JAARVERSLAG 2011 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2011 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

2 Iedere dag meer dan een miljoen Met de flinke bezuinigingen waar de regering op inzet neemt het belang van particuliere fondsenwervers zoals de BankGiro Loterij toe. De goededoelenloterij is een bewezen en succesvol middel tot fondsenwerving. Inmiddels wordt er jaarlijks door de Goede Doelen Loterijen (Nationale Postcode Loterij, BankGiro Loterij en Vrienden- Loterij) 391 miljoen geworven voor het goede doel, dat is meer dan een miljoen euro per dag. Bovendien is de steun meerjarig en zijn de bijdragen vrij te besteden. De drie loterijen hebben als missie het steunen van goede doelen die werken aan: een rechtvaardige en groene wereld: Nationale Postcode Loterij cultuur en behoud cultureel erfgoed: BankGiro Loterij verbetering van welzijn en gezondheid in Nederland: VriendenLoterij Maandelijks spelen miljoenen huishoudens in Nederland met deze loterijen mee en met de helft van hun lot dragen ze bij aan een betere wereld. De kansspelwetgeving staat ook in het kabinet Rutte op de agenda; er wordt gekeken naar de inrichting van de loterijmarkt, de manier waarop vergunningen worden verleend, en de instelling van een kansspelautoriteit. Wij hopen dat de eventuele wijzigingen in de kansspelmarkt de BankGiro Loterij voldoende ruimte laten om de succesvolle fondsenwerving op dit niveau voort te zetten. Zonder hen zouden wij vele van onze initiatieven immers niet (goed) kunnen realiseren!

3 JAARVERSLAG 2011 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

4 2 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

5 INHOUDSOPGAVE Inleiding 4 Raad van Toezicht 9 Beheer van de Gebouwen 10 Beheer van de Tuinen 11 Facilitaire dienst 12 Netwerkbeheer 12 Personeel en Organisatie 12 Ondernemingsraad 13 Financiën 15 Vooruitzichten Balans 17 Categoriale exploitatierekening 18 Categoriale en functionele exploitatierekening 19 Behoud en beheer van de collecties 20 Tentoonstellingsverkeer 24 Tijdelijke tentoonstellingen 26 Publicaties 28 Lezingen intern/extern 29 Symposia 30 Verdere activiteiten 31 Educatie 31 Evenementen 33 Publiciteit en Marketing 34 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 36 Bezoek 37 Uitbreiding van de Collecties 39 - schenkingen 39 - aankopen 47 - bruiklenen 51 Conclusie 53 Bij Het Loo betrokken Verenigingen en Stichtingen 54 Fondsen op naam 56 Medewerkers 57 JAARVERSLAG

6 INLEIDING 2011 is een belangrijk jaar geweest voor Paleis Het Loo, waarin enkele langlopende projecten succesvol konden worden afgerond. In de eerste plaats was dat het nieuwe entreegebouw, dat op 19 april officieel werd geopend door de voorzitter van de Raad van Toezicht, dr. H.O.C.R. Ruding. Hiermee heeft het museum de mogelijkheid gekregen om de bezoekers op een gastvrije manier te ontvangen, en hen op een aangename manier voor te bereiden op het bezoek aan het paleis. De lichte hal bevat balies voor de verkoop van entreekaarten, en gaat over in een klein auditorium met pantry; tevens zijn er toiletvoorzieningen. Wanneer men het gebouw verlaat, komt de bezoeker in een open voorhof, waar een beeld van koningin Wilhelmina door Mari Andriessen staat opgesteld. Langs de rechte weg, die naar het paleis leidt, zijn verhoogde grasperken aangelegd met een betonnen rand, die als zitbank benut kan worden. De architect Koen van Velsen heeft aandacht besteed aan werkelijk elk detail. Opvallend is de buitenwand van het gebouw, uitgevoerd in gevlochten metaal, dat afhankelijk van de positie van de beschouwer een transparante indruk maakt of juist de suggestie wekt van een geheel gesloten gevel. Door de kleurenkeuze harmonieert het gebouw fraai met de natuurlijke achtergrond van het paleispark. Ook de belettering is speciaal ontworpen door Reynoud Homan. Voor alle onderdelen van het gebouw is gebruik gemaakt van hoogwaardige materialen. Een doorlopende filmimpressie, vervaardigd door Tungsten Studio, geeft de binnenkomende bezoeker een indruk van de schoonheid die het paleis en de tuinen in alle seizoenen uitstralen, en nodigt daardoor uit tot terugkeer op een ander moment van het jaar. In het souterrain is een depotruimte voor de textielcollectie gerealiseerd, die uitgerust is met verrijdbare stellingen en voldoet aan alle eisen voor een verantwoorde conservering. Aan het nieuwe entreegebouw werd tijdens de Nacht van de Architectuur op 25 november de Apeldoornse Architectuurprijs 2011 toegekend. Een andere belangrijke gebeurtenis was de voltooiing van het historisch centrum met de presentatie Nederland & Oranje, vijf eeuwen samen. Het is bedoeld om onze bezoekers op een eigentijdse manier beter te informeren over de geschiedenis van ons land en over de rol die de Oranjes daarin hebben gespeeld. De inhoudelijke gegevens, samengebracht door een aantal van onze eigen medewerkers onder regie van Karlien Dijkstra, werden door het bureau IJsfontein verwerkt in een aantrekkelijk multimediaal programma. De opening van dit nieuwe centrum werd op 14 oktober verricht door de heer B.J.M. Poelmann, voorzitter van de BankGiro Loterij, het fonds dat de volledige financiering voor zijn rekening nam. Het nieuwe entreegebouw van Paleis Het Loo, ontworpen door Koen van Velsen 4 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

7 Ook in het afgelopen jaar ondervond Paleis Het Loo de gevolgen van een verlaging van het aan ons museum toegekende subsidiebedrag vanwege bezuinigingsmaatregelen door de overheid. Enerzijds hebben wij geprobeerd om de uitgaven te beperken, onder meer door het instellen van een vacaturestop. De gevolgen daarvan zijn inmiddels helaas al merkbaar. Enkele medewerkers met een lange staat van dienst en veel inhoudelijke kennis gingen met pensioen en werden niet opgevolgd. Zo heeft ons museum met de belangrijkste baroktuin van Nederland na het vertrek wegens pensioen van ir. L.E. Groen geen conservator voor de tuinen meer. Met twee deskundigen werden afspraken gemaakt om op free-lance basis een beroep te kunnen doen op hun deskundigheid. Anderzijds is het van groot belang om de eigen inkomsten te doen toenemen; om dat te bereiken werd bijvoorbeeld de entreeprijs sterk verhoogd per 1 januari Dat was een gewaagde stap, want het was niet ondenkbaar geweest dat de bezoekersaantallen zouden afnemen nu men aanzienlijk meer voor de toegang moet betalen. Maar gelukkig bleek de aantrekkingskracht van Paleis Het Loo onverminderd groot, en was het mede aan een gevarieerd programma te danken, dat het publiek in even grote aantallen bleef toestromen als in Het bezoekersaantal vertoonde zelfs nog een lichte stijging en is uitgekomen op maar liefst Hiermee behoorde Paleis Het Loo ook in 2011 weer tot de tien drukst bezochte musea van Nederland. Een prima resultaat in deze tijden van toenemende recessie. Enkele jaren geleden werd een begin gemaakt met de renovatie van de baroktuin, waarbij de beregeningsinstallatie en een belangrijk deel van de beplanting vervangen worden. In 2008 kon de Boventuin opnieuw worden aangelegd. Eind 2011 heeft het Ministerie van OCW financiële middelen toegezegd om met dit omvangrijke project verder te kunnen gaan. Zo zullen in de komende jaren de Koningstuin en de Koninginnetuin grondig onder handen genomen moeten worden, en tenslotte nog de Benedentuin. De werkzaamheden zullen voornamelijk in het winterseizoen worden uitgevoerd, en op een zodanige manier dat het publiek er zo weinig mogelijk hinder van ondervindt. Van de tijdelijke tentoonstellingen uit 2011 dient in de eerste plaats de succesvolle expositie over prinses Máxima te worden gememoreerd, georganiseerd ter gelegenheid van haar 40 ste verjaardag. Aandacht werd besteed aan de vele activiteiten die de prinses gedurende de afgelopen 10 jaar heeft ontwikkeld, en aan de bijzondere momenten in haar leven zoals het huwelijk in 2002 en de doop van prinses Amalia in Behalve met foto- en filmbeelden kon dankzij de persoonlijke medewerking van prinses Máxima bij elk thema een toepasselijk kledingstuk van haar worden gepresenteerd, zoals haar trouwjurk van Valentino en het door Jan Taminiau ontworpen postzak-pakje. De opening werd op 7 mei verricht door koningin Beatrix in aanwezigheid van prinses Máxima. Beiden hebben de tentoonstelling nadien ook nog opnieuw bezocht met familieleden en gasten. JAARVERSLAG

8 Inrichting van de tentoonstelling Uit de Kunst! 100 jaar Nederlandse kunsthandel In de herfst werd met de tentoonstelling Oranje Boven voor het eerst een zeer uitgebreid overzicht getoond uit de ontelbare aantallen objecten, die zijn uitgebracht ter herinnering aan bijzondere gebeurtenissen binnen de koninklijke familie. Behalve de al uit de 17 de en 18 de eeuw daterende voorwerpen, waarmee de sympathie of antipathie jegens het Huis van Oranje tot uitdrukking werd gebracht, is veel van het latere materiaal in de loop der jaren door verzamelaars aan ons museum ten geschenke aangeboden. In een speciale vitrine werd elke twee weken een keuze uit een andere collectie Oranje-souvenirs gepresenteerd. Ter gelegenheid van het eeuwfeest van de Vereniging van Handelaren in Oude Kunst, op 11 november feestelijk gevierd in Paleis Het Loo, werd een presentatie samengesteld van topstukken waarover deze gerenommeerde antiquairs in de afgelopen jaren hebben beschikt. Voor dit zeer uiteenlopende materiaal, variërend van een mummiemasker uit het oude Egypte tot een Rietveld-stoel, en van een portret van Frans Hals tot een sieraad van Lalique, werd een fraaie inrichting ontworpen door Dirk-Pieter Terpstra, die ook de vormgeving van de Máxima-tentoonstelling had verzorgd. Het jaar werd afgesloten met de traditionele presentatie Kerst op Het Loo. Hierbij worden kerstbomen opgetuigd op de manier zoals dat in vroeger tijd aan het hof gebruikelijk was, en zijn in verschillende vertrekken fraai gedekte tafels opgesteld, waarvoor iedere keer weer andere serviezen en pronkstukken uit de koninklijke verzamelingen ter beschikking worden gesteld. Jarenlang werd het concept voor deze Kerst-tentoonstellingen bedacht door de conservator Wies Erkelens; aan haar betrokkenheid hierbij komt helaas een einde, omdat zij begin 2012 met pensioen zal gaan. Tijdens de Open Monumentendagen, die ditmaal het thema Herbestemming hadden, werd de recentelijk gerenoveerde Palfrenierskamer boven de aanspanplaats in het stallencomplex voor publiek opengesteld. Deze ruimte heeft een nieuwe functie gekregen als vergaderlocatie, en wordt als zodanig verhuurd. De Prinsessendagen met allerlei attracties voor jonge kinderen werden ditmaal niet in de zomer maar in de herfstvakantie georganiseerd, en trokken ook nu weer veel extra bezoek. Op de voorterreinen werd begin september het evenement Ballons boven Het Loo georganiseerd door de Stichting Koninklijk Apeldoorn; het werd gevolgd door de goed bezochte fair Spirit of Winter in november. De Stichting Paleisconcerten, waarvan het bestuur plaats maakte voor een jongere generatie, organiseerde weer de druk bezochte maandelijkse muziekuitvoeringen in de Balzaal, alsmede een openluchtconcert op het stallenplein. De aanwezigheid van koningin Beatrix en prinses Máxima bij de opening van de tentoonstelling Máxima, Tien jaar in Nederland werd al gememoreerd. 6 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

9 Koningin Beatrix en prinses Máxima bij de opening van de tentoonstelling Máxima, 10 jaar in Nederland Op de vroegere Koninginnedag, 31 augustus, kwamen net zoals ten tijde van koningin Wilhelmina meer dan 1000 Apeldoornse schoolkinderen op de fiets naar Het Loo voor een defilé op de bassecour, dat werd afgenomen door de Commissaris van de Koningin en de burgemeester. Het initiatief hiertoe werd genomen door de jubilerende Stichting Oranjefeesten Apeldoorn. Later op die dag nam koningin Beatrix in de Kunstzaal van Paleis Het Loo een gedenkboek in ontvangst en bekeek zij een aantal historische documenten en objecten over 130 jaar Oranje-festiviteiten in Apeldoorn, die nadien in de vestibule werden tentoongesteld. Prinses Margriet was eind 2010 betrokken bij het project Het Glazen Huis in Eindhoven; zij had als prijs voor degene die de hoogste bijdrage zou leveren voor het goede doel van deze actie, een persoonlijke rondleiding door Paleis Het Loo in het vooruitzicht gesteld. Deze geanimeerde bijeenkomst vond plaats op 11 februari. Op 13 september vergaderde The Honorary Board of the Paralympics op uitnodiging van prinses Margriet op Paleis Het Loo, behalve zijzelf waren daarbij ook prinses Victoria van Zweden en prinses Astrid van België aanwezig. Prinses Margriet verwelkomde hier op 14 september een delegatie militairen van het Hastings and Prince Edward Regiment uit Canada, en op 12 december woonde zij samen met prof.mr. Pieter van Vollenhoven het jaarlijkse gala van het Fonds Slachtofferhulp in Paleis Het Loo bij. Professor Van Vollenhoven reikte in oktober in de Kunstzaal diploma s uit aan afgestudeerden van de Master-opleiding Risicomanagement van de Universiteit Twente. Op 8 mei bezocht prinses Mabel het paleis met een aantal leden van The Elders, met wie zij overleg voerde over wereldproblemen. Prins Floris loste op 23 september op de basse-cour het startschot voor de 28 ste Paleizen-Estafetteloop. Tijdens een bezoek aan Nederland maakte de hoogbejaarde Woizlawa Feodora prinses Reuss, hertogin van Mecklenburg-Schwerin, een nicht van prins Hendrik, op 14 juli een rondgang door Paleis Het Loo en de paleistuinen. De museale verzamelingen konden ook in 2011 met diverse interessante aanwinsten worden verrijkt, mede dankzij financiële steun vanuit de Stichting t Konings Loo. Zo konden op een veiling in Zürich twee zeldzame gueridons worden aangekocht, die samenhangen met prenten van Daniel Marot. Zij zijn van een type, dat ten tijde van de koning-stadhouder ook op Het Loo zal zijn gebruikt. Dankzij het legaat van mevrouw S.E. Booy barones van Randwijck kon een monumentaal bronzen beeld van koningin Wilhelmina door Mari Andriessen worden verworven, dat een plaats kreeg bij het nieuwe entreegebouw. Voor het eerst werd deze sculptuur uit 1967 naar het bewaard gebleven gipsmodel gegoten, op het formaat dat de kunstenaar voor ogen heeft gestaan. Het museum beschikte al over een sterk verkleind exemplaar, en een uitvergrote versie staat in het Wilhelminapark in Utrecht. In 2010 moest de omvangrijke collectie boeken, die in de kasten van onze Marotbibliotheek stond opgesteld, terug naar de eigenaar van dit langdurige bruikleen. Om ons tijdelijk uit de nood JAARVERSLAG

10 te helpen, stelden kasteel Twickel en slot Anholt boekbanden ter beschikking voor de aankleding van deze ruimte. Een unieke kans deed zich voor, toen in december op een veiling in München een zeer omvangrijke collectie van meer dan 1000 boeken in prachtige oude banden te koop werd aangeboden. Het bleek mogelijk om deze verzameling in zijn totaliteit te verweven, waarmee de vorstelijke uitstraling van onze bibliotheek voorgoed zeker kan worden gesteld. Twee belangrijke bruiklenen werden door de eigenaren via een zogenaamde lijfrenteconstructie in eigendom overgedragen aan Paleis Het Loo. Een 17 de eeuws kunstkabinet, dat al vele jaren in de oude eetzaal staat opgesteld. En een imposant staatsieportret van koningin Mary Stuart II, toegeschreven aan de Engelse hofkunstenaar John Riley, dat naast haar echtgenoot koning-stadhouder Willem III in de vestibule zal komen te hangen. Bij een dergelijke overdracht worden de betreffende objecten aan Paleis Het Loo verkocht. De koopsom dient in tenminste vijf jaarlijkse termijnen aan de verkoper te worden betaald, die deze vervolgens aan het museum kwijtscheldt en daarmee een fiscaal voordeel verkrijgt. Zoals eerder al is aangekondigd wordt door een aantal van onze medewerkers hard gewerkt aan een nieuwe breed opgezette publicatie over Paleis Het Loo. Het oorspronkelijke plan om dit driedelige werk in 2012 te laten verschijnen, blijkt niet haalbaar. Maar wel zal in 2012 het deel kunnen verschijnen, waarin het paleis in zijn huidige situatie als museum wordt belicht. Daarin komen alle voor publiek opengestelde historische vertrekken aan de orde, waarvan prachtige nieuwe interieurfoto s werden gemaakt. Ook worden er ongeveer 200 hoogtepunten uit de museale collecties in behandeld. De plannen voor een Vriendenkring van Paleis Het Loo, die met ingang van 2012 van start gaat, zijn inmiddels afgerond. Hopelijk zal dit initiatief door velen gewaardeerd worden en zullen wij hen hierdoor op een directere en meer persoonlijke manier kunnen betrekken bij deze schitterende locatie en bij de activiteiten die door ons museum worden ontwikkeld. Het is verheugend te constateren, dat particulieren hun waardering voor Paleis Het Loo steeds vaker tot uitdrukking brengen door geldbedragen aan ons museum te schenken of na te laten. Soms hebben deze weldoeners aangegeven waaraan hun middelen besteed dienen te worden, maar in andere gevallen worden wij hierin vrij gelaten en kiest Paleis Het Loo hiervoor bijzondere bestemmingen waarmee wij in de geest van de schenker menen te handelen. Deze fondsen op naam worden in dit jaarverslag afzonderlijk vermeld, en stimuleren hopelijk tot navolging. Op het gebied van conservering en restauratie werden belangrijke vorderingen gemaakt, dankzij de inzet van onze eigen medewerkers maar ook via de hulp van externe specialisten. Zo kon het zeer arbeidsintensieve kronenproject worden afgesloten, dat noodzakelijk was vanwege de verplichte ombouw naar verlichting met een lager voltage, maar waarbij tevens van de gelegenheid gebruik is gemaakt om alle historische kroonluchters en armaturen grondig schoon te maken en waar nodig te restaureren. Een ander omvangrijk project, waaraan ook in 2012 nog zal worden doorgewerkt, is de reiniging en restauratie van de 18 de eeuwse kamerbehangsels door Dirk Dalens in de Prins Bernhardkamer. Een zeer druk bewerkte vergulde tafel uit 1861 van de Arnhemse meubelfabrikant Jan de Bruijn, die in erbarmelijke staat verkeerde, kon dankzij een genereuze gift van een van zijn nazaten, weer in zijn oude glorie worden hersteld. Dit meubel staat inmiddels in de Bentinckkamer opgesteld. Op 29 november werd met ABN AMRO een tweejarig sponsorcontract afgesloten. Naast een financiële bijdrage aan het museum voorziet dit in samenwerkingsprojecten, zoals een kortingsactie voor rekeninghouders. Bij de verzelfstandiging van de Rijksmusea in 1994 was het voor de medewerkers nog niet toegestaan om in het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) opgenomen te blijven en zijn zij overgegaan naar de Stichting Federatief Pensioenfonds (SFP). In de afgelopen jaren bleek dit fonds te klein om zelfstandig te kunnen voortbestaan en is aansluiting gezocht bij een van de grote pensioenfondsen. Na een langdurig en ingewikkeld traject kon uiteindelijk in 2011 de overgang van SFP naar het Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) worden gerealiseerd. Tenslotte moet melding worden gemaakt van het heengaan van twee personen, aan wie Paleis Het Loo met dierbare herinneringen zal blijven terugdenken. Begin januari overleed enkele dagen voor zijn 100 ste verjaardag ir. J.B. baron Van Asbeck, de architect die in de jaren omstreeks 1980 de grote restauratie van het paleis en de reconstructie van de historische tuinaanleg heeft verzorgd. In augustus hebben wij afscheid moeten nemen van de toegewijde medewerkster van de facilitaire dienst Hetty de Boer-Gasper, die ons na een langdurig ziekteproces is ontvallen. 8 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

11 RAAD VAN TOEZICHT In de Raad van Toezicht hadden in 2011 de volgende leden zitting: H.K.H. Prinses Máxima der Nederlanden, mevrouw mr. M.T.H. de Gaay Fortman, drs. M.C. van Gelder, drs. Ph. Maarschalkerweerd, mevrouw drs. Saskia J. Stuiveling en ondergetekende. Op 19 april werd tijdens een diner afscheid genomen van mr. R.S. Wegener Sleeswijk, die in 2010 is teruggetreden uit de Raad. Vergaderingen van de Raad vonden plaats op 19 april, 23 augustus en 14 december. Tevens kwamen leden van de Raad op andere momenten bijeen en vond overleg plaats met personen buiten het museum, onder meer in verband met de bezuinigingsmaatregelen waarmee Paleis Het Loo geconfronteerd worden en vanwege de werving van een opvolger voor de directeur, die in 2012 met pensioen gaat. Over deze beide onderwerpen werd ook overleg gevoerd met leden van de Ondernemingsraad op 19 april en 14 december, alsmede tijdens een extra bijeenkomst in Den Haag op 27 september. Tijdens de voorjaarsvergadering van de Raad werden de jaarrekening en het jaarverslag over 2010 in aanwezigheid van de externe accountant besproken en goedgekeurd. Tevens werd kennis genomen van het accountantsverslag. In de vergadering van december is de begroting voor 2012 door de directie toegelicht en door de Raad goedgekeurd. De Raad heeft met instemming kennis genomen van een rapport, dat door de directie is opgesteld met betrekking tot Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Door de directeur zijn periodiek rapportages over de gang van zaken in het museum en over belangrijke ontwikkelingen aan de leden van de Raad toegezonden. De Raad heeft voorafgaand aan de vergadering van 14 december een jaarlijks functioneringsgesprek met hem gehouden. De voorzitter en leden van de Raad hebben regelmatig individueel contact onderhouden met de directie over uiteenlopende onderwerpen. Ook woonden zij museale activiteiten zoals openingen van tentoonstellingen bij. De Raad maakt zich ernstig zorgen over de gevolgen van de bezuinigingen, die Paleis Het Loo ten opzichte van de andere voormalige Rijksmusea onevenredig zwaar treffen in 2011, en vooral in de jaren daarna. Hierover is onder meer overleg gevoerd met het Ministerie van OCW en met het Ministerie van Algemene Zaken, dat zich ook in deze problematiek heeft verdiept. In een brief van 2 december heeft de staatssecretaris van OCW laten weten geen gebruik meer te willen maken van het recht tot benoeming van leden van de Raad van Toezicht, en beslissingen hierover aan de Raad zelf over te laten. De Raad betreurt dit omdat daarmee zijn rol om namens de Minister van OCW toezicht uit te oefenen op het functioneren van de directeur en het door hem gevoerde beleid wordt aangetast, en de relatie tussen het ministerie en het museum verder dreigt te vervagen. Met instemming van het Ministerie van OCW en de directie van het museum is een kleine wijziging doorgevoerd in de statuten van de Stichting Paleis Het Loo Nationaal Museum. De leeftijdsgrens van 72 jaar is vervallen; in plaats daarvan is bepaald, dat personen die de leeftijd van 70 jaar hebben bereikt, voortaan niet meer in de Raad van Toezicht kunnen worden benoemd of voor een volgende termijn herbenoemd. Om de wervingsprocedure voor een nieuwe directeur goed en effectief te laten verlopen is een beroep gedaan op de deskundigheid van het bureau Egon Zehnder. Begin 2012 is bekend gemaakt dat drs. M.P. van Maarseveen de huidige directeur zal gaan opvolgen. De Raad is de directie en medewerkers zeer erkentelijk voor hun grote inzet en betrokkenheid bij het museum. De leden van de Raad van Toezicht verrichten hun werkzaamheden ten behoeve van het museum zonder financiële tegemoetkoming en met inachtneming van de code voor Cultural Governance. Dr. H.O.C.R. Ruding Voorzitter JAARVERSLAG

12 BEHEER VAN DE GEBOUWEN Algemeen De door de Rijksgebouwendienst uitgevoerde werken kwamen tot stand onder leiding van ing. B. van Loo, account manager, mevrouw drs. J.J.M.M. Depmann asset manager directie vastgoed, objectmanager, ing J. Kersten, ing. C. van Aggelen, projectleider, ing. M. Nissen, adviseur werktuigkundige installaties en H. van der Zee, adviseur electrotechniek. Ondersteunende adviesbureaus waren Van Asbeck Bouw en Restauratie Consultants, Grondmij N.V., Oranjewoud advies- en ingenieursbureau, en Dijkoraad Adviesbureau bv. De heer B. van Loo heeft wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd zijn functie neergelegd. Dankzij zijn inzet voor het verkrijgen van de benodigde budgetten heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan het tot standkomen van de rustplaatsen, het nieuwe entreegebouw en het herstel van de boventuin. Namens de Directie Vastgoed van de Rijksgebouwendienst zal mevrouw J.J.M.M. Depmann als asset manager de werkzaamheden van de heer Van Loo voortzetten. Entreegebouw Op 19 april is het nieuwe entreegebouw op feestelijke wijze geopend en in gebruik genomen, de afronding van een jarenlang proces dat begon onder de toenmalige Rijksbouwmeester ir. Mels Crouwel. Het door architectenbureau Koen van Velsen ontworpen gebouw en buitenterrein is in opdracht van de Rijksgebouwendienst gerealiseerd door Welling Bouw uit Didam. De technische installaties zijn ontworpen door Grondmij N.V. en uitgevoerd door Bam Techniek uit Apeldoorn. In het gebouw is tevens een textieldepot ondergebracht. Het buitenterrein is aangelegd door Heijmans Tuin inrichting uit de Steeg. Ing C. van Aggelen was namens de Rijksgebouwendienst de verantwoordelijke projectleider en werd hierbij ondersteund door Van Asbeck Consultants. Onderhoud gebouwen De voor 2011 geplande grootschalige projecten, zoals het vervangen van de loden daken, de renovatie van de Floriskas en de nieuwbouw van een opslagruimte achter de Floriskas, konden als gevolg van te late vergunningverstrekking en budgettering nog niet worden gerealiseerd. Deze werken zijn uitgesteld tot 2012 en Het buitenschilderwerk is wel grootschaliger aanbesteed. Het voordeel hiervan is dat het werk in meerdere jaren kan worden uitgevoerd en een uitvoeringsplanning kan worden gemaakt die de overlast voor de bezoekers beperkt. Wateroverlast Diverse maatregelen zijn genomen om in de toekomst wateroverlast na hevige regenval te voorkomen, zoals eenvoudig aan te brengen afdichtingsschotten bij de ingangen van de schelpengrot, de verbindingstunnel naar de tuin en de tuindeuren. Extra waterafvoer voor de koningstuin en de ingang van het onderhuis, en een overstortvoorziening in de afvoerleiding van het hoofdhemelwater zal de wateroverlast tot het minimum te beperken. Deze aanpassing zorgt dat Het Loo niet meer afhankelijk is van de capaciteit van de hemelwaterpompen. Dit jaar zijn er geen extreme weersomstandigheden geweest om deze nieuwe maatregelen te testen in de praktijk. Beveiliging en bewaking De afdeling beveiliging/bewaking leverde in het verslagjaar zijn bijdrage aan de veiligheid van gebouwen, tuinen, collecties, bezoekers en personeel. De afgekondigde bezuinigingsmaatregelen troffen beide afdelingen in de formatie. Met hetzelfde aantal mensen of minder zal dezelfde hoeveelheid werk of meer moeten worden verricht. Door suppoosten en beveiligers in rustige periodes efficiënt in te zetten kon de bezetting in de museale ruimten gecontinueerd blijven. Gedurende de zomervakantie en bij de tentoonstellingen werd extra formatie gecreëerd met vakantie- en oproepkrachten. De afdeling Bewaking ontwikkelde voor het efficiënt werken een handboek. Dit verschaft de bewaker een duidelijke omschrijving van zijn verantwoordelijkheden, taken en de daarbij behorende regelgeving. Het handboek wordt medio januari 2012 in gebruik genomen, na goedkeuring door de directie en instemming van de Ondernemingsraad. Opleidingsplan Voor de kassiers en receptionistes werd een training gegeven in het omgaan met incidenten (overval trainingen) bij de balie. De training werd verzorgd door een medewerker van de politie en heeft geleid tot nieuwe procedures. Alle medewerkers van beveiliging en bewaking hebben de verplichte herhalingstrainingen BHV of brandpreventie gevolgd. Een medewerker van de afdeling beveiliging heeft de opleiding Facility Management gevolgd. Technische beveiliging Er vonden verschillende uitbreidingen en vervangingen plaats van technische beveiligingsmaatregelen. Het toegangscontrolebeleid werd verbeterd door elektronische apparatuur aan te brengen op een deur tussen publieke en niet publieke ruimten. De fietsenstalling voor medewerkers is eveneens opgenomen in het toegangsbeleid. Het nieuwe Entreegebouw werd binnen en rondom voorzien van elektronische beveiligingsmaatregelen die alle gecontroleerd kunnen worden via monitoren in de Centrale Meldkamer. Incidentenregistratie Het aantal incidenten op Paleis Het Loo is stabiel gebleven. Vorig jaar werden er in totaal 45 incidenten geregistreerd, dit jaar waren het er 46. Opvallend is het aantal EHBO meldingen, dat steeg van 14 in 2010 naar 21 meldingen in Deze toename is te verklaren door de warme zomermaanden mei en juni, toen bezoekers onwel werden door de uitzonderlijk hoge temperatuur. In het nieuwe Entreegebouw was enkele keren sprake van letsel, veroorzaakt doordat men de grote glazen deuren en ramen niet opmerkte. Inmiddels 10 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

13 is hier een oplossing voor gevonden door belettering hierop aan te brengen. Calamiteiten (Bedrijfshulpverlening & Collectiehulpverlening) Het aantal Bedrijfshulpverleners werd uitgebreid mede door de opzet van een Collectie Hulpverleningsorganisatie (CHV). Deze heeft tot taak het in veiligheid brengen van belangrijke collectieonderdelen die getroffen of bedreigd worden door een calamiteit. Elk lid van de CHV dient als basis een BHV opleiding te hebben gevolgd. De CHV organisatie wordt in 2012 verder door ontwikkeld. De bestaande groep Bedrijfshulpverleners en Collectiehulpverleners volgden allen de jaarlijks verplichte herhalingstraining BHV. Calamiteitenoefening Het nieuwe calamiteitenplan werd op 17 januari getoetst tijdens een grote ontruimingsoefening in het museum. De oefening werd gehouden in samenwerking met de Brandweer Apeldoorn en gefaciliteerd door de externe opleider Nouwad BV. Op een zolder, direct naast de klimaatbeheersinginstallatie van het Corps de Logis, werd een brandje gefingeerd ten gevolge van werkzaamheden door een monteur die daar alleen aan het werk was. Hij belde de meldkamer en gaf aan dat hij getracht had de brand te blussen maar dat dit niet lukte. Daarna was deze monteur onbereikbaar. De oefening is goed verlopen en heeft aangetoond dat binnen de organisatie de juiste ingrediënten aanwezig zijn om een goede Bedrijfs- en Collectiehulpverlening te laten functioneren. Van de oefening is een uitgebreid evaluatieverslag opgesteld. Gebouwverkenning De calamiteitenoefening op 17 januari leerde dat er bij zowel de Brandweer Apeldoorn als bij de interne hulpverleners van Paleis Het Loo behoefte is aan een goede kennis van de gebouwen. Op 15 augustus en 17 oktober werden twee verkenningen georganiseerd, waarbij informatie-uitwisseling plaatsvond over veilige, adequate en repressieve inzetmethodes. Risicoplaatsen in het paleis werden bezocht, brandblusvoorzieningen beproefd en verschillende inzetmethodes uitgetest. Verbeterpunten in 2012 Voor 2012 staan de navolgende verbeteracties op het programma: - In overleg met de brandweer Apeldoorn wordt er samengewerkt in het scenario denken. - Een SMS-alarmsysteem is in ontwikkeling om de hulpverleners van Paleis Het Loo te alarmeren. - De aanvalsplannen voor de brandweer worden verbeterd. Deze worden vergroot naar A2 model en zullen een totaaloverzicht geven per niveau. - De plannen komen in een speciale kast bij de brandweeringang. - In het voor- en najaar zullen er oefeningen worden gehouden. - Er wordt onderzoek verricht om de elektronische bewaking en beveiliging van de museale ruimten te verbeteren in samenhang met de aanwezige suppoosten. BEHEER VAN DE TUINEN Kenmerkend voor de baroktuin van Paleis Het Loo zijn de buxusfiguraties. Ogenschijnlijk zien de buxushagen er goed uit maar in werkelijkheid zijn zij aangetast door twee schimmels, Cylindrocladium buxicola en Volutella buxii. Alleen door veel en intensief spuiten zijn de schimmels in bedwang te houden. De kosten en de milieubelasting van de bespuitingen zijn zo hoog dat dit niet lang vol te houden is. Daarom is het noodzakelijk om een zo goed mogelijk alternatief te vinden voor de huidige schimmelgevoelige buxus. Hiertoe werden in het voorjaar planten van Ilex crenata in de Koninginnetuin geplant en zijn er proeven begonnen met een aantal Buxus variëteiten. Eind dit jaar is bekend geworden dat het mogelijk is om de zeer noodzakelijke renovatie van de benedentuin in 2012 te gaan opstarten. Bij de renovatie worden in ieder geval de versleten hosthalietbanden vervangen, de beregeningsinstallatie vernieuwd en de aanwezige bodem en buxusbeplanting vervangen. Bij de renovatie zal gebruik gemaakt worden van de aanbevelingen die gedaan zijn tijdens een tweedaags deskundigenberaad op Het Loo op 29 en 30 januari Door de bouw van het nieuwe entreegebouw met de omringende tuinaanleg is er ten opzichte van voorgaande jaren meer werk ontstaan. Bij de aanleg is dankbaar gebruik gemaakt van 120 grote Rhododendrons, ontvangen van Nationaal Park de Hoge Veluwe. Dit jaar zijn speciale maatregelen uitgevoerd om de gevolgen van plotselinge wateroverlast aan te kunnen pakken. Onverwacht was groot onderhoud aan de Weidekas noodzakelijk, omdat de ondergrondse verwarmingsbuizen in zeer slechte conditie verkeren. Deze werkzaamheden vonden plaats van september tot november. Verder is er schilderwerk uitgevoerd aan het Zaadhuis en de Oranjerie. De Marianneschuur op het terrein van prinses Margriet is sinds 2010 niet meer beschikbaar voor de tuindienst voor de opslag van potten en andere tuinmaterialen. Dit jaar is de bouw van een vervangende Noordschuur voorbereid en begin 2012 wordt een aanvang gemaakt met de uitvoering. De Oranjerie van Het Loo is 1000 m 2 groot en herbergt s winters vorstgevoelige planten als palmen, Camellia s en citrusbomen. Deze kas is na 26 jaar dienst aan renovatie toe, die momenteel wordt voorbereid. De achttien tuinvrijwilligers van de Von Wiedclub hebben ook dit jaar weer bijgedragen aan een perfecte presentatie van de tuin door deze onkruidvrij te houden. Een van de leden is in het zonnetje gezet in verband met haar 25-jarig jubileum. In mei nam de tuinconservator ir. L.E. Groen afscheid wegens pensionering; zijn werk wordt overgenomen door een tuinadviseur, mevrouw dr. R.C. Ek, en een tuinhistoricus, dr. J. Woudstra. Beiden werken freelance op contractbasis. Tevens ging de chef-bloemist met pensioen; zijn functie werd helaas niet opnieuw ingevuld. De tuindienst heeft 10% van de eigen bezetting ingeleverd. Daardoor moet een aantal taken worden afgestoten en verminderde het onderhoudswerk aan de terreinen die minder zichtbaar zijn voor het JAARVERSLAG

14 publiek. In 2012 wordt ook gestopt met het kweken van eenjarigen voor derden, zoals kasteel Anholt en Museum Willet-Holthuysen. Verder wordt getracht om andere onderdelen van het werk te optimaliseren om hiermee tijd en mankracht te besparen, zoals het concentreren van de kweek van snijbloemen op de kwekerij aan de Molenweg en het reorganiseren van de indeling van de Weidekas. Tevens zal een deel van de oranjerieplanten worden afgestoten; het betreft individuele planten van soorten waarvan meerdere exemplaren aanwezig zijn. Beeldbepalend voor Paleis Het Loo zijn de imposante, historisch correcte, verse bloemboeketten die iedere week worden verzorgd door gespecialiseerde medewerkers van de tuindienst. Veel van de gebruikte soorten snijbloemen worden niet commercieel geteeld en het groen in de boeketten wordt het gehele jaar vanuit de eigen kwekerij betrokken. Zonder concessies te willen doen aan de kwaliteit van de boeketten, zal worden gestaakt met de kweek van kort houdbare bloemen, zoals Lathyrus en een aantal rozenrassen. In het begin van het jaar moest de oudste Douglasboom van ons land, die op de Bloemisterij stond, worden omgezaagd. De wortels waren aangetast met zwammen en de boom dreigde op de Weidekas te vallen. De vitaliteit van de lanen voor het paleis loopt achteruit; elk jaar moeten er bomen worden geveld en wordt door middel van snoei de veiligheid zo veel mogelijk gewaarborgd. De Schuine laan en de Stallenlaan zijn beide in slechte conditie. In de kerstperiode dreigde een een grote beuk met wortel en al om te vallen en is de Canadese esdoorn op de Klosbaan deels uitgebroken. Deze laatste levert nog verder gevaar op vanwege een voortgaande aantasting door de Tonderzwam. Bij de renovatie van de benedentuin moet worden besloten welke maatregelen ten opzichte van deze vanuit historisch oogpunt bijzondere boom genomen moeten worden. Paleis Het Loo is een erkende stageplaats; ook dit jaar waren hier zeven stagiaires voor langere of kortere tijd werkzaam. Zij zijn afkomstig van vijf verschillende opleidingen. Om het publiek meer te betrekken bij alle werkzaamheden en bijzonderheden van de tuinen is er per 1 november een Twitterproefaccount De bevindingen van dit account worden na een half jaar, per 1 mei 2012, geëvalueerd en gerapporteerd. Op dit moment zijn er ruim 240 volgers en zijn er interessante nieuwe contacten ontstaan via twitter. FACILITAIRE DIENST De facilitaire dienst heeft evenals vorig jaar nog steeds te maken met een aantal langdurige ziektegevallen, waardoor het moeilijk is het kwaliteitsniveau te handhaven. Momenteel wordt zeer terughoudend omgegaan met externe (tijdelijke) inhuur vanwege de onzekere financiële ontwikkelingen. Door het afscheid van enkele medewerkers zijn uren vrijgevallen, de niet ingevuld konden worden maar opgevangen zijn binnen onze huidige bezetting. Door deze ontstane krapte wordt veel souplesse van de medewerkers gevraagd. In de komende tijd zal voor een deel tot herinvulling moeten worden overgegaan om alle werkzaamheden naar behoren te kunnen blijven uitvoeren. Voor de technische medewerkers was dit jaar de afronding van het vernieuwde klimaatbesturingssysteem een feit. De techniek in ons entreegebouw vergde veel inspanning vanwege finetuning. Er vinden nog steeds kleine wijzigingen in de installaties plaats. NETWERKBEHEER Een medewerker van de afdeling beveiliging heeft de overstap gemaakt naar de Facilitaire Dienst om twee dagen per week ondersteuning te geven voor de ICT. Samen met onze externe ICT partner heeft hij de uitrol van het nieuwe serverproject gerealiseerd. Momenteel wordt er gewerkt aan verdere digitalisering van documentenstromen binnen de organisatie. Twee servers zijn vervangen. De zolders van de stallen zijn voorzien van een netwerkuitbreiding zodat TMS-gebruikers daar kunnen inloggen op het computernetwerk van Paleis Het Loo. Ook is er een uitbreiding gekomen van het internet naar Stal 1 (Informatiecentrum Oranje-geschiedenis), waar een stand-alone netwerk is aangelegd. Via een CMS systeem kunnen medewerkers hierin zelfstandig aanpassingen doorvoeren. Het E-ticket systeem leidde tot een uitbreiding van ons netwerk. Museumkaarten kunnen nu ook op andere locaties worden gescand dan bij de kassa. Tevens zijn er koppelingen gecreëerd via ons netwerk met het nieuwe WPS Parkeerautomaten Systeem. Administratieve medewerkers hebben hierdoor direct toegang in het WPS systeem. De toegang tot het webacces is uitgebreid. Hiermee kunnen de medewerkers ook elders hun mail inzien. PERSONEEL EN ORGANISATIE Teneinde de financiële risico s te beperken zijn reeds in 2010 door de VRM, het bestuur van SFP en de werknemersbonden onderhandelingen ingezet om de pensioenportefeuille onder te brengen bij een groter pensioenfonds. Vervolgens is begin 2011 definitief besloten tot de overstap naar Pensioenfonds Zorg en Welzijn te Zeist. De administratie van dit fonds wordt door PGGM gevoerd. Met terugwerkende kracht werd het pensioenfonds SFP per 1 januari 2011 geliquideerd en vanaf die datum bouwt men pensioen op bij Zorg en Welzijn. De administratieve afhandeling vanwege deze overgang en de actuariële waardebepaling van de pensioenen brengen echter voor alle partijen veel werk met zich mee en de afronding hiervan neemt dan ook meer tijd in beslag dan aanvankelijk werd verwacht. De definitieve waardeoverdracht vindt begin 2012 plaats en in september 2012 zullen de medewerkers het eerste Uniforme Pensioen Overzicht (UPO) van Zorg en Welzijn gaan ontvangen. De personeelsleden werden gedurende dit traject nauwgezet door de VRM en ons op de hoogte gehouden. Het opbouwpercentage voor 2011 werd vastgesteld op 1,95%. De 12 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

15 pensioenpremie ligt nu voor werknemer en werkgever beduidend lager, te weten 23,4% (2011) van het pensioengevende salaris, waarvan de medewerker conform de CAO bepalingen 44% betaalt en de werkgever 56% voor zijn rekening neemt. Daar staat wel tegenover dat de regeling op onderdelen soberder is. De Commissie P & O van de VRM, waarin het hoofd P & O zitting heeft, beziet momenteel nader waar eventueel reparatie op individuele of op collectieve basis nodig is. Gezien de voortdurende financiële crisis staan pensioenfondsen onder druk. Dit vertaalt zich in fluctuatie van de dekkingsgraden. In januari 2011 stond deze bij Zorg en Welzijn op 107% en in december 2011 op 97%. De toenemende bezuinigingsmaatregelen en de (pre)pensioenkwestie leidden tot vertraging bij de CAO-onderhandelingen. Wel werd tussentijds besloten om de werknemers in maart 2011 een bruto uitkering te geven van 600 op fulltime basis. Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan een nieuwe CAO. Vooruitlopend daarop kwamen partijen overeen de dure garantieregeling prepensioen af te schaffen. Alleen medewerkers geboren voor 1950 behouden hun rechten. Zij, die geboren zijn in de jaren 1950 tot en met 1954, ontvingen ter compensatie een eenmalige bruto uitkering. Door de noodzakelijke bezuinigingen staan de personeelskosten in onze begroting verder onder druk. Hierdoor werd halverwege 2011 een vacaturestop afgekondigd. Alleen daar waar dat voor een verantwoorde bedrijfsvoering dringend noodzakelijk is, worden formatieplaatsen (deels) ingevuld of wordt gekozen voor tijdelijke medewerkers, bijvoorbeeld seizoenskrachten via Pflex/Randstad. In de komende jaren verlaten veel medewerkers vanwege (pre)pensioen Het Loo; door dit natuurlijke verloop hopen wij gedwongen ontslagen te voorkomen. Ook zal actief beleid worden gevoerd om meer gebruik te maken van stagiaires en vrijwilligers. Eind 2011 bedroeg het aantal fte s 125. Er waren 154 medewerkers in dienst (2010: 168), van wie 70 vrouwen en 84 mannen. Er zal nauwlettend op moeten worden toegezien dat de hogere werkdruk voor onze medewerkers niet tot spanning of een toename van het ziekteverzuim gaat leiden. Het ziekteverzuim over 2011 was 5,31% (2010: 5,25%). Tweemaal werd met onze bedrijfsarts een Sociaal Medisch Overleg gehouden. De samenwerking met de arbodienst Maetis Ardyn werd ook voor dit jaar weer gecontinueerd. De opbouw van verlof tijdens ziekte en de verjaringstermijn van verlofuren ondergaat per 2012 een wettelijke wijziging. Directie, P & O en leidinggevenden gaan serieus werken aan het terugdringen van het stuwmeer aan verlofuren. Van de Seniorenregeling werd door 24 personen gebruik gemaakt. Ouderschapsverlof werd door twee medewerkers genoten. Zeven personeelsleden gingen met prepensioen. Steeds meer mensen maken gebruik van de Fietsregeling (NFP). De Spaarloonregeling werd door het Kabinet per 1 januari 2012 afgeschaft waardoor er eind 2011 nog een run op deze regeling brutosalaris inleveren voor netto sparen volgde. Aan OR kosten, BHV, cursussen en seminars werd in 2011 circa uitgegeven. In de afgelopen zomer werd op verzoek van de Ondernemingsraad middels een enquête een Medewerkers Tevredenheids Onderzoek (MTO) uitgevoerd. Hoewel wij in algemene zin van tevreden medewerkers mogen spreken, werden met name de vaak zware fysieke belasting en hoge werkdruk genoemd. De geconstateerde feiten zijn meegenomen in de Risico Inventarisatie & Evaluatie. In juni verzorgde een consultant van Steward Redqueen een presentatie over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, en werd bekeken welke rol Paleis Het Loo daarin kan vervullen. Dit zal nader worden uitgewerkt. In juli 2011 werd de nagenoeg complete Informatiegids voor de medewerkers op Intranet gezet; deze wordt ook aan nieuwe medewerkers overhandigd. ONDERNEMINGSRAAD Samenstelling OR In september eindigde de zittingsperiode van de ondernemingsraadleden mevrouw L. Schotsman en de heren F.A. van Bussel en C.A.M. Hamerling. Mevrouw L. Schotsman stelde zich herkiesbaar voor de kiesgroep Wetenschappelijke Staf en de heer C.A.M. Hamerling voor de kiesgroep Facilitaire Dienst. De voorzitter van de ondernemingsraad, de heer F.A. van Bussel, is gedurende twee volle zittingsperioden lid geweest van de ondernemingsraad en is daardoor volgens het Reglement Ondernemingsraad gedurende vier jaar niet herkiesbaar. Voor de kiesgroep Facilitaire Dienst stelde de heer E.T.J. Blankhorst zich verkiesbaar. Hiermee was het aantal kandidaten gelijk aan het aantal beschikbare plaatsen voor de kiesgroepen, waardoor geen verkiezing hoefde te worden gehouden, en mevrouw Schotsman en de heren Hamerling en Blankhorst geacht werden te zijn gekozen. De samenstelling van de ondernemingsraad voor de nieuwe zittingsperiode is als volgt: Kiesgroep Wetenschappelijke Staf, mevrouw L. Schotsman; Kiesgroep Facilitaire Dienst, de heren C.A.M. Hamerling en E.T.J. Blankhorst; Kiesgroep Bewaking/Beveiliging, mevrouw A. van t Zet en de heer P.L. van Oene; Kiesgroep Algemeen, mevrouw F. Diender; Kiesgroep Tuindienst, de heer L. Rahaël. In de overlegvergadering van 30 september werd afscheid genomen van de voorzitter van de ondernemingsraad de heer F.A. van Bussel. De bestuurder bedankte hem voor zijn waardevolle bijdrage aan de ondernemingsraad in de afgelopen acht jaar. De heer Van Bussel verklaarde zich bereid om zijn rol binnen de onderhandelingsdelegatie uit hoofde van het Landelijk Adviescomité (LAC) van de vakbond voort te zetten zolang de onderhandelingen voor de CAO nog niet zijn afgerond. Vervolgens werd de nieuwe ondernemingsraad, met als voorzitter de heer Hamerling, door de bestuurder geïnstalleerd. De bestuurder benadrukte nogmaals het belang van een goede samenwerking, vooral in deze moeilijke periode waarin zowel bestuurder als ondernemingsraad noodzakelijke impopulaire maatregelen goed dienen toe te lichten binnen de organisatie. JAARVERSLAG

16 Vergaderfrequentie Om beter te kunnen inspelen op de vele veranderingen die Paleis Het Loo te wachten staan, met name op het vlak van bezuinigingen, reorganisatie, het opstellen van een nieuwe meerjarenbegroting en de voorziene bestuurswisseling in 2012, werd besloten om de OR-vergaderfrequentie tijdelijk op te voeren. De OR kwam dit jaar veertien keer in vergadering bijeen, waarbij zij op 14 en 17 juni gebruik maakte van het advies en de deskundigheid van de heer Martin van de Water, adviseur van de firma OR Partners. Daarnaast werd er acht keer vergaderd met de bestuurder. R.I.E. (Risico-inventarisatie en -evaluatie) Op initiatief van de ondernemingsraad werd een enquête gehouden onder de medewerkers om inzicht te krijgen in de gezondheidsrisico s en de belemmeringen die ondervonden worden bij het uitvoeren van de werkzaamheden. De uitkomsten van de enquête dienen als leidraad voor het bedrijf Tinguely Xperts, dat de opdracht heeft gekregen tot het uitvoeren van een onderzoek met als doel de risico s op het gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn van de medewerkers in kaart te brengen. Overleg OR met de Raad van Toezicht In een gesprek tussen een delegatie van de Raad van Toezicht en de Ondernemingsraad op 19 april is uitgebreid gesproken over de zorgelijke financiële situatie. Naar aanleiding hiervan attendeerde de OR de leden van de Raad op de toegenomen werkdruk als gevolg van de ingestelde vacaturestop. In de ontmoeting met de Raad op 14 december kwamen deze onderwerpen opnieuw aan de orde. Daarnaast vond op 27 september in Den Haag een gesprek plaats tussen leden van de Raad en de OR met betrekking tot de opvolging van de bestuurder in Vertrouwenspersonen In de OR-vergadering van 10 november vond overleg plaats met de vertrouwenspersonen mevrouw Schouten en de heer Förch. In deze vergadering werd uitgebreid gesproken over de vacaturestop en de problemen die hierdoor ontstaan als gevolg van onderbezetting. Scholing Mevrouw Van t Zet en de heren Hamerling, Rahaël en Blankhorst namen op 8 november in het Mediaplaza, Jaarbeurs Utrecht, deel aan het door OR Informatie georganiseerde congres Alice in WORland. Tijdens deze bijeenkomst werden diverse lezingen en workshops gevolgd met betrekking tot onder andere de WOR, gebruik van nieuwe media, zinvol vergaderen en omgaan met vergaderstress. 14 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

17 FINANCIËN In het najaar van 2010 werd de begroting 2011 sluitend vastgesteld. Door een aantal forse meevallers kon het jaar 2011 afgesloten worden met een positief resultaat van (het jaar 2010 eindigde met een negatief resultaat van 2.282). Onderstaand geven wij een nadere toelichting op de betreffende posten in de exploitatierekening die sterk afwijken ten opzichte van de begroting: 1. Zoals gebruikelijk werd in de begroting uitgegaan van bezoekers. Mede door een aantal succesvolle tentoonstellingen en evenementen bezochten uiteindelijk bezoekers Paleis Het Loo (in 2010: ). Per 1 januari 2011 werd de entreeprijs voor volwassenen verhoogd van 10,00 naar 12,50. Tevens ging het parkeertarief van 3 naar 4. Bijna bezoekers meer dan begroot, alsmede een hogere uitkeringsgrondslag van de Museumkaart en het vervallen van de ANWB korting, leidden tot een meeropbrengst in de Publieksinkomsten van Voor onze tentoonstellingen kon uiteindelijk in totaal aan sponsorgelden worden gegenereerd. Tijdens het opstellen van de begroting kon dit niet worden voorzien. Dit bedrag is voornamelijk te danken aan de tentoonstelling Prinses Máxima - 10 jaar in Nederland. 3. Voor het jaar 2011 gingen wij er in de begroting van uit dat OCW ons alleen voor de huurverhoging zou compenseren. Uiteindelijk volgde toch nog een bescheiden index ering voor de exploitatiesubsidie. De korting op de huursubsidie van 3,4% bleef ook voor 2011 van kracht. Omdat het uitkeringspercentage van de Matchingsregeling vanwege bezuinigingen door OCW op 0% is gesteld, kan deze korting niet meer worden gecompenseerd. Het Ministerie OCW heeft ons opgedragen om projectsubsidies niet meer uit de post Subsidie OCW te halen, maar op een andere wijze te verantwoorden. Hierdoor sluit deze post met het totaalbedrag van de beschikking. Deze herrubricering en genoemde indexering laten derhalve een hogere exploitatiebijdrage van zien, waarmee in de begroting geen rekening gehouden was. Het gevolg is dat de lasten voor de huur met eenzelfde bedrag zijn verhoogd. 4. Het is verheugend, dat particuliere eigenaren steeds vaker van de mogelijkheid gebruik maken om voor Het Loo belangrijke werken, die soms al langdurig bij ons museum in bruikleen waren, via een zogeheten lijfrenteconstructie in eigendom over te dragen. In 2011 werden op deze wijze een groot staatsieportret van onze eerste bewoonster Mary Stuart II en een fraai 17de eeuws kabinet verworven. De koopsommen, in totaal , zijn vermeld bij de Lasten onder Aankopen. Deze worden vanwege de kwijtschelding via de lijfrenteconstructie verantwoord onder Bijdragen uit private middelen/particulieren. 5. De bijdragen van de BankGiro Loterij worden conform voorschrift verantwoord in de Jaarrekening op het moment van besteding. Deze gelden waren bestemd voor het realiseren van ons Historisch Centrum. In oktober 2011 vond de opening plaats. De bijdragen zijn vermeld onder Goede doelenloterijen en de uitgaven onder Activiteitskosten in de post Kosten Historisch Centrum. 6. In 2011 vond in goed overleg met de Ondernemingsraad de overgang naar Pensioenfonds Zorg & Welzijn plaats. Dit heeft een beduidend lagere pensioenpremie voor werknemers en werkgever tot gevolg. Daartegenover staat wel een versoberde pensioenregeling. Tevens werd door CAO partijen besloten de garantieregeling prepensioen voor medewerkers af te bouwen of zelfs af te schaffen. Daardoor hoefde aan de voorziening niet meer gedoteerd te worden en kon per de jaarultimo het reeds gereserveerde bedrag voor een groot deel vrijvallen. Bovengenoemde zaken betekenen voor het jaar 2011 per saldo een lagere last van Bij de vaste inrichting van de Marotbibliotheek werd gebruik gemaakt van historische boekbanden middels langdurig bruikleen. Nu hieraan een einde komt, deed zich de mogelijkheid voor om via een aankoop het gerezen probleem voorgoed op te lossen. Hier was een bedrag van mee gemoeid. 8. Met betrekking tot conservering en restauratie vielen in dit verslagjaar de kosten hoger uit. Dit komt met name door ons aandeel in het omvangrijke kroonluchterproject en de restauratiekosten van een vergulde tafel waarvan de helft van de kosten gecompenseerd werd door een ontvangen schenking. 9. Het bleek noodzakelijk om naast de toegekende projectsubsidies een aantal voorzieningen te realiseren in het nieuwe entreegebouw waarvan de additionele lasten voor onze eigen rekening zijn genomen (o.a. een permanente filmpresentatie, parkeersysteem, etc.). Hiermee was een totaalbedrag van gemoeid. 10. Bij het begroten van de energielasten zijn wij uitgegaan van een hogere gasprijs en hoger verbruik dan uiteindelijk is gebleken. Mede door scherpe prijsafspraken vielen de kosten lager uit. 11. De kantinelasten en -opbrengsten gingen per 1 januari 2011 over van de Stichting Restaurant naar onze Stichting. De overschrijding van is ontstaan door een eenmalige investering vanwege overname van inventaris. 12. Door goed gebruik te maken van aanbiedingen werd meeropbrengst aan rentebaten gerealiseerd. Financiën 2011 Het exploitatieresultaat van het jaar 2011 van bevatte een aantal posten met een eenmalig karakter. Het saldo van deze meevallers en tegenvallers was positief en bedroeg Na aftrek van deze incidentele bedragen resteerde een gecorrigeerd exploitatieoverschot ad over de tijdelijke, omvangrijke liquiditeiten, was het genormaliseerde exploitatieresultaat in Vermogenspositie Het Eigen Vermogen bedraagt ultimo hetgeen 51,1% is van het balanstotaal ad Wij mogen stellen dat Paleis Het Loo momenteel een gezonde financiële positie heeft. JAARVERSLAG

18 VOORUITZICHTEN VOOR 2012 Na het gunstige jaar 2011 zijn de financiële vooruitzichten voor 2012 verontrustend. Hiervoor zijn drie redenen. Ten eerste is er een risico dat de bezoekersaantallen aanzienlijk minder zullen zijn dan in de vorige jaren met telkenjare duidelijk meer dan bezoekers. In de eerste drie maanden van 2012 lag het aantal bezoekers ongeveer 20% lager dan in Hoe het netto-effect van de financiële crisis op het bezoek van Het Loo in de rest van 2012 zal zijn, is nu nog niet duidelijk. Ieder jaar wordt het totale jaarlijkse bezoekersaantal sterk bepaald door de vraag of in het tentoonstellingsprogramma wel of niet een grote publiekstrekker is opgenomen. Op dit moment is het nog niet zeker of in 2012 zo n type tentoonstelling kan worden georganiseerd. Ook de zaalverhuur en de organisatie van evenementen op het voorterrein staan onder druk vanwege de heersende recessie. Ten tweede zullen de bezuinigingen van OCW op de subsidie in 2012 toenemen, namelijk met 2,2%. Dit zet de begroting van het museum verder onder druk. Sinds 2011 hanteren wij een vacaturestop. Hierdoor nemen de salariskosten geleidelijk af maar de hiermee gepaard gaande hogere werkdruk bij de werknemer kan leiden tot spanningen en een oplopend ziekteverzuim. Tevens ontstaan hierdoor risico s voor de beveiliging en bewaking van de collectie en gebouwen. Ten derde zijn in 2012 niet de eenmalige posten voorzien die per saldo in 2011 een aanzienlijk positief resultaat hebben opgeleverd. Accountantsverklaring Een goedkeurende accountantsverklaring, door KPMG verstrekt op 23 maart 2012, is ongewijzigd door de Raad van Toezicht vastgesteld. 16 PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM

19 balans per 31 december 2011 ACTIVA PASSIVA (in euro s) Materiële vaste activa Bestemmingsreserve Bestemmingsfonds OCW Vaste Activa Eigen vermogen Aankoopfonds Voorraden Vorderingen Voorzieningen Liquide middelen Kortlopende schulden Vlottende activa JAARVERSLAG

20 categoriale exploitatierekening over 2011 BATEN 2011 begroting (in euro s) Directe opbrengsten Publieksinkomsten Sponsorinkomsten Overige inkomsten Indirecte opbrengsten Totale opbrengsten Subsidie OCW Waarvan huren Waarvan exploitatiebijdrage Structurele subsidie provincie Structurele subsidie gemeente Subsidie ander orgaan dan OCW, provincie, gemeente Overige subsidies/bijdragen Subsidies uit publieke middelen Bijdragen uit private middelen Waarvan particulieren (incl. Vriendenver.) Waarvan bedrijven Waarvan private fondsen Waarvan goede doelenloterijen Totale subsidies/bijdragen TOTALE BATEN LASTEN 2011 begroting (in euro's) Salarislasten Afschrijvingen Huur Aankopen Overige lasten TOTALE LASTEN SALDO UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING Saldo rentebaten/-lasten Saldo bijzondere baten/lasten Mutatie aankoopfonds EXPLOITATIERESULTAAT PALEIS HET LOO NATIONAAL MUSEUM