Interview met staatssecretaris Van Bijsterveldt

Transcriptie

1 CVOpen 3 Jaargang 10 April 2010 Interview met staatssecretaris Van Bijsterveldt Kennisreizen en passieshops inspireren medewerkers Accent Hoogleraar Van der Wolf: Ontzorg de school Pilot Vriendschapsscholen

2 Colofon In dit nummer CVOpen is het huisorgaan van de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO). Het verschijnt vier keer per jaar en wordt toegestuurd aan alle medewerkers van CVO en aan relaties. Uitgever Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO) Goudsesingel 14a, 3011 KA Rotterdam Postbus 22421, 3003 DK Rotterdam Tel. (010 ) Fax (010 ) secretariaat@cvo.nl Internet Redactie Albert Bosma, Ramona Montfrooij, Ron van Rossum, Nicolette van Velden en Anja de Zeeuw Redactieadres Verenigingsbureau CVO t.a.v. redactie CVOpen Postbus DK Rotterdam cvopen@cvo.nl 1 Calvijn viert Pasen in kerk en school 2 Geef ruimte aan uitblinkers 4 Vriendschap Accent, Cosmicus en Libanon 5 Littooij: Welke kennis is passend? 6 Passie voor onderwijs delen 8 Nieuwe impulsen voor taal en rekenen 10 De docent als regisseur van goed gedrag 12 De week van Danitsja Peekel 14 Veiliger schoolklimaat voor homo s 15 Welzijn staat centraal in nieuwe aanpak verzuimbeleid 16 De stelling: Docent op 65 e met pensioen 17 De (CVO)pen aan een gast: Wubbo Tempel 18 Nieuws van de scholen Eindredactie Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw, Gouda Ontwerp haai, Rotterdam 22 De andere kant van de klas: Irene Vos 23 Personalia 24 De hobby van Kees den Ouden Beeld Leo van Eijk, Hans Hordijk, Rick Keus e.a. Coverfoto Martijn van de Griendt Druk Koninklijke De Swart, Den Haag Aan dit nummer werkten mee: Karin van Breugel (tekst van breugel), Jos Meester (Melanchthon Kralingen), Peter Meij en Edith van Gameren (Farelcollege), De Nieuwe Lijn tekst & communicatie, Marijke Nijboer, Nicolette van Velden (Melanchthon), Anja de Zeeuw (Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw)

3 Actueel Calvijn viert Pasen in kerk en school Er is hoop, er is perspectief. En: je leeft niet voor jezelf alleen, je hebt een opdracht. Die boodschap wilde de Paaszangdienst die CSG Calvijn op dinsdag 30 maart hield in de Barendrechtse Dorpskerk vooral overbrengen aan leerlingen, docenten en ouders, De schoolband van Calvijn tijdens de Paaszangdienst in afkomstig van alle Calvijnvestigingen. Thema van de dienst was: Leve het leven. In de Dorpskerk lazen leerlingen het Paasevangelie en spraken ze gebeden uit. Karel van Wijngaarden, docent godsdienst van Calvijn Vreewijk, verzorgde de meditatie. Een centrale rol was weggelegd voor de schoolband, een gelegenheidsformatie van leerlingen van verschillende Calvijnvestigingen. De band repeteerde onder leiding van Kees-Jan van Dam, een enthousiaste docent die al jaren de schoolband leidt. Na de zangdienst was de band nog niet uitgespeeld, want op Witte Donderdag ging ze op toernee. Uitgenodigd door een aantal vestigingen bracht ze daar tijdens pauzes de ingestudeerde liederen ten gehore. Identiteit leeft De school laat zo zien dat haar christelijke identiteit levend is, licht Gerrit Elings, directeur onderwijs van Calvijn, toe. Er zijn twee grote bijeenkomsten in een jaar: de Kerstdienst in de Laurenskerk en de Paaszangdienst in de Dorpskerk van Barendrecht. Op de Kerstdienst komen zo n zevenhonderd mensen af. Daar zingt een schoolkoor van ruim veertig mensen, onder wie leerlingen, docenten, ouders en ouddocenten. Het accent ligt op Christmas Carols. De Paaszangdienst heeft meer een gospelkarakter; die trekt driehonderd mensen. Bij de voorbereiding van de Paaszangdienst wordt erop gelet dat de keuze voor teksten en liederen evenwichtig is. Er wordt heel verschillend over Pasen gedacht op onze vestigingen, zegt Gerrit. Daarom zorgen we ervoor dat we niet uitschieten naar de ene of andere kant. (AdeZ) Labyrint op Groene Hart Ook Karien Snijder-de Baat, dramadocente op Calvijn Groene Hart en sinds twee jaar daar trekker van de identiteitscommissie, zocht een constructieve manier om Pasen aan de orde te stellen. Er zijn veel verschillende stromingen onder de collega s en er is veel onbekendheid bij de leerlingen. Ik heb eerder al het woord beleving gedropt en dat sloeg aan. Vorig jaar gebruikten we voor Pasen op onze vestiging een filmpje van EO-muzikant Kees Kraayenoord dat veel losmaakte. Dit jaar mogen we eenmalig het programma Labyrint van Youth for Christ gebruiken. Het Labyrint is een mat die een wandelpad aangeeft langs elf stops. De leerlingen leggen deze route in groepjes van drie af, terwijl ze muziek horen en teksten beluisteren. Onderweg kunnen ze symbolische acties uitvoeren; een gids geeft dit aan in de gesproken tekst. Karien: We willen daarmee een stukje reflectie bereiken en dat koppelen aan zorg. De mentoren pakken het op. Er wordt een speciaal rooster gemaakt, zodat alle leerlingen in de week voor Pasen het pad kunnen afleggen. Het Labyrint zal voor iedere leerling weer iets anders betekenen. Het hangt af van waar de leerling zelf staat. Medewerkers van Youth for Christ zijn beschikbaar voor nazorg. Meer informatie op 1 CVOpen April 2010

4 Interview met demissionaire staatssecretaris Marja van Bijsterveldt (CDA) is ruim drie jaar staatssecretaris op het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, met in haar portefeuille onder meer het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. In dit nummer van CVOpen een interview over haar beleid en persoon. Het werd gehouden vóór de val van het kabinet Balkenende-IV. Geef ruimte aan uitblinkers Hoe was uw eigen middelbareschooltijd? Ik heb in Rotterdam op het Johannes Calvijn gezeten. Eerst heb ik de mavo gedaan, daarna de meao. Dat beviel echter niet, na een half jaar besloot ik terug te gaan naar Calvijn om daar ook de havo nog af te maken. Vooral de sfeer op het Calvijn sprak me aan. Calvijn was een gestructureerde school, waar de zaken goed liepen. Ik heb er een goede tijd gehad. Ik was wel een ongedurige leerling, ik kan me dus ook goed voorstellen dat er jongeren zijn die moeilijk te boeien zijn. Na de havo ging ik de praktijk in, ik startte met de interne opleiding tot verpleegkundige. Dat was meer mijn ding dan uren in de schoolbanken moeten zitten. Pas in de politiek, toen ik op mijn 28 e wethouder werd in Almere, raakte ik gemotiveerd om lange stukken te lezen. Toen raakte het mij, ik had het nodig en ik bleek het ook te kunnen. Mijn eigen verhaal maakt ook al duidelijk waarom ik het belangrijk vind dat leerlingen kunnen stapelen: er zijn gewoon veel laatbloeiers en de puberteit is een pittige periode. Ik spreek veel spijbelaars en voortijdig schoolverlaters en ik kan me in hen verplaatsen. De vraag is: hoe boei en bind je kinderen, hoe maak je ze enthousiast? Niet iedereen voelt zich thuis in het schoolsysteem. Als je verhalen hoort van ondernemers blijkt vaak dat juist zij een turbulente schooltijd hebben gehad. aandacht aan geven. Het netwerk van Leonardo-scholen voor hoogbegaafden is nu zo goed als dekkend door het hele land. Ik zie daarnaast goede voorbeelden in scholen die samen met universiteiten doorlopende trajecten proberen aan te bieden. Ik wil met de aansluiting van havo naar het hbo en van vwo naar de universiteit iets soortgelijks doen als in de pilot met VM2: een doorlopend traject ontwikkelen tussen vmbo en mbo. In zo n traject kunnen vwo ers bijvoorbeeld al in vwo-5 beginnen met onderdelen van hun bachelorstudie. Ook voor de aansluiting van havo naar het hbo zou dat mooi zijn. We spreken veel over de kwetsbare aansluiting tussen vmbo en mbo, maar de uitval van havisten op het hbo is maar een paar procent lager. Met mbo heb je dan al een beroepskwalificatie, met havo nog niet. Wat zijn uw speerpunten van beleid? Kort samengevat: de basis op orde, de lat omhoog. Met dat eerste bedoelen we dat beheersing van rekenen en taal veel aandacht moeten krijgen. Dat is de ruggengraat van het onderwijs. Met te weinig taalbeheersing kun je de stof niet goed begrijpen. Aan de andere kant willen we ruimte geven aan uitblinkers. In Nederland zijn we geneigd om vooral op de zwakke leerlingen te focussen, terwijl aan de bovenkant óók leerlingen uitvallen vanwege gebrek aan uitdaging. De kenniseconomie vraagt erom dat we ook daar Een vwo er moet in klas 5 al kunnen beginnen met de bachelorstudie. 2 CVOpen April 2010

5 Hoe wilt u meer studenten interesseren voor het onderwijs? Om meer leraren te werven wil ik de educatieve minor sterk stimuleren. Een educatieve minor geeft een afgestudeerde bachelor de bevoegdheid om les te geven in de eerste drie jaren van havo/vwo en de mavo. Ik vind het belangrijk dat we jongeren eerder boeien voor een baan in het onderwijs. Vroeger mocht je na je kandidaats al voor de klas en zo is de interesse bij veel studenten gewekt voor het onderwijs, anders was het misschien nooit in hen opgekomen. Via de minor kunnen we studenten proberen te verleiden tot een educatieve master. Ik neem er geen genoegen mee dat slechts 3 procent van alle universitaire studenten een baan in het onderwijs overweegt. Hoe staat het Nederlandse onderwijs ervoor, vergeleken met het buitenland? Nederlandse jongeren zijn de gelukkigste van de hele wereld, blijkt uit onderzoek. Ons onderwijs staat goed bekend, met een vak als wiskunde horen onze leerlingen bij de wereldtop. Dat moeten we zo houden door het rekenonderwijs op niveau te houden. Met taal zitten we echter op de verkeerde glijbaan, zoals sommigen dat uitdrukken. De kwaliteit is aantoonbaar aan het wegzakken. Ik vind dat we in Nederland met een redelijke hoeveelheid middelen heel veel bereiken. Het succes komt voort uit het leggen van de verantwoordelijkheid bij de scholen zelf. Dat roept het beste in hen op. Lumpsumfinanciering heeft ook nadelen, maar scholen gaan beslist creatiever om met hun euro s doordat ze veel vrijheid krijgen en niet alles van bovenaf wordt opgelegd. Ten opzichte van het buitenland vind ik het minder geslaagd, dat in Nederland al zo snel differentiatie plaatsvindt. Voor sommige kinderen komt de keuze te vroeg. Door te stapelen en ruimte te geven, kom je daaraan tegemoet. Er wordt ook beweerd dat scholieren in Nederland meer uren hebben dan in andere landen. Dat is een beetje lastig te vergelijken, omdat wij ook echt alles meetellen: excursies, zelfstandig werken. In het buitenland tellen ze alleen de instructie-uren. Hoe gaat u om met kritiek van boze docenten? Wat de onderwijstijd betreft had ik mijn wettelijke verantwoordelijkheid. Je hoorde vaak lestijd is geen kwaliteit, maar een docent die zegt dat een lesuur er niet toe doet, die begrijp ik niet. Ik heb een stap gezet (de staatssecretaris en de VO-raad maakten afspraken over versoepeling van de urennorm PM/EvG), maar ik ben er nu ook scherp op dat het gebeurt. De klachten vanuit het onderwijs over werkdruk hebben volgens mij veel te maken met het proppen van een volledige taak in 37 weken. Ik wil de zomervakantie verkorten van zeven naar zes weken, zodat de werkdruk meer gespreid kan worden. 1 Die handreiking bied ik, het is aan docenten om het op te pakken. Er is een probleem en dat kunnen we zo oplossen, of er is blijkbaar geen probleem. Ik verwacht van docenten dat ze ook zelf nadenken over de oplossing, doen ze dat niet, dan ben ik er ook klaar mee. In de meest drukke weken, zo blijkt uit onderzoek, werken docenten gemiddeld niet meer dan 42 uur. In het bedrijfsleven of de zorg is dat echt niet minder. Durf jezelf ook eens te vergelijken met anderen. Hoe ziet u artikel 23 uit de Grondwet, dat het bijzonder onderwijs mogelijk maakt? Ook vanuit mijn eigen achtergrond hecht ik aan het bijzonder onderwijs. Er kan echter alleen draagvlak voor blijven bestaan wanneer de kwaliteit ervan volledig transparant is. De vrijheid van onderwijs is geen vrijbrief voor vrijblijvendheid. Als een school slechte kwaliteit levert, moeten we dat niet laten sudderen, ook niet als het gaat om het overdragen van de waarden van onze rechtsstaat of het hebben van een open mind. Als we een minimumniveau aan leerresultaten als bottomline goed regelen, zal er nog jarenlang, misschien zelfs eeuwenlang bijzonder onderwijs zijn. Tot slot: hoe ervaart u de functie van staatssecretaris? In het bedrijfsleven of de zorg wordt niet minder gewerkt. Het is ongelooflijk mooi werk. Het is leuk om op scholen te zijn, gesprekken te hebben met leerlingen, docenten, ouders. Vaak kom ik terug van een schoolbezoek met de gedachte: gelukkig, ondanks Den Haag gaat het hier goed. Ook het politieke debat in de Kamer vind ik geweldig. Sommige Kamerleden, Alexander Pechtold bijvoorbeeld, zijn altijd scherp. Anderen zijn weer inspirerend, brengen je op nieuwe ideeën. Het is iedere keer examen doen. Ik zie het ook als een ereplicht om de Kamer zo goed mogelijk te informeren. Ik zou ook zeker door willen gaan in een volgend kabinet, het is een prachtige post. (Peter Meij en Edith van Gameren) Dit interview verscheen eerder in het Ouderbulletin van het Farelcollege. 1 Het wetsvoorstel hierover zal niet verschijnen in verband met de val van het kabinet. 3 CVOpen April 2010

6 Pilot Vriendschapsscholen in het vo Zoals wel vaker zat ik met mijn collega van het Cosmicus College wat te bomen over schooloverstijgende activiteiten, vertelt Albert Bosma, directeur van Accent Praktijkonderwijs Centrum. We dachten dat het goed zou zijn als onze leerlingen, bij elkaar een bont gezelschap, eens wat nader met elkaar zouden kennismaken. Het gesprek mondde uit in een pilot met het Libanon Lyceum. Vriendschap Accent, Cosmicus en Libanon We weten dat het verschijnsel Vriendschapsscholen inmiddels op een aantal basisscholen is ingeburgerd, vertelt Albert. Dat moet in het kader van bredeschoolactiviteiten toch ook op middelbare scholen mogelijk zijn? Het Cosmicus College, met zijn havo-, vwo- en vwo + -leerlingen die bijna allemaal van Turkse afkomst zijn, vond dat ook. Cosmicus profileert zich als een school voor wereldburgers, een school die de ontmoeting en dialoog tussen etniciteiten en culturen wil bevorderen. Dat is precies ons doel, zegt Albert. De sociale participatie bevorderen en van elkaar leren. Ook het Libanon Lyceum, een openbare scholengemeenschap voor mavo, havo en vwo, haakte aan. Voetbaltoernooi De gemeente Rotterdam reageerde enthousiast op het initiatief om activiteiten te realiseren die leerlingen van drie scholen met een verschillende signatuur samenbrengen. Om subsidie te kunnen verlenen verlangde de gemeente vanzelfsprekend een uitgewerkt plan. Dat plan is ook ongeveer de enige bureaucratische actie die we hebben ondernomen, vertelt Albert. We zijn daarna gewoon aan de gang gegaan. Voor dit schooljaar planden we drie activiteiten. We begonnen met het huren van sporthal Kralingen voor een zaalvoetbaltoernooi in november. Jongens en meisjes die wilden deelnemen konden zich melden bij hun gymleraar. Ze zijn niet per se geselecteerd op voetbalcapaciteiten. We wilden leerlingen bewustmaken van de verschillen tussen mensen en hen tegelijkertijd leren dat die verschillen geen enkele belemmering zijn om met elkaar een leuke tijd te hebben. Met een sportactiviteit doorbreek je die verschillen gewoon. Vooroordelen Het voetbaltoernooi werd een groot succes. Van elke school waren er zo n dertig leerlingen en tien medewerkers actief, onder wie Albert zelf. Het bijzondere aan het toernooi was dat er geen scheidsrechters waren. De teams moesten het zelf maar oplossen. En dat is prima gegaan. Ondanks dat er hier en daar wel eens wat wordt geroepen. Da s logisch, voetbal is immers emotie. Het mooie was ook dat de verschillende achtergronden en niveaus van de leerlingen nauwelijks merkbaar waren. En vooroordelen verdwenen. Toch is dat niet helemaal waar: Soms werden ze bevestigd, geeft Albert lachend toe. Ik dacht dat Cosmicus de fanatiekste sporters en aanhang zou hebben. Dat bleek te kloppen. Tijdens de dag werd ook nog aan de opleiding gewerkt. Onze leerlingen van niveau 3 verzorgden namelijk de catering. Muurtjes slechten De tweede activiteit vond begin maart plaats. Toen gingen de leerlingenraden bij elkaar op bezoek (zie de foto's). Ze bespraken allerlei zaken met elkaar die op de verschillende scholen spelen, zoals het functioneren van hun leerlingenraden en de lesprogramma's. Verder hebben leerlingen aangegeven dat ze heel graag een gastles op elkaars scholen krijgen. In mei is er een gezamenlijke survivaltocht waarbij we de teams mixen. Over onze plannen voor volgend jaar kan ik nog niet zoveel zeggen. We gaan de pilot in juni evalueren. Of het initiatief Vriendschapsscholen nodig is? Albert denkt even na. Als je het huidige tijdsbeeld bekijkt waar tegenstellingen van groepen, vooral in de politiek, zeer worden benadrukt, dan is een initiatief als dit broodnodig. Dit jaar zijn er vier of vijf contactdagen tussen de scholen, waarbij we dwars door alle tegenstellingen heen gaan. We moeten doorgaan om die muurtjes te slechten. (DNL) 4 CVOpen April 2010

7 Littooij Welke kennis is passend? Wim P. Littooij is voorzitter van de Raad van Bestuur van de Vereniging voor CVO te Rotterdam en omgeving. Op gezette tijden komen er berichten in de media over de gewenste inhoud van het onderwijs. Kort na de kerstvakantie was er forse publiciteit rond de zogeheten vakscholen. Eind januari kwam de heer Bolkestein weer in het nieuws met zijn opvattingen over de rol van klassieke talen op het gymnasium (de Volkskrant, 22 januari). Eerder waren er berichten over het slechte niveau van taal en rekenen bij leerlingen en studenten. Deze discussie bevat twee belangrijke thema s. Allereerst de vraag: wat kunnen leerlingen aan? Een terechte vraag wat mij betreft: voor veel praktisch ingestelde leerlingen is het inderdaad een onmogelijke opdracht om urenlang bezig te zijn met schoolse kennis en schoolse vakken. Ook is het discutabel om bijvoorbeeld wiskunde aan te bieden aan leerlingen die nog niet eens elementair kunnen rekenen. En zelfs in de discussie over klassieke talen speelt dit element mee: ook voor de betere leerling gelden deze talen soms als struikelblok. Het tweede thema in de discussie luidt: Wat is noodzakelijke kennis? Hierbij vragen we vooral naar de toekomstige eisen van samenleving en beroep. De mensen van de vakschool wijzen er dan op dat we niet alleen behoefte hebben aan doctorandussen, maar ook aan loodgieters. De heer Bolkestein hecht meer waarde aan het praktisch gebruik van moderne talen dan aan de grammaticale structuur van de klassieke talen. En terecht wordt aangevoerd dat met name taalbeheersing een belangrijke voorwaarde is voor begripsvorming en daarmee voor succes bij het verder leren. Ik denk dat er op beide gebieden een oplossing moet komen. Het is inderdaad heel belangrijk om met ons onderwijs aan te sluiten bij de belevingswereld en de mogelijkheden van de leerling. Te vaak is het onderwijs geperst in een keurslijf (zoals vijftien vakken basisvorming), zonder te kijken naar de realiseerbaarheid. Wat dat betreft heeft de wal het schip gekeerd: in het vmbo hebben we gewoon vakken laten vallen of geïntegreerd, want anders was het onbegonnen werk. Maar ook in havo en vwo is het besef gegroeid dat niet alleen de leerstof van belang is, maar ook de wijze waarop die wordt aangeboden. Tevens moeten we kijken naar de inhoud van noodzakelijke kennis. Ik vind dat we ook nu nog te veel voortbouwen op oude kennisconcepten. De totaal aanwezige kennis op de wereld vermeerdert zich met ongelooflijke snelheid en is in principe allemaal te raadplegen via internet. Toch laten we de leerling vooral kennis reproduceren. Minder aandacht besteden we aan het opzoeken en combineren van kennis, laat staan aan het kritisch beoordelen ervan. De geringe toepasbaarheid van onze kennis is daarmee ook een belangrijke oorzaak van motivatieproblemen. Eigenlijk moeten we beide problemen in samenhang oplossen: we moeten eigentijdse kennis aanbieden op een eigentijdse manier. Probleem is alleen dat we de eigentijdse manier wel redelijk in de hand hebben, maar de eigentijdse inhoud minder. We zijn met vallen en opstaan bezig om ons onderwijs te moderniseren, om leerlingen te binden en te boeien. Modernisering van de inhoud is lastiger. Natuurlijk proberen we de aanwezige ruimte voor vernieuwing zo goed mogelijk te gebruiken. Maar hier lopen we wel aan tegen de grenzen van de overheidsvoorschriften, met name de exameneisen. Daarom zal er onderzoek moeten komen naar noodzakelijke kennis in een kennissamenleving. En daarover moet een politieke uitspraak volgen, zeker in een land dat zo graag behoort tot de wereld-top-10 van kenniseconomieën. En dan moet er ook nog overeenstemming komen over de verhouding tussen het overdragen van kennis, het aanleren van sociale vaardigheden en het uitvoeren van opvoedende taken. Daarover een andere keer. 5 CVOpen April 2010

8 Accent maakt inspiratie bespreekbaar Bij Accent, het zorginstituut van CVO, is een stille revolutie aan de gang. Geen omwenteling in de machtsverhoudingen, maar wel een groei van het enthousiasme onder de medewerkers voor hun werk. Ze praten met elkaar over inspiratie en staan meer open voor Ina Olthaar, teamleider van Accent Praktijkonderwijs Centrum collega s van verschillende vestigingen. Dat is het resultaat van een inspiratieprogramma, uitgevoerd door de Rodin Groep. Passie voor onderwijs delen Twee jaar geleden maakte Accentdirecteur Arie Kooyman met zo n twintig andere leidinggevenden in en buiten het onderwijs een kennisreis naar Italië onder leiding van de Rodin Groep (zie kader). Hij ontdekte er dat zijn handelen sterk bepaald wordt door betrokkenheid bij leerlingen. Dat had voor hem te maken met hoe hij in het leven staat, met religie en geloof. Arie: Ik bedacht dat ik veel betrokken mensen tegenkom bij de scholen, de onderwijsopvang en de onderwijsondersteuning van Accent. Ze zijn betrokken omdat ze dat zelf goed vinden, vanwege de opdracht die ze hebben gekregen, en niet omdat ze ervoor betaald worden. Maar we spreken weinig over die motivatie met elkaar, dat is not done. Vreemd eigenlijk, want onze godsdienstige opvattingen, ervaringen en idealen bepalen wel sterk ons handelen. Ik kwam tot de conclusie dat we bij Accent iets met de inspiratie van mensen moesten doen. Dat was de aanleiding voor mij om te starten met het inspiratieprogramma. De Italiëgangers Arie gaf drie docenten van Accent de kans om ook eens mee te gaan op een Italiëreis. Eén van hen was Ina Olthaar, docent techniek en teamleider van Accent Praktijkonderwijs Centrum. Ina kwam enthousiast terug van deze bijzondere week in Santa Maria (Umbrië). Sindsdien worden we de Italiëgangers genoemd. Maar het ging niet om Italië, het had ook Groningen kunnen zijn, in ieder geval: een plek waar we weg waren van het dagelijkse bestaan. Behalve de Accentdocenten bestond de groep reizigers uit directieleden en bestuursvoorzitters van vo-scholen en ROC s en managers van gemeentes en uit het bedrijfsleven. Drie adviseurs van de Rodin Groep gaven leiding aan het programma, onder wie ook Max Douw, een theatermaker die steeds de sfeer wist te doorbreken met een lied of sketch. Met originele werkvormen concentreerden de deelnemers zich op vraagstukken die ze uit hun praktijk meebrachten. Ina: Ik zie deze week als een schatkist, gevuld met kennis en ervaring, meegebracht door de deelnemers. Ik was er helemaal vol van, ik voelde me echt geïnspireerd, maar ik kon er na terugkomst eerst geen kant mee op. Nu geef ik het terug binnen mijn functie als teamleider: ik faciliteer professionals waar nodig, ik creëer de beste voorwaarden voor hen, zodat ze optimaal hun werk kunnen doen in het belang van de leerling. Inspiratiediner Daarnaast gaf Ina er een creatieve uitwerking aan: ze werkte mee aan een personeelsvergadering op haar school die directeur Albert Bosma organiseerde en die een kleine kopie was van de Italiëweek. Tijdens deze vergadering werden er geen besluiten genomen over agendapunten, maar vertelden Albert en een aantal collega s over hun passie voor het praktijkonderwijs. Collega s werden geraakt door de persoonlijke betrokkenheid en zeiden na afloop: Dit is de beste vergadering die we in tijden hebben gehad. Arie Kooyman begrijpt dat: Het ging niet over organisatorische zaken, maar over Albert zelf. Blijkbaar brengt het mensen in beweging als je over je inspiratie of passie met elkaar in gesprek gaat. Na de personeelsvergadering op Accent Centrum volgde een personeelsdag in november voor het voltallige personeel van Accent, met atletiekcoach Henk Kraaijenhof als gastspreker. Hij vertelde over passie in de sport en liet de honderdvijftig aanwezigen met elkaar doorpraten over de drijfveren in hun werk. In passieshops stelden medewerkers nog afzonderlijke thema s aan de orde waarin hun bezieling met dit werk tot uiting kwam. Ook die werden enorm gewaardeerd, vertelt Ina. Voorafgaand aan deze personeelsdag volgden twintig directieleden, docenten en stafmedewerkers van Accent twee dagen in het Groningse Kloosterburen een eigen inspiratieprogramma. Arie: Zo ontstaat er een veenbrandje van persoonlijke ontwikkeling. Het traject is nog niet afgelopen: in april staat er een inspiratie diner op het programma. Tijdens dit diner kunnen medewerkers op vrijwillige basis in een prettige ambiance met elkaar praten over hun inspiratie en hun leerdoelen of leervragen. Actief meedoen is belangrijk, vertelt Ina. Het gaat niet om zitten, 6 CVOpen April 2010

9 eten en luisteren, maar juist om kennis en ervaring uitwisselen en wat je hoort toepassen in je werk. Verbinding Wat levert het inspiratieprogramma op? Verschillende dingen, zegt Ina. Voorheen speelden zaken zich af op vestigingen van Accent, nu is er meer sprake van uitwisseling tussen de vestigingen, van verbreding. We zien elkaar niet meer als concurrenten. Ook stellen mensen hardop vragen die ze voorheen voor zichzelf hielden. Al komen er niet meteen antwoorden, het is te merken dat kennis delen inhoudt: kennis vermeerderen. Er ontstaat een cultuur van: het is interessant om te horen wat jíj te zeggen hebt, welk boek jíj gelezen hebt. Meer dan voorheen wordt ontwikkeling als iets positiefs gezien. En ik besef meer dan eerst dat ik deel uitmaak van een organisatie. We doen het met z n allen, iedereen is daarin even belangrijk, van vrijwilliger tot directeur. Ina merkt dat ze meer verbinding krijgt met wat ze doet. Anders stond ik middenin de klas en deed ik veel op kennis en ervaring, maar nu kijk ik meer vanuit een helikopter en zie het grote geheel waarin elke schakel onmisbaar is. Kortom: ik ben meer overtuigd bezig. «Ontwikkeling wordt nu als iets positiefs gezien.» Wat we doen komt de leerling ten goede, zegt Ina, want we werken met een specifieke doelgroep, die beperkt is in kansen op arbeid en in zelfredzaamheid. We dragen bij aan de toekomst van deze leerlingen. In het contact met hen moeten we ons helemaal geven. We kunnen dit werk niet half doen of veinzen. Er wordt oprechtheid van ons gevraagd. Openheid, niet-oordelend en uitnodigend zijn liggen aan de basis van mijn overtuiging. Alles en iedereen mag er zijn. Teamleider Onderwijsondersteuning Ron van Rossum schuift toevallig aan en reageert ook op de vraag naar het effect van het inspiratieprogramma: Als opvoeders goed in hun vel zitten, als er sprankelende mensen voor de klas staan, zullen kinderen dat merken. Het is daarnaast belangrijk dat er een wij-gevoel ontstaat, dat je bij een team hoort en als docent geen eiland bent. We zijn geen kerk Voor Arie Kooyman is het inspiratieprogramma geslaagd als de medewerkers van Accent er met elkaar over praten en elkaar voeden op dit gebied. En als ze elkaar steunen ook in lastige, ingewikkelde situaties, zodat ze het werk kunnen volhouden. Arie: Het moet niet stoppen bij passie en inspiratie, maar er moet visie zijn op wat we willen bereiken. Die visie moet omgezet worden in actie om tot resultaten te komen. Arie noemt ook als resultaat dat het praten over godsdienst en christendom weer vanzelfsprekend is geworden. Het kan een ongemakkelijk gevoel geven als er gezegd wordt: we moeten het hebben over de identiteit. Door te starten bij de persoonlijke betrokkenheid bij ons werk, komen christelijke waarden en normen echter vanzelf ter sprake. En zo hoort het ook, want we zijn geen kerk of therapeutische gemeenschap, maar een professionele organisatie die onderwijs verzorgt. De Rodin Groep is erg te spreken over het proces bij Accent. Directeur Ruud Emmerik zegt: Ik vind Accent een parel in ons werk. We hebben 100 tot 150 procent van ons doel bereikt, met het hele personeel. Het onderwerp is in alle lagen van de organisatie ter sprake gekomen, en de organisatie krijgt er energie van, wordt weer vitaal. Arie Kooyman heeft als directeur een belangrijke voorbeeldfunctie: hij maakt veel ruimte voor zijn mensen om hun eigen inspiratie te ontdekken. Het is de enige directeur die docenten laat deelnemen aan onze kennisreizen. Dat spreekt de medewerkers aan, ze vertellen het door. Arie zelf vindt zijn opstelling niet bijzonder: De docenten, niet de directieleden, zijn de mensen die het werk uiteindelijk doen. Zij staan in de vuurlinie van de Rotterdamse samenleving. Ze verdienen het om de middelen in handen te hebben om hun werk goed te doen. R Rodin Groep focust op inspiratie Scholen hebben veel aandacht voor beleid, maar weinig voor de inspiratie van de mensen. Op dat laatste richten wij ons. We sturen op vitaliteit, daarom zijn we met Accent en andere scholen bezig om de benzine van de mensen, de echte vlam, te raken. Dat zegt Ruud Emmerik, directeur van de Rodin Groep, een netwerk van adviseurs en experts dat zich inzet voor duurzame leerprocessen en kwaliteitsverbetering. De Rodin Groep ontwikkelde kennisreizen naar Italië, dieper-lerenweekends naar Groningen en inspiratiediners. Tijdens deze evenementen wordt een specifieke methode toegepast om mensen weer vanuit hun passie te laten praten over hun werk. Ruud: Wat beweegt je in je werk, wat zie je ervan terug en wat zou je willen terugzien, daarover gaat het steeds. We brengen deze vragen in verbinding met het beleid, omdat we geen gesprekken willen over klaverjassen of volleyballen. Zo helpen we scholen om de inspiratie bij medewerkers boven tafel te krijgen en goed in te zetten. Een tweedaagse in Kloosterburen was onderdeel van het inspiratieprogramma. (AdeZ) Meer informatie: 7 CVOpen April 2010

10 Meer onderwijstijd op Melanchthon Laanslootseweg Inmiddels staat zwart op wit wat leerlingen op vaste momenten moeten kennen en kunnen van de Nederlandse taal en rekenen. De CVO-scholen investeren al jaren extra in rekenen en taal. Melanchthon Laanslootseweg werkt hiervoor nauw samen met de Dr. J. Woltjerschool. Het Farelcollege heeft een rekencoördinator, die lijn brengt in het rekenonderwijs. En leerlingen op de Comeniusunit Pelikaanweg leren in stappen een tekst goed lezen. Nieuwe impulsen voor taal en rekenen Het besef dat er een flinke kloof gaapt tussen het basis- en het voortgezet onderwijs, leidde tot een andere manier van werken op de Melanchthonvestiging Laanslootseweg. Adjunct-directeur Sander Verheul: Het basisonderwijs heeft een bepaalde werkwijze opgebouwd en wij beginnen weer bij nul; we doen alles anders. Leerlingen hebben daar last van, merkte de school. Daarom werken er nu diverse leraren met een pabo-achtergrond. We sluiten steeds meer aan bij het basisonderwijs. Eén docent geeft meerdere vakken. Dat werkt goed; zeker in de onderbouw. Melanchthon Laanslootseweg is bovendien, net als PENTA college CSG in Hoogvliet, een van de landelijke pilots voor onderwijstijdverlenging. Onder begeleiding van de CED-Groep, en met rijkssubsidie, worden taal en rekenen versterkt. Ook wordt de drempel tussen basisonderwijs en voortgezet onderwijs verlaagd. Hanna van Os, docente van Melanchthon Laanslootseweg. De Laanslootseweg werkt hierin nauw samen met de Dr. J. Woltjerschool. Leerlingen uit groep 8 krijgen in dit verband zes uur extra leertijd per week. Kennismaking Sander: Een docent van ons, Hanna van Os, geeft met veel plezier een uur per week taalles op de Woltjerschool. We hebben de indruk dat het effect heeft. Alle leerlingen zijn tevoren met Diataal getest op begrijpend lezen en woordenschat. De lessen worden afgestemd op de uitslag van die test. Na verloop van tijd testen we nogmaals om het effect te meten. Zowel groep 8 als de onderbouw van de Laanslootseweg werken met Nieuwsbegrip, een methode voor begrijpend lezen met actuele, informatieve teksten. Groep 8 komt één keer per week met de eigen docent naar de Laanslootseweg. Daar werken ze op de computer met Rekentuin. Met dit programma kunnen ze op hun eigen niveau hun basisvaardigheden voor rekenen inslijpen. De bezoekjes dienen ook als kennismaking. Ze merken dat het hier niet eng is; we zijn gewoon een school met kinderen. Gastlessen De docenten van beide scholen praten samen over het rekenonderwijs. Sander: Zo komt er kennis binnen vanuit het basisonderwijs en stemmen we de leerlijnen beter op elkaar af. Elk heeft z n sterke punten. Wij zetten bijvoorbeeld Diataal en Nieuwsbegrip goed in; zij kunnen heel goed gedifferentieerd lesgeven. De Laanslootseweg werkt op een andere manier ook samen met de Nicolaas-basisschool. De teams wonen elkaars lessen bij en docenten geven over en weer gastlessen. De samenwerking met het basisonderwijs is er niet direct op gericht om nieuwe leerlingen te werven. Maar dat kan natuurlijk wel een prettig neveneffect zijn, zegt Sander. 8 CVOpen April 2010

11 Melania van de Velde, rekencoördinator op het Farelcollege. Rekencoördinator Het Farelcollege geeft sinds vorig schooljaar alle onderbouwleerlingen een uur extra rekenen per week. Sinds dit jaar heeft de school een rekencoördinator: de voormalige wiskundelerares Melania van de Velde. Haar taak is om het rekenonderwijs verder te versterken. Een van haar eerste acties was het maken van een vakwerkplan. Dat stippelt uit welke stof precies wordt gegeven in een bepaald leerjaar. De keuze voor één methode bracht meer samenhang en overzicht. Er werden allemaal verschillende rekenboeken gebruikt, en mensen haalden ook dingen van het internet. Alle rekendocenten gebruiken nu de methode Getal en Ruimte. Melania heeft veel plezier van haar jarenlange werkervaring in de bovenbouw van het basisonderwijs. Ik ken de methodes die daar worden gebruikt. En ik ben me ervan bewust dat het bo en het vo verschillende benamingen gebruiken voor dezelfde begrippen. Dat is verwarrend voor kinderen. Er zijn zelfs verschillende manieren om staartdelingen te maken. Landelijk is men gelukkig bezig om één lijn uit te zetten, die alle scholen kunnen gaan volgen. Ook de eerdergenoemde referentieniveaus moeten gaan zorgen voor een beter doorlopende leerlijn van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs naar mbo. Zwakke plekken Melania zorgt dat er rekenboeken worden besteld, maakt repetities en voorziet docenten van registratieformulieren, waarop zij de rekenscores van leerlingen bijhouden. Helaas is er geen ruimte om alle klassen in een computerlokaal te zetten. Dan is het namelijk nog makkelijker om hun prestaties in kaart te brengen, en iedereen op z n eigen niveau aan het werk te zetten. Melania: Het belangrijkste is om de zwakke plekken eruit te halen en daarop te remediëren. Veel vwo-leerlingen protesteren tegen de rekenlessen: waar is dat nou voor nodig? Toch blijkt dat ook veel van deze leerlingen moeite hebben met cijferend vermenigvuldigen. Ze hanteren soms heel omslachtige werkwijzes. Melania houdt bij welke basisschool met welke methodes werkt. We gaan kijken of daar een bepaalde lijn in zit. Als we signaleren dat leerlingen van één basisschool bepaalde zwakke plekken hebben, zullen we dat zeker doorgeven. Sjane Roelevink, coördinator taalbeleid op de unit Pelikaanweg van Comenius. Stappenplan Op de unit Pelikaanweg van het Comenius College hangt sinds een jaar in elke klas het Stappenplan Lezen. Het plan wijst leerlingen de weg door een tekst: eerst bekijk je deze (de plaatjes, tussenkopjes, hoe lang is de tekst eigenlijk, en staan er opvallende woorden in). Daarna begint het echte lezen pas. Binnen het taalbeleid koos de Pelikaanweg voor lezen als speerpunt. Sjane Roelevink, remedial teacher en coördinator taalbeleid: Vaak beginnen leerlingen meteen met lezen. Ze vragen zich niet af wat het onderwerp is, waar de tekst vandaan komt, wie hem heeft gemaakt en wat ze ermee moeten. Ze duiken er zomaar in en missen daardoor veel. Wij vinden het onze taak om leerlingen meer de weg te wijzen. Het is niet voldoende om te zeggen: er staan vragen, ga ze maar maken. Langzaam en snel Een studiemiddag over lezen inspireerde het team tot het maken van het stappenplan. We gingen zélf allemaal teksten lezen. Daarbij merkte ik dat de één een heel andere aanpak had dan de ander. De een leest alles heel grondig door; de ander vliegt erdoor en gaat daarna pas echt beginnen. Die twee stijlen zie je ook bij leerlingen. Het zijn echt verschillende leerstijlen, manieren om je iets eigen te maken. Dat inzicht vonden we belangrijk genoeg om te verwerken in het stappenplan. En zo kan de leerling kiezen hoe hij de tekst verder tot zich zal nemen: langzaam en goed, of snel en oppervlakkig, gevolgd door een tweede keer goed lezen. Sjane: Het hangt een beetje van de docent en het vak af, hoe op het stappenplan wordt ingespeeld. Maar we besteden er met name in de eerste klas aandacht aan. Ik hoop dat het gebruik van het stappenplan een automatisme wordt. Vooral wanneer een methode hier geen aandacht aan besteedt, is het belangrijk om deze vaardigheid toch mee te geven. (MN) Meer informatie op en Artikelen over de referentieniveaus taal en rekenen verschenen eerder in de CVOpen-nummers van april en juni CVOpen April 2010

12 Professor Van der Wolf: Ontzorg de scholen Risicoleerlingen, gedragsstoornissen, overbelaste kinderen. Je zou bijna denken dat er geen normaal kind meer in de klas zit. We halen zorgspecialisten de school in en plakken medische labels op kinderen. Daar moeten we vanaf, zegt hoogleraar pedagogiek en onderwijskunde Kees van der Wolf van de Universiteit van Amsterdam. De oplossing voor gedragsproblemen ligt vooral in het handelingsrepertoire van docenten. De docent als regisseur van goed gedrag We hebben er weer een nieuwe stoornis bij, verzucht Van der Wolf. Begin februari las ik in NRC Next dat er een nieuwe kinderziekte in de maak is: temperament-disregulatie met disforie. De ziekte is opgenomen in de voorlopige versie van het nieuwe handboek met psychiatrische diagnoses, de DSM-V. Het gaat om kinderen die minimaal driemaal per week buitenproportioneel fel reageren op gewone stressfactoren. Tussen de uitbarstingen door zijn de kinderen ook prikkelbaar, of boos, of somber. De deelnemers aan de expertisebijeenkomst Gedragsproblemen op School, die Van der Wolf op maandagmiddag 15 februari toespreekt, pikken de ironische ondertoon van de professor direct op. Driemaal per week? We hebben leerlingen die minstens driemaal per dag uit hun dak gaan, reageert een van de deelnemers in de zaal. De bijeenkomst in het vergadercentrum van de CED-Groep in Ommoord is georganiseerd voor de zorgcoördinatoren van Koers VO-scholen, een samenwerkingsverband in de regio Rotterdam waar ook CVO toe behoort. Volgens Van der Wolf is er sprake van een enorme overkill aan diagnostiek en rapportage. We merken steeds meer leerlingen aan als zorgleerling. We hebben in Nederland volgens de laatste cijfers al zorgleerlingen, 10 procent in het basisonderwijs en 17 procent in het voortgezet onderwijs. En er komen er steeds meer bij. Er gaat jaarlijks twee miljard euro naar leerlingenzorg. Daar worden enorm veel projecten van opgezet met elk weer een eigen coördinator. Projecten voor faalangstreductie of voor het aanleren van sociale vaardigheden. Noem maar op. We leiden in dit land aan de projectenziekten. En hebben al die zorgprojecten effect? Daar wordt nauwelijks onderzoek naar gedaan. Kortom: deze aanpak helpt ons niet verder. We moeten op zoek naar een ander model dat uitgaat van een positieve benadering van het kind. Van der Wolf: We zitten vast in ons psychomedisch denken. We plakken overal een etiket op: ADHD, dyslexie, autisme. Maar dat helpt leerlingen niet verder, want docenten zijn geen behandelaars van stoornissen. We moeten loskomen van dat denken in defecten en tekorten. Feiten Om zijn standpunt te bekrachtigen, presenteert Van der Wolf een reeks feiten. De groep kinderen die werkelijk agressief en gestoord gedrag vertoont, is maar klein, stelt hij. We moeten de problemen met deze groep niet ontkennen. Maar als we het hebben over de situaties op uw scholen dan moeten we goed voor ogen hebben dat het meestal om kleine gedragsproblemen gaat. Etiketten plakken helpt leerlingen niet verder. 10 CVOpen April 2010

13 «De cynische leraar, de chagrijnige leraar, ja zelfs de pestende leraar bestaat.» Ook zorgcoördinatoren van Accent woonden de expertisebijeenkomst bij. The Optimistic Child Van der Wolf verwijst naar de Amerikaanse psycholoog Martin Seligman, de goeroe van de positieve psychologie, die pleit voor het centraal stellen van de sterke kanten van het kind. Seligman heeft een programma ontwikkeld The Optimistic Child dat volwassenen leert hoe ze kinderen een optimistisch levensvisie kunnen aanleren. Door positief naar zichzelf te kijken en de wereld om zich heen, bereikt een kind meer in het leven en kan het zijn psychische gezondheid verbeteren. Van der Wolf: We moeten ons niet fixeren op de problemen, maar de ingrediënten van succes onderzoeken. Hoe komt het dat de meeste leerlingen met plezier naar school gaan? En de meeste docenten met veel elan voor de klas staan? Waar ligt dat aan? Wat maakt dat zij over voldoende veerkracht beschikken? Social support Van der Wolf vertelt dat pedagoog Mascha Enthoven onderzoek heeft gedaan naar de energiebronnen van veerkrachtige jongeren, en hoe zij hun omgeving ervaren. Wat blijkt? Deze leerlingen geven stuk voor stuk aan dat ze iemand hebben bij wie ze terechtkunnen en dat ze dat belangrijk vinden. Ze krijgen social support! De stap naar de rol van de docent heeft Van der Wolf vervolgens snel gemaakt. Want de meeste kinderen hebben geen psychiater of psycholoog nodig als ze moeilijk gedrag vertonen omdat (bijvoorbeeld) hun moeder ernstig ziek is, zegt hij. Van der Wolf: Een toegankelijke docent die respectvol met een leerling omgaat, oprecht geïnteresseerd is, hem steunt, perspectief biedt en begrip toont, daar hebben de meeste kinderen meer aan. In plaats van te blijven zoeken naar wat goede zorg is, moeten we juist vanuit de kracht van de docent kijken naar het omgaan met problemen van kinderen. Daar ligt de oplossing voor probleemgedrag. Van der Wolf geeft nog een voorbeeld. Ik ken het verhaal van een dyslectisch kind. Ze kreeg een dyslexieverklaring mee die ze haar docenten kon laten zien als de opdrachten te moeilijk voor haar werden. Dan hoefde ze die niet te maken. Een krachtige docent neemt niet alle barrières weg, maar leert hem of haar goed omgaan met een tekortkoming. Het is vervelend voor je dat je moeite hebt met taal, maar we gaan er drie keer zo hard aan werken om eruit te halen wat erin zit. En daar gaan wij je bij helpen. Dat is de spirit. Uitdagend onderwijs Het handelen van de leraar blijkt in hoge mate bepalend voor het gedrag van leerlingen in de klas en op school. We moeten daarbij ook de hand in eigen boezem steken, stelt Van der Wolf. Naar onszelf durven kijken. Uit onderzoek blijkt namelijk dat een derde van de conflicten in de klas wordt uitgelokt door de leraar. Van der Wolf: Hij bestaat: de cynische leraar, de chagrijnige leraar en ja, zelfs de pestende leraar. Laten we ons dat ook realiseren. Een andere belangrijke oorzaak voor gedragsproblemen blijkt: gebrek aan uitdagend onderwijs. Ook daarin heeft de docent een centrale rol. Interessante lessen lopen minder snel uit de hand. Kortom: het onderwijs moet de oplossingen voor gedragsproblemen zoeken in het primaire proces. De zorg de klas in organiseren. En dat hoeft niet met grote woorden. Maar wel op basis van bovengenoemde waarden: respect, toegankelijkheid, authentieke aandacht en perspectief geven. Positieve prikkels bieden, dat is het devies. Aldus Van der Wolf. De 5 do s voor het omgaan met gedragsproblemen Docenten moeten volgens Kees van der Wolf over deze vijf competenties beschikken om goed te kunnen omgaan met gedragsproblemen van leerlingen: 1. Voldoende kennis hebben over gedragsproblemen en alle mogelijke vormen. Alleen zo kun je (bijvoorbeeld) begrijpen waarom een kind met ADHD geen drie uur kan stilzitten en begrijpen dat je dit ook niet van hem kunt verwachten; 2. Bereid zijn je professioneel te blijven ontwikkelen op dit terrein. Dat betekent ook: regelmatig reflecteren op je eigen handelen; 3. Kunnen en willen experimenteren met alternatieve gedragingen; 4. Bereid zijn te werken vanuit competenties van leerlingen, niet vanuit tekorten; 5. Weten waar het ophoudt. Als een kind werkelijk ernstig gestoord gedrag vertoont, dit durven benoemen. En doorverwijzen naar speciaal onderwijs en/of psychologische hulp. (DNL) Meer informatie: 11 CVOpen April 2010

14 Het OOP in de spotlights De week van Danitsja Peekel Secretaresse bij Accent Als secretaresse op het stafbureau van Accent heeft Danitsja Peekel een afwisselende baan. Ze heeft niet alleen een aantal Accent-brede taken, maar is ook een aanzienlijk deel van haar tijd bezig voor Accent Onderwijsondersteuning: een van de divisies van Accent. Op woensdag is ze gedetacheerd naar de Stichting Rotterdamse Avondschool. Maandag Veel mensen weten niet dat Accent uit verschillende divisies bestaat: Avondschool, Praktijkonderwijs, Onderwijsopvang en Onderwijsondersteuning. Ik werk drie dagen per week bij Accent Onderwijsondersteuning, waar ook de algemene directie van Accent is gevestigd, en ik heb een aantal Accent-brede taken. Vanmorgen ben ik druk bezig om alles rondom een herhalingscursus voor alle Accent-Bedrijfshulpverleners (BHV ers) te organiseren. Ik prik in overleg met de cursusleiding data, regel een locatie, maak een groepsindeling en doe de uitnodigingen de deur uit. Aansluitend maak ik de postmap klaar voor onze financieel directeur, met facturen die hij moet ondertekenen. Zodra hij dat gedaan heeft, stuur ik ze naar het CVO-verenigingsbureau, waar de feitelijke betaling wordt gedaan. «Iedereen werkt hard, maar er zijn ook gezellige momenten.» Rond de lunch is het altijd een gezellige boel. Hoewel we geen kantine hebben, proberen we zoveel mogelijk samen onze boterhammetjes op te eten. Meestal komt iedereen op de secretariaatskamer zitten, want hier horen we de voordeurbel en de telefoon. De meeste collega s proberen dagelijks mee te lunchen. Dat is typerend voor de sfeer hier. Iedereen werkt hard, maar er is ook tijd voor dit soort informele, gezellige momenten. Bij de post zitten verschillende nieuwe onderzoeksaanvragen voor de orthopedagogen en psychologen van Accent Onderwijsonder- steuning: persoonlijkheidsonderzoeken, dyslexieonderzoeken en IQ-onderzoeken. Ik voer ze in de computer in en speel ze vervolgens door naar de collega s van Accent Onderwijsondersteuning. Ik ben betrokken bij de verwerking van gegevens uit deze onderzoeken. Er zijn bijvoorbeeld verschillende soorten vragenlijsten die een rol spelen bij persoonlijkheidsonderzoeken: lijsten die docenten, leerlingen of ouders invullen. Vandaag zit er een aantal van die lijsten bij de post. Ik zet alle ruwe scores met een speciaal programma in de computer en maak een uitdraai. Daarna kan de orthopedagoog de gegevens analyseren. Aan het eind van de middag gaat om de haverklap de voordeurbel: cursisten die gebruikmaken van onze ruimte. Zij volgen een van de opleidingen die Accent Onderwijsondersteuning samen met de Hogeschool Utrecht aanbiedt. Vlak voor ik naar huis ga, bezorgt de cateringafdeling van Accent Capelle de broodjes voor de cursisten. Op weg naar huis pak ik snel alle post mee. Die doe ik elke dag op de bus. Rond half negen trotseer ik nog even de kou, want dan is de opleiding afgelopen en heb ik de taak om het gebouw af te sluiten. Tja, dat krijg je ervan als je zo dichtbij je werk woont Dinsdag Deze week doet Accent Onderwijsondersteuning een mailing de deur uit naar de zorgcoördinatoren van alle CVO-scholen en een aantal andere scholen. Aan mij de vraag om de adressenlijst te controleren. Ik zoek contact met Koers VO, omdat zij ook vaak met zorgcoördinatoren te maken hebben. Koers VO is zo vriendelijk hun adreslijst te mailen, zodat ik onze beide lijsten kan vergelijken. Er zitten aardig wat verschillen in, dus ik moet veel namen en mailadressen nabellen. Al met al een flinke klus. 12 CVOpen April 2010

15 Zodra de lijst weer up-to-date is, mail ik hem uiteraard nog even naar Koers VO; zo helpen we elkaar. Daarna snel het begeleidende briefje kopiëren. De enveloppen vullen en frankeren doet mijn collega; zij zorgt ook voor de verzending. Mijn werk bestaat voor een flink deel uit dit soort onverwachte klusjes. Het kan om van alles gaan: van het bestellen van relatiegeschenken of vlaggen tot en met het vervangen van een lichtbak. De rest van de middag besteed ik aan financiële zaken, onder andere voor Accent Avondscholen. Ik houd voor hen het kas- en giroboek bij. Ik heb een flinke stapel bonnen en bankafschriften van hen ontvangen, die ik verwerk. Ook voor Accent Onderwijsondersteuning doe ik soortgelijke werkzaamheden: het bijhouden van kas- en giroboek, het verwerken van ingekomen facturen en het maken van uitgaande facturen. Woensdag Elke woensdag ben ik gedetacheerd naar de Stichting Rotterdamse Avondschool (Stras). Stras ontwikkelt allerhande projecten voor mensen met een (lichte) verstandelijke beperking en probeert daar subsidie voor te krijgen. Ook voor Stras verwerk ik de ingekomen facturen, maak uitgaande facturen, maak contracten en offertes en verwerk betalingen. Vandaag maak ik onder andere een offerte voor een praktijkschool in Capelle. Deze school wil voor haar leerlingen de zeilcursus Plons inkopen. Het is ontzettend leuk om hier een dag per week te werken. Het werk is erg financieel georiënteerd en dat heeft mij altijd al erg aangetrokken. Het biedt de mogelijkheid om inhoudelijk nog breder bezig te zijn en mezelf verder te ontwikkelen. Dat vind ik belangrijk. Normaal gesproken ben ik hier de hele woensdag, maar nu heb ik s middags mijn eerste bijeenkomst van de BHV-cursus. Na lang twijfelen heb ik me aangemeld als BHV er. Best spannend, want áls er ooit iets mocht gebeuren, moet ik wel handelen! Onze eerste bijeenkomst gaat over EHBO. Er komen allerlei nuttige zaken aan bod. Hierna volgen nóg twee cursusbijeenkomsten, wederom over EHBO en ook over brand en ontruiming. Daarna ben ik officieel BHV er. Donderdag Op donderdag is onze administratief medewerker afwezig. Ik neem een aantal taken van haar over, zoals het verzamelen van ziek- en betermeldingen, inboeken en verspreiden van de post, zorgen voor een nette vergaderruimte en voor koffie en thee tijdens vergaderingen en het in- en uitruimen van de vaatwasser. Verder ben ik met allerlei kleine klusjes bezig. Ik verwerk een aantal onderzoeksvragenlijsten in de computer, doe wat kopieerwerk en maak facturen. Ook bereid ik de verzending voor van Accenten, een blad voor externe relaties. Morgen werk ik zelf niet, maar zodra de drukker de nieuwe Accenten aflevert, kan mijn collega de mailing vlot de deur uit doen. Alles ligt netjes voor haar klaar. Fijn. Ik kan met een opgeruimd gevoel aan mijn weekend beginnen! (KvB) Mijn werk bestaat voor een flink deel uit onverwachte klusjes.' 13 CVOpen April 2010

16 Werkgroep PENTA-vestiging richt zich op leerlingen In Rotterdam is op 31 maart een onderwijssymposium gehouden over veiligheid en seksuele diversiteit. De ondertitel luidde: Concreet op weg naar homovriendelijker vo-scholen. Een pionier binnen CVO is PENTA Jacob van Liesveldt in Hellevoetsluis. V.l.n.r.: Isolde Hoomans, Tim Bezemer en Margretha Visbeen. Dankzij een hojo -werkgroep is het klimaat daar flink verbeterd voor homoseksuele docenten en leerlingen. Veiliger schoolklimaat voor homo s Margretha Visbeen, docente Frans en Engels en leerjaarcoördinator van een aantal klassen 1 en 2, Tim Bezemer en Isolde Hoomans, eindexamenleerlingen tweetalig vwo, zitten in de zogeheten hojo-werkgroep. Margretha vertelt: De werkgroep Homoseksualiteit is op verzoek van de directie in 2004 begonnen en bestond eerst alleen uit docenten. Sinds 2008 zijn we meer leerlinggericht bezig. Naast vier docenten zitten er ook twee leerlingen in de werkgroep. Op hun verzoek heet die nu anders: homojongeren, afgekort: de hojo-werkgroep. Wat is het doel van de werkgroep? Homoseksualiteit aanvaardbaar maken binnen de school. Dat deden we eerst door informatie te verzamelen en beschikbaar te stellen aan leerlingen, docenten en ouders. Ook hingen we posters op, en leverden we een tekstje aan voor de schoolgids. Wat doet de werkgroep nu zoal? Sinds 2008 houden Isolde en Tim elke week op een vaste plek en tijd een inloopuur voor leerlingen. Dat is elke dinsdag tijdens het zevende lesuur, nadat iedereen tot het zesde uur les heeft gehad. Ze hebben een eigen mailadres dat via posters en het leerlingenen ouderblad is bekendgemaakt. In de lessen levensbeschouwing in klas 2 komt homoseksualiteit uitgebreid ter sprake bij het onderwerp relaties. Dan wordt er ook een enquête afgenomen over veiligheid op school. Een onderdeel in deze enquête gaat over homoseksualiteit. In klas 1 wordt bij maatschappelijke vorming homoseksualiteit ook besproken als onderdeel van de lessen over seksualiteit. Deze lessen heten Lang leve de liefde, en dan kijkt de klas ook naar een film over twee tienermeisjes die verliefd worden op elkaar. Daarna bespreekt de klas deze film. We kopen voor de mediatheek ook boeken aan waarin nu eens niet de standaardrelatie tussen een jongen en een meisje beschreven wordt, maar een relatie tussen twee meisjes of twee jongens. Verder zal de hojo-werkgroep op de open dag aanwezig zijn met een kraampje, om informatie te geven aan de nieuwe leerlingen en hun ouders. Wat is het resultaat? Sinds we de omslag maakten naar een meer leerlinggerichte aanpak is homoseksualiteit beter bespreekbaar en sneller geaccepteerd op school. Wat vind je van zo n werkgroep op een christelijke school? Heel goed. Het geeft voor mij aan dat wij de juiste waarden en normen hebben, want wij accepteren iedereen zoals hij is. Dat is in mijn ogen christelijk. Tim Bezemer, leerling 6-tvwo met Latijn: Een homoseksuele leerling met een probleem stapt makkelijker op een medeleerling af dan op een leraar. Tijdens het inloopuur proberen we er op een interactieve manier voor te zorgen dat homoleerlingen zich beter over zichzelf gaan voelen. Want vaak voelen de leerlingen zich wel goed over zichzelf en denken ze: ik ben homo en ik mag er óók zijn. Maar soms maakt iemand in de klas een rotopmerking en verdwijnt dat gevoel helemaal. Een werkgroep als deze zou niet nodig moeten zijn. Het hoort niet uit te maken of je op mannen of op vrouwen valt. Maar het is een feit dat homoseksualiteit problemen kan veroorzaken, al wordt dat wel minder. Daarom is begeleiding en ondersteuning belangrijk. Isolde Hoomans, 6-tvwo: Toen ik uit de kast kwam, was er vrij weinig op dit gebied. Ik had het lef niet om naar iemand toe te stappen met mijn verhaal. Ik ben lid geworden van de werkgroep omdat ik de drempel wilde verlagen voor leerlingen die met zichzelf zitten. Nu komen er elke week een stuk of drie leerlingen. Eén meisje durft de ene keer wel te komen, maar de andere keer niet, omdat er dan bijvoorbeeld leerlingen op de gang staan vlakbij het lokaal waar het inloopuur is en ze niet gezien wil worden.' (AdeZ) Reageren kan via m.visbeen@penta.nl Meer informatie: en 14 CVOpen April 2010

17 Farelcollege en Accent dringen kort verzuim terug Medewerkers van het Farelcollege en Accent melden zich minder vaak voor korte tijd ziek. Hun scholen doen meer aan verzuimpreventie. Daarvoor werken ze samen met verzuimdienstverlener en specialist sociale zekerheid, SV Support in Zoetermeer. Frank van Kempen, arbeidsdeskundige van SV Support. Het welzijn en welbevinden van de medewerkers staan centraal in de nieuwe aanpak. Welzijn staat centraal in nieuwe aanpak Een medewerker die zich ziek meldt met iets dat serieuzer is dan een verkoudheid of griepje, kan wekenlang uit beeld zijn. De arbo-arts kan de zieke op medische gronden een paar weken niet-inzetbaar verklaren. Vaak heeft de school al die tijd weinig of geen contact met deze collega. Het kan anders, weten ze op het Farelcollege en Accent. Ze waren niet tevreden over de aanpak en resultaten van hun vorige dienstverlener, en gingen in zee met het commerciële bedrijf SV Support. Drempel Het Farelcollege is binnen CVO de pionier op dit terrein. Het stapte twee jaar geleden bij wijze van pilot over naar SV Support. Rector Dirk Wakker licht toe: Natuurlijk mag je ziek zijn. Aan ziekte kun je niet veel doen, maar verzuim is een keuze. Waar de een zich ziek meldt, loopt de ander door. Dat los je niet op met een arbo-arts. Daarom zijn we nu al aan de voorkant bezig met begeleiding door een arbeidsdeskundige. Valt iemand toch uit, dan wordt er vanaf dag één actie ondernomen. De teamleider belt de zieke dezelfde dag nog op en stelt hem of haar goede vragen. Niet: Wat heb je?, maar: Wat speelt er? Eventueel gaat de zieke collega bij de arbeidsdeskundige op gesprek. Want ziekte is vaak een signaal; dat willen we oppakken. Ook Jan van Dijk, directeur beheer van Accent, noemt directere actie en kortere lijnen als voordelen van de nieuwe samenwerking. Hij licht de overstap toe: Als organisatie stonden we teveel buiten spel, vonden we. We wilden op een andere manier omgaan met mensen die ziek zijn. Als werkgever zoeken we het meer in de preventiesfeer: in hoeverre is ziekte werkgerelateerd? Ook de nazorg kon beter: we geloven in een snelle terugkeer in het arbeidsproces, anders wordt de drempel steeds hoger. Het moet in bepaalde gevallen mogelijk zijn voor iemand die terugkeert na een langere afwezigheid om met een verminderde werkdruk aan de slag te kunnen. Die neemt daarna geleidelijk toe. Belangrijk is dat de werknemer weer deelneemt aan het sociale proces binnen de school, in welke vorm of met welk percentage dan ook. Nekklachten De arbeidsdeskundige is het geheime wapen, volgens de twee heren. Hij bekijkt niet wat iemand mankeert, maar juist wat iemand nog wel kan. Bij beide scholen is het dezelfde persoon: Frank van Kempen. Op woensdag zit hij altijd op het Farelcollege, op donderdag op een van de Accentvestigingen. Medewerkers kunnen bij hem binnenlopen met hun vragen of dreigende uitval, of hij nodigt zelf mensen uit. Iedereen kan binnen een week bij hem terecht, een groot voordeel ten opzichte van de oude situatie, zegt Jan. Frank heeft toegang tot een keur aan specialisten. Hij verwijst bijvoorbeeld door naar een spine & jointcentrum (rugbehandelcentrum) voor nekklachten. Daar kan de collega dan snel terecht voor een behandeling. Verzuim is bespreekbaar Dirk benadrukt dat de nieuwe werkwijze moet passen in het schoolbeleid, anders is het een hele omslag. Op het Farelcollege hebben we eerst personeelsbeleid geformuleerd dat uitgaat van ontwikkeling en resultaat, en aandacht voor medewerkers staat erin centraal. Op basis daarvan schreven we een verzuimbeleidsplan. Dat is met alle geledingen in de school besproken. Het is zodoende een project van de hele school, dat over het algemeen goed loopt. Het kortdurend verzuim neemt af en verzuim is bespreekbaar geworden. De resultaten van de aanpak zijn merkbaar in de hele organisatie. Ook op Accent is eerst draagvlak gecreëerd, vertelt Jan. Om te beginnen binnen de MR, daarna op de vestigingen. Directeur Arie Kooyman en ik vertelden op de personeelsvergaderingen samen met de mensen van de MR dat we zo verder wilden. Accent besluit eind mei of het doorgaat met SV Support. Alle lichten staan op groen: Medewerkers ervaren dat hun verzuim serieus genomen wordt. Ze merken dat het voornamelijk gaat om hun welzijn en welbevinden, en niet primair om het indammen van het korte verzuim. (AdeZ) 15 CVOpen April 2010

18 De stelling De AOW-discussie is even geparkeerd door de val van het kabinet. Die zou niet alleen over fysiek-zware beroepen moeten gaan, maar ook over psychisch-zware beroepen. Werken in het onderwijs is psychisch zwaar. Daarom zouden docenten, net als verpleegkundigen en politieagenten, gewoon op hun 65 e met pensioen moeten kunnen. Dat betoogden drie TNO-onderzoekers eerder in Economisch-Statistische Berichten. CVOpen legde de volgende stelling voor aan vier collega s: Docent op 65 e met pensioen Het beroep van docent behoort tot de psychisch zware beroepen Chris Putter (26), docent Engels op PENTA college CSG De Oude Maas: Ik ben het eens met deze stelling. Ik vind het super om met mijn gasten aan de slag te zijn, maar dat kost me wel bakken met energie. Vaak ben ik geen Engels aan het geven, maar aan het opvoeden. Kinderen leren hoe ze moeten omgaan met anderen, met zichzelf en met de regels. Zwakke leerlingen en leerlingen met problemen probeer je zo goed mogelijk te ondersteunen. Daarnaast moet je er ook voor zorgen dat je lessen interessant zijn, dat je orde houdt, je aandacht gelijk verdeelt et cetera. Het is uitdagend, dat wel, maar psychisch zeker een zwaar beroep. Anneke Lagerwaard (50), docent Nederlands en ckv PENTA college CSG Jacob van Liesveldt: Ik ben het eens met de stelling. Als docent speel je constant in op verschillende situaties en behoeftes. Als je lesgeeft aan diverse klassen en opleidingen, is niet alleen de lesaanpak verschillend, maar moet je de lesstof ook anders aanbieden. En sommige zaken raken je diep. Enige tijd geleden werd er bij een jongen in een van mijn klassen een hersentumor geconstateerd. Verschillende leerlingen hebben dan op verschillende manieren aandacht nodig. Je kunt niet van iedere docent verlangen dat hij of zij dat tot z n 67 e volhoudt. Je zou ook moeten kunnen kiezen voor het draaien van minder uren vanaf je zestigste bijvoorbeeld. Marvin Leter (29), docent maatschappijleer PENTA college CSG De Oude Maas: Het vak kan zwaar zijn. Bij een aantal leerlingen is de thuissituatie niet al te rooskleurig. Je moet er daarom voor waken dat je hun problemen mee naar huis neemt. Iedere docent kan tegen allerlei situaties oplopen die op het psychische vlak hun tol eisen. Laatst overleed een collega van ons. Dan denk je dat de leerlingen wel een paar weken wat rustiger zijn om dat verlies een plek te geven. Dat blijkt dan niet zo te zijn, terwijl je zelf nog volop bezig bent de tegenslag te verwerken. Daar moet je tegen kunnen. Daarom moet iedere docent zelf kunnen bepalen hoe lang hij of zij door kan werken. Frans Edelman (66), docent economie PENTA college CSG Blaise Pascal: Ik ben het niet eens met de stelling. Als leraar moet je nu eenmaal tegen het gekakel van die lieve pubertjes kunnen. Het is belangrijk om je niet over de verkeerde dingen druk te maken. De werkdruk is wel aanzienlijk. Voor een leraar met een volledige betrekking is het aantal uren dat per week moet worden gegeven te hoog. Van het totale arbeidspotentieel moet een zo groot mogelijk deel worden aangewend voor het primaire onderwijsproces. Dus geen interviews meer voor CVOpen, geen schooljaarplan, geen nota s over onderwijsvernieuwing, et cetera. Dan kunnen al die fte s voor de klas, waar ze horen. Weg stress. (DNL) 16 CVOpen April 2010

19 De (CVO)pen aan een gast Pleidooi voor oudergesprek en huisbezoek Wubbo Tempel, CDA-lijsttrekker in Rotterdam Sinds enkele maanden ben ik op weg een Bekende Rotterdammer te worden, toch zal ik me eerst even voorstellen. Na een carrière in het bedrijfsleven ik heb voor Reed Elsevier gewerkt in onder andere Frankrijk en Italië (en was voor het CDA actief in Overschie) ben ik sinds vorig jaar Rotterdams politicus. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart mocht ik de CDA-lijst voor de Coolsingel aanvoeren. Een van de leuke kanten van politicus-zijn is dat je overal voor uitgenodigd wordt. Zo was ik aanwezig op jullie nieuwjaarsreceptie op Melanchthon, waar minister Donner sprak. Hij hield een mooi betoog, vond ik. Zeker voor mensen zoals ik, die zijn grootgebracht in de protestantse traditie, hebben Donners speeches op een prettige manier iets nostalgisch, iets van vroeger. Vroeger Geregeld heb ik in de onderwijsdebatten tijdens de verkiezingscampagne een zekere hang naar vroeger tijden bespeurd. Terug naar vroeger is in mijn ogen maar zelden een oplossing voor de vraagstukken van morgen. Tegelijkertijd moeten we juist in deze snelveranderende tijd af en toe stilstaan bij de vraag of er te leren is van beproefde concepten uit het verleden. Dat gebeurt gelukkig ook. Een voorbeeld daarvan vind ik de betrokkenheid van ouders. In Rotterdam met zijn divers samengestelde bevolking, is dat een groot en weerbarstig probleem. De vanzelfsprekendheid van ouderbetrokkenheid is zeker in een stad als Rotterdam niet meer als voorheen. Het belang ervan is in mijn ogen groter dan ooit tevoren. In de vele gesprekken van de achterliggende maanden heb ik ook geproefd dat de erkenning van dat belang terug is van weggeweest. De ontwikkeling van onze jongeren kan niet slechts de verantwoordelijkheid van de school zijn. Dat is iets van samen. Zoals ouders op de school rekenen, moet de school ook op de ouders kunnen rekenen. De school en de ouders horen brothers in arms te zijn. Laat ik een persoonlijke CVO-betrokkenheid onthullen: twee van mijn kinderen hebben op het Marnix Gymnasium gezeten, eentje zit nu in klas 5, en mijn jongste dochter heeft zich op de recente Open Dag net feestelijk opgegeven voor de brugklas van na de zomer. Op het Marnix weet men de ouders te vinden. Laatst werden we zelf voor een oudergesprek op school gevraagd. De docenten wisten goed onder woorden te brengen waaraan het scheelde bij de schoolprestaties van onze tweede zoon. Ze konden met name zijn motivatie of eigenlijk het gebrek daaraan goed duiden. Nuttige gesprekken en goede input voor het (niet altijd plezierige) vervolggesprek thuis. Ook in het huisbezoek dat de juf van onze jongste dochter pas bij ons thuis aflegde, merkten we dat het goed was om thuis te weten hoe het er op school voorstond en andersom. Nu besef ik goed dat de leerlingpopulatie van het Marnix Gymnasium niet exemplarisch is voor het merendeel van de Rotterdamse scholen. Ook de gemiddelde Overschiese thuissituatie is anders dan die in de rest van Rotterdam. Toch meen ik dat oudergesprekken en huisbezoeken op álle Rotterdamse scholen van belang zijn als beproefde concepten van het bevorderen van ouderbetrokkenheid. En niet alleen voor de scholen voor basis- of voortgezet onderwijs, maar ook in het mbo. Hulde aan de scholen die hieraan vorm geven. De toewijding en betrokkenheid die ik als ouder en in mijn nieuwe rol heb geproefd en die ik in de contacten met het Rotterdamse onderwijsveld heb gezien, hebben me enthousiast gemaakt en vertrouwen gegeven voor de komende collegeperiode. Het onderwijs staat voor grote maatschappelijke opgaven. Ik zie uit naar een intensieve samenwerking. Het CDA is in Rotterdam al lang dé onderwijspartij geweest, met wethouders Van der Tak, Geluk en Lamers, en dankzij hun werk is de Rotterdamse aanpak regelmatig landelijk spraakmakend geweest. Wat mij betreft houden we dat zo! 17 CVOpen April 2010

20 Nieuws van de scholen Debora van Os ontwikkelde met een RIAGG-medewerker de cursus Sterk. Accentdocenten op reis naar Suriname Accent traint leerlingen tegen somberheid Accent Praktijkonderwijs Centrum heeft een studiereis georganiseerd naar Suriname. Die wordt gehouden van 2 tot 14 mei. Initiatiefnemers zijn docent Leon Resowidjojo en directeur Albert Bosma. De meeste van de 45 deelnemers zijn medewerkers van Accentvestigingen. Ook enkele partners zullen deze unieke reis (op eigen kosten) meemaken. Met Suriname bestaan historische banden vanuit ons land; het was tot 1975 een kolonie van Nederland. Daarna werd het een zelfstandig land. Oude namen voor bepaalde schooltypen bestaan er zelfs nog: lbo, mulo en technische school. Verder wordt in dit Zuid-Amerikaanse land Nederlands gesproken, is het voor Nederlanders een vakantieland in opkomst, zijn er steeds meer stagiairs van Nederlandse opleidingen en functioneren er inmiddels diverse Nederlandse bedrijven. De Accentgroep zal diverse scholen bezoeken. De directeur-generaal van het Surinaamse ministerie van Onderwijs heeft hiervoor toestemming verleend. Ook staan er bezoeken aan bedrijven en instellingen op het programma en zal er ruim aandacht zijn voor de Surinaamse geschiedenis en cultuur. De groep verblijft in het Heaven Hotel in het centrum van Paramaribo. Vandaar worden onder andere excursies ondernomen naar Commewijne, Brocopondo, Saramacca en naar het binnenland (Berg en Dal). Het zal ongetwijfeld een inspirerende ervaring zijn, verwacht Albert Bosma, waar Accent nog jaren over spreekt. Sterk heet de cursus die Accent Onderwijsondersteuning ontwikkelde met de afdeling Preventie van RIAGG Rijnmond om leerlingen van Accent Praktijkonderwijs te trainen tegen somberheid. Debora van Os, psychologe van Accent Onderwijsondersteuning, schreef de cursus samen met RIAGG-medewerker Maitham Al-Shebani. Twaalf leerlingen op Accent Praktijkonderwijs Delfshaven en Capelle hebben de primeur: vijftien weken lang krijgen ze een les van anderhalf uur met theorie en veel opdrachten. Zo n opdracht is bijvoorbeeld: een poppetje tekenen en aangeven waar dit in z n lijf voelt dat het blij is of verdriet heeft. Of op een opgeblazen ballon gaan zitten en merken dat ie sneller knalt als je gespannen bent. Debora vertelt: Uit de Jeugdmonitor van de GGD Rotterdam Rijnmond blijkt dat veel jongeren kampen met somberheidsklachten, wat kan leiden tot depressie of zelfs suïcide. Voor leerlingen uit het praktijkonderwijs was het niet mogelijk om deel te nemen aan een bestaande training voor jongeren die zich somber voelen, zoals Head up!. Een training voor deze leerlingen vraagt om een specifieke aanpak: praktisch en ervaringsgericht. Accent Onderwijsondersteuning heeft samen met de RIAGG Preventie zo n training op maat gemaakt. Het doel ervan is: stevig in je schoenen staan, je mening durven geven, sociaal vaardiger worden en goed in je vel zitten en je blijer voelen. Sterk is gebaseerd op de uitgangspunten van de cognitieve gedragstherapie. De jongeren leren op een gestructureerde manier negatieve denkpatronen te achterhalen en om te zetten in reëele en positieve manieren van denken. Ook leren ze leuke dingen in te plannen. Debora benadrukt dat het belangrijk is dat ook mentoren betrokken zijn. Zij moeten in de klas kunnen inhaken op de cursus. Het moet geen kunstje zijn dat in een afgelegen lokaal plaatsvindt, maar het moet deel uitmaken van het onderwijsprogramma. Daarom zijn we begonnen met voorlichting aan de mentoren. Dankzij coördinatoren in de scholen komt de cursus van de grond, want alles staat of valt met goede planning. Studenten onderwijs- en ontwikkelingspsychologie van de Erasmus Universiteit leveren een bijdrage aan de theoretische onderbouwing voor 'Sterk', bij wijze van practicumopdracht. Ook maken ze een voorstel voor een onderzoek naar de effectiviteit ervan. 18 CVOpen April 2010