschoppen, waarbij het de gelovigen verboden wordt om lid te blijven van katholieke organisaties, die door nationaal-socialisten worden gecontroleerd, afschrift, "Trouw" en "De Vliegende Hollander", illegaal drukwerk, 1944 en 2 stukken 4-6. Stukken betreffende landelijke herdenkingen van de tweede wereldoorlog, omslagen 4. Herdenkingsdag Landelijke Organisatie/Landelijke Knokploeg te Zeist, 1946; 5. Viering bevrijding, Theater Carré te Amsterdam, 1989; 6. Uitreiking Yad Vashem-onderscheidingen te Amsterdam, Prentbriefkaart van het herdenkingsmausoleum op de Grebbeberg te Rhenen, [1946]. 8. Stuk, houdende dankbetuiging aan A.E. van den Bosch voor zijn activiteiten als lid van de Binnenlandse Strijdkrachten, "Verdrukt en bevrijd", publicatie ter gelegenheid van de tienjarige herdenking van de bevrijding, katern 10. Publicatie van een tekst van koningin Juliana aan de jeugd over de bevrijding, gedrukt, "D-Day: zij vochten mee!", publicatie als bijlage bij het Dagblad De Telegraaf ter gelegenheid van de 50 e herdenking van D-Day, katern 12. Gedrukte deels uit tijdschriften, van gedichten met betrekking tot de tweede wereldoorlog, [z.j, circa 1945]. 13. "Herinnering", gedicht van M.J. Kasteleijn, gedrukt, [z.j.].

4 14. Ganzenbordspel met afbeeldingen, betrekking hebbend op de tweede wereldoorlog, [z.j.] 15. Lint, behorend bij een grafkrans, met de tekst "Wij vergeten jullie niet", [z.j.]. 16. Vergulde plaquette met afbeelding van koningin Wilhelmina aan een rood-wit-blauw lintje met speldje, IL DE LOPIKERWAARD IN DE TWEEDE WERELDOORLOG 17. Stuk houdende de tekst van het bevrijdingslied van Polsbroekerdam uit 1945, afschrift, [z.j.]. 18. Bidprentje van de bij de bevrijding te Oudewater omgekomen verzetsstrijder Petrus Franciscus van den Ende ( ), in tweevoud, 2 stukken 19. Fragment van een verslag van de activiteiten van het verzet te Benschop vanaf 5 september 1944, onvolledig, [ca. 1946]. 20. Krantenartikelen betreffende de Belgische geheim agent M. Grégoire, die gedurende de bezetting in de Lopikerwaard werkzaam was, Verslagen van gesprekken met A.A. de Vos en A.H. de Vos-Klever over het verzet in de Lopikerwaard gedurende de tweede wereldoorlog, Programma van de bijeenkomst in de Nederlands Hervormde kerk te Benschop ter gelegenheid van de 50-jarige herdenking van de bevrijding, met krantenverslag over de bijeenkomst, stukken 23. Afschrift van een artikel in de "Kincardine News" over het neerstorten van een Halifax-bommenwerper in de Lek bij Jaarsveld in juni 1943, Verenigingsblad van de Toneelvereniging Aurora te Lopik rondom de herdenking van de bevrijding en de gebeurtenissen in de Lopikerwaard gedurende de bezetting, katern 25. "De Lopikerwaard in de tweede wereldoorlog ", publicatie door J.A. van Vliet te Lopik, katern

5 26. Getypte herinneringen van Han Putman over Oudewater gedurende de tweede wereldoorlog, [z.j.]. III. DE GEBEURTENISSEN VAN 13 EN 17 FEBRUARI 1945 TE BENSCHOP Algemeen 27. Foto van Benschopse verzetsstrijders op 5 september 1944, met overzicht van de namen, Foto van Benschopse verzetsstrijders op 5 september 1944, met overzicht van de namen, op groot formaat, ingelijst Album met knipsels en documenten over de gebeurtenissen en de herdenking ervan, aangelegd door mw A.H. de Vos-Klever, deel Verslagen van en over de gebeurtenissen 30. Verslag van de gebeurtenissen en hun voorgeschiedenis door de veehandelaar en verzetsman J.C. van Schaik te Benschop, afschrift, met hedendaagse transcriptie, [circa 1945]. 2 stukken 31. Afschrift van een brief van G. Teeuw aan zijn echtgenote A. Teeuwde Jong te Polsbroek met vermelding van de gebeurtenissen, [1945]. 32. Verslag van de gebeurtenissen door Wim Geurts te IJsselstein, 33. Stukken betreffende de na-oorlogse rechtszaken tegen de verraders, deels "Benschopsch Zwarte Dinsdag", verslag van de gebeurtenissen door W. Velis, 1945, met twee transcripties, [ca en 1995]. lomslag 35. Krantenartikel over een van de bij de gebeurtenissen gedode Duitse militairen, Stukken betreffende de afzonderlijke slachtoffers 36. Stukken betreffende Joannes Gerardus (Jan) van den Ende ( ), deels

6 37. Stukken betreffende Jan Aart van Ieperen ( ), deels N.B.: Zie ook invnr Stukken betreffende Jasper van Ieperen ( ), deels 39. Stukken betreffende Adrianus Anthonius (Arie) Klever ( ), deels N.B. : Zie ook invnr Stukken betreffende Adrianus Cornells Klever ( ), deels 41. Stukken betreffende Theodorus Adrianus (Theo) Klever ( ), deels N.B. Zie ook inv.nr Stukken betreffende Theo en Arie Klever gezamenlijk, deels Stukken betreffende Hendrik Sattler ["Jan Zwol"] ( ), 44. Stukken betreffende Hermannus Arnoldus Antonius Struik ["Piet Maas"] ( ), deels Stukken betreffende Adrianus Petrus van Vliet ( ), deels Herdenking en eerbetoon Algemeen 46. Tekening met namen van de slachtoffers ter herinnering, in drievoud, waarvan één exemplaar ingelijst, [z.j.]- 47. (Oud-)Illegale kranten, waarin de slachtoffers worden herdacht, deels stukken

7 48. Herdenkingsgedichten van E. van Oosterom Jzn en A. Uijttewaal, deels Stuk, houdende de tekst van de grafredes, uitgesproken door J.C. van Schaik bij de kranslegging op de graven van de slachtoffers, afschrift, [1946]. 50. Stukken betreffende de vaststelling en verklaring van de straatnamen Jan van Ieperenstraat en Theo Kleverstraat in de gemeente Benschop, 1964, en Kleverplantsoen in de gemeente Montfoort, Monument 51. Stukken betreffende de onthulling van het monument, deels 52. Krantenverslagen over de onthulling van het monument, deels afschrift, 53. Stukken betreffende J.C. van Schaik ( ), initiatiefnemer van de oprichting van het monument, Foto van de kranslegging bij het monument door koningin Juliana, stukken 55. Foto's van het monument, stukken Latere herdenkingen 56. Programma's van herdenkingsbijeenkomsten in de Gereformeerde Kerk te Benschop en in Zaal Lieverse aldaar, 2 stukken 57. Krantenverslagen over herdenkingen van de gebeurtenissen, deels Stukken betreffende de j aarlij kse herdenkingen, , en omslagen ; , en "Gastenboek", album met handtekeningen en opdrachten van bezoekers en deelnemers aan de jaarlijkse herdenking, deel

8 61. vervallen IV. DE FAMILIE DE VOS-KLEVER 62. Persoonsbewijs van Alida Maria Clasina Klever (geb ), Persoonsbewij s, vervalst persoonsbewij s en distributiestamkaarten van Maria Clasina Klever (geb ), Stukken betreffende het overlijden en de begrafenis van Petrus Klever ( ), Persoonsbewijs, vervalst persoonsbewijs, distributiestamkaarten en Ausweise van Anthonius Adrianus de Vos (geb ), Stukken betreffende eerbetoon en toekenning van het Verzetsherdenkingskruis aan Anthonius Adrianus de Vos, Stuk houdende kennisgeving door de Geneeskundige Dienst der Koninklijke Landmacht aan Anthonius Adrianus de Vos van diens bloedgroep, Foto van Anthonius Adrianus de Vos, [circa 1969].