Oekraïne: Poetins boemerang?

Transcriptie

1 Datum Oekraïne: Poetins boemerang? Prof. Dr. J.S.A.M.van Koningsbrugge Nederland-Rusland Centrum Rijksuniversiteit Groningen

2 Datum De historische wortel: Kiëv Rus

3 Bogdan Chmelnitski; de unie van Perejaslav(1654) Datum

4 Datum De Poolse delingen

5 Datum Kiëv 1918

6 Datum Holodomor

7 Datum Stepan Bandera

8 Datum Het einde van de Sovjet-Unie augustus 1991: Coup in Moskou 24 Augustus: Oekraïense verklaring van Onafhankelijkheid 1 December: Referendum & Presidentsverkiezingen 12 December: Verdrag van Minsk; de facto einde van de Sovjet-Unie; 25 december 1991: Gorbatsjov treedt af; Sovjet-Unie ontbonden

9 Datum Presidentsverkiezingen 1991

10 Datum

11 Datum President Leonid Kravtsjoek Staats- en natievorming van Oekraïne Weinig aandacht voor economische problemen en hervormingen Geen altruïst, van communist naar nationalist voor eigenbehoud Drie problemen: Afhankelijkheid van Russische energie Nucleaire wapens op Oekraïens grondgebied Status van de Zwartezeevloot en het Krimschiereiland

12 Datum President Leonid Koetsjma Kravtsjoek verliest herverkiezing in 1994 vanwege zijn nationalistische politiek en het gebrek aan economische vooruitgang Winnaar: premier Leonid Koetsjma; voormalige directeur van een rakkettenfabriek.

13 Datum Presidentsverkiezingen 1994

14 Datum Koetsjma s speerpunten Economische hervormingen -> in het voordeel van de oligarchen Groei van corruptie Constitutionele hervormingen -> sterk presidentieel systeem Verdrag over de Zwartezeevloot en de status van de Krim Naar het westen kijken: Samenwerking met de NAVO en eventuele toetreding tot de EU Koetsjma s herverkiezing

15 Datum Tweede ambtstermijn Betere economische situatie door de groei van de Russische economie Benoeming en ontslag van premiers en vicepremiers Viktor Joesjtsjenko en Joelija Timosjenko Verdwijning van Hrehory Honhadze Geen derde termijn mogelijk

16 Datum Timosjenko & Joesjtsjenko

17 Datum Koetsjma: de verdwijning van Honhadze Kl0

18 Datum Oranjerevolutie Kandidaten: Voktor Janoekovitsj & Viktor Joesjtsjenko (in coalitie met Joelija Timosjenko) Plotselinge ziekte van Joestjenko blijkt dioxinevergiftiging te zijn

19 Datum Kandidaten 2004

20 Datum Oranjerevolutie 1ste ronde geeft geen duidelijk mandaat (39,87% vs. 39,32%) 2e frauduleuze ronde geeft geeft Janoekovitsj een marge van 3%; exit polls geven Joesjtsjenko echter een marge van 11% Kremlin erkent Janoekovitsj als winnaar; grote publieke protesten; uiteenvallen land dreigt 3de ronde: 51.99% van de stemmen

21 Datum e verkiezingsronde 2004

22 Datum Na de oranjerevolutie Oranjerevolutie faalt -> spanningen; Joesjtsjenko wordt zelfs gedwongen met Janoekovitsj samen te werken. Verslechterende betrekkingen met Rusland Joesjtsjenko wil toetreden tot de NAVO en de EU Gasconflicten van 2006 & 2009

23 Datum Oranjerevolutie 4

24 Datum Gasconflict 2006 Afhankelijkheid van Oekraïne van Russisch gas Oekraïne belangrijkste transitland voor Russisch gas (80%) Bestaande Oekraïense gasschulden (o.a. Erfenis van de jaren 90) Mislukken van onderhandelingen over de gasprijs in 2006

25 Datum

26 Datum Gasconflict 2006 Januari 2006: Rusland vermindert de doorvoer Rusland beschuldigt Oekraïne van het stelen van transitgas Verschillende Europese landen merken een lagere gasdruk -> Rusland minder betrouwbaar als gasleverancier Maart 2006: akkoord over een hogere gasprijs voor 2006

27 Datum Gasconflict 2009 Andere landen krijgen langetermijncontracten met gunstige prijsafspraken (Belarus, Bulgarije etc.); Oekraine dient ieder jaar een nieuwe prijs af te spreken 2009: Rusland & Oekraine kunnen geen akkoord bereiken over de gasprijs en-schulden -> Rusland snijdt opnieuw de toegang af.

28 Gasconflict 2009 Datum januari: Rusland snijdt de toevoer af midden in een van de koudste winters North en South Stream dienen Rusland minder afhankelijk van Oekraïne te maken Rusland beschuldigt Oekraïne van stelen: discussie over technisch gas ; gasaanvoer door Oekraïne wordt afgesneden Bulgarije, Moldavië en Slowakije worden het hardst getroffen

29 Datum Gasconflict 2009 Onderhandelingen met EU-bemiddelingen mislukken (Gastop moskou) 18 januari: bilaterale afspraken tussen Timosjenko en Poetin: Oekraïne betaalt in % van de marktprijs, daarna 100%

30 Datum Ukrainian Economy

31 Datum Janoekovitsj Joesjtsjenko verliest de eerste ronde; geen verrassing gezien de telleurstelling van de Oranjerevolutie 2e ronde 45,47% Timosjenko Janoekovitsj 48,95% Eerlijke verkiezingen; Timosjenko s beroep bij het constitutionele hof mislukt Janoekovitsj ontslaat Timosjenko als premier; nieuwe coaltie van de Partij van de Regio s en de Communistische partij

32 Datum President Viktor Janoekovitsj Gas-voor-Marine-basis-akkoord 2010 Korting op de gasprijs Huur van de marinebasis Sevastopol verlengd tot 2042 Toont de politieke motivatie voor de gasconflicten van 2006 en 2009 aan

33 Presidentschap Janoekovitsj Datum >Politieke toepassing van het rechtssysteem (Timosjenko) Mogelijke toetreding tot vrijhandelszone (Belarus-Rusland-Kazachstan) Moeilijke relaties met de EU + EUassociatieverdrag Gebrek aan EU-engagement drijft Oekraïne richting Rusland Economische chantage door Rusland in 2014

34 Datum Rusland vs. Oekraïne: de wortel en de stok Verminderde gasprijzen (gelijk aan andere voormalige Sovjetrepublieken: Belarus en Armenië) in ruil voor concessies (Sevastopol) Aanbod voor een lening van 15 miljard euro voor het begrotingstekort Grensformaliteiten: bureaucratie, vermindering Oekraïense export (Rusland is de belangrijkste handelspartner)

35 Poetins pet project : de Eurasiatische als alternatief voor de EU Datum

36 Datum Tot 22 februari 2014: Russisch beleid jegens Oekraïne is consistent: Wat is er veranderd? Protesten hebben effect: Janoekovitsj vlucht.

37 Datum Kremlin: na 22 februari 2014 een anti- Russische regering in Kiëv Druk op Poetin door hardliners in het Kermlin: Doe iets! Antwoord: De Krim!

38 Datum De Krim

39 Datum Traditionele Krimtataar

40 Datum Russen en Krimtataren Krimtataren waren vazalen van het Ottomaanse Rijk In Zuid-Rusland sprake van Krimtataarse rooftochten Catharina de Grote maakt hieraan een einde door de Krim te bezetten Potjomkin: favoriet en geheime echtgenoot van Catharina richt in 1783 Sevastopol op; de eerzame stad

41 Datum Potjomkin

42 Datum Potjomkindorp

43 Datum c8 Potjomkin en Catharina

44 Datum Krim: het begin van een crisis 9A

45 Datum Rusland BNP: gestage eerdere teruggang: tekort 2014: 12 miljard $/2015:25 miljard

46 Datum Roebel vs. Euro

47 De escalatie van een conflict: Oost- Oekraïne Datum onhandigheden van nieuwe bewind in Kiëv - Kiëv niet geïnteresseerd in federalisatie wegens vrees Russische bemoeienis - Oekraïnse strijdkrachten sneller dan verwacht gemoderniseerd - Gestage stroom van materieel en vrijwilligers uit Rusland; grote delen van Russisch-Oekraïnse grens buiten controle van Kiëv - de Ramp: MH 17: verscherping Westerse sancties onvermijdelijk

48 Datum Bij oorlog is de waarheid het eerste slachtoffer!

49 Waarom kan de Oekraïnecrisis een pyrrusoverwinning voor Rusland worden? Datum Economische redenen: Vooruitzichten van de Russische economie zijn negatief Een einde aan het contract sociale: Ivan Ivanovitsj Poetin kan alles doen wat hij wil, zolang onze levens er maar op vooruit gaan ; Wat gebeurt er als de gemiddelde Rus minder te besteden heeft? Oekraïne wordt onderdeel van de Westerse invloedssfeer (semenwerking met NAVO/associatie met de EU); Mogelijk volgen Georgië en Moldavië? Ruslands ergste nachtmerrie.

50 Datum Een pyrrusoverwinning II Andere voormalige lidstaten hebben ook Russische minderheden: de Baltische staten, Kazachstan en Moldavië; de spanningen nemen toe Steun voor Rusland is niet bijzonder groot: in de Algemene vergadering van de VN alleen steun van: Iran, Syrië, Belarus en Noord-Korea; en dus niet van China. Rusland riskeert een internationale paria te worden. EU importeert 70% van Ruslands olie- en gasexport: de EU zal nu op zoek gaan naar nieuwe aanbieders en schone energie bevorderen. Rusland riskeert zijn grootste en best betalende klant te verliezen. Mondiale reputatie van Rusland beschadigd: internationale verdragen(minsk, Boedapest etc.) betekenen kennelijk weinig

51 Datum Protesten in Donetsk Hbl-A

52 Datum Een mogelijk toekomstscenario: waarde Oekraïnse Grivna versus Euro

53 Datum Premisse: blijvende Russische bemoeienis met Oost-Oekräine - met naderende winter verslechtert Oekraïnse situatie: monetair, gas - snelle krimping van BNP - steeds meer publiek verzet - geen snelle overwinning - wel westerse economische en enige militaire hulp maar te weinig - testcase voor regering Poroshenko: wellicht nieuwe kansen voor Kremlin?

54 Datum Maar Langere Russische inmenging in Oost-Oekraïne zal leiden tot nieuwe Westerse sancties; zwaarste sancties nog niet ingezet; Russische banken en bedrijven roepen nu al om overheidssteun (Rosneft, MTB, Sberbank etc.) Inspelen op Russische binnenlandse publieke opinie blijvende inmenging levert afkeuring van buitenland op en omgekeerd; publieke opinie kan veranderen door economische malaise en militaire verliezen

55 Datum De huidige situatie

56 Datum De uitkomst?