Methodologische verantwoording. Beroepspraktijkvorming in het mbo

Transcriptie

1 Beroepspraktijkvorming in het mbo

2 1 Het onderzoek bestond uit vijf fasen waarin betrokkenen bij praktijkleren in het mbo zijn bevraagd: 1. leerlingenenquête; 2. enquête onder BPV-begeleiders op de onderwijsinstellingen; 3. onderzoek bij negen kenniscentra; 4. leerbedrijvenenquête; 5. onderzoek bij de Ministeries van OCW en LNV. Voor en tijdens deze fasen heeft het onderzoek verder bestaan uit interviews met personen in organisaties die zelf een rol spelen in BPV of daar een belang bij hebben, en uit documentanalyse. Na afloop van elke fase in het onderzoek hebben wij de voorlopige bevindingen uit die fase afgestemd met vertegenwoordigers van de onderwijsinstellingen (na de fasen 1 en 2) en van de kenniscentra (na de fasen 1, 3 en 4) en van de ministeries (na fase 5). Ook hebben wij in de loop van het onderzoek drie bijeenkomsten gehad met onze externe klankbordgroep (met daarin vertegenwoordigers van alle partijen, betrokken bij BPV), over de resultaten van het onderzoek. Hieronder beschrijven we elke fase afzonderlijk. Fase 1: de leerlingenenquête In maart en april 2006 hebben we een digitale enquête gehouden onder alle leerlingen van een aantal geselecteerde mbo-opleidingen van alle ROC s, AOC s en vakscholen. In de selectie voor de leerlingenenquête zaten 258 opleidingen. We hebben die opleidingen geselecteerd, die aan een aantal belangrijke uitgangspunten voldeden: het dienden zoveel mogelijk opleidingen te zijn die ook na 2010 invoering van Herontwerp mbo) in min of meer dezelfde vorm zouden blijven bestaan; het dienden zoveel mogelijk opleidingen te zijn die in BOL en BBL konden worden gevolgd; er dienden per onderwijsinstelling zoveel mogelijk verschillende kenniscentra (en daarmee branches) bij betrokken te zijn en de spreiding over de kenniscentra moest zo veel mogelijk in verhouding met de landelijke verdeling van leerlingen over de branches zijn. Dit laatste punt was in de praktijk niet voor alle branches goed te realiseren: er is een oververtegenwoordiging van leerlingen in

3 kwalificaties van Aequor en Savantis, en een ondervertegenwoordiging van leerlingen in kwalificaties van ECABO en OVDB; de verschillende opleidingsniveaus in het mbo dienden zoveel mogelijk vertegenwoordigd te zijn conform het landelijk beeld. Ook dit punt bleek lastig te realiseren. Onderwijsinstellingen gaven vooral voor leerlingen op niveau 1 aan, dat de enquête waarschijnlijk te moeilijk voor hen zou zijn; er dienden minimaal drie opleidingen per onderwijsinstelling geselecteerd te worden. Dit criterium kon voor twee vakscholen niet worden gerealiseerd; er diende een zo goed mogelijke spreiding over grote én kleine opleidingen te zijn. 2 Geselecteerde opleidingen per sector Sector Opleidingen Kenniscentrum Groene sector assistent medewerker groene ruimte assistent medewerker levensmiddelentechnoloog assistent medewerker voedsel en groen bedrijfsleider/beheerder dierverzorging - bedrijfsleider/manager paardenhouderij bedrijfsleider/manager plantenteelt bedrijfsleider/manager veehouderij - medewerker BD bedrijf medewerker bloemen- en tuincentrumbranche - medewerker dierverzorging medewerker groenvoorziening/woonomgeving - medewerker hovenier medewerker paardenhouderij en paardensport - medewerker plantenteelt medewerker voedingsmiddelentechnoloog middenkaderfunctionaris bloemen- en tuincentrumbranche - opzichter/uitvoerder land, water en milieu - uitvoerder hoveniersbedrijf - vakbekwaam groenvoorziener/vakbekwaam medewerker woonomgeving - vakbekwaam hovenier - vakbekwaam medewerker bloemenen tuincentrumbranche - vakbekwaam medewerker dierverzorging vakbekwaam medewerker gemechaniseerd loonwerk - vakbekwaam medewerker in- en verkoop vakbekwaam medewerker plantenteelt vakbekwaam medewerker veehouderij vakbekwaam medewerker voedingsmiddelentechnoloog Aequor Economisch, administratief en veiligheid bedrijfsadministratief medewerker beveiliger boekhoudkundig medewerker - commercieel medewerker marketing en communicatie direciesecretaresse/managementassistente ict-medewerker medewerker vrede en veiligheid secretaresse secretarieel medewerker service medewerker ict sociaal-juridisch medewerker arbeidsvoorziening en personeelswerk Ecabo Bouw en infra aankomend rioleringswerker/wegenwerker aankomend straatmaker Fundeon assistentuitvoerder burger- en utiliteitsbouw - betontimmerkracht b&u/civiel -

4 3 Sector Opleidingen Kenniscentrum Motorvoertuigen- bouwplaatsassistent machinist grond-, water- en wegenbouw machinist grondverzetmachines metselaar middenkaderfunctionaris infratechniek middenkaderfunctionaris machinale wegenbouw middenkaderopleiding bouwkunde primaire timmerkracht voortgezette timmerkracht assemblagetechnicus assistent mobiliteitsbranche - autotechnicus bedrijfsautotechnicus fietstechnicus Innovam Groep Grafimedia av-productie basisdrukker basisvoorbereider - basisnabewerker behoudsmedewerker electronisch voorbereider grafisch assistent grafisch intermediair - grafisch management grafisch vormgever - GOC inspiciënt/theatertechnicus - mediatechnologie middenkader medewerker commercie middenkader medewerker ontwikkeling middenkader medewerker productie multimedia vormgever offsetdrukker - specialist veredeling Handel aankomend verkoopmedewerker eerste verkoper filiaalbeheerder ondernemer/manager detailhandel verkoopchef - verkoopmedewerker woningstoffeerder winkelassistent Techniek assistent installatiemonteur assistent monteur sterkstroominstallaties - en tweewielertechniek Kenniscentrum Kenniscentrum Handel Kenteq Horeca, dienstverlening, toerisme en voeding Uiterlijke verzorging Textiel en confectie Gezondheidszorg, welzijn en sport Proces-, milieu-, laboratoriumtechniek en fotonica constructie bankwerker/lasser eerste monteur industrieel onderhoud eerste monteur sterkstroominstallaties installatiemonteur met specialisatie woningbouw middenkaderfunctionaris automatiserings- en energietechnieken monteur communicatie-installaties monteur montage/onderhoud monteur sterkstroominstallaties - research instrumentmaker optiek - researchinstrumentmaker glas - research-instrumentmaker metaal technicus middenkader WEI brood- en banketbakker horeca-ondernemer café/bar en fast food - kok leidinggevende ambachtelijke bakkerij zelfstandig werkend kok - zelfstandig werkend medewerker recreatie all-round kapper schoonheidsspecialist middenkader medewerker commercie - middenkader medewerker ontwikkeling operator garenverwerking apothekersassistent doktersassistent helpende helpende welzijn - onderwijsassistent sociaal cultureel werker sociaal dienstverlener sociaalpedagogisch werker verpleegkundige verzorgende av-productie chemisch-fysisch analist - procesoperator b vakfunctionaris laboratoriumtechniek Kenwerk KOC Nederland Lift Group OVDB PMLF

5 4 centrum Savantis SH&M Svgb SVO Afbouw en onderhoud, presentatie en communicatie Hout en meubel Gezondheidstechnische beroepen en ambachten Voedselsector av-productie kaderfunctionaris bescherming en afwerking - medewerker productpresentatie - medewerker reclame, presentatie en communicatie ondernemer bescherming en afwerking schilder stukadoor - uitvoerder afbouw en onderhoud - vormgever reclame, presentatie en communicatie allround meubelmaker allround meubelmaker/interieurbouwer/ scheepsinterieurbouwer meubelmaker werkplaatstimmerman assistent pianotechnicus assistent tandtechnicus gezel pianotechnicus - opticien manager medewerker slagerij - productievakkracht versindustrie versspecialist detailhandel Sector Opleidingen Kennis- Carrosserie autoschadehersteller - autospuiter - bedrijfsmanager schadeherstelbedrijf VOC Transport en logistiek assistent operationeel medewerker transport en logistiek - chauffeur goederenvervoer kapitein luchtvaartdienstverlener manager haven, vervoer en logistiek manager opslag en vervoer matroos - operationeel medewerker op- en overslag stuurman/schipper stuurman/werktuigkundige zeevisvaart VTL Wij hebben vervolgens 66 onderwijsinstellingen benaderd met de vraag of zij hun leerlingen uit de geselecteerde opleidingen wilden laten deelnemen. Enkele onderwijsinstellingen hebben wij niet benaderd, omdat ze in het schooljaar geen mbo-leerlingen hadden, of omdat het instellingen met een bijzonder karakter zijn en daardoor minder goed vergelijkbaar met andere instellingen. De medewerking van de onderwijsinstellingen was noodzakelijk, omdat de enquête op de onderwijsinstellingen online door leerlingen moest worden ingevuld en de organisatie ter plekke in handen van de onderwijsinstellingen zou zijn. Deelname aan de enquête was overigens vrijwillig omdat de controlebevoegdheden van de Algemene Rekenkamer bij de onderwijsinstellingen zich niet uitstrekken tot hun leerlingen. Uiteindelijk hebben tien van de 66 onderwijsinstellingen niet aan de enquête meegedaan. Op de 56 deelnemende onderwijsinstellingen zaten leerlingen (90,3% van het totaal). In totaal heeft de enquête een respons opgeleverd van 8591 leerlingen, ofwel 37,4% van de selectie. Deze leerlingen kwamen van 232 opleidingen.

6 5 Totaal aantal mbo-leerlingen aan Aantal opleidingen in steekproef 232 Aantal leerlingen in steekproef Aantal leerlingen die deelgenomen hebben aan enquête Respons leerlingen 37,4% Een aantal respondenten moest uit de dataset worden verwijderd omdat ze: Alleen enkele introductievragen (dus geen enkele vraag over BPV zelf) hadden beantwoord; Mogelijk vragen voor de verkeerde leerweg hadden beantwoord. Zij hadden de vragen beantwoord voor BOL terwijl de onderwijsinstelling hen als BBL-leerlingen bij ons had aangemeld of omgekeerd. Achteraf viel niet meer te reconstrueren in welke gevallen dit een fout van de onderwijsinstelling was en in welke een fout van de leerling zelf. De betrouwbaarheid van deze antwoorden was echter op voorhand twijfelachtig, omdat we voor beide leerwegen verschillende vragenlijsten hadden opgesteld. Uiteindelijk resteerde een databestand met 7910 respondenten. Om vast te kunnen stellen of we op basis van de steekproef algemeen geldende uitspraken konden doen, zijn de kenmerken geslacht, leerweg en sector van de resterende 7910 respondenten vergeleken met de verdeling van deze kenmerken in het totale mbo-leerlingenbestand. De steekproef is vervolgens gewogen voor deze kenmerken, waardoor uitspraken op landelijk niveau mogelijk zijn. Fase 2: enquête onder BPV-begeleiders op de onderwijsinstellingen In mei 2006 hebben we een schriftelijke vragenronde gehouden onder BPV-begeleiders op de mbo-onderwijsinstellingen. Het betrof BPVbegeleiders van leerlingen van dezelfde 258 opleidingen die geselecteerd waren voor de leerlingenenquête. Onderwijsinstellingen waren verplicht aan fase 2 mee te werken. Medewerking en deelname aan fase 1 was vrijwillig. Onderwijsinstellingen die niet aan fase 1 hadden deelnomen, waren daarmee niet automatisch vrijgesteld van deelname aan fase 2. De onderwijsinstellingen werd verzocht, voor elke opleiding één persoon aan te wijzen die namens de onderwijsinstelling onze vragen zou beantwoorden. Vaak waren dit BPV-begeleiders, maar het waren ook wel mentoren of medewerkers van de BPV-bureaus, zoals sommige onderwijs-

7 instellingen die hebben. We hebben deze respondenten verzocht, indien ze het antwoord op een vraag niet wisten, deze voor te leggen aan iemand die de vraag wel kon beantwoorden. 6 Wij hebben de onderwijsinstellingen schriftelijk medegedeeld dat deelname aan de tweede fase van het onderzoek voor alle scholen een wettelijke verplichting is (op grond van artikel 91, eerste lid, onder d van de Comptabiliteitswet 2001). Desondanks hebben BPV-begeleiders van 27 (van de 66) scholen, ook na herhaaldelijk aandringen, de vragenlijst niet geretourneerd. Dit leidde tot een respons van 83,3% van de BPVbegeleiders voor de BBL-opleidingen en 86,5% van de BPV-begeleiders voor de BOL-opleidingen. In fase 2 waren 215 BOL-opleidingen en 209 BBL-opleidingen betrokken. In onderstaande tabel is per onderwijsinstelling aangegeven hoe hoog de respons in fase 2 was. Onderwijsinstelling ROC/AOC/- Deelname % Deelname aan Vakschool leerling-enquête onderzoek BPVbegeleiders Albeda College ROC Ja 100 Alfa-college ROC Ja 100 Amarantis Onderwijsgroep/- ROC Ja 100 ROC ASA AOC Friesland AOC Ja 71 AOC De Groene Welle AOC Ja 46 AOC Oost AOC Ja 88 AOC Terra AOC Ja 88 Arcus College ROC Ja 71 Berechja College Vakschool Nee 100 CIBAP vakcollege Vakschool Ja 67 CITAVERDE College AOC Ja 40 Clusius College AOC Ja 22 Da Vinci College ROC Ja 100 Deltion College ROC Ja 100 De Eindhovense school Vakschool Ja 100 De Mondriaan onderwijsgroep ROC Ja 67 De Rooi Pannen ROC Nee 100 Drenthe College ROC Nee 100 Edudelta Onderwijsgroep AOC Ja 100

8 Onderwijsinstelling ROC/AOC/- Deelname % Deelname aan 7 Vakschool leerling-enquête onderzoek BPVbegeleiders Friesland College ROC Ja 20 Gilde Opleidingen ROC Ja 100 Graafschap College ROC Ja 100 Grafisch Lyceum Rotterdam Vakschool Ja 100 Grafisch Lyceum Utrecht Vakschool Ja 100 Groenhorst College AOC Ja 33 Helicon Opleidingen AOC Ja 75 HollandAccent Onderwijsgroep AOC Ja 100 Hoornbeeck College ROC Ja 100 Horizon College ROC Ja 100 Hout- en Meubileringscollege Vakschool Nee 100 ID College ROC Ja 100 Koning Willem I College ROC Ja 100 Landstede ROC* Ja 83 Leeuwenborgh Opleidingen ROC Ja 100 Leidse instrument-makers Vakschool Ja 100 School Mediacollege Amsterdam Vakschool Ja 0 Nimeto Utrecht Vakschool Ja 100 Noorderpoortcollege ROC Ja 83 NOVA College ROC Ja 100 Regio College ROC Ja 75 Rijn IJssel ROC Ja 80 ROC Aventus ROC Ja 83 ROC A12 ROC Ja 100 ROC De Leijgraaf ROC Ja 83 ROC Eindhoven ROC Ja 100 ROC Flevoland ROC Ja 100 ROC Friese Poort ROC Nee 100 ROC Kop van Noord-Holland ROC Nee 100 ROC Leiden ROC Ja 100 ROC Menso Alting ROC Ja 100 ROC Midden-Brabant ROC Nee 40 ROC Midden Nederland ROC Ja 88 ROC Nijmegen ROC Ja 80

9 Onderwijsinstelling ROC/AOC/- Deelname % Deelname aan 8 Vakschool leerling-enquête onderzoek BPVbegeleiders ROC Rivor ROC Nee 100 ROC Ter AA ROC Ja 86 ROC van Amsterdam ROC Ja 100 ROC van Twente ROC Ja 100 ROC West-Brabant ROC* Ja 100 ROC Westerschelde ROC Ja 100 ROC Zeeland ROC Ja 100 Scheepvaart en Transport Vakschool Ja 86 College SintLucas Vakschool Ja 40 SOMA College Vakschool Nee 33 SVO Opleidingen Vakschool Ja 100 Wellantcollege AOC Ja 100 Zadkine ROC Ja 43 De Algemene Rekenkamer had de onderwijsinstellingen kunnen dwingen alle vragenlijsten in te vullen, maar heeft hier om pragmatische redenen vanaf gezien: de wel geretourneerde vragenlijsten gaven voldoende basis voor een landelijk beeld van hoe mbo-onderwijsinstellingen met BPV omgaan, en dat was voor dit onderzoek voldoende. Naast de non-respons per onderwijsinstelling kwam het overigens ook regelmatig voor dat BPV-begeleiders: De vragenlijst onvolledig beantwoordden. De redenen hiervoor waren vaak niet duidelijk. Het was binnen het tijdsbestek waarin dit onderzoek werd uitgevoerd niet mogelijk om individuele respondenten te vragen waarom zij vragen hadden overgeslagen; De vragen onderling tegenstrijdig beantwoordden. Een voorbeeld hiervan is dat respondenten soms aangaven in het schooljaar niets te hebben gemerkt van discriminatie van allochtone leerlingen, maar in de vervolgvraag wel aangaven welke acties zij in de praktijk hadden ondernomen in gevallen van discriminatie. In die gevallen waarin ondubbelzinnig duidelijk was welke van de tegenstrijdige antwoorden onjuist was, hebben we dat antwoord gecorrigeerd. In alle andere gevallen hebben we beide antwoorden laten staan.

10 Fase 3: onderzoek bij negen kenniscentra 9 In maart en april 2007 hebben we onderzoek gedaan bij een selectie van kenniscentra. Wij hebben de volgende uitgangspunten gehanteerd bij het maken van de selectie: Het aantal mbo-leerlingen dat wordt opgeleid binnen de bedrijfstakken waarvoor de geselecteerde kenniscentra de BPV-plekken erkennen, moest (min of meer) substantieel zijn; Deze kenniscentra moesten (min of meer) substantieel vertegenwoordigd zijn in fase 1 van ons onderzoek (voldoen aan dit uitgangspunt was dus afhankelijk van de mate van medewerking van onderwijsinstellingen aan de leerlingenenquête); Wij achtten het wenselijk om in de selectie kenniscentra op te nemen met een tekort aan BPV-plekken (zoals de kappersbranche) of met een tekort aan leerlingen (zoals in de techniek); Vertegenwoordiging van Aequor was noodzakelijk, vanwege onze wens de verantwoordelijkheid van de minister van LNV in het onderzoek te betrekken; De vertegenwoordiging van kenniscentra die zowel met ROC s als met vakscholen te maken hebben was gewenst; De vertegenwoordiging van kenniscentra met zowel weinig als veel private werkzaamheden was gewenst. Deze uitgangspunten leverden de volgende negen kenniscentra in fase 3 van het onderzoek: Aequor, Ecabo, Fundeon, KC Handel, Kenniscentrum GOC, Kenteq, KOC Nederland, OVDB en VTL. Voor deze fase van het onderzoek zijn schriftelijke vragenlijsten opgesteld voor de kenniscentra - meer in het bijzonder: voor betrokkenen bij de uitvoeringspraktijk in de kenniscentra. Hun schriftelijke antwoorden dienden als basis voor gesprekken die wij vervolgens hebben gevoerd met vertegenwoordigers van de kenniscentra. Ter voorbereiding van deze gesprekken hebben wij een selectie van resultaten van fasen 1 en 2 aan de kenniscentra die betrokken zouden worden in fase 3 gestuurd. Elk kenniscentrum kreeg de antwoordpercentages van de eigen leerlingen en BPV-begeleiders. We hebben ze alleen de uitkomsten gestuurd van vragen die gaan over onderwerpen die zij zelf kunnen beïnvloeden en van onderwerpen die hen voor problemen kunnen stellen bij de uitvoering van hun werkzaamheden. We hebben de kenniscentra gevraagd te reageren op die percentages en/of aan te geven hoe die percentages te verklaren waren.

11 Fase 4: de leerbedrijvenenquête 10 In januari tot en met mei 2007 hebben wij een on-line enquête gehouden onder leerbedrijven. Alle achttien kenniscentra hebben hieraan hun medewerking verleend, door ons vrijwillig contactgegevens te verstrekken van ongeveer tweehonderd van hun leerbedrijven, om hen met deze enquête te benaderen. Het doel was om per kenniscentrum antwoorden te ontvangen van honderd leerbedrijven. Met dat aantal zou het mogelijk zijn uitspraken op het niveau van individuele kenniscentra te doen en hen onderling te vergelijken. De kenniscentra hebben zelf de leerbedrijven geselecteerd; we hebben hen wel verzocht daarbij zo goed mogelijk rekening te houden met de volgende criteria: De leerbedrijven moesten allemaal in het schooljaar met BPV te maken hebben gehad (dus minimaal één BOL- of BBL-leerling in die periode gehad hebben); Er moest sprake zijn van een goede spreiding over grote, middelgrote en kleine bedrijven (in termen van het personeelsbestand van de leerbedrijven); Er moest sprake zijn van een goede spreiding over BOL en BBL; Er moest sprake zijn van een goede spreiding over het land; Er moest sprake zijn van een goede spreiding over enerzijds bedrijven die al langer leerlingen opleiden, en anderzijds bedrijven die dat nog niet zo lang doen. Wij hebben deze bedrijven vervolgens zelf per op de hoogte gesteld van de enquête en ze verzocht aan deze enquête mee te werken. Al snel werd duidelijk dat de respons van leerbedrijven gering was. Vervolgens hebben de kenniscentra gezamenlijk besloten hun bedrijven zelf te benaderen met het verzoek, aan deze enquête deel te nemen. De meeste kenniscentra hebben hun opleidingsadviseurs hiervoor ingezet. Ondanks deze inhaalslag is het toch niet gelukt om een respons van honderd leerbedrijven per kenniscentrum te halen, deels doordat niet alle kenniscentra er even goed in zijn geslaagd de leerbedrijven te benaderen die ze zouden benaderen, deels ook doordat leerbedrijven die opleidingsadviseurs hadden toegezegd te zullen meedoen, dit toch niet hebben gedaan. Dit leidt ertoe, dat we in het onderzoek alleen landelijke uitkomsten van de leerbedrijven kunnen presenteren, en niet op het niveau van kenniscentra (branches). In totaal hebben we 4281 bedrijven benaderd voor de enquête. Uiteindelijk zijn 1322 bedrijven begonnen met het invullen van de

12 vragenlijst en van deze groep hebben 1009 bedrijven de vragenlijst afgerond. We hebben voor de respons een objectieve en een subjectieve variant. De objectieve variant is: per kenniscentrum weten wij hoeveel van de door dat kenniscentrum aangeleverde leerbedrijven de enquête hebben ingevuld. In de vragenlijst is aan leerbedrijven echter ook gevraagd, met welk kenniscentrum zij het meest te maken hebben want een leerbedrijf kan met meer dan één kenniscentrum te maken hebben. Hen is gevraagd, bij de beantwoording van de vragen dát kenniscentrum in het achterhoofd te houden. 11 De objectieve en subjectieve respons lagen soms ver uit elkaar. Bij één kenniscentrum bijvoorbeeld waren volgens de objectieve maatstaf 82 enquêtes ingevuld, en volgens de subjectieve maatstaf maar 32. Slechts in 40% van de gevallen noemden de leerbedrijven dus het kenniscentrum dat hen had aangebracht, ook als het kenniscentrum waarmee zij het meest te maken hadden. Dit kenniscentrum profiteerde zelf dus maar heel beperkt van de respons die het had aangebracht. Opvallend was verder nog dat, in de subjectieve respons, 52 leerbedrijven niet wisten met welk kenniscentrum ze te maken hadden, en dat de vraag met welk kenniscentrum heeft u vooral te maken door 221 leerbedrijven niet is beantwoord. Voor de landelijke uitkomsten maakt dit overigens geen verschil: daarin worden immers geen cijfers per kenniscentrum gegeven.

13 Onderstaande tabel geeft de respons weer volgens de subjectieve maatstaf: 12 Kenniscentrum Respons absoluut Respons % Aequor 71 6,4 ECABO 67 6,1 Fundeon 30 2,7 Innovam Groep 58 5,3 Kenniscentrum GOC 62 5,6 KC Handel 67 6,1 Kenteq 62 5,6 KOC Nederland 53 4,8 LIFT Group 57 5,2 Kenwerk 41 3,7 OVDB 86 7,8 Savantis 77 7,0 SH&M 54 4,9 SVGB 81 7,4 SVO 52 4,7 PMLF 72 6,5 VOC 32 2,9 VTL 27 2,5 Weet niet 52 4,7 Totaal adressen 1.101* 100,0 * het verschil tussen dit totaal en de eerder genoemde 1009 is dat twee respondenten deze vraag nog wel hebben beantwoord, maar de enquête vervolgens niet hebben afgemaakt. Fase 5: onderzoek bij de Ministeries van OCW en LNV Het onderzoek naar de rol van de Ministeries van OCW en LNV in beroepspraktijkvorming in het mbo bestond uit de volgende onderdelen: 1. Interviews op beleidsniveau met beide departementen; met de Inspectie van het Onderwijs; met de auditdienst van het Ministerie van OCW; 2. Analyse van wet- en regelgeving en kamerstukken; 3. Analyse van begrotingsinformatie.

14 Analyses 13 In fasen 1, 2 en 4 hebben we gegevens verzameld die zich leenden voor kwantitatieve analyse. Die hebben we uitgevoerd met gebruikmaking van het analytische programma SPSS (rechte tellingen en kruistabellen). De gegevens uit fasen 3 en 5 zijn kwalitatief geanalyseerd. Met gegevens uit fasen 1 en 2 is daarnaast een logistische regressieanalyse uitgevoerd om uit te zoeken welke factoren er in welke mate voor zorgen dat het vinden van een BPV-plek soms moeilijk is. 1 Regressieanalyse is een techniek waarbij de invloed van meerdere leerlingkenmerken (onafhankelijke variabelen) op het moeilijk of gemakkelijk vinden van een plek (de afhankelijke variabele) wordt vastgesteld. Het voordeel van een regressieanalyse boven kruistabellen is dat effecten van onafhankelijke variabelen gecorrigeerd worden voor samenhang met andere onafhankelijke variabelen. Zou bijvoorbeeld geslacht samenhangen met de keuze voor een bepaalde opleidingsrichting en zou geslacht ook samenhangen met het moeilijk vinden van een BPVplek, maar opleidingsrichting niet met het moeilijk vinden van een BPVplek, dan worden met kruistabellen bij beide variabelen ten onrechte verbanden geconstateerd. Regressieanalyse corrigeert voor de samenhang tussen twee onafhankelijke variabelen en zou in dit geval wel een verband laten zien tussen geslacht en het moeilijk vinden van een BPV-plek, maar niet tussen opleidingsrichting en het moeilijk vinden van een BPV-plek. Het is ook mogelijk dat het effect van een onafhankelijke variabele niet hetzelfde is voor de verschillende antwoordcategorieën omdat het wordt beïnvloed door een andere onafhankelijke variabele. Zo kan het verband tussen moeilijkheden bij het vinden van een BPV-plek en opleidingsrichting wel voorkomen bij jongens en niet bij meisjes. In dit geval spreekt men van een interactie-effect. Welke leerlingkenmerken (onafhankelijke variabelen) in het model worden opgenomen, wordt bepaald door de hypothesen die er aan ten grondslag liggen. Hypothesen zijn gebaseerd op veronderstellingen, die op hun beurt gebaseerd zijn op literatuurstudie en op resultaten die gedurende het onderzoek aan het licht kwamen, bijvoorbeeld uit gesprekken. Om een veronderstelling statistisch te kunnen toetsen, wordt een nulhypothese opgesteld. De nulhypothese stelt dat de onafhankelijke variabele geen effect heeft op de afhankelijke variabele. Als deze nulhypothese verworpen 1 Met de gegevens uit fase 4 is geen logistische regressieanalyse uitgevoerd, omdat met de gegevens uit deze fase geen koppeling gelegd kon worden met leerling(groep)en. De enquête bij leerbedrijven heeft de kenniscentra als insteek.

15 wordt is het effect overigens niet nul. Een uitgebreide beschrijving van de statistiek van hypothesetoetsing kan in elk statistiekboek gevonden worden, zie bijvoorbeeld Hays (1994) Statistics. 14 De nulhypothesen voor de gegevens uit fase 1 luiden als volgt. Als het aankomt op het vinden van een BPV-plek, dan is er geen verschil tussen: Jongens/mannen en meisjes/vrouwen; Allochtonen en niet-allochtonen, en in het bijzonder allochtonen met zichtbare persoonskenmerken; Jongere en oudere leerlingen; Sectoren; Opleidingsniveaus; Leerlingen met extra zorg en leerlingen zonder; Provincies; Type BPV-plek (voor BOL-leerlingen); Leerlingen die wel en niet intern geplaatst zijn of al in het betreffende bedrijf werkten; Leerlingen die wel of niet hebben uitgezocht of er voldoende werk is in de branche. Daarnaast hebben we de volgende interactie-effecten onderzocht: etniciteit en geslacht, en opleidingsniveau en geslacht. De nulhypothesen voor de gegevens uit fase 2 luiden als volgt. Als het aankomt op het vinden van een BPV-plek, dan is er geen verschil tussen situaties waarin: Er wel of geen apart BPV-bureau is; De BPV-begeleider wel of geen eigen praktijkervaring heeft; Er wel of geen norm gehanteerd wordt voor de begeleidingstijd per leerling; Er wel of geen norm gehanteerd wordt voor het aantal leerlingen per begeleider; De arbeidsmarkt voor deze specifieke opleiding gunstig of ongunstig is; De onderwijsinstelling wel of geen goede naam heeft bij werkgevers; De opleiding wel of niet in nauwe samenwerking met werkgevers is ontwikkeld; Het kenniscentrum volgens de BPV-begeleider voldoende of onvoldoende heeft gedaan om leerlingen te helpen; Leerlingen wel of niet geweigerd zijn door de onderwijsinstelling omdat er geen BPV-plek voor hen te vinden zou zijn; Wel of niet altijd gebruik wordt gemaakt van erkende leerbedrijven. Voor fase 2 hebben we geen interactie-effecten onderzocht.