Geluid op ecoducten Kennisdocument

Transcriptie

1 Kennisdocument DVS Rijkswaterstaat 8 juli 2009 Definitief rapport 9T

2 Barbarossastraat 35 Postbus AD Nijmegen +31 (0) Telefoon Fax Internet Arnhem KvK Documenttitel Kennisdocument Verkorte documenttitel Status Definitief rapport Datum 8 juli 2009 Projectnaam Projectnummer 9T Opdrachtgever DVS Rijkswaterstaat Referentie Auteur(s) Collegiale toets Ivo Beerens BSc, drs. A.T. Pronk MSc. Ing. J.G. Kamer en ing G. de Haas Datum/paraaf.. Vrijgegeven door Drs. F.A. Wittekamp Datum/paraaf..

3 SAMENVATTING Aanleiding In juli 2007 heeft Royal Haskoning/dBVision een notitie opgesteld over akoestische eisen bij ecoducten in D&C projecten. Uit dit globale onderzoek bleek dat er nog weinig kennis is over de optimale vormgeving en functionaliteit van ecoducten in relatie tot de akoestische eisen. In vervolg op deze eerste aanzet is in overleg met DVS besloten om het onderzoek verder uit te werken. Doel van het onderzoek Het resultaat van dit onderzoek is een akoestische eis in de vorm van D&C. De eis is bedoeld voor aannemers om een ecoduct te kunnen bouwen en tevens voor ecologen om een eerste stap te doen om een prettig akoestisch klimaat te creëren voor doelsoorten op ecoducten. De totstandkoming van deze eis is gepresenteerd in dit kennisdocument en bijgaande factsheet. Afbakening De afbakening van het onderzoek wordt vastgelegd door: Er is geen onderzoek gedaan naar een dosiseffect relatie. Voor de rekengegevens is gebruik gemaakt van de intensiteiten van rijkswegen uit 2006 uit de Kartering Omgevingslawaai. De omgeving is als uitgangspunt genomen voor de berekeningen. Stappen Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van de volgende stappen: Fase 1: Inventariseren van de aanwezige ecoducten Fase 2: Opstellen van rekenmodellen van de bestaande ecoducten Fase 3: Analyseren van de rekenresultaten Fase 4: Organiseren van een workshop Fase 5: Inventarisatie van de handelswijze van aannemers: toets akoestische eis voor aannemers; Fase 6a: Verrichten van indicatieve metingen aan twee ecoducten als gevolg van de workshop op 10 september 2008 Fase 6: Genereren van een kennis document en factsheet ecoducten Inventariseren ecoducten Er zijn negen ecoducten over rijkswegen bezocht en geïnventariseerd. De ecoducten zijn bestudeerd op de volgende aspecten: afscherming, ligging, hoogte, breedte, op- en afloop. Ook zijn de aannames over geluid per ecoduct bestudeerd. Analyse rekenresultaten Het blijkt dat verschillen tussen de gemeten waarden en de berekende geluidniveaus voor de bemonsterde positie bij de drie ecoducten redelijk overeenkomen. Het blijkt dat de wijze van modelleren vrij goed de natuurlijke aanwezige en aangebrachte afscherming in beeld brengt. Akoestische eis Naast het definiëren van de elementen ten behoeve van de akoestische eis en de niveaus die zijn toegestaan als tolerantie op het ecoduct, is het nodig om een aantal randvoorwaarden te stellen aan de manier waarop de berekening plaatsvindt. Om te Definitief rapport - i - 8 juli 2009

4 kunnen toetsen of aan de akoestische eis kan worden voldaan moet namelijk een model van het ecoduct worden opgesteld. Aan dit model moeten eisen worden gesteld dat geen bemonstering in het verlengde van rijlijnen plaatsvindt en dat de te toetsen niveaus op de dwars hartlijn niet te dicht aan de rand van het ecoduct liggen. Definitief rapport - ii - 8 juli 2009

5 INHOUDSOPGAVE Blz. 1 INLEIDING Aanleiding Doel van het onderzoek Afbakening Opzet onderzoek Leeswijzer 4 2 INVENTARISATIE ECODUCTEN Bouwelementen ecoducten Afscherming Ligging Hoogte Breedte Op- en afloop Aannames over geluid 14 3 ANALYSE VAN HET GELUID OP ECODUCTEN Rekenen en meten Rekenmodellen van ecoducten De rekenresultaten De analyse van de resultaten Afscherming Ligging Hoogte Breedte Op- en Afloop Aannames over geluid op ecoducten Conclusies rekenresultaten 28 4 NUL-HYPOTHESE AKOESTISCHE EIS Formulering Eis 30 5 TOETSING AKOESTISCHE EIS Workshop Ecoducten Toetsen eis in D&C 31 6 RESULTATEN METINGEN Inleiding Wat komt er uit? Ecoduct Kootwijk Ecoduct Leusderheide Ecoduct Het Groene Woud Conclusie 45 Definitief rapport - iii - 8 juli 2009

6 7 DEFINITIEVE AKOESTISCHE EIS 47 8 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 50 Het kennisdocument probeert antwoord te geven op de vraag: kunnen we een akoestische eis gebruiken als objectief instrument om het ontwerpproces met betrekking tot ecoducten te sturen?. 50 BIJLAGEN Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Bijlage 8 Bijlage 9 Verklaring gebruikte begrippen Resultaten workshop Vragenlijst Overzicht bevindingen locatiebezoeken Verloop geluidsniveaus op ecoducten en Verschilgrafieken Groepering per ecoduct Overzicht onderzoeken dosiseffect relaties Overzicht gehanteerde verkeersgegevens 2006 bij de verrichte berekeningen Stukken in het kader van het ontwerp proces Resultaten metingen op ecoduct Kootwijk, Leusderheide en het Groene Woud Definitief rapport - iv - 8 juli 2009

7 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding In juli 2007 heeft Royal Haskoning/dBVision een notitie opgesteld over akoestische eisen bij ecoducten in Design&Construct (D&C) projecten. Uit dit globale onderzoek bleek dat er nog weinig kennis is over de optimale vormgeving en functionaliteit van ecoducten in relatie tot de akoestische eisen. In vervolg op deze eerste aanzet is in overleg met de Dienst Verkeer en Scheepvaart (DVS) besloten om het onderzoek verder uit te werken. 1.2 Doel van het onderzoek Het resultaat van dit onderzoek is een akoestische eis in de vorm van D&C. De eis is bedoeld voor aannemers om een ecoduct te kunnen bouwen en tevens voor ecologen om een eerste stap te doen om een gewenst akoestisch klimaat te creëren voor doelsoorten op ecoducten. De totstandkoming van deze eis is gepresenteerd in dit kennisdocument en bijgaande factsheet. 1.3 Afbakening Ter volledigheid vermelden we de afbakening van het onderzoek. Er is geen onderzoek gedaan naar de dosiseffect relatie. Met andere woorden, er is geen relatie gelegd tussen het geluidsniveau op een ecoduct en het gebruik ervan door doelsoorten. Deze relatie is erg complex. Simpel gezegd zijn er veel verschillende soorten dieren die het ecoduct gebruiken, van kleine knaagdieren, tot dassen en herten, maar ook voor vleermuizen en vogels zijn ecoducten aantrekkelijk. Op ecoducten worden dikwijls tellingen gehouden van de mate waarin doelsoorten gebruik maken van het ecoduct. De redenen waarom dieren een ecoduct gebruiken zijn heel divers. Het ene dier heeft bijvoorbeeld veel beschutting nodig om over te durven steken, waar het andere dier weinig beschutting en juist veel overzicht nodig heeft. Het geluid op een ecoduct kan ook meespelen in het al dan niet gebruiken ervan. Echter, wat welke diersoort nodig heeft is onbekend en is geen onderwerp van deze studie. Zo horen de verschillende doelsoorten bijvoorbeeld verschillende toonhoogtes. Een constant geluid van een weg leidt dieren vermoedelijk minder af dan een plotseling geluid. Over de relatie tussen akoestiek op ecoducten en het gebruik ervan is kortweg weinig bekend. Met dit onderzoek zetten we een eerste stap om deze relatie te leggen. Er is een eis geformuleerd waaraan de toekomstige ecoducten moeten voldoen. Dit is gebaseerd op rekenresultaten en enkele meetresultaten. In de toekomst wordt er mogelijk steeds meer bekend over de dosiseffect relatie. Er is weinig kans dat er uit toekomstig onderzoek een dosiseffect relatie wordt afgeleid die in conflict is met deze akoestische eis. In de workshop, die op 10 september 2008 is georganiseerd, is gevraagd om onderzoeken na te gaan die gedaan zijn naar dosiseffect relatie. Deze gegevens zijn opgenomen in bijlage 6. Een andere afbakening die is gemaakt, betreft de geluidsbronnen die meegenomen zijn in de berekeningen. Enkel het verkeerlawaai van rijkswegen is meegenomen. We hebben Definitief rapport juli 2009

8 gebruik gemaakt van de intensiteiten uit 2006 uit de Kartering Omgevingslawaai. Railverkeerslawaai is buiten beschouwing gelaten. Vervolgens is de omgeving als uitgangspunt genomen voor de berekeningen. Er zijn geen veranderingen aangebracht aan de hellingen en de breedte van de ecoducten. De laatste afbakening is het uitgangspunt dat het geluidsniveau op het ecoduct gelijk moet blijven over het gehele dek van het ecoduct. Een ecoduct is bedoeld als verbinding tussen twee potentiële leefgebieden van uiteenlopende diersoorten. Vanuit het oogpunt van geluid is het daarom van belang dat de situatie gedurende de afgelegde weg over het ecoduct zo constant mogelijk blijft. Daarbij wordt uitgegaan van het principe dat geluid geen obstakel mag zijn om het ecoduct op, over of af te lopen. Eerdere eisen of ontwerpprincipes ten aanzien van geluid waren altijd gebaseerd op de reducerende werking van de aan te brengen afscherming. 1.4 Opzet onderzoek In het onderzoek is een aantal stappen ondernomen om tot de akoestische eis te komen. Deze zijn weergegeven in figuur 1.1. Figuur 1.1: Onderzoeksstappen Definitief rapport juli 2009

9 Fase 1: Inventariseren van de aanwezige ecoducten De inventarisatie van de aanwezige ecoducten bestond uit drie stappen: a) Ter plaatse zijn de karakteristieke kenmerken van het ecoduct opgenomen; b) Eerder opgelegde akoestische eisen zijn verzameld; c) De akoestische eis is beoordeeld door een aantal aannemers (in samenspraak met Rijkswaterstaat) om na te gaan hoe de eis in het ontwerp kan worden geïntegreerd. Fase 2: Opstellen van rekenmodellen van de bestaande ecoducten Dit onderdeel bestond uit twee stappen: a) Met de informatie uit de eerste stap zijn de ecoducten omgezet in rekenmodellen, waarmee een maat voor de representatieve geluidbeleving van het wild is afgeleid; b) Vervolgens is de geluidsbelasting berekend op de 9 ecoducten op een aantal voorgenomen punten en zijn contouren gegenereerd. De rekenmodellen hebben verschillende uitgangspunten. Het gaat om de werkelijke intensiteiten van het geluid in 2006, de rijsnelheden en verhardingen, ofwel de invoergegevens ter plaatse van de ecoducten uit de Kartering Omgevingslawaai volgens een opgave die recentelijk door VROM is uitgevoerd. Fase 3: Analyseren van de rekenresultaten Dit onderdeel kende drie stappen: a) De rekenresultaten zijn getoetst aan de akoestische eisen; b) Onze akoestische eis is aangescherpt; c) De akoestische bouwstenen zijn geanalyseerd. Dit houdt in dat de verzamelde gegevens zijn bestudeerd en er een analyse plaats heeft gevonden van de relevantie van de verschillende bouwstenen in de verschijningsvorm van de ecoducten. Fase 4: Organiseren van een workshop De volgende stap betrof het toetsen van de resultaten aan de praktijk. De gegevens zijn op 10 september 2008 voorgelegd aan een groep deskundigen van Rijkswaterstaat en Prorail. Vervolgens is de akoestische eis hierop aangepast. De belangrijkste resultaten van de workshop zijn opgenomen in bijlage 2. Fase 5: Inventarisatie van de handelswijze van aannemers: toets akoestische eis voor aannemers Fase 6a: Als gevolg van de workshop worden er aanvullend metingen bij twee ecoducten uitgevoerd In aanvulling op de berekeningen die in fase 2 worden uitgevoerd, zijn er naar aanleiding van de Workshop op 10 september 2008 metingen verricht bij twee ecoducten die representatief worden geacht voor hun verschijningsvorm (ingraving en kunstwerk). De resultaten worden in hoofdstuk 6 vergeleken met de eerder gepresenteerde gegevens van de berekeningen. De metingen moeten aangeven of de resultaten van de berekeningen een relatie met de praktijk hebben en het rekenmodel te gebruiken is om de geluidbelasting op ecoducten betrouwbaar vast te stellen. In Nederland wordt in 98% van de gevallen waarbij een geluidbelasting wordt vastgesteld, gebruik gemaakt van een rekenmodel. Enkel incidenteel wordt ter controle van de berekeningen, of in plaats van berekeningen een meting verricht. In dit geval wordt dit niet gedaan omdat we het model niet vertrouwen, maar om een verdere Definitief rapport juli 2009

10 onderbouwing van de gehanteerde werkwijze te geven en hiermee draagvlak te creëren voor het toepassen hiervan in het ontwerpproces van toekomstige ecoducten. Ook bieden metingen waardevolle informatie over het werkelijk te bereiken geluidniveau op het ecoduct. Fase 6: Genereren van een kennis document en factsheet ecoducten Dit was de laatste stap waarin alle feedback van experts verwerkt werd tot dit kennisdocument en bijgaand factsheet. 1.5 Leeswijzer Hoofdstuk twee beschrijft de overeenkomsten en verschillen tussen de negen ecoducten die in kaart zijn gebracht. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in de verschillende bouwstenen van een ecoduct. Aan de hand van die bouwstenen wordt in hoofdstuk drie geanalyseerd wat de invloed van verschillen in het ontwerp is op het geluidverloop op het dek van het ecoduct. De nulhypothese van de akoestische eis staat beschreven in hoofdstuk vier. Hoofdstuk vijf geeft de toetsing van de akoestische eis weer. Het zesde hoofdstuk beschrijft de resultaten van de geluidsmeting die is gedaan. Hoofdstuk zeven sluit af met de definitieve akoestische eis. Een verklaring van de gebruikte akoestische begrippen is te vinden in bijlage 1. Definitief rapport juli 2009

11 De structuur van het zowel het onderzoek als het rapport staat in figuur 1.2. Figuur 1.2: Structuur onderzoek en rapport Inleiding Bouwstenen van de ecoducten Afscherming Ligging Hoogte Breedte Op- & Aflloop Analyse van de berekeningen Akoestische eis (nul-hypothese) Toetsing door akoestici, aannemer en ecologen Aanvullen kennisleemten door meting Akoestische eis in D&C Definitief rapport juli 2009

12 2 INVENTARISATIE ECODUCTEN Anno 2008 zijn er negen ecoducten boven Rijkswegen in Nederland (zie figuur 2.1). De eerste stap van het stappenplan uit de Inleiding is de kenmerken van deze ecoducten te inventariseren. Figuur 2.1: Locatie van de ecoducten boven Rijkswegen in Nederland In onderstaande tabel is aangegeven boven welke Rijksweg het ecoduct gelegen zit en bij welke Rijkswaterstaatdienst het beheer van het ecoduct in handen is. Tabel 2.1: Overzicht Ecoducten boven Rijkswegen in Nederland Naam Ecoduct Rijksweg RWS directie Boerskotten A1 Oost-Nederland Borkeld A1 Oost-Nederland Groene Woud A2 Noord-Brabant Kootwijk A1 Oost-Nederland Leusderhei A28 Utrecht Slabroek A50 Noord-Brabant Terlet A50 Oost-Nederland Waterloo A73 Limburg Woeste Hoeve A50 Oost-Nederland Definitief rapport juli 2009

13 2.1 Bouwelementen ecoducten De inventarisatie van bestaande ecoducten bestond uit het in kaart brengen van het plaatselijke reliëf, inclusief de aanwezige fysieke geluidswerende maatregelen. Daarvoor zijn alle ecoducten bezocht door twee onderzoekers per keer. Één van hen bracht de omgeving in kaart, terwijl de ander de achterliggende gedachte achter genomen maatregelen en het uiteindelijke ontwerp probeerde te achterhalen. Dit gebeurde in samenwerking met de expert van RWS (of een andere behulpzame instantie). Daarvoor is een vragenlijst opgesteld die in bijlage 3 is opgenomen in dit document. In de tabel in bijlage 4 zijn de resultaten van de schouw en het interview samengevat weergegeven. Uit de vragenlijst en de bezoeken is naar voren gekomen dat er een aantal steeds terugkerende (bouw)elementen zijn die een ecoduct kenmerken. Deze zijn afscherming, ligging, hoogte, breedte, en op- en afloop genoemd. Tevens zijn er eerdere aannames over geluid geïnventariseerd. De verschillen kunnen inzicht bieden in de keuzemogelijkheden bij de constructie van een ecoduct. De verschillende keuzes bij de inrichting en het ontwerp van een ecoduct kunnen voor- en nadelen hebben. Onderstaand worden de verschillende elementen behandeld aan de hand van deze voor- en nadelen. Daarbij worden de bevindingen van het locatiebezoek behandeld. De effecten van de verschillen in de elementen uit de kolommen op geluid worden behandeld in hoofdstuk drie Afscherming Er wordt veel gebruik gemaakt van een afscheiding met een hoogte van twee meter (ten opzichte van het lokale maaiveld). Deze hoogte is gebaseerd op de aanname dat overstekende dieren geen zicht mogen hebben op verkeer/koplampen. Daar waar de doelsoort(en) dusdanig klein zijn dat een lagere afscheiding volstaat, is daar ook voor gekozen. Er komen drie soorten afscheidingen voor, namelijk betonnen en houten schermen en aarden wallen. In vele gevallen zijn naast de afscherming op het ecoduct zelf aansluitend aarden wallen doorgetrokken langs de snelweg, gemiddeld tussen de 100 en 200m lang. Betonnen schermen Afbeelding 2.1: De Borkeld Veelal zijn betonnen schermen onderdeel van de bakconstructie van het ecoduct. Er is nog onderscheid te maken tussen rechte en achteroverhellende schermen. De geluidreducerende werking van achteroverhellende schermen is groter dan die van rechte schermen. Definitief rapport juli 2009

14 Voordelen: De constructie bestaat uit één onderdeel, waardoor er geen gaten/spleten tussen het dek van het ecoduct en het scherm kunnen ontstaan. De afscherming is niet onderhoudsintensief. Nadelen: Een betonnen scherm heeft geen toegevoegde waarde vanuit ecologische perspectief. Houten schermen Afbeelding 2.2: Boerskotten Deze schermen worden bovenop de betonnen plaat-/bakconstructie gemonteerd. In sommige gevallen is dat hellend naar het dek van het ecoduct. Dit wordt gedaan om esthetische redenen en om de dieren nog beter af te schermen van de lichten van automobilisten. Voordelen: Hout is een goedkoop, relatief licht materiaal. Vanwege het lage gewicht hoeft de constructie van het bouwwerk geschikt te zijn voor een minder zware belasting. Nadelen: Omdat de constructie op de betonnen constructie is gemonteerd ontstaan, vanwege het werken van het natuurlijk materiaal, vaak spleten en gaten. Dit reduceert de geluidwerende werking van het scherm. In sommige gevallen (op ecoduct Waterloo) zijn vanuit het trapsgewijze ontwerp brede spleten aanwezig in de afscherming. Daardoor is er (bijna) geen afschermende werking. Definitief rapport juli 2009

15 Aarden wallen Afbeelding 2.3: Woeste Hoeve Deze wallen van 1,5-2m hoog zijn gemaakt van aarde en ander natuurlijk materiaal. Vaak worden ze toegepast in het verlengde van de wal op de constructie, maar regelmatig ook op het dek van het ecoduct zelf. Voordelen: De aarden wal is van natuurlijk materiaal en kan daardoor onderdeel zijn van de leefomgeving van het dier. Nadelen: Een aarden wal is 20% minder geluidwerend dan een rechte betonnen wal. Grond is zwaar en als er veel van op het dek ligt moet er een dikkere, dus duurdere constructie gerealiseerd worden. Veelal is de kern van de wal samengesteld uit een lichter materiaal, bijv.piepschuim, om het geheel lichter te maken Ligging Verdiepte ligging Figuur 2.4: Verdiepte en geen verdiepte ligging Afbeelding 2.5: Leusderhei Een verdiepte ligging van het ecoduct wordt (bijna) altijd bepaald door de omgeving. Daar waar de weg al verdiept ten opzichte van de omgeving ligt, kan de op- en afloop van het Definitief rapport juli 2009

16 ecoduct minder steil lopen. Bij ecoduct Leusderhei is de weg dusdanig verdiept dat de toeen uittredingsroutes van de omgeving naar het ecoduct aflopen. Voordelen: Vanuit het perspectief van de gebruiker is er geen helling aanwezig. De omgeving fungeert deels als geluidwal. Nadelen: Dit wordt in de praktijk alleen gerealiseerd indien de weg al in een ingraving ligt. Het is financieel onaantrekkelijk om een weg eerst in te graven alvorens er een ecoduct gerealiseerd wordt. Normale ligging In de meeste gevallen wordt het ecoduct als een soort brug over de weg gebouwd. De constructie heeft veel weg van die van een viaduct. Voordelen: Dit kan overal gerealiseerd worden. Nadelen: Er moet een helling gerealiseerd worden. Dat geeft extra kosten. Er is geen geluidreducerende werking van de omgeving Hoogte De hoogte van de constructie wordt veelal bepaald door de minimale doorrijhoogte en de dikte van de constructie. De doorrijhoogte bij Woeste Hoeve is vanwege de experimentele constructie met buizen in plaats van een bak (zie afbeelding 2.3) hoger dan bij de meeste anderen. Meestal bestaat de constructie zelf uit een 1 meter dikke betonlaag en 50-80cm grond. Dit komt doordat dit de minst dure oplossing is waarbinnen de inrichting (met flora) van het ecoduct nog voldoende mogelijk is. In een D&C-ontwerp is de aannemer echter vrij om binnen de gestelde eisen zijn ontwerp te maken. Dat houdt in dat als een aannemer voordelen ziet in een significant van de doorgaande hoogte afwijkend ontwerp, hij vrij is om deze hoogte aan te passen. Definitief rapport juli 2009

17 Afbeelding 2.6: Terlet Breedte De breedtes van de onderzochte ecoducten verschillen behoorlijk. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door aannames over de benodigde breedtes per doelsoort. Reeën hebben maar een breedte van 15m nodig om over te steken. Edelherten hebben echter veel meer ruimte nodig. Daarvoor worden verschillende breedtes gekozen als minimum, variërend van 30 tot 50m. Afbeelding 2.7: Leusderhei Afbeelding 2.8: Slabroek Smal dek Hiervoor wordt vaak gekozen als de doelsoorten uit relatief kleine soorten bestaan. Voordelen: Het is relatief goedkoop. Door de korte afstand tussen beide geluidreducerende schermen kan het geluid minder ver over de schermen buigen (zie figuur 2.7). Definitief rapport juli 2009

18 Nadelen: Bij een smal dek staan de dieren zelfs op het midden van de weg nog dicht bij de bron van het geluid. Breed dek Dit wordt meestal gerealiseerd als de doelsoort voor het ecoduct bijvoorbeeld edelhert is. Voordelen: Is geschikt voor alle soorten. In het midden van het ecoduct is de afstand tot de geluidsbron relatief groot. Nadelen: Het is een relatief dure constructie. Doordat de schermen ver uit elkaar staan buigt het geluid naar het midden van het dek toe over de schermen (zie figuur 2.7). Afbeelding 2.7: Geluid buigt over de schermen 15 m 50 m Op- en afloop Afhankelijk van de omgeving kan de op- en afloop op drie verschillende wijzen worden vormgegeven, nl. oplopende naar het dek, vloeiend aansluitende op de omgeving en naar het dek aflopend. Vanuit ervaringen in Nederland en het buitenland is bepaald dat de steilheid van de op- en afloop van een ecoduct, afhankelijk van de doelsoort, minimaal 1:10 moet zijn. Bij Terlet is deze veel vlakker aangezien de Schotse Hooglanders die daar gebruik van maken een leefgebied prefereren met zo min mogelijk reliëf. Bij andere ecoducten waarbij voor een vlakkere op- en afloop is gekozen is dat gedaan om betere voorwaarden te creëren dan het minimum. Definitief rapport juli 2009

19 Afbeelding 2.7: Terlet Afbeelding 2.8: Leusderhei Oplopend naar het dek In de meeste gevallen is het ecoduct als constructie over de weg met een niet verdiepte ligging gerealiseerd. In dat geval lopen de op- en afloop vanaf de omgeving omhoog naar het dek van het ecoduct. De hellingsgraad varieert van 1:10 tot 1:20 Voordelen: Makkelijk overal te realiseren. Nadelen: Steile hellingen (eerder 1:10 dan 1:20) kunnen ervaren worden als barrière door de gebruikers. De realisatie van een minder steile helling is kostenverhogend vanwege het benodigde volume aan grond. Een vloeiende overgang met de omgeving Dit komt voor bij Boerskotten en Borkeld. Doordat de weg in een uitgraving ligt kan het ecoduct aansluitend op de omgeving worden gerealiseerd. Voordelen: Er is geen enkele barrière voor de gebruikers van het ecoduct. Het ecoduct (en de weg) zorgt niet voor horizonvervuiling vanuit de omgeving. (Dit speelt vooral in open gebieden een rol) Nadelen: Kan alleen gerealiseerd worden bij een weg in een ingraving. Naar het dek toe aflopend Dit komt in Nederland alleen voor bij Leusderhei. De weg ligt daar zo diep ingegraven dat vanaf de hoger gelegen omgeving afgedaald moet worden naar het dek van het ecoduct. Voordelen: Definitief rapport juli 2009

20 Er is continu (tijdens de verplaatsing) zicht op de overgang. Het ecoduct (en de weg) zorgt niet voor horizonvervuiling vanuit de omgeving. (Dit speelt vooral in open gebieden, bijv. heide) Nadelen: De oploop kan gezien worden als barrière om het ecoduct te verlaten. Dit kan tot gevolg hebben dat de dieren op het ecoduct zelf blijven. Het doel van een ecoduct is niet het creëren van een nieuw verblijfgebied. Het is juist bedoeld om een verbinding tussen twee gebieden te creëren. Kan alleen gerealiseerd worden bij een weg in een diepe ingraving in verband met de minimale doorrijhoogte Aannames over geluid Vaak is bij de bouw van ecoducten geluid een ondergeschoven kindje geweest. De maatregelen die zijn genomen zijn vooral gebaseerd op aannames. De geconstateerde geluidreducerende voorzieningen (schermen/wallen) zijn voor andere doeleinden gerealiseerd (bijvoorbeeld zichtontneming). Tijdens de realisaties van ecoducten in het verleden is een aantal keer sprake geweest van een eis voor een reductie van 8-10 db(a). In 1990 is onderzoek gedaan naar de effecten van verschillende geluidswerende en reducerende maatregelen. De conclusies worden deels nog toegepast (het aanbrengen van aarden wallen met overhoogte en achteroverhellende schermen) bij de bouw van ecoducten. Definitief rapport juli 2009

21 3 ANALYSE VAN HET GELUID OP ECODUCTEN 3.1 Rekenen en meten In dit onderzoek zijn in eerste instantie enkel geluidsberekeningen uitgevoerd. In aanvulling op de resultaten uit de berekeningen zijn er enkele metingen uitgevoerd. De resultaten van die metingen zijn opgenomen in hoofdstuk 6. De nadruk in het onderzoek ligt echter op rekenen. 3.2 Rekenmodellen van ecoducten De stap die na de inventarisatie in het onderzoek is gemaakt is het opstellen van rekenmodellen voor geluid. Dit is gebeurd op basis van de inventarisatie van de aanwezige ecoducten en een aantal bouw- en bestektekeningen. Vanuit deze gegevens is van elk ecoduct een afzonderlijk model gemaakt waarin het reliëf en de verschillende soort afschermingen zijn opgenomen. Vervolgens zijn er rai-punten geplaatst op hoogtes van 0,30m, 1m, 5m en 10m. Tevens zijn via een raster contouren berekend op 1 en 5 meter hoogte. Deze contouren geven een beeld van het geluid op het dek van het ecoduct en ook van het geluid in de omgeving van het ecoduct. Afbeelding 3.1: Hartlijnen van het ecoduct Uit de berekeningen komt dus een variëteit aan resultaten die een totaalbeeld scheppen van de geluidsbelasting op een ecoduct. Een objectieve analyse vereist een vergelijking op basis van vergelijkbare waarden. In dit onderzoek is ervoor gekozen om de rekenresultaten op de hartlijn en de hartlijndwars (zie Afbeelding 3.1) te analyseren. Het verloop van het geluidsniveau op de hartlijn is van belang, omdat dit waarschijnlijk de richting is waarin de dieren zich over het ecoduct bewegen. De hartlijndwars geeft informatie over het verschil in Definitief rapport juli 2009

22 geluidsniveau op de rand en in het midden van het bouwwerk. Ter controle is een berekening gemaakt waarbij een aantal rekenpunten in een kruis over het ecoduct zijn gelegd. Het verschil ten opzichte van de hartlijn is bij alle berekeningen vergelijkbaar. Het geluidniveau loopt in een vergelijkbare curve, oplopende vanaf de rand van het dek naar het midden. In het vervolg van dit hoofdstuk worden de rekenresultaten geanalyseerd aan de hand van grafieken van het verloop van de L den /L night. In eerste instantie volgt een algemene analyse van een willekeurige grafiek ter verduidelijking van die grafiek. Vervolgens worden waar mogelijk verschillen en overeenkomsten in de grafieken verklaard vanuit de structuur van de bouwwerken. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen verschillen bij ecoducten onderling en tussen ecoducten met of zonder schermen. Deze laatste analyse vindt plaats omdat vanuit de ervaringen met geluid bij rijkswegen verondersteld mag worden dat de schermen de grootste invloed uitoefenen op het geluid op het ecoduct. 3.3 De rekenresultaten De volgende stap in de ontwikkeling van een akoestische eis voor ecoducten is het analyseren van het geluid rond de bestaande ecoducten. Dit is van primair belang voor het gebruik van het ecoduct. Afbeelding 3.2 is een voorbeeld van het verloop van de L den over de hartlijn (van links naar rechts) van het ecoduct. Dit zijn de rekenresultaten van ecoduct Terlet. Aan de hand van dit voorbeeld wordt de denkwijze bij de analyse van ecoducten toegelicht. In paragraaf 3.4 wordt vervolgens een analyse van de verschillende bouwelementen aan de hand van de grafieken van de rekenmodellen. In de afbeeldingen staat op de verticale as de geluidbelasting in db uitgezet tegen de knooppunten van de rekenpunten op de horizontale as. In bijlage 5 worden de rekenresultaten als functie van de afstand op de ecoducten weergegeven. Hier worden alleen de zichtbare trends besproken en is de horizontale schaal minder belangrijk. Verder wordt het hierdoor mogelijk de rekenpunten in bijlage 5 terug te vinden. Afbeelding 3.2: L den Hartlijn Terlet 70 Lden m 5 m 1 m 0,30 m Definitief rapport juli 2009

23 In bijlage 5 worden per ecoduct de relevante gegevens gepresenteerd. Achtereenvolgens worden de rekenmodellen, resultaten van hartlijn, kruislijnen, dwarslijnen, effect van afscherming op de hartlijn en dwarslijnen aangegeven. Ten eerste vallen de beide inkepingen op alle hoogtes in het midden van het ecoduct op. Deze representeren de assen van de twee wegen in het model. Door een modelmatige beperking kan bovenop deze lijn niet gerekend worden. Deze inkepingen dienen dus genegeerd te worden. Wat tevens opvalt, is het verschil in geluidsniveau tussen de meetpunten op 0,30m en 1m minimaal is. Op het hoogste punt, bijna midden op het ecoduct, ligt het net iets boven de 56 db(a). Het verschil tussen het hoogste en het laagste rekenresultaat over de breedte van het ecoduct ligt altijd tussen de 7,5 en 10 db. Zowel op 0,30m als op 10m. Voor de dieren, de gebruikers van het ecoduct, is het geluidniveau s avonds of s nachts minstens zo belangrijk als de L den. In het verloop van de L night op Terlet is hetzelfde beeld te zien als in het verloop van de L den. De grafiek loopt licht toe naar het midden van het ecoduct en loopt daarna weer af richting de andere op-/afloop. Ook zijn er weer verschillen waarneembaar van rond de 8 db. De controle berekening (met de rekenpunten in kruisvorm) tonen vergelijkbaar beeld. Het geluidniveau loopt in een vergelijkbare curve, oplopende vanaf de rand van het dek naar het midden. Afbeelding 3.3: Lnight Hartlijn Terlet De grafiek van de hartlijn dwars levert een ander soort lijn op. Er is op drie punten een hartlijndwars getrokken. In het centrum van het ecoduct en aan beide zijden ter hoogte aan de rand van de constructie. Op deze hartlijndwars zijn 5 rekenpunten gelegd die het verloop over de lijn weergeven. Een grafiek ziet er dan uit zoals in Afbeelding 3.4 is weergegeven. In Definitief rapport juli 2009

24 sommige gevallen is alleen de centrumlijn weergegeven. In dat geval zijn alleen die resultaten in bijlage 5 opgenomen. Afbeelding 3.4: L den Hartlijndwars Leusderhei C - 10 m C - 5 m C - 1 m C - 0,30 m R - 10 m R - 5 m R - 1 m R - 0,30 m L - 10 m L - 5 m L - 1 m L - 0,30 m In de grafiek betekent C een lijn over het centrum van het bouwwerk. L en R staan voor links en rechts. Te zien is dat de werking van de wallen op 0,30m en 1m hun werk goed doen. Het geluidsniveau is daar over de gehele breedte van het ecoduct zoals links en rechts als in het midden constant laag. Op 5m en in mindere mate 10m hoogte (vooral in het centrum van het ecoduct) toont de grafiek grote verschillen. In bijlage 5 is het verloop van alle geluidniveaus op de ecoducten in tabelvorm terug te vinden. 3.4 De analyse van de resultaten Evenals in hoofdstuk 2 worden in deze paragraaf de verschillende bouwelementen van een ecoduct behandeld. Nu wordt echter ingezoomd op de invloed van de verschillende elementen op het geluid op het ecoduct aan de hand van de reken- en meetresultaten. Hiertoe worden de verschillen geïllustreerd aan de hand van grafieken ten einde een verschil te kunnen koppelen aan het geluid in de grafiek Afscherming De afscherming op ecoduct Waterloo heeft zoveel spleten en gaten dat deze niet beschouwd kan worden als een geluidwerende wal. Des te interessanter is daarom het rekenresultaat van dit model. De verschillen tussen de afstanden dicht op het dek (0,30m en 1m) en hoog boven het dek (5m en 10m) zijn opmerkelijk klein. Dit impliceert dat de reducerende werking van de schermen op een relatief lage hoogte de meeste invloed uitoefent. Definitief rapport juli 2009

25 Afbeelding 3.5: Waterloo, L den 75 Lden Waterloo m 5 m 1 m 0,30 m Verder inzoomend op het verschil tussen schermen en geen scherm blijkt dat bij alle modellen het verschil tussen het model met en zonder scherm vooral ligt op 0,30m en 1m hoogte. Daar ontstaan verschillen van 4-5 db (Slabroek) tot 16 db (Leusderhei). Houten schermen bieden op Boerskotten een prima alternatief voor een aarden wal of een betonnen scherm. Zoals te zien in onderstaande afbeelding is er op het midden van het ecoduct een reductie van meer dan 11d(B) berekend. Deze grafiek is het resultaat van de berekening van het verschil tussen het model met en het model zonder schermen. Definitief rapport juli 2009

26 Afbeelding 3.6: Boerskotten, verschil L den met en zonder scherm 12 Lden Boerskotten verschil m 5 m 1 m 0,30 m Betonnen schermen reduceren over het algemeen prima het verkeerslawaai. Borkeld, Groene Woud en Leusderhei hebben allemaal een dergelijk scherm. De verschillen tussen de rekenresultaten van deze modellen met en zonder scherm variëren van 6 16 d(b). Bij het Groene Woud (6dB verschil) is het aanvankelijke niveau al vrij laag (<55 db) en daardoor is het verschil daar maar 6 db. Percentueel gezien is er echter nog steeds sprake van een behoorlijk hoge reductie. Houten schermen op een betonnen constructie zijn echter gevoelig voor het ontstaan van spleten. Bij Slabroek zijn de schermen minder goed aangesloten op het beton. In de grafiek van het rekenmodel is dit direct terug te zien. Het maximale verschil bedraagt namelijk 5 db. Definitief rapport juli 2009

27 Afbeelding 3.7 en 3.8: Slabroek, weinig verschil met en zonder scherm & spleet in scherm Lden Slabroek verschil m 5 m 1 m 0,30 m Aarden wallen reduceren over het algemeen tussen de 5 en 7 db. Op alle ecoducten (met verschillende soorten afscherming is een klein dal te zien op de hartlijndwars vlak achter het scherm. Naarmate de afstand tot het midden van het ecoduct kleiner wordt neemt het geluidniveau sterker toe. Dit kan worden verklaard doordat geluidgolven over de afscherming heen buigen (zie hoofdstuk 2) Ligging Het ecoduct Leusderheide is het enige ecoduct met naar het bouwwerk toe aflopende op- en afloop (zie Afbeelding 3.9). Dat komt doordat de weg waarover het ecoduct loopt in een diepe ingraving ligt. In de rekenresultaten voor de L den is te zien dat dit vooral invloed heeft op de hoogtes van 5 m en 10 m. Op 10 m boven het dek is de L den zelfs 71 db(a). In vergelijking met een ecoduct dat niet in een ingraving ligt (Terlet) valt op dat het verschil tussen de L den op de hartlijn op 1 en 5 m circa 8 db(a) hoger is. Definitief rapport juli 2009

28 Afbeelding 3.9: L den Hartlijn Leusderhei m 5 m 1 m 0,30 m Opvallend is ook dat de schermen op ecoducten in een ingraving blijkbaar ook een reducerende werking hebben voor het geluid op 5 m en 10 m. Dit is te zien in de verschilgrafieken van Borkeld, Boerskotten en Leusderheide (zie bijlage 5). Afbeelding 3.10: Aflopende op-/afloop bij Leusderhei Andere ecoducten die in een ingraving liggen zijn Boerskotten en De Borkeld. Het bereik van de L den blijft op de hartlijnen van beide bouwwerken op alle hoogtes binnen de 5 db(a). Dit is opvallend in vergelijking met het bereik op de hartlijn van Leusderheide, waar op 10m hoogte een toename waarneembaar is van 50 db(a) naar 70 db(a). Het verschil tussen het verloop van het geluidniveau op ecoduct Leusderheide heeft daardoor een andere oorzaak. Definitief rapport juli 2009

29 Op de hartlijndwars van Leusderheide zijn deze verschillen niet waarneembaar. Dat houdt in dat de naar het ecoduct toe aflopende op- en afloop negatief zijn voor het verschil in geluidniveau op 5m hoogte. De hartlijndwars links en rechts liggen namelijk ter hoogte van het einde van de constructie, daar waar de op en afloop beginnen Hoogte De verschillen in hoogte tussen de ecoducten zijn minimaal. Zowel op de hartlijndwars als de hartlijn over de lengte zijn in Woeste Hoeve (het hoogste ecoduct) weinig verschillen in het verloop te ontdekken ten opzichte van de overige ecoducten (zie daarvoor ook bijlage 5). Aangezien de berekeningen gebaseerd zijn op de werkelijk aangetroffen fysieke eigenschappen van de ecoducten zijn de effecten van de verschillen in hoogte in de berekeningen miniem. Uit de toetsing van de akoestische eis door de aannemer moet blijken of hoogte een factor is die moet worden meegenomen in de eis Breedte Alle smalle ecoducten (Slabroek, Borkeld en Boerskotten) hebben op het smalste gedeelte in het midden van de constructie van het dek een breedte van 15m. Boerskotten en De Borkeld waaieren na dit smalle gedeelte uit naar een breedte van 30m aan de rand van de constructie. Slabroek behoudt in tegenstelling tot die twee over de hele constructie dezelfde breedte. Afbeelding 3.11: Boerskotten, waaiert uit (evenals Borkeld) Een opvallende overeenkomst tussen de grafieken van deze ecoducten is dat er een opmerkelijk groot verschil ligt tussen de 0,30 m en 1m. In vergelijking met ecoducten van 50 m breed is dit aanzienlijk. Bij Woeste Hoeve en Terlet bijvoorbeeld is het verschil tussen de Definitief rapport juli 2009

30 L den op 0,30 m en 1 m maximaal 1 db(a). Terwijl voornamelijk bij Slabroek verschillen optreden van 5 db(a). Deze verschillen kunnen de oorzaak zijn van het smallere dek bij het ecoduct. Bij Slabroek kunnen de verschillen ook verklaard worden door de afwezigheid van aarden wallen aansluitend aan de betonnen afscheiding. Figuren 3.12 en 3.13: L den Hartlijnen Slabroek en Borkeld Lden Slabroek m 5 m 1 m 0,30 m Lden Borkeld m 5 m 1 m 0,30 m Op de hartlijndwars van de Borkeld wordt dit beeld bevestigd. Over de hele breedte van Borkeld is een relatief groot verschil te constateren tussen L den op 0,30 m en 1 m. De grafiek geeft alleen de hartlijndwars over het midden van het bouwwerk weer. Overigens blijft het niveau wel constant over de hele breedte van het ecoduct. Ook is opnieuw een lichte dip in het geluidniveau waarneembaar in de lijn van 5 m. Definitief rapport juli 2009

31 Afbeelding 3.14: Borkeld, hartdwarslijn L den Geluidverloop Lden Borkeld over breedte ecoduct m 5 m 1 m 0,30 m Bij Slabroek kunnen de verschillen ook verklaard worden door de afwezigheid van aarden wallen aansluitend aan de betonnen afscheiding. Als er geen aarden wal aanwezig is, hoeft het geluid een minder lange weg met minder obstakels af te leggen om tot een bepaald punt te komen. Indien dit het geval is, zou dit te zien moeten zijn aan de rekenresultaten op het midden van de hartlijn. Daar zijn echter geen afwijkende zaken waar te nemen. Dat is wel het geval op het ecoduct van Waterloo. Omdat de schermen daar teveel gaten en spleten bevatten (als onderdeel van het ontwerp) is niet te verwachten dat er nog een hoge geluidreducerende werking is. Daardoor is er enkel één model zonder schermen. Duidelijk is te zien (Afbeelding 3.15) dat het geluidsniveau op de randen van het bouwwerk aanmerkelijk hoger is dan in het midden. De breedte van het ecoduct zorgt er dus voor dat er op het midden een aanmerkelijk lager geluidniveau is dan aan de randen (in een situatie zonder schermen). Definitief rapport juli 2009

32 Afbeelding 3.15: Waterloo, Dwarsdoorsnede L den Lden Waterloo dwarsdoorsnede centrum m 5 m 1 m 0,30 m Op- en Afloop Een factor die van invloed zou kunnen zijn op het verloop van het geluid over de hartlijn van het bouwwerk is de hellingsgraad van de op- en afloop van het ecoduct. Deze varieert bij de ecoducten van een aflopende hellingsgraad van +/- 1:15 bij Leusderhei tot eisen van een oplopende hellingsgraad van 1:10. Daartussen zitten een vrijwel naadloze overgang met de omgeving bij een ingraving van de weg en een op- en afloop met een hellingsgraad van 1:20 bij bijvoorbeeld Waterloo. Bij zowel de ecoducten met een naadloze overgang met de omgeving (vb. Boerskotten) als die met een relatief steile hellingsgraad (vb. Groene Woud) is een vergelijkbaar beeld te zien van de L den in de grafiek. Definitief rapport juli 2009

33 Afbeelding 3.15 en 3.16: Boerskotten & Groene woud, L den Lden Boerskotten m 5 m 1 m 0,30 m Lden Groene Woud m 5 m 1 m 0,30 m Aannames over geluid op ecoducten In het verleden zijn er verschillende aannames gedaan over geluid op en in de omgeving van ecoducten. De rekenresultaten uit de modellen kunnen deze aannames bevestigen of ontkennen. Bij de ontwikkeling van Borkeld en Boerskotten is de eis gesteld dat de aan te brengen afscherming een reductie van 8 db(a) op het dek van het ecoduct zou moeten betekenen. Definitief rapport juli 2009

34 3.5 Conclusies rekenresultaten Uit bovenstaande analyse kunnen de volgende conclusies getrokken worden: Het verloop van geluid varieert op ecoducten van verschillende vormen. Momenteel neemt het geluidniveau op de hartlijn toe naarmate de afstand tot het midden van het ecoduct kleiner wordt. Dit geldt ook voor het geluidniveau over de hartlijndwars. Schermen reduceren het geluid over het algemeen prima. Daarin zijn betonnen schermen het meest effectief vanwege de constructiemogelijkheden en lange houdbaarheidsduur. Het grootste effect van de omgeving op het geluidniveau op een ecoduct is te zien bij een verdiepte ligging. Daarbij heeft een omgeving die hoger ligt dan het ecoduct de meest reducerende werking. Definitief rapport juli 2009

35 4 NUL-HYPOTHESE AKOESTISCHE EIS Na de rekenresultaten was de volgende stap uit het stappenplan in de Inleiding het opstellen van een eis. Deze eis is dus enkel gebaseerd op de rekenresultaten. Deze eis is opgesteld om als uitgangspunt te dienen voor de toetsing door een aannemer, akoestici en ecologen. De resultaten van die toetsing zijn opgenomen in hoofdstuk Formulering Bij de formulering van de akoestische eis voor ecoducten zijn twee factoren van belang: 1) De hartlijn over de lengte van het ecoduct: het geluidsniveau op deze lijn geeft informatie over het verschil in geluidsniveau gedurende de oversteek over het ecoduct. 2) De hartlijn dwars over het ecoduct en haaks op bovenstaande hartlijn: het geluidsniveau op deze lijn geeft informatie over welke positie ten opzichte van de rand van het ecoduct het geluidsniveau hoger/lager is dan op andere posities (zie Afbeelding 4.1). Uit de analyse van de modellen bleek dat voornamelijk over de hartlijnen over de lengte van het ecoduct verschillen waarneembaar waren in het geluidniveau. Bij het op- en aflopen van het ecoduct waren respectievelijk toe- en afnames waarneembaar. Over zowel de hartlijn dwars over het ecoduct als de hartlijn over de lengte van het ecoduct zijn de grootste verschillen waarneembaar op 5m en 10m hoogte. Daarbij is rekening gehouden bij het opstellen van de eis. Afbeelding 4.1: Elementen van de akoestische eis Definitief rapport juli 2009

36 4.2 Eis Uit de analyses bleek verder dat verschillende elementen verschillende effecten op het ecoduct kunnen hebben. Het doel is niet om deze effecten op te nemen in de eis. Zij bieden echter een beeld van invloeden op het geluidverloop op bestaande ecoducten. De akoestische eis zelf is tweeledig. Zowel voor de hartlijn dwars als de hartlijn over de lengte van het ecoduct zijn afzonderlijk eisen opgesteld. Afbeelding 4.2: Akoestische eis voor ecoducten Definitief rapport juli 2009

37 5 TOETSING AKOESTISCHE EIS In dit hoofdstuk wordt de toetsing van de akoestische eis die geformuleerd is in hoofdstuk 4 beschreven. De toetsing is tweeledig. In eerste instantie is tijdens een workshop akoestici en ecologen gevraagd om een kritische analyse van de eis. Simultaan is een proces opgestart waarin de gestelde akoestische eis gebruikt is voor een fictief ontwerpproces in D&C. 5.1 Workshop Ecoducten Op 10 september 2008 heeft de Workshop Ecoducten plaatsgevonden. Op deze bijeenkomst zijn de eerste berekeningsresultaten en het concept van de akoestische eis gepresenteerd aan deskundigen van Rijkswaterstaat en ProRail. De aanwezigen hadden vooral een ecologische en/of akoestische achtergrond. Een uitgebreid verslag van de workshop is opgenomen in bijlage 2. De belangrijkste conclusies en opmerkingen ten aanzien van de akoestische eis waren: Het scherm op het ecoduct heeft geen effect op 5 en 10 meter hoogte. Het voorstel is om dit dan ook uit de eis te laten. Het uitwaaieren van de ecoducten is bepalend voor het geluid. De aannemer is ook verantwoordelijk voor de op- en afloop. Definieer ook het einde van het ecoduct. De eis kan in andere termen geformuleerd worden, mogelijk een relatieve norm. Overweeg bijvoorbeeld het aangeven van een maximum van 60 db, voorzieningen dat de dieren er niet af kunnen vallen en voorzieningen om het zicht te optimaliseren. 5.2 Toetsen eis in D&C Om de akoestische eis zoals geformuleerd in de afbeeldingen 4.1 en 4.2 te toetsen bij een ontwerpproces in het kader van een Design & Construct opdracht, is een ontwerpteam van Royal Haskoning aan de slag gegaan als ware zij aan het werk voor een gegadigde aannemer. Het ontwerp team bestond uit medewerkers die niet betrokken waren bij de totstandkoming van het Kennisdocument. Dit om belangenverstrengeling te voorkomen. Het team werd als externe partij beschouwd en de informatievoorziening verloopt via een uitvraag en inlichtingenronde. Het proces is te beschrijven in een aantal stappen die hieronder verder zijn opgenomen en uitgewerkt: Stap 1: Ter beschikking stellen van de akoestische eis middels de afbeeldingen 4.1 en 4.2; Stap 2: Een ingediende inlichtingen door het ontwerpteam van de aannemer; Stap 3: Beantwoording van de inlichtingen en een nagekomen aanvullende eis; Stap 4: Uitwerking van het concept door het ontwerpteam: trachten met het ontwerp aan de akoestische eis te voldoen. Door middel van berekeningen met schermen die in stappen en af- en oplopend in hoogte toenemen wordt de akoestische eis nagestreefd; Stap 5: Het opleveren van de resultaten in een voorlopige stand van zaken door het ontwerpteam; Stap 6: Het eventueel aanpassen van de akoestische eis mocht deze niet geheel uitvoerbaar zijn, haalbaar zijn of nageleefd hoeven te worden; Definitief rapport juli 2009

38 Stap 7: Het opleveren van het definitieve ontwerp van het team middels een notitie met de bevindingen. Invulling van de stappen 1 tot en met 7 (zover als nu mogelijk) Ad stap 1: zie hoofdstuk 4. Ad Stap 2: zie bijlage 8 Stap 2. Ad stap 3: zie bijlage 8 Stap 3 en de hieronder beschreven aanvullende eisen Aanvullende eisen Opdrachtgever geeft aan dat het antwoord op vraag 5 volgens hem bijgesteld moet worden zoals hieronder aangegeven. Ook blijkt na wat heen en weer filosoferen tussen hem en de opdrachtnemer dat een te stellen aanvullende generieke eis bij een daadwerkelijke aanbesteding voor het referentieniveau in het referentiepunt op het ecoduct een goed idee is. Hieronder staat de aanpak beschreven. Bij een D&C zou de aannemer uit moeten gaan van het L 95 in de nabijheid van de rijksweg op de plaats waar het ecoduct aangelegd wordt. Natuurlijk wel zonder dat de rijksweg als bron te herkennen is in het referentieniveau. Royal Haskoning kijkt de eisen in de Circulaire voor het bepalen van het referentieniveau L 95 van het omgevingsgeluid er op na. Tekst aan de adviseur van de aannemer via op 19 november Na overleg met de opdrachtgever (zie dit als inlichtingen) moeten onze gegeven antwoorden op je memo van 31 oktober 2008 als volgt worden bijgesteld. Ons antwoord op vraag 5 was: Ja, maar wel aan de rand van het kunstwerk wordt: Nee, aan de rand. Buiten het beton van het kunstwerk als geleiding naar de omgeving. Er mag geen belemmering voor de functie van het ecoduct optreden. Definitief rapport juli 2009

39 Ons antwoord op vraag 1: Wat is het huidige referentieniveau op dit referentiepunt was: Ga uit van db wordt: In de werkelijke situatie zou in het kader van een generieke eis gevraagd worden, het referentieniveau van het omgevingslawaai via een L95 vast te stellen op een dusdanige afstand van de rijksweg dat dit niet meer als overheersende en herkenbare bron te herkennen is. Het idee is dat de aanwezigheid van de rijksweg geen invloed mag hebben op de hoogte van het geluidniveau ter plaatse (heeft het natuurlijk wel). We willen dus dat bij het passeren van het ecoduct van het wild geen toe- of afname van het heersende geluidniveau optreedt. Met andere woorden geluid mag voor het wild geen criterium zijn om wel of niet het ecoduct te betreden en over te steken. Wel kunnen redenen van foerage, territorium en voortplanting e.d. een rol spelen. Als maat gebruiken we daar bij de bouw de L95 voor. In het kader van dit ontwerp willen wij twee mogelijke antwoorden voor het referentieniveau laten onderzoeken door jullie: o Ga uit van een referentieniveau van 40 db; o Ga uit van een referentieniveau van 50 db. Beide exclusief aftrek ex artikel 110G. Ad Stap 4 Het ontwerp heeft de verschijningsvorm zoals aangegeven in figuur Ad Stap 5 Met dit ontwerp wordt een toets verricht op de integriteit en reproduceerbaarheid van de akoestische eis. De voorlopige bevindingen zijn opgenomen in de in Bijlage 8 Stap 5 opgenomen notitie (met bijlagen) en de conclusie hiervan luiden: Conclusie Voor onderhavige situatie kunnen de volgende conclusies getrokken worden: Met schermen van gelijke hoogte op het ecoduct, wordt de akoestische eis niet gehaald (zie tabel 1 in Bijlage 8 Stap 5); Het effect van absorberende schermen is minimaal en zorgt er niet voor dat de akoestische eis gehaald wordt bij schermen met gelijke hoogte (zie tabel 2 in Bijlage 8 Stap 5); Met schermen van gelijke hoogte die doorlopen na het ecoduct, wordt de akoestische eis niet gehaald (zie tabel 3 in Bijlage 8 Stap 5); Met schermen van verschillende hoogten kan de akoestische eis gehaald worden wanneer niet gekeken wordt naar de rekenpunten 5035 en 5071 vlak bij het scherm (tabel 4 en figuur 2 in Bijlage 8 Stap 5). Geluidniveaus van 40 db zijn niet te halen op het ecoduct met de uitgangspunten die bij dit onderzoek gebruikt zijn. Definitief rapport juli 2009