Plus Magazine, oktober 2010
|
|
- Jelle Willems
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Plus Magazine, oktober 2010 Een operatie betekent een topprestatie voor je lichaam. Wie fit en goed gevoed onder het mes gaat, herstelt sneller en heeft minder kans op complicaties. Door Ditty Eimers Ik ben aan het trainen voor mijn operatie.' Volgens fysiotherapeut Jaap Dronkers van ziekenhuis de Gelderse Vallei in Ede zou het de normaalste zaak van de wereld moeten zijn: werken aan je conditie om zo fit mogelijk in de OK te verschijnen. De praktijk is anders. Mensen die een zware operatie, een chemokuur of bestraling moeten ondergaan, doen het vaak juist kalmpjes aan. Dan ben ik goed uitgerust als ik onder het mes ga', zeggen ze. Bezorgde familieleden vertroetelen de patiënt. Blijf maar lekker zitten, ik zet wel even koffie.' Goed bedoeld, maar het werkt averechts. Iemand voor een operatie alles uit handen nemen is het ergste wat je kan doen voor zijn conditie', zegt Dronkers. Hij doet onderzoek naar preoperatieve fysiotherapie: een nieuwe vorm van fysiotherapie, die mensen helpt hun fitheid te verbeteren, zodat ze in goede conditie aan zware medische behandelingen kunnen beginnen. Een goede conditie vóór een operatie is belangrijk, omdat je daarmee de kans op vlot herstel na de operatie aanzienlijk verbetert. Dat inzicht is al langer bekend, maar pas de laatste tijd wordt er ook daadwerkelijke iets mee gedaan in ziekenhuizen. Dat heeft te maken met het technische denken van medici', zegt Dronkers. Chirurgen richten zich vooral op de ingreep zelf. Maar inmiddels is duidelijk dat een operatie een gigantische aanslag op je lichaam is. Dat geldt ook voor zware behandelingen als chemokuren of bestraling. Je hele systeem krijgt een opdonder.' Dronkers vergelijkt een open hartoperatie, een zware buikoperatie of een chemokuur met een topsportprestatie. Dronkers: Zo'n ingreep vraagt net zoveel van je lichaam als het lopen van een marathon. Daar moet je je zo goed mogelijk op voorbereiden, zodat je voldoende reserves hebt om te herstellen. Tegen een marathonloper zeg je toch ook niet dat hij veel moet rusten?' Minder complicaties Recent onderzoek heeft aangetoond dat bij een goede conditie vóór de operatie, de kans op complicaties na de operatie aanzienlijk afneemt. Zo hebben mensen die een open hartoperatie ondergaan, ruim de helft minder kans op longontsteking of bronchitis, als ze voorafgaand aan de ingreep een kwartier per dag hun ademhalingsspieren trainen. Verder liggen ze gemiddeld een dag korter in het ziekenhuis. Ook bij buik- en heupoperaties heeft conditietraining voor de operatie een positief effect op het latere herstel. En er zijn sterke aanwijzingen dat kankerpatiënten die trainen voordat ze aan een bestraling of chemokuur beginnen, vlotter 1 / 5
2 herstellen van de zware behandeling. Naar het effect van trainen voor een chemokuur of bestraling is echter nog weinig onderzoek gedaan. Vooral bij kwetsbare ouderen is trainen voor de ingreep van groot belang. Dronkers: Iemand van 34 die een auto-ongeluk krijgt, sleep je wel door een operatie heen. Die heeft genoeg reserves om de klap op te vangen. Ook een fitte 65 plusser doorstaat een operatie meestal goed. Maar bij een kwetsbare oudere herstelt de schade niet vanzelf.' Als je oud bent heb je minder reservecapaciteit, en dat geldt nog sterker als je ziek bent. Dronkers: Ouderen hebben minder spiermassa dan jongeren. Als ze ziek zijn wordt hun spiermassa nog sneller afgebroken. Zeker als ze weinig bewegen en slecht eten.' Ouderen die met een slechte conditie op de operatietafel belanden, herstellen niet alleen moeizamer, ze hebben ook meer kans op vermijdbare complicaties als doorligwonden en longontsteking. Omdat ze na de operatie geen reserves meer over hebben, komen ze vaak moeilijk uit bed. Lang in bed blijven liggen is funest voor het herstel. Een week in bed kan al vijftien procent verlies van spierkracht betekenen. Bedrust heeft ook invloed op andere systemen in het lichaam: de bloedcirculatie werkt slechter en je hebt meer kans infecties. Dat kan dramatische gevolgen hebben voor het dagelijks functioneren: van alle zeventigplussers die in het ziekenhuis belanden, heeft maar liefst dertig procent na thuiskomst het vermogen verloren om dagelijkse handelingen als boodschappen doen, stofzuigen en zichzelf wassen, uit te voeren. Trainen voor een operatie Het goede nieuws is dat zo'n achteruitgang eenvoudig te voorkomen is: door voor de operatie regelmatig te bewegen. De tijd daarvoor is vaak beperkt, zeker als je snel geopereerd moet worden. Daarom is het zaak te zorgen dat je conditie altijd op peil is. In de Gelderse Vallei worden alle ouderen die een grote operatie moeten ondergaan gescreend. Mensen die tot de risicogroep behoren, krijgen enkele weken preoperatieve training van Dronkers en zijn collega's. De Gelderse Vallei loopt voorop, maar steeds meer ziekenhuizen bieden preoperatieve training aan, om te zorgen dat je na de operatie weer snel uit bed kan. Vooral kracht en uithoudingsvermogen zijn belangrijk. Dronkers: Met drie keer per week een half uur krachttraining kan je spierkracht binnen drie weken al behoorlijk toenemen.' Wie niet gewend is om te bewegen, moet niet schrikken. Je hoeft geen zware gewichten te heffen op de sportschool om een operatie goed te kunnen doorstaan. Dronkers: Vaak volstaan simpele oefeningen, die je thuis kunt doen. Met een verzwaard vest een aantal keer per dag uit je stoel opstaan bijvoorbeeld. Je kunt ook gewichtjes heffen, maar oefeningen die je kunt inpassen in dagelijkse bezigheden, houd je vaak langer vol.' Pijn mag geen excuus zijn om niet te bewegen, vindt hij. Daar is meestal wat aan te doen met pijnstillers.' Fitte ouderen hoeven geen speciale training te doen voor een operatie. Dronkers: Zorg dat je dagelijks voldoende beweegt. Dat heeft meer effect dan één keer in de week met de tong op de schoenen door een bos te hollen.' Elke lichamelijke inspanning van meer dan tien minuten, waarbij je ademhaling versnelt en je hart harder gaat kloppen, betekent een oppepper voor je lijf. Dronkers: Zo ingewikkeld is dat niet. Traplopen is bijvoorbeeld uitstekend om je bovenbeenspieren in conditie te houden. Het dagelijks leven biedt talloze mogelijkheden om aan je fitheid te werken: een stevige wandeling met de hond, op de fiets boodschappen doen, het gras maaien.' 2 / 5
3 Goede voeding Bewegen alleen is echter niet voldoende om in optimale conditie onder het mes te gaan. Het gaat om de combinatie van beweging en goede voeding', zegt diëtiste Elles Steenhagen van het UMC Utrecht. Een zware operatie veroorzaakt stress in je stofwisselingssysteem, legt ze uit. Steenhagen: Dat wil zeggen dat je lichaam meer eiwitten afbreekt. Die heb je onder andere nodig om bouwstoffen te leveren voor je immuunsysteem en voor de wondgenezing.' Die eiwitten haalt het lichaam uit de spieren: niet alleen uit je arm- en beenspieren, maar ook uit je ademhalings- en hartspieren.' Om goed te herstellen is het zaak dat eiwittekort zoveel mogelijk te beperken. Dat kan door snel na de operatie weer te gaan bewegen en te eten en drinken. Maar ook door te zorgen dat je voedingstoestand voor de operatie goed is. Steenhagen: Je moet niet alleen voldoende eiwitten binnenkrijgen, maar ook vitamines, vet en koolhydraten.' Vet en koolhydraten zijn brandstof voor je lijf: ze leveren energie. Wie onvoldoende brandstof heeft, gaat eiwitten afbreken. Dat moet je voorkomen, zowel voor als na de operatie', zegt Steenhagen. Blijven drinken Voor gezonde mensen met een goed gewicht is het voldoende om gevarieerd te eten volgens de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum. Steenhagen: Omdat je lichaamssamenstelling verandert naarmate je ouder wordt, heb je minder energie nodig, maar wel dezelfde hoeveelheid vitaminen en eiwitten. Dat betekent dat je kwalitatief heel goed moet eten om je voedingstoestand op peil te houden.' Maar je hoeft niet meer te eten voor een operatie. Steenhagen: Sommige mensen denken dat ze extra reserve opbouwen door meer te eten. Dat is niet zo. Als je voedingstoestand al goed is, wordt hij niet beter door meer te eten.' Wel is het raadzaam om tot kort voor de operatie te blijven eten en drinken. Jarenlang gold de regel dat je vanaf middernacht tot aan de operatie niet mocht eten en drinken. Dat is ooit ingesteld omdat artsen bang waren dat tijdens de narcose voedsel en vocht in de longen terecht zouden komen. Steenhagen: Inmiddels weten we dat eten en drinken tot vlak voor de operatie grote voordelen heeft. Het draagt bij aan een goede voedingstoestand en je stimuleert de beweeglijkheid van de maag. Daardoor is de kans dat er vocht of voeding in de longen komt, juist kleiner. ' In de landelijke richtlijn over voeding bij operaties die sinds drie jaar van kracht is, staat dat patienten tot zes uur voor de operatie vast voedsel mogen gebruiken en tot twee uur heldere vloeistoffen mogen drinken. Steenhagen: Het zou nog beter zijn als je helemaal niet meer nuchter hoefde te zijn voor een operatie, maar het zal nog wel even duren voordat dat regel wordt.' Andere stofwisseling Zieke mensen moeten voor een operatie wel extra op hun voeding en gewicht letten. Want zij lopen grote kans om ondervoed op de operatietafel te belanden. Van alle patienten die vorig jaar in een ziekenhuis belandden, was maar liefst een kwart bij opname ondervoed en bijna vijftig procent had een verhoogd risico op ondervoeding. Vaak zijn dat zieke, oudere mensen', 3 / 5
4 vertelt Steenhagen. Omdat ze ziek zijn eten en drinken ze weinig. Daarbij komt dat de meeste ouderen sowieso slecht drinken omdat ze minder dorstgevoel hebben. Dat maakt hen extra kwetsbaar.' Anders dan veel mensen denken heeft je lichaam bij ziekte niet minder maar meer energie en eiwitten nodig. Steenhagen: Mensen zeggen weleens tegen mij: "Hoezo moet ik meer eten, ik verbruik bijna niks. Ik lig toch in bed?" Maar als je ziek bent werkt je stofwisseling anders. Bij gezonde mensen gaat het inwendige kacheltje op een lagere stand, als ze minder eten. Bij zieken blijft het op de hoge stand staan, ook al krijgen ze minder binnen. Daardoor raken ze sneller ondervoed.' In het UMC Utrecht, maar ook in de meeste andere ziekenhuizen, worden ouderen voor de operatie gescreend op ondervoeding. Wie ondervoed is of een slechte voedingstoestand heeft, krijgt een eiwit- en energieverrijkt dieet. Bijvoorbeeld extra vlees, vis en zuivelproducten, ruim beleg op brood en magere producten vervangen door halfvolle en volle producten. Steenhagen: Je moet erop tijd bij zijn, want het hervoeden kost zeven tot tien dagen.' Daarom raadt ze zieke mensen die geopereerd moeten worden aan om zich alvast bij de huisarts of de thuiszorg te laten screenen op ondervoeding. Dat kan via een eenvoudige vragenlijst met twee of drie vragen. Steenhagen: Doe dat niet alleen als je mager bent. Gewicht zegt niet alles. Ook voor mensen met overgewicht, die door hun ziekte ongewenst veel gewicht zijn verloren, is zo'n creening raadzaam.' Zij worden nogal eens over het hoofd gezien als het gaat om ondervoeding. De arts zegt bijvoorbeeld: U heeft voldoende reserves om de operatie goed te doorstaan.' Maar als je ernstig ziek bent en veel gewicht verliest, loop je altijd risico om ondervoed te raken. Dat komt omdat je bij ziekte je eiwitmassa afbreekt',zegt diëtiste Elles Steenhagen van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Wat je overhoud is vetmassa. Daar heb je niet veel aan bij een operatie. Je hebt juist spiermassa nodig.' Kwetsbare ouderen kunnen ruim voor de operatie ook hun fitheid laten testen bij de huisarts of in het ziekenhuis. Mocht die niet in orde zijn, dan kunnen ze een doorverwijzing naar een fysiotherapeut vragen. Liefst iemand die ervaring heeft met preoperatieve fysiotherapie, want lang niet alle fysiotherapeuten zijn daarvoor toegerust', zegt Dronkers. Kijk, dan hebben de lange wachttijden voor veel operaties toch nog een functie: alle tijd om je lijf in optimale conditie te brengen. Door die oefeningen vooraf was ik sneller weer op de been' Dit voorjaar kreeg Annie Bosman (69) een nieuwe heup in ziekenhuis De Gelderse Vallei. Op een maandagochtend strompelde ze het ziekenhuis in. Vier dagen later liep ze er zonder pijn en met krukken weer uit. Onvoorstelbaar hoe snel ik weer op de been was.' Ze denkt dat haar snelle herstel te maken heeft met de oefeningen die ze voor de operatie deed. Toen de arts me vertelde dat ik mee kon doen aan een trainingsprogramma om fitter de operatie in te gaan heb 4 / 5
5 ik direct ja gezegd. Je wilt er toch alles aan doen om zo'n operatie goed door te komen?' Eerst werden haar beenkracht en conditie in het ziekenhuis getest. Daarna kwam de fysiotherapeute van het ziekenhuis twee maanden lang twee maal per week bij haar thuis om te trainen. Het was fijn dat ze bij me thuis kwam. Ik ben niet zo'n type dat naar de sportschool gaat.' Ze kreeg oefeningen om de trap op en neer te lopen en leerde ook met krukken lopen. In - en uit de auto stappen hebben we ook geoefend. Ik voelde me niet alleen fitter voor de operatie, ik kon me ook na de operatie sneller redden omdat ik al geleerd had met krukken te lopen.' 5 / 5
Blijf bewegen tijdens kanker
Fysiotherapie Blijf bewegen tijdens kanker www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Waarom is bewegen belangrijk?... 3 Persoonlijke doelen... 3 Bewegen tijdens uw opname... 4 Algemene adviezen... 4 Wist u dat......
Nadere informatieBeweeg je beter! Blijf goed eten en bewegen, zo houdt u uw conditie op niveau
Beweeg je beter! Blijf goed eten en bewegen, zo houdt u uw conditie op niveau Inhoud Waarom zou ik meer bewegen? 3 Waarom zou ik goed moeten eten? 4 Mag ik wel bewegen? 4 Tips om te bewegen en te eten
Nadere informatieBewegen voor, tijdens en na uw ziekenhuisopname Tips adviezen en oefeningen
Bewegen voor, tijdens en na uw ziekenhuisopname Tips adviezen en oefeningen ADRZ in beweging Deze folder geeft u informatie over bewegen voor, tijdens en na uw opname. Het is belangrijk om in beweging
Nadere informatieRefaja Ziekenhuis Stadskanaal. Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis -Kom uit bed-
Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis -Kom uit bed- VOORKOM ONNODIGE ACHTERUITGANG IN HET ZIEKENHUIS -KOM UIT BED- INLEIDING U zult misschien wel schrikken als u leest dat drie maanden na ontslag
Nadere informatieBewegen voor, tijdens en na uw ziekenhuisopname. Tips, adviezen en oefeningen
Bewegen voor, tijdens en na uw ziekenhuisopname Tips, adviezen en oefeningen Beter in beweging In deze folder hebben wij informatie over bewegen voor u op een rij gezet. Zo kunt u lezen waarom het zo
Nadere informatieAlgemene informatie. Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis - Kom uit het bed -
Algemene informatie Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis - Kom uit het bed - 1 U zult misschien wel schrikken als u leest dat drie maanden na ontslag ongeveer 30% van de ouderen die behandeld
Nadere informatieBewegen voor, tijdens en na uw ziekenhuisopname. Tips, adviezen en oefeningen
Bewegen voor, tijdens en na uw ziekenhuisopname Tips, adviezen en oefeningen UMC Utrecht in beweging Wordt u binnenkort opgenomen in het UMC Utrecht? In deze folder hebben wij informatie over bewegen voor
Nadere informatie(Risico op) ondervoeding
(Risico op) ondervoeding Op oudere leeftijd is het soms lastig om regelmatig, gezond en voldoende te eten. Dit kan uiteindelijk leiden tot een verminderde voedingstoestand en zelfs ondervoeding. Dit komt
Nadere informatieGOEDE VOEDING, GEZOND LEVEN, SNELLER GENEZEN INFORMATIE VOOR PATIËNTEN DIE EEN OPERATIE ONDERGAAN
GOEDE VOEDING, GEZOND LEVEN, SNELLER GENEZEN INFORMATIE VOOR PATIËNTEN DIE EEN OPERATIE ONDERGAAN FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Voeding doet meer dan u denkt! Goede voeding is van levensbelang om gezond
Nadere informatieBe-Fit Aandacht voor ouderen tijdens de ziekenhuisopname
Be-Fit Aandacht voor ouderen tijdens de ziekenhuisopname U bent opgenomen op de Acute Opname Afdeling (AOA), de afdeling Interne Geneeskunde, de Interdisciplinaire Afdeling (IDAZ) of de afdeling Geriatrie.
Nadere informatieVersneld Herstelprogramma (ERAS protocol)
Versneld Herstelprogramma (ERAS protocol) Binnenkort krijgt u een gynaecologische buikoperatie. Hierbij wordt het versneld herstelprogramma toegepast. Dit zorgprogramma brengt alle factoren samen die een
Nadere informatiePRE-OPERATIEVE ADVIEZEN VOEDING EN BEWEGING
PRE-OPERATIEVE ADVIEZEN VOEDING EN BEWEGING 563 Inleiding In deze folder wordt uitgelegd hoe u zich door goede voeding en beweging optimaal kunt voorbereiden op uw operatie en uw ziekte. Wanneer u, voorafgaand
Nadere informatieHet effect van bewegen
Het effect van bewegen Ziekenhuis Gelderse Vallei De balans van afvallen Afvallen bestaat enerzijds uit minder calorieën binnen krijgen en anderzijds meer calorieën verbruiken door te bewegen. Door beweging
Nadere informatieH.40001.0915. Zorg voor kwetsbare ouderen
H.40001.0915 Zorg voor kwetsbare ouderen 2 Inleiding Uw naaste is opgenomen in het ziekenhuis. Een oudere patiënt is kwetsbaar als er sprake is van een wankel evenwicht in de gezondheid en het dagelijks
Nadere informatieBewegen tijdens de behandeling van kanker
Bewegen tijdens de behandeling van kanker Bij de behandeling van kanker kunt u last krijgen van vermoeidheid en conditieverlies. Dit wordt vaak erger tijdens de behandelperiode. Ook na de behandeling kunt
Nadere informatieVoorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten
Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te gaan. Waarom deze informatie? 2 Gebruiksaanwijzing 3 Cartoon 1 bereid uw ziekenhuisopname
Nadere informatieEen ziekenhuisopname Wat kunt u doen?
Een ziekenhuisopname Wat kunt u doen? Tips om lichamelijke en geestelijke achteruitgang te voorkomen patiënteninformatie Inhoud Inleiding...4 Hoe werkt het?...4 Bereid uw ziekenhuisopname voor...6 Tips...
Nadere informatieAdviezen bij ondervoeding
Adviezen bij ondervoeding Bij ziekte en herstel heeft het lichaam extra energie en eiwitten nodig. Als u onbedoeld veel afvalt door ziekte is er sprake van ondervoeding. U krijgt dan onvoldoende energie
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) COLONCARE. onderdeel. Operatie volgens ERAS. COLONCARE Operatie volgens ERAS
Patiënteninformatiedossier (PID) COLONCARE onderdeel Operatie volgens ERAS COLONCARE Operatie volgens ERAS Inhoudsopgave Algemeen... 3... 3 Vóór de operatie... 4 Dag van operatie... 4 Na de operatie...
Nadere informatieHerstel na een gynaecologische buikoperatie. (ERAS-programma)
Herstel na een gynaecologische buikoperatie. (ERAS-programma) Binnenkort krijgt u een gynaecologische buikoperatie. Hierbij wordt het versneld herstelprogramma toegepast. Dit zorgprogramma brengt alle
Nadere informatieVoorkomen van ondervoeding bij volwassenen
Voorkomen van ondervoeding bij volwassenen Inleiding Ondervoeding door ziekte komt in het ziekenhuis veel voor. Daarom besteedt ook de Ommelander Ziekenhuis Groep hieraan extra aandacht. Ziek zijn is topsport
Nadere informatieSLANK WORDEN SLANK BLIJVEN. eenvoudig snel efficiënt
SLANK WORDEN SLANK BLIJVEN eenvoudig snel efficiënt DIËTEN IS TRAINEN OM DIK TE WORDEN 1Als een beer in een winterslaap is en dus niets meer eet gedurende een lange tijd, doet de natuur iets slims. Het
Nadere informatieZiek zijn en voeding Informatie voor de ondervoede patiënt met een natrium- en/of vochtbeperkt dieet
Ziek zijn en voeding Informatie voor de ondervoede patiënt met een natrium- en/of vochtbeperkt dieet Deze folder is bedoeld voor patiënten met een natrium en/of vochtbeperkt dieet waarbij ondervoeding
Nadere informatieBEWEGEN BIJ KANKER 17041
BEWEGEN BIJ KANKER 17041 Inleiding De ziekte kanker, maar ook de behandeling, zoals chemotherapie, operatie, bestraling en hormonale therapie, kunnen aanleiding geven tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.
Nadere informatieUse it or lose it Inside Out Health www.jenaidavanwijk.com
1 Disclaimer De oefeningen, trainingen, adviezen en instructies in deze PDF zijn gemaakt voor gezonde en blessurevrije mensen. Wanneer je een fysieke beperking, een blessure of klachten hebt van welke
Nadere informatieGezond gewicht. Wat kunt u er zelf aan doen? altijd dichtbij. Vraag ons gerust om advies.
Gezond gewicht Wat kunt u er zelf aan doen? Vraag ons gerust om advies altijd dichtbij www.alphega-apotheek.nl Gezond gewicht De meeste mensen willen graag een aantal kilo s afvallen. Maar is dat wel nodig?
Nadere informatieVoeding bij chronische longziekten
Voeding bij chronische longziekten Voeding bij chronische longziekten Goede lichamelijke conditie Veel mensen met chronische longziekten (ook wel COPD genoemd) hebben voortdurend last van hun aandoening.
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatieOndervoeding door ziekte bij kinderen
Kindergeneeskunde i Ondervoeding door ziekte bij kinderen Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Door ziekte eet uw kind (tijdelijk) minder of niet. Hierdoor krijgt uw kind mogelijk te weinig
Nadere informatieBlijf in beweging! Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Blijf in beweging! Bewegen is goed voor u. Ook als u bent opgenomen in het ziekenhuis. Daarnaast is aandacht voor goede voeding met genoeg energie en eiwitten belangrijk. In deze folder vindt u informatie
Nadere informatieRapid recovery Heup. Wat is Rapid Recovery. Wat gebeurt er voor de operatie
Rapid recovery Heup Samen met uw behandelend orthopedisch chirurg bent u tot het besluit gekomen dat een heupprothese een oplossing is voor de artrose klachten van uw heup. ZorgSaam Ziekenhuis heeft voor
Nadere informatieGezond gewicht. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Gezond gewicht Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Overgewicht 3 Oorzaken 4 Gezond gewicht 4 Tailleomvang 5 Voorkomen van overgewicht 6 Wat kun je
Nadere informatieInfectiepreventie. De jaarlijkse griepprik
Infectiepreventie De jaarlijkse griepprik 1 De jaarlijkse griepprik Deze folder informeert u over de vaccinatie tegen de seizoensgriep. U krijgt deze folder omdat u, net als uw collega s, ook dit jaar
Nadere informatiePraktijk voor Fysiotherapie. Altijd in beweging
Praktijk voor Fysiotherapie Altijd in beweging In samenwerking met. Viola Gijzen, diëtist Mieke Verschuren/Marijke Sligchers, fysiotherapeuten Inhoud Inleiding Wat is COPD? COPD en dan? COPD en voeding
Nadere informatieBetter in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen. zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws
Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws Wie werkt er samen met een diëtist? Wie houdt rekening met voeding bij de behandeling? Slaat
Nadere informatieBEWEGEN BIJ PROSTAATKANKER
BEWEGEN BIJ PROSTAATKANKER 1014 Inleiding De ziekte prostaatkanker, maar ook de behandeling, zoals een operatie, bestraling, hormonale therapie en chemotherapie, kunnen aanleiding geven tot langdurige
Nadere informatieDoor Jesse van der Velde. www.jessevandervelde.com. Copyright 2011 Jesse van der Velde (Online Personal Trainer) www.jessevandervelde.
Door Jesse van der Velde www.jessevandervelde.com Disclaimer De oefeningen, trainingen, adviezen en instructies in deze PDF zijn gemaakt voor gezonde en blessurevrije mensen. Wanneer u een fysieke beperking,
Nadere informatie5Ondersteunen bij het verplaatsen
Thema 5Ondersteunen bij het verplaatsen zonder hulpmiddelen 5.1 Inleiding Als zorghulp assisteer je een cliënt bij zijn dagelijkse bezigheden. Daarbij hoort ook dat je de cliënt helpt bij het verplaatsen.
Nadere informatieOuderen, Sporten & Voeding
Ouderen, Sporten & Voeding Vitaal ouder worden! Zelfstandig blijven! Yvette Kilian CBS-cijfers» Het aantal 65 plussers zal volgens prognoses van het CBS toenemen van ruim 3 miljoen in 2015 tot 4,2 miljoen
Nadere informatieFiguur 1: illustratie slokdarm
Slokdarmkanker U bent naar VU medisch centrum (VUmc) verwezen voor een operatie omdat er slokdarmkanker is geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over slokdarmkanker, de oorzaken en risicofactoren
Nadere informatieFysieke training tijdens en/of na kankerbehandeling
FYSIOTHERAPIE Fysieke training tijdens en/of na kankerbehandeling BEHANDELING Fysieke training tijdens en/of na kankerbehandeling Als u te maken krijgt met kanker is dit zeer ingrijpend. Tijdens en na
Nadere informatieBijlage 2: 3.2 onderzoek
Bijlage : 3. onderzoek Ik heb een onderzoek gedaan naar de fitheid van de kinderen van groep 7 en 8 van de Sint Lambertus school in Asten. Ik heb eerst een enquête afgenomen, en heb daarna testjes afgenomen
Nadere informatieRisico op ondervoeding bij ziekte tijdens opname
DIETETIEK Risico op ondervoeding bij ziekte tijdens opname Deze folder is voor u en uw familieleden bestemd, omdat bij u (risico op) ondervoeding is geconstateerd. In deze folder is te lezen wat ondervoeding
Nadere informatieSLANK WORDEN SLANK BLIJVEN. eenvoudig snel efficiënt
SLANK WORDEN SLANK BLIJVEN eenvoudig snel efficiënt 1 DIËTEN IS TRAINEN Hongersnood! OM DIK TE WORDEN Als je gaat diëten denkt je lichaam dat het zich moet beschermen tegen een hongersnood. Je lichaam
Nadere informatieOnco-Move. Bewegen tijdens chemotherapie
Onco-Move Bewegen tijdens chemotherapie Introductie De behandeling van kanker, in het bijzonder de chemotherapie en/of radiotherapie, kan aanleiding zijn tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.
Nadere informatieMaatschap Chirurgie / Afdeling Fysiotherapie. Nazorg en oefeningen na een borstamputatie
Maatschap Chirurgie / Afdeling Fysiotherapie Nazorg en oefeningen na een borstamputatie Algemeen U bent kort geleden geopereerd aan uw borst in verband met borstkanker. In deze folder informeren we u over
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Ondervoeding. in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek
PATIËNTEN INFORMATIE Ondervoeding in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek Ondervoeding bij ziekte Ondervoeding door ziekte is in ziekenhuizen een veel voorkomend probleem. Ongeveer 1 op de 4 patiënten is
Nadere informatieMeer bewegen minder benauwd
Voorheen Astma Fonds Meer bewegen minder benauwd 1 2 Bewegen met een longziekte is niet altijd makkelijk. Wanneer u start met bewegen of sporten kunt u in het begin benauwder zijn. Daarom kan bewegen onnatuurlijk
Nadere informatieOuderen in ziekenhuis Tjongerschans. Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis
Ouderen in ziekenhuis Tjongerschans Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Inhoudsopgave Inleiding... 1 Beter naar huis... 1 Tips... 2 Familieparticipatie... 9 Vragen... 9 Inleiding Ouderen lopen
Nadere informatieKanker en Voeding. een Alpe D HuZes/KWF leerstoel. Ellen Kampman, 14 mei 2014
Kanker en Voeding een Alpe D HuZes/KWF leerstoel Ellen Kampman, 14 mei 2014 Wat is gezonde voeding? Koffie verhoogt het risico op kanker Koffie verhoogt het risico op kanker Wat moet je eten als je kanker
Nadere informatieIt takes two to tango
It takes two to tango Voeding & leefstijl bij kanker 19 november 2016 Ilse Kavak-Scholten Inhoud Kanker Ondervoeding Kankercachexie Voedingsadviezen Beweging Feiten en fabels Rol fitnessprofessional Take
Nadere informatiehttp://www.dieetwijzer.com/gezondegewoontes
Door Jesse van der Velde http://www.dieetwijzer.com/gezondegewoontes Disclaimer De oefeningen, trainingen, adviezen en instructies in deze PDF zijn gemaakt voor gezonde en blessurevrije mensen. Wanneer
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Revalideren voor en na uw hartoperatie
UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Revalideren voor en na uw hartoperatie Zo fit mogelijk voor de operatie, optimaal herstel na de operatie UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord
Nadere informatieInhoudsopgave...2. Voorwoord...3. Inleiding...3. Hoofdstukken...4. 1. Wat is een verpleeghuis?...4. 2. De geschiedenis van het verpleeghuis...
Naam: School: Groep: 8 Laurens Tap De Trinoom Datum: 10 december 2012 Hoofdstuk: Inhoudsopgave Pagina 1 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave...2 Voorwoord...3 Inleiding...3 Hoofdstukken...4 1. Wat is een verpleeghuis?...4
Nadere informatieGezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet
Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Waarom eet je eigenlijk? Je krijgt er energie van! Energie heb je nodig alle processen in je lichaam b.v. voor lopen, computeren Maar ook
Nadere informatieZiek zijn en voeding. Informatie voor de ondervoede patiënt
Ziek zijn en voeding Informatie voor de ondervoede patiënt Deze folder is bedoeld voor patiënten en familieleden van patiënten waarbij ondervoeding is geconstateerd. Het doel is u schriftelijk te informeren
Nadere informatieA.L.S. Puk den Uijl, groep 7
A.L.S Puk den Uijl, groep 7 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 I. Wat is ALS?... 4 Welke spieren worden aangetast... 4 De klachten van ALS zijn:... 4 Behandeling van ALS... 5 2. Hoe kom je er achter dat je
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes U bent zwanger en halverwege de zwangerschap krijgt u te horen dat u diabetes heeft. Er komt dan veel op u af. U wilt weten wat zwangerschapsdiabetes precies
Nadere informatiehulptips als je herstelt van kanker
GEZONDHEID EXTRA hulptips als je herstelt van kanker Nu veel soorten kanker beter te behandelen zijn, komt er meer aandacht voor het traject erna. Hoe ga je om met de angst dat de kanker terugkomt? Helpt
Nadere informatieOefeningen na uw heupoperatie
FYSIOTHERAPIE Oefeningen na uw heupoperatie ADVIES Oefeningen na uw heupoperatie U hebt uw heup gebroken en u bent hieraan geopereerd. Om ervoor te zorgen dat u na uw operatie weer snel herstelt, is het
Nadere informatieAfslank Programma voor Dames
Afslank Programma voor Dames Afslank Programma voor dames 1 Afslank Programma voor dames 2 Afslank Programma voor dames 3 Afslank Programma voor dames 4 Afslank Programma voor dames 5 Afslank Programma
Nadere informatieStap dichter naar huis. Zo fit mogelijk blijven tijdens uw verblijf in het ziekenhuis
Stap dichter naar huis Zo fit mogelijk blijven tijdens uw verblijf in het ziekenhuis 2 Waarom deze folder? Een ziekenhuisverblijf is een hele gebeurtenis, waarbij onderzoek en behandeling veelal centraal
Nadere informatieFIT VOOR EEN NIEUWE KNIE
FIT VOOR EEN NIEUWE KNIE Para Medisch Centrum Skagerrak Hoofddorp Inleiding U heeft dit boekje gekregen omdat u binnenkort een nieuwe knie krijgt. In dit boekje vindt u trainingsschema s, oefeningen en
Nadere informatieInformatie voor thuis na een longoperatie
Informatie voor thuis na een longoperatie Wanneer naar huis? U bent opgenomen (geweest) voor een longoperatie op afdeling C1. Als alles voorspoedig verloopt kunt u bij een kijkoperatie meestal tussen
Nadere informatieNeus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen
Neus correctie 2012 Aanleiding Al een tijdje heb ik last van mijn neus. Als kind van een jaar of 5 kreeg ik een schep tegen mijn neus, wat er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat mijn neus brak. Als kind
Nadere informatieTijdelijke verwardheid (delier) Ondervoeding Vallen Fysieke beperkingen
Kwetsbare ouderen Het Van Weel Bethesda ziekenhuis zet zich extra in voor de zorg aan ouderen van 70 jaar en ouder. Het ziekenhuis volgt een landelijk Veiligheidsprogramma (VMS) gericht op Kwetsbare Ouderen.
Nadere informatieVoorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis.
Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis www.nwz.nl Inhoud Uitleg over de brochure 3 Laat u ook uw naasten de brochure lezen 3 Bereid uw ziekenhuisopname voor 4 Blijf in beweging 5 Verminder uw
Nadere informatieWe hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.
Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.
Nadere informatieAlgemene informatie rond de operatie. Chirurgie
Algemene informatie rond de operatie Chirurgie Inleiding U zult binnenkort een operatie ondergaan. Het is belangrijk u te realiseren dat ieder mens anders is en dat het verloop van iedere operatie (en
Nadere informatieVragenlijst. S.v.p. helemaal invullen vóór uw bezoek aan de vaatverpleegkundige
Vragenlijst S.v.p. helemaal invullen vóór uw bezoek aan de vaatverpleegkundige en meenemen! Voorgeschiedenis en verwijzing Hartproblemen Heeft u Angina Pectoris klachten (klachten van pijn, een drukkend
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 3. Voeding 6. Slaap 22. Houding 30. Naar de dokter 37. Kleding 65. Mode 74. Kleding wassen 77
Inhoud Voorwoord 3 Voeding 6 Slaap 22 Houding 30 Naar de dokter 37 Kleding 65 Mode 74 Kleding wassen 77 6 VOEDING Weet wat je eet Je eet elke dag. Alles wat je eet (en drinkt) heet voeding. Is elke voeding
Nadere informatieDaarbij kan er sprake zijn van minder eten door bijvoorbeeld: toenemende vermoeidheid; kortademigheid; minder beweging; angst; depressie.
Voeding bij COPD Inleiding Een gezond, afwisselend eetpatroon is voor iedereen goed. Voedsel is immers de brandstof van ons lichaam. Klachten als kortademigheid, vermoeidheid en hoesten kunnen uw lichamelijke
Nadere informatieRevalideren voor en na uw hartoperatie Zo fit mogelijk voor de operatie, optimaal herstel na de operatie
Centrum voor Revalidatie Thoraxcentrum Revalideren voor en na uw hartoperatie Zo fit mogelijk voor de operatie, optimaal herstel na de operatie U ondergaat binnenkort een hartoperatie. U kunt ervoor kiezen
Nadere informatieGratis Rapport : Wat Te Doen Voor, Tijdens En Na Je Eerste Marathon. - Eelco de Boer -
Gratis Rapport : Wat Te Doen Voor, Tijdens En Na Je Eerste Marathon - Eelco de Boer - Gratis Rapport : Wat Te Doen Voor, Tijdens En Na Je Eerste Marathon Beste lezer, Ik hoop dat jouw doorzettingsvermogen
Nadere informatieLeefstijladviezen bij artrose
Leefstijladviezen bij artrose Inleiding Bij u is artrose geconstateerd. Dit kan ervoor zorgen dat uw manier van leven verandert. Sommige dingen kunt u misschien niet meer doen op de manier zoals u gewend
Nadere informatieVoorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis. Handleiding voor patiënten
Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten Waarom deze handleiding? Deze handleiding hoort bij de patiëntveiligheidskaart Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis
Nadere informatieMinder last van uw rug
Minder last van uw rug Hoe kunt u pijn onderin uw rug verminderen en nieuwe klachten voorkomen Rugklachten zelf onder controle Pijn in uw rug is lastig en vervelend. Om vele redenen. Uw humeur kan eronder
Nadere informatieDIABETES EN BEWEGEN Hypo of hyper
DIABETES EN BEWEGEN Bewegen is voor iedereen belangrijk. Als u regelmatig beweegt, verbetert uw conditie. Ook kan voldoende beweging voorkomen dat u te zwaar wordt, en het helpt bij afvallen. Bovendien
Nadere informatieVoorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis
Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Wat kunt u zelf doen? mca.nl Inhoudsopgave Patiëntveiligheidskaart 3 Gebruiksaanwijzing 3 Bereid uw ziekenhuisopname voor 4 Laat u ook uw naasten de brochure
Nadere informatieOndervoeding: een niet te onderschatten probleem
Ondervoeding: een niet te onderschatten probleem Wat is ondervoeding? Geen trek, geen zin, stress, misselijkheid, angst, emoties, enz. Er zijn tal van redenen om minder te gaan eten. Voor u het weet, is
Nadere informatieRelatie voeding en valpreventie
Relatie voeding en valpreventie Donderdag 10 oktober 2018 Suzan Bijleveld, diëtist Doel van deze presentatie Signaleren van factoren die de kans op vallen vergroten Voedings- en beweegtips om dit tegen
Nadere informatieVerwijderen van de galblaas. Polikliniek chirurgie
Verwijderen van de galblaas Polikliniek chirurgie Verwijderen van de galblaas Inleiding In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten om uw galblaas te laten verwijderen. In deze brochure vindt u
Nadere informatieCOPD. Patiënten informatiefolder. verkoudheden en andere infecties zoals griep) - Jaarlijkse griepprik halen
COPD Patiënten informatiefolder Wat is COPD? COPD is een afkorting voor het Engelse Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Het is een verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem. Klachten zijn
Nadere informatieGoed eten en drinken in het CWZ
Goed eten en drinken in het CWZ Als u de laatste maand(en) onbedoeld bent afgevallen en/of een verminderde eetlust heeft (gehad) kan het zijn dat u risico loopt op een slechte voedingstoestand of dat u
Nadere informatieInleiding Waarom bewegen tijdens chemotherapie?
BEWEGEN BIJ KANKER Inleiding De ziekte kanker, maar ook de behandeling, zoals chemotherapie, operatie, bestraling en hormonale therapie, kunnen aanleiding geven tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.
Nadere informatieOuderen in het Jeroen Bosch Ziekenhuis
Algemeen Ouderen in het Jeroen Bosch Ziekenhuis Inleiding Binnenkort wordt u opgenomen in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Het kan ook zijn dat u onverwacht bent opgenomen in het ziekenhuis. De arts heeft
Nadere informatieFysiotherapie na een hernia
Fysiotherapie na een hernia Oefeningen voor herniapatiënten Algemeen Deze informatie heeft betrekking op de fysiotherapeutische behandeling, die u krijgt na een hernia-operatie in de lage rug. Hoewel deze
Nadere informatieFOLDER CHEMOTHERAPIE EN BEWEGEN. Door de Discipline Groep Paramedisch SKION 23 februari 2012
FOLDER CHEMOTHERAPIE EN BEWEGEN Door de Discipline Groep Paramedisch SKION 23 februari 2012 CHEMOTHERAPIE EN BEWEGEN Deze folder is geschreven om u te informeren over het effect van de behandeling voor
Nadere informatieEr zijn verschillende meetmethodes waarmee u kunt vaststellen of u een gezond gewicht hebt:
Een gezond gewicht Een gezond gewicht Hebt u een gezond gewicht? Energiebalans Bewegen Hoe behoudt u een gezond gewicht? Tips voor het behouden van een gezond gewicht Tips voor het bereiken van een gezond
Nadere informatieRisico op ondervoeding tijdens opname
Risico op ondervoeding tijdens opname Ondervoeding door ziekte, een behandeling of een operatie is in het ziekenhuis een veelvoorkomend probleem. Ongeveer één op de drie patiënten heeft een risico op
Nadere informatieIk ga nu wat foto s geven om je een indruk te geven van de afgelopen 4 weken:
Korte impressie; hoe de cursus was: De term welvaartsziekte is toch wel bekend? Ziekten die voortkomen uit een ongezonde levensstijl. Veel zitten, weinig beweging, stress, te veel.te vet te zout eten,
Nadere informatieOefeningen na uw heupoperatie
FYSIOTHERAPIE Oefeningen na uw heupoperatie ADVIES Oefeningen na uw heupoperatie U hebt uw heup gebroken en u bent hieraan geopereerd. Om ervoor te zorgen dat u na uw operatie weer snel herstelt, is het
Nadere informatieRawfood. tips & tricks 66 FRONTIER LIFE 15.02
Rawfood tips & tricks 66 FRONTIER LIFE 15.02 Auteur: Noëlle Kabel VOEDING In augustus 2013 kwam ik in aanraking met rawfood. Ik had toen al een jaar alle geraffineerde suikers uit mijn eetpatroon geschrapt,
Nadere informatieStap dichter naar huis. Zo fit mogelijk blijven tijdens uw verblijf in het ziekenhuis
Stap dichter naar huis Zo fit mogelijk blijven tijdens uw verblijf in het ziekenhuis Waarom deze folder? Een ziekenhuisverblijf is een hele gebeurtenis, waarbij onderzoek en behandeling veelal centraal
Nadere informatieP Doe de risicotest P Laat uw bloedsuikerwaarde meten P Lees wat u zelf kunt doen
Diabetes en uw apotheek Als bij u diabetes is vastgesteld, dan kunt u natuurlijk terecht bij uw apotheek. Het apotheekteam zorgt ervoor dat u: Op tijd het juiste medicijn krijgt. Medicijnen krijgt die
Nadere informatiedr. Bianca Buijck en Martijn van Gemst
dr. Bianca Buijck en Martijn van Gemst Symposium Honger voor Revalidatie dinsdag 19 februari 2019 Evoluon Eindhoven www.zorgboog.nl/symposium-grz Honger voor revalidatie: hoe vanzelfsprekend is eten in
Nadere informatieBotontkalking. Osteoporose
Botontkalking Osteoporose 2 Informatie voor vrouwen van 50 jaar of ouder en mannen van 65 jaar of ouder die een botbreuk hebben en behandeld worden op afdeling orthopedie Op dit moment wordt u in het CWZ
Nadere informatieVooraf. In dit boekje vind je allerlei tips die je helpen gezond te blijven en je prettig te voelen. Tips voor iedereen en voor elk moment van de dag.
Zo blijf je fit! Vooraf Gezond blijven. Je prettig voelen. Je leven lang. Wie wil dat niet? Maar gezond blijven gaat niet vanzelf. Daar moet je wel wat voor doen. Door aandacht te hebben voor je gezondheid.
Nadere informatieWinnen door Voeding Woensdag 2 april 2014
Winnen door Voeding Woensdag 2 april 2014 CVO t Gooi Wat zie je? Spier: Huid: Bot: Bloed: Vet: Pezen: vocht, eiwit, koolhydraten, mineralen, vitamines vocht, eiwit mineralen vocht, eiwitten, vitamines
Nadere informatie