Provincie Gelderland

Transcriptie

1 Provincie Gelderland Evaluatie isolatieregeling voor woningen Vervolgmeting november 2013

2 DATUM 7 november 2013 TITEL Evaluatie isolatieregeling voor woningen ONDERTITEL Vervolgmeting 2013 OPDRACHTGEVER AUTEUR(S) Provincie Gelderland Jeroen Wissink (Companen) Geert Claessens (Companen) Boulevard Heuvelink KT Arnhem Postbus BD Arnhem info@companen.nl (026) BTW NL B01 IBAN NL96RABO KVK PROJECTNUMMER /g

3 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding en context Vraagstelling en onderzoeksopzet 1 2 Consumentenonderzoek isolatieregeling Achtergrondkenmerken deelnemers en niet-deelnemers Energiebewustzijn Bekendheid en ervaring isolatieregeling Aanvullende energiebesparende maatregelen Geld lenen voor een duurzame investering? Ervaringen gemeenten Vereniging van eigenaren 17 3 Resultaten en effecten van de regeling Economisch rendement Energiebesparing per maatregel en euro subsidie 22

4 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en context Sinds eind 2010 stelt de provincie Gelderland geld ter beschikking aan gemeenten om subsidie te verlenen voor woningisolatie van koopwoningen. In de oorspronkelijke opzet konden mensen met een koopwoning ouder dan 1980 en een maximum WOZ-waarde van in aanmerking komen voor de subsidie. De subsidie kan worden ingezet voor dak-, vloer of gevelisolatie en bedraagt maximaal 1/3 e deel tot 500 van de kosten. Wegens succes is de isolatieregeling inmiddels verlengd tot 2015 en zijn de voorwaarden voor deelname verruimd: Het is nu ook mogelijk om subsidie te krijgen voor glasisolatie (HR++ of beter). De voorwaarde van de maximale WOZ-waarde is afgeschaft waardoor nu alle koopwoningen tot 1980 in aanmerking komen. Wanneer mensen binnen een gemeente met 6 of meer woningen tegelijk een aanvraag indienen, is de beloning dat de maximale bijdrage wordt verhoogd tot 750. Eind 2012 heeft er een nulmeting plaatsgevonden om de effecten van de isolatieregeling te meten. Hierbij is gekeken naar de ervaringen van deelnemers van de regeling maar ook naar de bekendheid en interesse onder niet-deelnemers. Daarnaast is inzichtelijk gemaakt welke besparing (CO2, m³ gas en euro s) de aanpassingen hebben opgebracht en wat het economische rendement is voor het bedrijfsleven. Hieruit is duidelijk naar voren gekomen dat de regeling, in al zijn eenvoud, een groot succes is. Dit onderzoek is een vervolg op de evaluatie in Ook in dit onderzoek is gekeken naar ervaringen van deelnemers en niet-deelnemers en is in beeld gebracht wat het effect is van de verstrekte subsidies tot en met de eerste helft van Daarnaast is aanvullend onderzoek gedaan naar ervaringen van gemeenten en Verenigingen van Eigenaren. 1.2 Vraagstelling en onderzoeksopzet De centrale hoofdvraag van dit onderzoek is het evalueren van de isolatieregeling van de provincie Gelderland en inzicht krijgen in de behaalde resultaten en effecten van de regeling. De basis van het onderzoek is gelijk aan de eerste meting, waardoor het mogelijk is om de resultaten te vergelijken. Het onderzoek bestaat uit de beantwoording van vier centrale hoofdvragen. De eerste twee betreffen dezelfde vragen als bij het onderzoek in 2012: 1. Wat zijn de behaalde effecten en resultaten van de isolatieregeling? 2. Wat zijn ervaringen van deelnemers van de regeling en motieven van niet-deelnemers om niet mee te doen? 3. Welke goede voorbeelden zijn er van gemeenten / marktpartijen om het bereik van de regeling te vergroten en wat is het effect hiervan? Welke rol spelen marktpartijen hier eventueel bij en wat is het effect hiervan? 4. In welke mate maken Verenigingen van Eigenaren (VvE s) gebruik van de isolatieregeling? Evaluatie isolatieregeling voor woningen 1

5 Het onderzoek bestaat uit een telefonische enquête die is uitgezet onder deelnemers en nietdeelnemers. Daarnaast is er een internetenquête uitgezet onder de 51 deelnemende gemeenten, en een internetenquête onder een steekproef van 500 VvE s in Gelderland. Tot slot zijn er 5 diepteinterviews gehouden met 4 gemeenten en Synthese (een bedrijf dat de subsidies voor een aantal gemeenten afhandelt). Het gaat hierbij om een gesprek met de gemeente Elburg, Oude-IJsselstreek, Zutphen, Nijmegen en Synthese (afhandeling subsidies Beuningen, Druten, Groesbeek, Heumen, Millingen ad Rijn, Ubbergen, West Maas en Waal en Wijchen). Responsverantwoording In de onderstaande tabel is de responsverantwoording weergegeven. Tabel 1.1: Responsverantwoording Steekproef Respons % Deelnemers isolatieregeling % Niet-deelnemers isolatieregeling % Verenigingen van Eigenaren % Gemeenten % In totaal hebben 205 deelnemers aan de isolatieregeling aan dit onderzoek meegedaan. Het gaat hierbij om deelnemers die in de periode van eind 2012 tot en met halverwege 2013 een subsidie hebben ontvangen. Op basis van deze respons is het mogelijk om uitspraken te doen met een betrouwbaarheid van 95% en een nauwkeurigheidsmarge van 7%. Op deze manier zijn de uitkomsten te vergelijken met het onderzoek uit In deze rapportage presenteren we alleen de relevante uitkomsten en of verschillen tussen 2012 en Daarnaast hebben 100 huishoudens die geen gebruik hebben gemaakt van de isolatieregeling deelgenomen. Op basis van deze respons is het mogelijk om indicatieve uitspraken te doen over motieven waarom men (nog) geen gebruik heeft gemaakt van de regeling. Op basis van een steekproef van gegevens van de Kamer van Koophandel zijn Verenigingen van Eigenaren aangeschreven. In totaal hebben 21 VvE s deelgenomen aan de enquête. Deze respons is lager dan verwacht en is onduidelijk wat hier de precieze reden van is. De uitkomsten van deze enquête beschouwen we als indicatief. Tot slot hebben 30 van de 51 gemeenten de vragenlijst ingevuld over hun ervaringen met de subsidieregeling. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 2

6 2 Consumentenonderzoek isolatieregeling Dit hoofdstuk geeft inzicht in de achtergrondkenmerken en motieven van zowel huishoudens die gebruik hebben gemaakt van de isolatieregeling, als huishoudens die daar geen gebruik van hebben gemaakt. Het onderzoek onder deelnemers is uitgezet onder huishoudens die eind 2012 of in 2013 subsidie hebben gekregen voor woningisolatie. Waar mogelijk, en indien relevant, wordt op meerdere momenten een vergelijking gemaakt met de uitkomsten in Hierdoor ontstaat inzicht in eventuele ontwikkelingen en veranderingen ten opzichte van de eerste meting in Achtergrondkenmerken deelnemers en niet-deelnemers In deze paragraaf gaan we in op de achtergrondkenmerken van deelnemers en niet-deelnemers aan de regeling. Hierbij gaan we in op het type huishoudens dat gebruik maakt van de regeling en in wat voor een soort woning deze huishoudens wonen. De kenmerken van niet-deelnemers bieden inzicht in de groep mensen die geen gebruik maakt van de regeling. Tabel 2.1: Provincie Gelderland. Deelnemers en niet-deelnemers naar leeftijdsklasse Deelnemers Niet-deelnemers Tot 35 jaar 4% 2% 35 tot 45 jaar 16% 14% 45 tot 55 jaar 27% 24% 55 tot 65 jaar 27% 29% 65 tot 75 jaar 16% 17% 75 jaar en ouder 10% 13% Totaal 100% 100% Bron: Companen 2013 Ruim de helft van de deelnemers (54%) is tussen de 45 en 65 jaar. Huishoudens in de leeftijd tot 35 jaar maken nauwelijks gebruik van de regeling. Opvallend is dat ongeveer 10% van de deelnemers 75 jaar of ouder is. De leeftijdsverdeling onder niet-deelnemers wijkt niet sterk af van de verdeling onder deelnemers. Ook hier is ruim de helft tussen de 45 en 65 jaar. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 3

7 Tabel 2.2: Provincie Gelderland. Inkomen deelnemers en niet-deelnemers tot modaal 1 tot 1,5x modaal 1,5 tot 2x modaal vanaf 2x modaal 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Deelnemers Niet-deelnemers Ruim twee derde van de deelnemers heeft een inkomen tussen 1x en 2x modaal. Omgerekend naar een netto maandinkomen ligt dit tussen de en 3.700). Ongeveer één op de zes deelnemers heeft een inkomen van meer dan 2x modaal. Het inkomen van niet-deelnemers is iets lager dan dat van de huishoudens die hebben deelgenomen. Bijna een kwart van de deelnemers heeft een inkomen tot modaal. Het zijn vooral de lagere inkomens die in verhouding het meeste baat hebben bij een besparing op hun energielasten. In vergelijking tot 2012 liggen de inkomens van de deelnemers iets hoger dan vorig jaar. Dit kan een direct gevolg zijn van het loslaten van de maximale WOZ-waarde van als voorwaarde voor de subsidie. Tabel 2.3: Provincie Gelderland. Huidig woningtype deelnemers en niet-deelnemers Deelnemers Niet-deelnemers Rijwoning 27% 41% 2^1 kap / geschakeld 36% 24% Vrijstaand 33% 28% Overig 4% 7% Totaal 100% 100% Bron: Companen 2013 Deelnemers wonen over het algemeen in een grotere woning dan niet-deelnemers. Ruim twee derde van de deelnemers woont in een 2^1-kap- of een vrijstaande woning. Ruim een kwart woont in een rijwoning. Ook hier constateren we een verschil met vorig jaar toen bijna 40% van de deelnemers in een rijwoning woonde en circa 17% in een vrijstaande woning. Relatief veel nietdeelnemers wonen in een rijwoning (41%). Er lijkt hierbij een relatie te zijn tussen het hogere inkomen van deelnemers ten opzichte van nietdeelnemers en de grootte van de woning. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 4

8 Figuur 2.1: Provincie Gelderland. Huidig bouwjaar / woningwaarde woning deelnemers en niet-deelnemers Bouwjaar woning Woningwaarde 45% 30% 40% 35% 25% 30% 20% 25% 20% 15% 15% 10% 10% 5% 5% 0% Tot tot tot tot % Tot tot tot tot of meer Deelnemers Niet deelnemers Deelnemers Niet-deelnemers Om in aanmerking te komen voor de isolatiesubsidie is één van de voorwaarden dat de woning een bouwjaar heeft van vóór De voorwaarde dat de woningwaarde niet hoger dan mag hebben, is vervallen. Van alle deelnemers woont ruim 38% in een woning tussen 1965 en 1975 en ongeveer 28% in een woning tussen 1945 en In deze meting zien we direct het effect van het schrappen van de maximale woningwaarde als grens. Bijna 18% van de deelnemers heeft een woning met een waarde van meer dan Toch woont het overgrote deel (ongeveer de helft) van de deelnemers in een woning met een waarde tussen de en Vergelijking meting 2012 en meting 2013 De aanpassing van de voorwaarden voor het verstrekken van de subsidie heeft als effect dat er meer mensen met een hoger inkomen gebruik maken van de isolatiesubsidie. Dit zien we terug in de het hogere inkomen van deelnemers in 2013 ten opzichte van Dit zien we verder in de stijging van het aantal vrijstaande woningen die zijn geïsoleerd. Het aandeel vrijstaande woningen bedroeg in de meting 2012 ca 17% en dit is gestegen naar 33% in de huidige meting. Tabel 2.4: Provincie Gelderland. Verschil meting 2012 en meting 2013 bouwjaar deelnemers Deelnemers 2012 Deelnemers 2013 Tot % 20% 1945 tot % 28% 1965 tot % 38% 1975 tot % 14% Totaal 100% 100% Er zijn weinig verschillen in bouwjaar tussen deelnemers die in de vorige meting hebben meegedaan en deelnemers die in de huidige meting mee hebben gedaan. Het zijn met name woningen met een bouwjaar van 1965 tot 1975, gevolgd door woningen met een bouwjaar tussen 1945 en 1965 die hebben meegedaan aan de subsidieregeling. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 5

9 Tabel 2.5: Provincie Gelderland. Verschil meting 2012 en meting 2013 woningwaarde deelnemers Deelnemers 2012 Deelnemers 2013 Tot % 14% tot % 27% tot % 22% tot % 18% of meer Nvt. 18% Totaal 100% 100% Het besluit om in 2013 de maximale WOZ-waarde af te schaffen heeft direct effect in het aantal toegewezen subsidies. In 2013 is bijna een op de vijf subsidies toegekend aan een eigenaarbewoner met een WOZ-waarde van meer dan Energiebewustzijn Om meer inzicht te krijgen in de motieven waarom men wel of niet deelneemt aan de regeling brengen we verschillende facetten van energiebewustzijn onder deelnemers en niet-deelnemers in beeld. Het energiebewustzijn wordt onder meer bepaald door de interesse die men heeft in duurzaamheid, het terugdringen van het energiegebruik en het verbeteren van het wooncomfort. Figuur 2.2: Provincie Gelderland. Hoe belangrijk vindt men energiezuinigheid van de woning? Niet-deelnemers 22% 67% 9% 2% Deelnemers 38% 60% 2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zeer belangrijk Belangrijk Neutraal Onbelangrijk Zeer onbelangrijk Bijna alle respondenten geven aan dat ze energiezuinigheid van de woning belangrijk vinden. Wel is het zo dat het aandeel deelnemers (38%) dat energiezuinigheid zeer belangrijk vindt beduidend hoger is dan niet-deelnemers (22%). In 2012 was het aandeel deelnemers dat energiezuinigheid van de woning zeer belangrijk vond hoger dan in deze meting. Destijds gaf 50% van de deelnemers aan het zeer belangrijk te vinden. Interesse in onderwerpen over energie en besparing Aan alle respondenten is een aantal stellingen voorgelegd die te maken hebben met de interesse over energie en -besparing. De percentages in de onderstaande tabel geeft het aandeel mensen aan die zeer geïnteresseerd zijn. Hieruit blijkt duidelijk dat het energiebewustzijn onder deelnemers, evenals vorig jaar, hoger is dan onder niet-deelnemers. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 6

10 Tabel 2.6: Provincie Gelderland. Interesse in onderwerpen over energie en energiebesparing (% zeer geïnteresseerd) Deelnemers Niet-deelnemers Voordelen van energiebesparing voor mijn wooncomfort 84% 63% Voordelen van energiebesparing voor mijn energierekening 84% 65% Mogelijkheden om energie te besparen 81% 64% Het opraken van fossiele brandstoffen (olie, gas, kolen etc.) 32% 30% Klimaatverandering / opwarming van de aarde 29% 16% Deelnemers lijken vooral geïnteresseerd in de voordelen van kostenbesparing en de verbetering van het wooncomfort. In het opraken van fossiele brandstoffen of de opwarming van de aarde is men over het algemeen veel minder geïnteresseerd. Figuur 2.3: Provincie Gelderland. Houdt men het energieverbruik in de gaten? Niet-deelnemers 24% 19% 48% 9% Deelnemers 21% 15% 46% 2% 16% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ja, weekelijks / maandelijks Ja, vergelijk jaarnota met vorig jaar Nee Ja, eens in de paar maanden Ja, gebruik energiemonitor leverancier De meeste mensen houden hun energieverbruik in de gaten door de jaarnota met voorgaande jaren te vergelijken. Dit betreft bijna de helft van de respondenten. Bijna 45% van de niet-deelnemers en ruim 35% van de deelnemers houdt het energieverbruik actief in de gaten door een in de paar maanden of vaker het energieverbruik in de gaten te houden. Ruim één op de vijf doet dit zelfs wekelijks of maandelijks. De uitkomsten van deze meting laten vergelijkbare uitkomsten zien met de meting die is uitgevoerd in Bekendheid en ervaring isolatieregeling In deze paragraaf wordt de bekendheid en de ervaring met de subsidieregeling nader toegelicht. Hierbij trekken we steeds de vergelijking tussen de resultaten van 2012 en Tabel 2.7: Provincie Gelderland. Wanneer ontstond het idee om energiebesparende maatregelen aan te brengen? Deelnemers 2012 Deelnemers 2013 Idee ontstond voor ik de regeling kende 76% 71% Idee ontstond nadat ik bekend was met de regeling 23% 27% Weet niet (meer) 1% 2% Totaal 100% 100% Ruim 70% van de deelnemers geeft aan dat het idee om energiebesparende maatregelen aan te brengen al ontstond voordat ze op de hoogte waren van de regeling. Ruim een kwart geeft aan dat Evaluatie isolatieregeling voor woningen 7

11 ze pas op het idee zijn gekomen, nadat men bekend was geraakt met de regeling. De uitkomsten van 2013 verschillen niet sterk met Hoe is men bekend geworden met de subsidieregeling? Aan de deelnemers van de isolatieregeling is gevraagd hoe men bekend is geraakt met het bestaan van de subsidieregeling. Hieronder volgt een opsomming van de verschillende antwoordmogelijkheden die de respondenten konden geven. Respondenten konden meerdere antwoorden kiezen. Tabel 2.8: Provincie Gelderland. Op welke manier is men bekend met de subsidieregeling? (Meerdere antwoorden mogelijk) Deelnemers 2012 Deelnemers 2013 Via de gemeentepagina in de lokale krant 32% 26% Via familie / vrienden / kennissen 16% 25% Via bedrijven (bijvoorbeeld aannemer) 7% 17% Via de NUON (of andere energieleverancier) 13% 13% Anders 13% 12% Via de website van de gemeente 10% 9% Via een nieuwsbrief van de gemeente 13% 4% Via andere bronnen op internet 6% 2% Via een advertentie 6% 1% Totaal 116% 109% 1) NB: het totaalpercentage ligt boven 100%, omdat respondenten meerdere antwoorden konden geven. De gemeentepagina in de krant is (nog steeds) een belangrijke informatiebron voor veel deelnemers. Ruim een kwart van de deelnemers noemt dit. De bekendheid door mond tot mondreclame lijkt (sterk) te groeien. Een kwart van de respondenten geeft aan dat ze van het bestaan van de regeling afwisten via familie, vrienden of kennissen en dit was in 2012 nog maar 16%. Ook lijken bedrijven een actievere rol op zich te nemen in het vergroten van de bekendheid: in 2012 gaf 7% aan dat ze de regeling kenden via bijvoorbeeld de aannemer en dat is opgelopen naar 17% in Kostenbesparing en verbetering wooncomfort doorslaggevende redenen Het vergroten van het comfort is veruit de belangrijkste reden om de woning te gaan isoleren, gevolgd door het positieve effect op de energielasten / stookkosten. Aspecten als het leveren van positieve bijdrage aan het milieu, geluidsisolatie, het verbeteren van het binnenklimaat of eventuele waardestijging van de woning wordt niet of nauwelijks genoemd als motief om te gaan isoleren. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 8

12 Tabel 2.9: Provincie Gelderland. Doorslaggevende reden om te gaan isoleren 1 Deelnemers 2012 Deelnemers 2013 Meer comfort in de woning (geen tocht/kou meer) 35% 42% Lagere energielasten / stookkosten 42% 35% De subsidiemogelijkheid 13% 11% Anders 6% 8% Bijdrage aan het milieu leveren 4% 2% Geluidsisolatie 0% 1% Goed voor de gezondheid (gezond binnenklimaat) 0% 1% Waardestijging van de woning 0% 0% Totaal 100% 100% Bron: Companen 2013 Ervaringen met betrekking tot de aanvraag en procedure van de subsidieregeling Alle respondenten zijn acht stellingen voorgelegd die betrekking hebben op hun ervaring over de aanvraag en de afwikkeling van de procedure van de subsidieregeling. Men kon op een vijf-puntsschaal een antwoord geven van helemaal mee eens tot helemaal niet mee eens. Figuur 2.4: Provincie Gelderland. Stellingen met betrekking tot de subsidieregeling Informatie over regeling is makkelijk vindbaar 26% 49% 14% 10% Informatie over regeling is volledig 27% 56% 11% 5% Informatie over regeling is duidelijk 26% 64% 4% 4% De aanvraagprocedure eenvoudig 28% 63% 3% 4% Wordt inhoudelijk goed geholpen door medewerkers van de gemeente 25% 64% 6% 4% Wordt vriendelijk te woord gestaan 33% 63% 3% 1% Kost weinig moeite om subsidie te regelen 30% 60% 4% 6% Regeling motiveert om te isoleren 34% 55% 6% 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Niet mee eens Helemaal niet mee eens Evenals vorig jaar zijn deelnemers (zeer) te spreken over informatieverstrekking en de afhandeling van de subsidieregeling. Met uitzondering van de vindbaarheid van de informatie is ongeveer 95% het eens met de stellingen. Overigens is toch nog bijna 90% van de deelnemers positief over de vindbaarheid van informatie over de regeling. De uitkomsten over de stellingen liggen redelijk in lijn met de uitkomsten in Wel zien we dat het aandeel mensen dat het helemaal eens is met de stelling over het algemeen wat lager ligt. 1 Deze tabel geeft antwoord op de vraag wat de doorslaggevende redden is om te gaan isoleren, en betreft een andere vraag dan in tabel 2.5 waarin gevraagd is naar mate van interesse in energiebesparing. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 9

13 Invloed subsidieregeling op keuze voor isoleren en het versnellen van deze keuze Een belangrijke doelstelling van de subsidieregeling is niet alleen het verduurzamen van de Gelderse woningvoorraad, maar ook het stimuleren van de (lokale) economie. Om inzicht te krijgen in het vliegwieleffect van de subsidie zijn de vragen gesteld of men ook had geïsoleerd als de regeling er niet was, en of de regeling de keuze voor isoleren heeft versneld? Figuur 2.5: Provincie Gelderland. Had men ook geïsoleerd als de regeling er niet was, en heeft regeling de keuze versneld? Had men ook geisoleerd als regeling er niet was? Heeft regeling de keuze versneld om te isoleren? 12% 17% 71% Ja Misschien Nee 41% 55% Ja Een beetje Nee 4% Voor bijna een derde van de deelnemers geldt dat de isolatieregeling een pullfactor is geweest om te gaan isoleren. Deze groep geeft aan dat ze zonder de subsidie waarschijnlijk geen extra isolatiemaatregelen hadden aangebracht. Voor ruim twee derde geldt dat ze ook zonder de subsidie hun woning verder hadden geïsoleerd. Ondanks dat een relatief grote groep al van plan was om hun woning te isoleren, heeft de regeling wel degelijk de keuze versneld. Circa 55% van de respondenten geeft aan dat dit het geval is. De uitkomsten van de vraag of men ook had geisoleerd als de regeling er niet was is vergelijkbaar met Wel geven in 2013 iets minder mensen aan dat het de keuze heeft versneld om daadwerkelijk te gaan isoleren. In 2013 is dit 55% en in 2012 was dit 62%. Bekendheid van de regeling onder niet-deelnemers Onder niet-deelnemers is gepeild hoe groot de bekendheid is van het bestaan van de subsidieregeling. Figuur 2.6: Provincie Gelderland. In hoeverre zijn niet-deelnemers bekend met de subsidieregeling voor isolatie? % 58% Bekend met regeling Niet bekend met regeling 38% 62% Bekend met regeling Niet bekend met regeling Ruim 60% van de niet-deelnemers geeft aan dat ze bekend zijn met de subsidiemogelijkheden voor woningisolatie. De bekendheid met de regeling is vergelijkbaar met de bekendheid in Evaluatie isolatieregeling voor woningen 10

14 Tabel 2.10: Provincie Gelderland. Op welke manier is men bekend met de subsidieregeling? (Meerdere antwoorden mogelijk) 1) Niet-deelnemers 2012 Niet-deelnemers 2013 Via de gemeentepagina in de lokale krant 43% 46% Via familie / vrienden / kennissen 20% 14% Via bedrijven (bijvoorbeeld aannemer) 4% 14% Via andere bronnen op internet 6% 11% Via een advertentie 6% 11% Via de NUON (of andere energieleverancier) 12% 9% Anders 10% 9% Via de website van de gemeente 5% 5% Via een nieuwsbrief van de gemeente 21% 2% Totaal 127% 119% 1) NB: het totaalpercentage ligt boven 100%, omdat respondenten meerdere antwoorden konden geven. Ook niet-deelnemers geven aan dat de gemeentepagina in de lokale krant (44%) een belangrijke bron van informatie is. Op een gedeelde tweede plaats staat bekendheid via familie / vrienden / kennissen en via bedrijven. Tabel 2.11: Provincie Gelderland. Waarom heeft men geen gebruik gemaakt van de subsidie? (Meerdere antwoorden mogelijk) 1) Niet-deelnemers 2012 Niet-deelnemers 2013 Ik heb geïsoleerd zonder subsidie 38% 44% Anders 39% 35% De woning was al geïsoleerd toen ik er in kwam 10% 14% Verwacht dat ik investering niet terug verdien 10% 5% Zal hier niet nog jaren wonen, dus doe geen investeringen meer 7% 8% Het duurt te lang voordat de investering is terug verdiend 6% 5% De aanvraag is te ingewikkeld 4% 2% Totaal 114% 113% 1) NB: het totaalpercentage ligt boven 100%, omdat respondenten meerdere antwoorden konden geven. Ruim twee derde van de niet-deelnemers geeft aan dat ze geen gebruik van de regeling maken omdat hun woning al is geïsoleerd. Dit kan omdat ze zelf de woning hebben geïsoleerd (44%) of omdat de woning al was geïsoleerd toen ze de woning betrokken (14%). Daarnaast is er een relatief grote categorie anders die verschillende uiteenlopende redenen geeft. Dit kan zijn omdat ze onbekend zijn met de mogelijkheden van isolatiemaatregelen, ze geen geld hebben voor de investering of omdat ze de mogelijkheden nog aan het onderzoeken zijn. Figuur 2.7: Provincie Gelderland. Heeft men in toekomst mogelijk interesse in de isolatieregeling? % 22% 28% Ja Misschien Nee 57% 23% 20% Ja Misschien Nee Evaluatie isolatieregeling voor woningen 11

15 Ruim 40% van de niet-deelnemers heeft (mogelijk) in de toekomst interesse om de woning te isoleren met behulp van de isolatieregeling. Bijna een kwart geeft aan zeker plannen te hebben om dit te gaan doen. Het aandeel mensen dat geen plannen heeft om de woning te isoleren is, in tegenstelling tot 2012, overigens iets toegenomen. 2.4 Aanvullende energiebesparende maatregelen Er zijn diverse aanvullende mogelijkheden om de woning verder te verduurzamen. Ruim de helft van de deelnemers en bijna de helft van de niet-deelnemers zou zijn of haar woning op nog meer onderdelen energiezuinig willen maken. Figuur 2.8: Provincie Gelderland. Zou men de woning nog op andere punten meer energiezuinig willen maken? Niet-deelnemers 35% 14% 52% Deelnemers 37% 17% 47% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ja Misschien Nee Maatregelen die men zou willen nemen zijn: het isoleren van het dak (28%), het isoleren van de vloer (27%), het isoleren van de gevel (17%) en het plaatsen van dubbel glas (14%). Hoewel het plaatsen van zonnepanelen niet is opgenomen in de subsidieregeling, geeft 14% van de respondenten aan hierover na te denken. Tabel 2.12: Provincie Gelderland. Redenen waarom men maatregel nog niet heeft uitgevoerd. (Meerdere antwoorden mogelijk) 1) Deelnemers Niet-deelnemers Te grote investering 57% 54% Anders 21% 30% Geen prioriteit op dit moment 16% 15% Geen zicht op werkelijke kosten en baten 11% 20% Overlast en ongemak tijdens de uitvoering 6% 7% Te weinig (onafhankelijke en betrouwbare) informatie beschikbaar 6% 17% Slechte berichtgeving 3% 9% Totaal 120% 152% 1) NB: het totaalpercentage ligt boven 100%, omdat respondenten meerdere antwoorden konden geven. Veruit de belangrijkste reden waarom men de voorgenomen maatregelen nog niet heeft uitgevoerd, is omdat men de investering te groot vindt. Met andere woorden: het kostenplaatje is op dit moment te hoog om de woning verder te isoleren. Zowel deelnemers als niet-deelnemers geven dit als belangrijkste reden op. Mensen die een anders hebben geantwoord geven verschillende redenen als oorzaak op. Dit kan variëren van de reden dat men nog niet overtuigd is of de investering rendabel is, of omdat men nog niet weet welke technische mogelijkheden er zijn. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 12

16 2.5 Geld lenen voor een duurzame investering? In september hebben ruim 40 organisaties, waaronder de overheid, werkgevers, natuur- en milieuorganisaties en financiële instellingen zich verbonden aan het Nationale Energieakkoord. In dit akkoord zijn afspraken gemaakt over energiebesparing, toepassing van schone technologie en klimaatbeleid. Er zijn onder andere afspraken gemaakt over het beschikbaar stellen van een budget voor het afsluiten van leningen voor het nemen van duurzaamheidsmaatregelen, en het verdisconteren van investeringen met de energierekening. In dit onderzoek hebben we hierover enkele vragen opgenomen. Aan respondenten is gevraagd of men mogelijk interesse heeft in het volledig enerigeneutraal verbouwen van een woning. Dit betekent dat de woning minstens evenveel energie produceert als het verbruikt, waardoor de bewoner geen kosten meer betaalt voor gas en elektriciteit. Hiervoor zijn echter wel aanzienlijke investeringen nodig (ruim ). Tabel 2.13: Provincie Gelderland. Interesse in energie neutraal bouwen. Deelnemers Niet-deelnemers Ja 9% 4% Misschien 13% 9% Nee 79% 87% Totaal 100% 100% Er lijkt enige interesse te zijn in het concept om een woning energie neutraal te verbouwen. Ongeveer een op tien deelnemers geeft dit aan. Het is uiteraard de vraag hoeveel mensen daadwerkelijk bereid zijn om een dergelijke investering te nemen. Onder niet-deelnemers is de interesse beduidend lager. Vervolgens zijn we verder ingegaan op de vraag of men bereid is om een lening af te sluiten voor het nemen van duurzame maatregelen en naar de mogelijkheid om de lening te verrekenen met de energierekening. Tabel 2.14: Provincie Gelderland. Interesse in afsluiten lening voor nemen van duurzame maatregelen Deelnemers Niet-deelnemers Ja 6% 2% Misschien 11% 9% Nee 83% 89% Totaal 100% 100% Zowel deelnemers als niet-deelnemers tonen niet veel interesse in het afsluiten van een lening voor het doen van een duurzame investering aan hun woning. Ruim 80% van de deelnemers en bijna 90% van de niet-deelnemers geeft aan hier geen interesse in te hebben. Dit past ook binnen het huidige tijdsbeeld en het huidige economische klimaat waarin we ons bevinden. Mensen zijn onzeker over hun baan, hebben mogelijk een hoge hypotheek en willen daarom geen extra financiële verplichtingen aangaan in de vorm van een lening. Het gegeven dat mensen weinig bereid zijn om een lening af te sluiten voor het nemen van duurzame maatregelen is overigens niet typisch Nederlands. Uit onderzoek van de Europese commissie blijkt dat ook in andere landen huishoudens hier minder bereid toe zijn. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 13

17 Tabel 2.15: Provincie Gelderland. Redenen waarom men geen interesse heeft in afsluiten lening. (meerdere antwoorden mogelijk) % Geef (liever) geen geld uit dat ik niet heb 50% Anders 17% Wil geen lening 15% Weet niet of ik de investering terugverdien 12% Vind me te oud 9% Mijn woonlasten zijn al hoog 8% Vind de terugverdientijd te lang 7% Heb geen geld voor aflossing 3% Vind het te ingewikkeld 2% Totaal 125% Het merendeel van de mensen geeft als belangrijkste reden aan dat ze geen interesse hebben in het afsluiten van een lening omdat ze geen geld uit willen geven dat ze niet hebben, of omdat ze überhaupt geen lening willen hebben. Tabel 2.16: Provincie Gelderland. Interesse verrekenen lening met energienota Deelnemers Niet-deelnemers Ja 13% 7% Ja, alleen als mijn energienota met maximaal 10% toeneemt 10% 2% Ja, alleen als mijn energienota gelijk blijft 4% 5% Misschien 16% 19% Nee 57% 67% Totaal 100% 100% Het lijkt erop dat wanneer de lening verrekend wordt met de energienota de interesse in het afsluiten van een lening groter is. Van de deelnemers geeft ongeveer een kwart aan hier wel wat voor te voelen en bij de niet-deelnemers is dit circa 14%. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 14

18 2.6 Ervaringen gemeenten Een aanvullend onderdeel van deze evaluatie is inzicht te krijgen in de ervaringen die gemeenten hebben opgedaan met het verstrekken van subsidies. Hoe ervaren de gemeenten de afhandeling van de subsidies (procedureel) en op welke manier promoten zij de regeling? Ervaringen over de procedure Zijn er vragen van burgers aan de Figuur 2.9: Provincie gemeente Gelderland. over Vragen subsidieregeling van burgers over de subsidieregeling 3% 50% 47% Ja, vaak Ja, af en toe Nee, nooit Bijna de helft van de medewerkers bij de gemeente die de subsidieaanvraag behandelen geeft aan dat ze vaak vragen krijgen over de subsidieregeling. De overige groep krijgt af en toe vragen. De vragen die men krijgt gaan vaak over of er nog steeds geld in de subsidiepot zit en wat de voorwaarden zijn om in aanmerking te komen voor de subsidie. Sinds het plaatsen van HR++glas in de subsidie zijn opgenomen, krijgen veel gemeenten de vraag waarom woningen na 1980 hiervoor niet in aanmerking komen. Relatief veel woningen met een bouwjaar tussen 1980 en circa 1990 hebben nog geen dubbel glas op de eerste en tweede verdieping. Dit was destijds nog niet opgenomen in het bouwbesluit. Tabel 2.17: Provincie Gelderland. Verloop aantal subsidieaanvragen binnen de gemeente Gemeente Het aantal aanvragen per maand neemt toe 37% Het aantal aanvragen per maand is stabiel 27% Het aantal aanvragen per maand verschilt sterk en er is geen trend in te ontdekken 27% Het aantal aanvragen per maand neemt af 6% Weet ik niet 3% Totaal 100% Bij veel gemeenten lijkt het aantal aanvragen nog steeds toe te nemen. Bijna twee op de vijf gemeenten constateren dat het aantal aanvragen per maand toeneemt. Ruim een kwart geeft aan dat het aantal aanvragen stabiel is, en een even grote groep vindt dat het sterk wisselt. Administratieve afhandeling wordt als eenvoudig ervaren Over het algemeen ervaren gemeente de administratieve afhandeling van de regeling als eenvoudig. Toch is er een aantal gemeenten die van mening is dat de afhandeling toch relatief veel tijd kost. Acht van de dertig ondervraagde gemeenten geven dit aan. De reden dat de afhandeling als tijdrovend ervaren wordt lijkt sterk samen te hangen met de beschikbare capaciteit van de betreffende gemeente. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 15

19 Zeker wanneer de afhandeling van de subsidie slechts een deel van het takenpakket van de betreffende ambtenaar beslaat. Een ander veelgehoord punt is dat de accountantscontrole bij een aantal gemeenten tot veel nawerk en hoge kosten leidt. Burenbonus lijkt minder succesvol Hoewel het op basis van de inventarisatie niet mogelijk is om inzichtelijk te maken hoeveel mensen daadwerkelijk van de burenbonus gebruik hebben gemaakt, lijkt deze in de praktijk minder goed aan te slaan. Uit de gesprekken komt naar voren dat deelnemers elkaar lastig kunnen vinden en het moeilijk is om zes huishoudens te vinden die tegelijkertijd geld en tijd willen investeren om de woning te isoleren. Daarnaast is de uiteindelijke investering vaak te laag om de burenbonus van 750 volledig te benutten. Het investeren van de vloer of de gevel kost in veel gevallen minder dan 1.500, waardoor men bij voorbaat al niet in aanmerking komt voor het volledige subsidiebedrag. Overigens is de burenbonus in een aantal gemeenten nog niet van toepassing, omdat deze nog niet in de verordening is opgenomen. Promotieactiviteiten De aandacht voor het promoten van de isolatiesubsidie verschilt per gemeente, en is sterk afhankelijk van de beschikbare tijd en de capaciteit binnen de gemeenten. Toch zijn nagenoeg alle gemeenten actief met het verstrekken van informatie op hun website of het plaatsen van informatieve stukjes over de regeling in de lokale krant. Ruim 80% van de gemeenten denkt dan ook dat de subsidieregeling in zijn of haar gemeente bekend is onder de eigenaar-bewoners. Tabel 2.18: Provincie Gelderland. Communicatiemethoden voor promotie subsidieregeling (Meerdere antwoorden mogelijk) 1) Gemeente Verstrekken van informatie op de website van de gemeente 97% Plaatsen van advertenties in de (lokale) krant 90% Anders 31% Gemeente attendeert het bedrijfsleven op de mogelijkheden van de subsidie 21% Verstrekkern folders met informatie 14% Totaal 252% 1) NB: het totaalpercentage ligt boven 100%, omdat respondenten meerdere antwoorden konden geven. Bijna alle gemeenten verstrekken informatie over de subsidieregeling via de gemeentelijke website, of plaatsen advertenties op de gemeentepagina in de lokale krant. Ongeveer één op de vijf gemeenten attendeert bedrijven actief op het bestaan en de mogelijkheden van de subsidie. Onder de categorie anders vallen gemeenten die een mailing hebben uitgezet onder de inwoners van de gemeente of informatieavonden over duurzaamheid organiseren. Plaatsen van een serie artikelen over duurzaamheid Een leuke methode om duurzaamheid onder de aandacht te brengen, is het plaatsen van een serie items in de lokale krant over duurzaamheid verdeeld over enkele weken. In deze serie kunnen diverse onderwerpen aan bod komen zoals het benoemen van de mogelijkheden die er zijn, de besparing die het oplevert of het plaatsen van aansprekende voorbeelden in de gemeente. Organiseren van informatiebijeenkomsten Daarnaast zijn er diverse gemeenten die actief informatiebijeenkomsten over duurzaamheid organiseren. In deze bijeenkomsten worden niet alleen burgers geïnformeerd over de mogelijkheden van energiebesparing, maar krijgen bedrijven ook de kans om zich te presenteren. Dergelijke Evaluatie isolatieregeling voor woningen 16

20 bijeenkomsten brengen niet alleen bewoners tot elkaar, maar ook ondernemers krijgen de kans hun krachten te bundelen. Bewoners gericht aanschrijven Een aantal gemeenten heeft ervaring opgedaan met het gericht aanschrijven van eigenaar-bewoners. De huishoudens die theoretisch in aanmerking komen voor de subsidie zijn geïdentificeerd op basis van hun woningkenmerken en hebben een brief ontvangen over de mogelijkheden van de subsidie. Hoewel gegevens ontbreken over het exacte resultaat biedt dit wel de mogelijkheid om de maatregel onder de aandacht te brengen bij bewoners van woningen met een lage isolatiewaarde. Figuur 2.10: Provincie Gelderland. Promotie subsidieregeling en aanwezigheid marktpartijen Plannen om de subsidieregeling (verder) te promoten? Zijn er voorbeelden van marktpartijen die de subsidieregeling promoten? 7% 7% 20% 66% Ja Misschien Nee Weet ik niet 33% 23% 44% Ja Nee Weet ik niet Twee derde (66%) van de gemeenten heeft plannen om in de komende tijd de subsidieregeling verder te promoten. Gemeenten die geen plannen hebben om de regeling verder te promoten geven vaak aan dat de bekendheid van de regeling op dit moment voldoende is, en dat het aantal aanvragen goed is te verwerken binnen de beschikbare capaciteit. Marktpartijen lijken steeds beter op de hoogte van de mogelijkheden van de isolatieregeling. Veel bouw- of aannemingsbedrijven attenderen huishoudens op het bestaan van de isolatiesubsidie. In ruim twee op de vijf gemeenten zijn er voorbeelden van marktpartijen die actief de subsidieregeling promoten. Ongeveer één op drie gemeenten weet niet of dit gebeurt. 2.7 Vereniging van eigenaren Een extra aandachtspunt in dit onderzoek is het in beeld brengen van kansen of belemmeringen van VvE s om gebruik te maken van de isolatieregeling. Met name bij appartementen die zijn gerealiseerd in de periode tussen 1950 en 1980 is vaak nog veel winst te behalen op het vlak van isolatie. In Gelderland staan ruim VvE s ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. (Het is onbekend hoeveel van deze VvE s woningen van voor 1980 betreft) Hoewel er bij VvE s veel winst lijkt te halen op het vlak van energiebesparing, blijkt het in de praktijk lastig om extra investeringen te doen. Hierbij spelen diverse factoren een rol. Dit kan zijn omdat de VvE onvoldoende geld heeft gereserveerd om de maatregel uit te voeren, de eigenaren onvoldoende Evaluatie isolatieregeling voor woningen 17

21 kapitaalkrachtig zijn of omdat eigenaren niet bereid zijn om extra geld uit te geven aan energiebesparende investeringen. Achtergronden besluitvormingsproces VvE Om deelname van VvE s aan de isolatieregeling in het juiste perspectief te kunnen plaatsen, schetsen we eerst de achtergronden van het besluitvormingsproces waaraan een VvE gehouden is. VvE s kunnen een besluit over het aanbrengen van isolatiemaatregelen (vaak in combinatie met groot onderhoud) nemen als een meerderheid binnen de VvE-vergadering daartoe besluit. Afhankelijk van de hoogte van de investering gelden de volgende regels: Volstrekte meerderheid van stemmen Algemene besluiten kunnen worden genomen met een volstrekte (gewone) meerderheid van het aantal uitgebrachte stemmen. Dit houdt in: meer dan de helft. Gekwalificeerde meerderheid In enkele gevallen moet er een gekwalificeerde meerderheid zijn. Een gekwalificeerde meerderheid is bijvoorbeeld vereist als de VvE grote bedragen voor onderhoud moet betalen. In dit geval moet twee derde van het totaal aantal stemmen in de vergadering aanwezig zijn of vertegenwoordigd zijn en driekwart van het aantal uitgebrachte stemmen moet voor zijn. De omvang van de meerderheid (twee derde, drie kwart of vier vijfde) is afhankelijk van hetgeen in het splitsingsreglement is beschreven. Unanimiteit van stemmen Voor (zeer belangrijke) beslissingen die tot een goederenrechtelijke verandering leiden (wijziging van de splitsingsakte, sloop van een complex en / of het opheffen van splitsing) is unanimiteit vereist. Alle eigenaren moeten het er dus mee eens zijn. Hieruit blijkt dat voor het aanbrengen van dak-, vloer- en gevelisolatie of het plaatsen van HR++ glas vaak een gekwalificeerde meerderheid moet zijn. Meestal maken beslissingen over een dergelijke investering onderdeel uit van een meerjarenonderhoudsplanning / begroting. Dit maakt het voor VvE s lastig om investeringen voor isolerende maatregelen te versnellen of mogelijk naar voren te halen, tenzij het binnen de onderhoudsplanning past. VvE s lijken niet goed op de hoogte van de isolatieregeling Daarnaast trekken we de voorzichtige conclusie dat veel VvE s niet (of te weinig) op de hoogte zijn van de mogelijkheden die de isolatiesubsidie voor hen biedt. Zij zijn niet op de hoogte van het bestaan of veronderstellen dat ze hiervoor niet in aanmerking komen. Gelet op de problematiek omtrent het verbeteren van met name appartementencomplexen uit de jaren 60 en 70 strekt het tot de aanbeveling om de regeling ook onder VvE s te benadrukken. Figuur Provincie Gelderland. Is energiebesparing agendapunt in VvE vergadering? 29% 38% Ja Soms Nee 33% Evaluatie isolatieregeling voor woningen 18

22 Een kleine 40% van de VvE s geeft aan dat zij niet op de hoogte zijn van de mogelijkheden van de subsidieregeling. Bijna 60% weet dus niet dat er subsidiemogelijkheden zijn voor het aanbrengen van isolatiebesparende maatregelen. Ook zien we dat energiebesparing geen belangrijk agendapunt lijkt te zijn tijdens de VvEvergadering. Een kleine 30% van de respondenten geeft aan dat energiebesparing een onderwerp is dat op de agenda staat. Daar staat tegenover dat dit bij bijna 40% van de respondenten niet het geval is. Als er energiebesparende maatregelen zijn aangebracht dan betreft dit met name het plaatsen van dubbel glas (HR++) of het isoleren van het dak. Vloer- en spouwmuurisolatie komt bijna niet voor. De belangrijkste redenen om isolerende maatregelen aan te brengen is het verlagen van de kosten (lagere energielasten) en het verbeteren van het comfort in de woning (geen tocht of kou meer). Tabel 2.19: Provincie Gelderland. Belangrijkste redenen om geen investeringen te doen VvE De kosten zijn te hoog 57% De terugverdientijd is te lang 29% Er is te weinig geld in kas 24% Eigenaren wonen relatief kort in de woning en doen daarom geen (grote) investeringen 19% De woningen / appartementen zijn al goed geïsoleerd 19% Er is geen meerderheid binnen de VvE om extra investeringen te doen 14% Anders 5% Totaal 275% De respondenten geven aan dat de belangrijkste reden om investeringen niet te doen of uit te stellen omdat dat de kosten te hoog zijn. Daarnaast wordt genoemd dat de terugverdientijd te lang is, of dat er te weinig geld in kas is. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 19

23 Evaluatie isolatieregeling voor woningen 20

24 3 Resultaten en effecten van de regeling In dit hoofdstuk gaan we in op de resultaten en de effecten van de regeling zelf. Deze resultaten zijn gebaseerd op basis van een inventarisatie van het aantal verstrekte subsidies van de Gelderse gemeenten. In de inventarisatie is uitgegaan van de subsidies die daadwerkelijk zijn verstrekt van oktober 2010 tot en met juli Aanvragen die nog in behandeling zijn, hebben we buiten beschouwing gelaten. Ook aanvragen die voor deze periode in de pilotgemeenten zijn verstrekt zijn hierin niet opgenomen. Omdat, evenals vorige jaar, niet alle gegevens op eenzelfde wijze kon worden bijgehouden, zijn bij een aantal gemeenten alleen gegevens bekend over het totaal verstrekte subsidiebedrag of het totaal aantal subsidies dat is verstrekt. Om tot een representatief beeld te komen van de resultaten en effecten van de regeling tot nu toe is door middel van weging de ontbrekende gegevens aangevuld. 3.1 Economisch rendement In totaal hebben naar schatting huishoudens deelgenomen aan de Gelderse isolatieregeling. Zij hebben ruim maatregelen aangebracht, en hiermee is ruim m 2 geïsoleerd. Het kan zijn dat huishoudens meerdere maatregelen tegelijk hebben aangebracht. Tabel 3.1: Provincie Gelderland. Totaal goedgekeurde aanvragen en totale investering Aantal aangebrachte Investering maatregelen M2 isolatie totaal huishoudens Subsidie totaal Dakisolatie m Totale investering Vloerisolatie m Gevelisolatie m HR m Totaal m Gevelisolatie (8.010) is het vaakst aangebracht, gevolgd door vloer (3.440) en dakisolatie (2.180). Ruim 700 mensen hebben hun woning van HR++glas voorzien. Let wel: de mogelijkheid voor subsidie voor HR++ glas is pas in 2013 in de regeling toegevoegd. In totaal is er ruim geïnvesteerd in isolatiemaatregelen. Hiervan is in totaal voor bijna geïnvesteerd door huishoudens, en ruim aangevuld door subsidie. Tabel 3.2: Provincie Gelderland. Totale investering per aanvraag Investering per Investering per Subsidie per % subsidie maatregel huishouden maatregel per maatregel Dakisolatie % Vloerisolatie % Gevelisolatie % HR % Evaluatie isolatieregeling voor woningen 21

25 Dakisolatie en het plaatsen van HR++ zijn relatief dure investeringen. Voor het isoleren van het dak waren deelnemers gemiddeld kwijt, en voor het plaatsen van HR++ circa Vloer- en gevelisolatie zijn beduidend voordeliger. Tabel 3.3: Provincie Gelderland. Totale investering per huishouden Totaal investering Uitgegeven bedrag Subsidie per % subsidie per huishouden per huishouden maatregel per maatregel Totaal % De gemiddelde investering bedraagt per huishouden. Hiervan ligt de bijdrage van het huishouden op ongeveer en de subsidie die verstrekt is op 470. De subsidie bedraagt ongeveer 22% van het totale investeringsbedrag. Per euro subsidie wordt ongeveer 3,50 geïnvesteerd. Tabel 3.4: Provincie Gelderland. Totaal aangebrachte isolatie (m 2 ) en investering per m 2 Totaal investering Totale investering Subsidie per m2 M2 isolatie per m2 isolatie per huishouden / m2 isolatie Dakisolatie m2 44,00 38,00 6,50 Vloerisolatie m2 27,00 20,00 7,00 Gevelisolatie m2 19,00 14,50 5,00 HR m2 213,00 176,00 36,50 In de periode tot en met juli 2013 is ongeveer m 2 dak geïsoleerd voor een investeringsbedrag van 44 per m 2. Daarnaast is er ongeveer m 2 vloer geïsoleerd en m 2 gevelisolatie. Het plaatsen van HR++ levert per m 2 de hoogste investering op, omdat dit vaak wordt uitgevoerd in combinatie met het vervangen van de kozijnen. Het investeringsbedrag per m 2 ligt op ongeveer 213 per m 2. Economisch rendement bedrijfsleven In totaal is er sinds de start van de subsidieregeling naar schatting ruim geïnvesteerd in het aanbrengen van energiebesparende maatregelen. Hiervan is naar schatting tussen de 80% en 90% besteed bij professionele bedrijven als aannemers en/of bouwbedrijven. Het overige deel is uitgegeven bij bouwmarkten en doe-het-zelf -zaken. Deze gegevens zijn gebaseerd op basis van een schatting van de gemeente die de subsidiegegevens hebben aangeleverd. Tabel 3.5: Provincie Gelderland. Uitgekeerd subsidiebedrag Uitgekeerde subsidie Subsidiebedrag Totale investering Besparing m3 aardgas m3 Besparing KG / CO KG/CO2 3.2 Energiebesparing per maatregel en euro subsidie Een belangrijke doelstelling van de isolatiesubsidie is het besparen van het energieverbruik in de bestaande woningvoorraad en het verlagen van de woonlasten voor de woonconsument. Op basis van Evaluatie isolatieregeling voor woningen 22

26 kengetallen van MilieuCentraal brengen we de effecten van energiebesparing in beeld. Deze kengetallen geven inzicht in de energiebesparing (m 3 aardgas, KG CO2 en MegaJoule) die bij de verschillende maatregelen worden gerealiseerd. Omdat het rendement sterk afhankelijk is van het woningtype, het bouwjaar en het niveau van de isolatie is in de berekening rekening gehouden met: De verdeling van de woningvoorraad zoals in beeld is gebracht in de enquête onder de deelnemers. De theoretische besparing van het aanbrengen van isolatiemateriaal op basis van aanwezige isolatie die samenhangt met het bouwjaar van de woning. Omdat er geen zicht is in de daadwerkelijke mate van isolatie van de woning wordt uitgegaan van de maximale energiebesparing. De energiebesparing wordt uitgedrukt in m 3 aardgas, de totale besparing kilogram CO2 en de totale besparing in Mega Joule (MJ) en geeft de geschatte besparing per jaar aan. Tabel 3.6: Provincie Gelderland. Totaal aangebrachte isolatie (m2) en investering per m 2 Totaal besparing m3 Totaal besparing KG aardgas CO2 Totaal besparing MJ Dakisolatie m KG/CO MJ Vloerisolatie m KG/CO MJ Gevelisolatie m KG/CO MJ HR m KG/CO MJ Totaal m KG/CO MJ In totaal is er naar schatting ruim m 3 aardgas bespaard met het aanbrengen van de dak-, gevel- en vloerisolatie en het plaatsen van HR++ glas. Gevelisolatie levert in absolute zin de grootste winst op, namelijk m 3 besparing aan aardgas. De totale besparing aan KG CO2 ligt op KG/CO2. Wanneer we uitgaan van een gemiddeld verbruik van m 3 aardgas, heeft de isolatieregeling een besparing op gang gebracht van het equivalent van ruim woningen. Tabel 3.7: Provincie Gelderland. Totale milieubesparing per jaar per m 2 isolatie Besparing m3 aardgas / Besparing KG CO2 / Besparing MJ / m 2 isolatie m 2 isolatie m 2 isolatie Dakisolatie 13 m3/m2 24 KG CO2/m2 419 MJ/m2 Vloerisolatie 3 m3/m2 5 KG CO2/m2 82 MJ/m2 Gevelisolatie 8 m3/m2 14 KG CO2/m2 240 MJ/m2 HR++ 23 m3/m2 70 KG CO2/m2 728 MJ/m2 Totaal 8 m3/m2 14 KG CO2/m2 239 MJ/m2 Per m 2 isolatie is het plaatsen van HR++ het meest efficiënt, gevolgd door dakisolatie. Het plaatsen van HR++ levert per m 2 ongeveer 23 m 3 aardgas besparing op. Bij dakisolatie ligt dit op ongeveer 13m 3 per m 2. Evaluatie isolatieregeling voor woningen 23