Open been: vocht eruit, wond dicht

Transcriptie

1 Open been: vocht eruit, wond dicht Vice Versa speciale editie voor doktersassistentes. 22 maart 2016 Stef Menting, Dermatologie, OLVG Oost

2 Programma : soorten wonden en behandeling» Stef Menting : soorten wondverbanden» Chantal van Delft : maaltijd : zwachtelen

3 Definitie Open been = ulcus cruris

4

5 Doel Theorie: Soorten ulcera Behandeling Red flags: wanneer wel/niet zwachtelen, alarmsymptomen etc. Oefenen met zwachtelen

6 Definitie ULCUS: volledige dikte defect geen haarzakjes of zweetklieren in centrum wond langzaam (soms niet) genezend

7

8 Cijfers Prevalentie actief/genezen ulcus 1% Dat zijn circa mensen Waarvan ongeveer een actief ulcus hebben 50% genezing <4mnd 20% genezing >2jr Hoge kosten voor de maatschappij!

9

10

11

12

13 Factoren van invloed? Wondklimaat Lichamelijke conditie Niet roken, beperkt alcohol Balans rust/activiteit Voeding Circulatie en zuurstofvoorziening weefsels Veneus Arterieel Motivatie patient, pijnbestrijding, medicatie

14 Beschrijving ulcus locatie grootte (lengte x breedte) diepte (mm, cm) aspect zwarte necrose gele necrose / fibrinebeslag rood granulatie weefsel omgevende huid hyperkeratose hyperpigmentatie oedeem erytheem eczeem atrofie blanche

15 zwart necrotisch weefsel geel gele necrose, fibrine, vet, bindweefsel, exsudaat rood granulatieweefsel

16 Frequente oorzaken Veneus Arterieel Diabetes 50% 20% 20% 10% overige oorzaken

17 Veneus

18 Veneus

19

20 Kuitspierpomp Oppervlakkig/diep

21 Veneus: oorzaak niet goed werkende of afwezige kleppen

22 Spataderen

23 Pitting oedeem

24 Hyperpigmentatie

25 Dermato- et liposclerosis

26 Corona flebectatica

27 Atrophie blanche

28 Eczeem Hyperkeratose

29 Veneus: klachten Niet altijd klachten Cosmetisch Moe, zwaar en loom gevoel Jeuk en tintelingen Rusteloze benen Krampen Oedeem Toename bij warm weer, lang staan, gedurende de dag

30 Veneus: risicofactoren Leeftijd Aanleg Hormonale factoren Zwangerschap Trombosebeen Operaties en ongevallen Overgewicht Roken Staand werk

31 Veneus: diagnostiek Veneuze echo duplex

32 Therapie: COMPRESSIE!!

33 Zwachtelen of TEK Goed aangelegde korte-rek zwachtel: hoge werkdruk ( 80 mmhg) lage rustdruk (< 50 mmhg) Therapeutisch elastische kous (TEK): rondbrei of vlakbrei? AD of AG? Klasse? Drukklasse mmhg I II III IV > 49

34 Therapie: operatief Operatief ingrijpen Sclerocompressie therapie Ambulante flebectomie (Muller) Endovasculair / stripping

35 Wondbedekkers overmatig wondvocht afvoeren + goed klimaat (absorberende) gazen natte gazen (NaCl) natte antiseptische gazen (bv met EUSOL) vetgazen hydrogels zilververbanden wondreinigende gels (bv prontosan) honingproducten hydrocolloidverbanden (bv duoderm) hydrofiber (bv aquacel) xerogels / alginaatverbanden (bv algisite) schuimverbanden (bv cutimed silc) siliconenverbanden (bv mepitel) maden, VAC-pomp etc etc.

36 Bewezen effectief? effectiviteit hoeft niet aangetoond te worden kwaliteitseisen productie & veilig? CE keurmerk Veel variabelen in wondgenezing: grote studies! Moeilijk te onderzoeken wat voor welke wond effectief is De studies die er zijn: belabberde kwaliteit te kleine patiëntgroepen gesponsord door fabrikanten

37 Arterieel: slagadervernauwing

38 Arterieel: klinisch beeld zwarte necrose - diep, grillig - diverse lokaties koude voet pijnlijk - pulsaties niet palpabel vertraagde capillary refill

39 Arterieel: klachten pijn geen pijn pijn bij lopen (etalagebenen / claudicatio) rust- en nachtpijn bleke huid haarverlies benen koude voeten en tenen nageldystrofie

40 Arteriële insufficiëntie: risicofactoren leeftijd roken hypertensie overgewicht diabetes hypercholesterolemie

41 Arterieel: diagnostiek compleet vaat onderzoek huidtemperatuur, capillary refill, pulsaties enkel-arm index (EAI); soms teendrukmeting Verwijzen vaatchirurg arteriele echo duplex angiografie

42 Enkel Arm Index EAI = syst bloeddruk enkel / syst bloeddruk arm EAI < 0,9: perifeer arterieel vaatlijden EAI < 0,8: vrijwel altijd claudicatio EAI < 0,5: pijn in rust (kritische ischaemie) EAI >> 1: slagaderen niet comprimeerbaar diabetes? teendrukmeting

43 Therapie?

44 Therapie Dotteren Omleiding (bypass)

45 voor dotterprocedure 4 dagen na dotteren

46 Arterieel: zwachtelen??? Werkdruk zwachtel 80 mmhg Systolische RR < 80 mmhg pijn bij lopen met zwachtel In praktijk bij EAI < 0,8: verergering claudicatio patient komt stoel niet uit dus geen ambulante compressietherapie

47 Wanneer wel/niet zwachtelen? Richtlijn ulcus cruris: advies om EAI te doen Maar geen duidelijk advies wanneer niet zwachtelen EAI 0,8 1,0 (zonder claudicatio): 1 e keer mild zwachtelen op korte termijn controle EAI < 0,8 of EAI 0,8-1,0 (met claudicatio) of EAI >>1: in principe niet zwachtelen

48 Wanneer wel/niet zwachtelen? Cardiale problematiek!

49 Veneus Arterieel beperkte diepte afgeronde vormen gele necrose laag op onderbeen, vooral rond malleoli pijnlijk pijn bij hoogleggen veneuze symptomen pitting oedeem hyperpigmentatie atrofie blanche hyperkeratose corona flebectatica diepgaande necrose grillig zwarte necrose onderbeen, scheenbeen, voet, hiel, tenen zeer pijnlijk pijn bij hoogleggen arteriële symptomen koele voeten vertraagde capillary refill zwakke / afwezige pulsaties claudicatieklachten (etalagebenen) EAI 0.8 of hoger EAI < 0.5

50 Diabetische voet Belangrijkste oorzaken ulcera neuropathie 70 % kapotte zenuwuiteindes perifeer arterieel vaatlijden 15 % verstopte slagadertjes allebei 15 %

51 Diabetisch ulcus: klinisch beeld necrose op drukplek tgv schoeisel

52 Cave infectie vaker wondinfectie, vaker huidinfecties correlatie met glucose spiegels infecties verlopen ernstiger (cave botinfectie)

53 Therapie wegnemen van elke druk op de wond zo nodig antibiotica agressief chirurgisch wondtoilet vaatomleiding indien nodig

54 En de overige 10%?

55 12 jaar bestaand chronisch ulcus bij vrouw met diabetes en CVI. Wordt langzaam groter. Wat zou de oorzaak kunnen zijn?

56 Plaveiselcelcarcinoom

57 Jichtulcus

58 Pyoderma gangrenosum

59 Wanneer zeldzame oorzaak overwegen? Wanneer overleggen of actie? atypisch aspect van het ulcus bij tekenen infectie eventueel kweken en antibiotica atypisch beloop goede therapie, maar genezing blijft uit onderliggende (interne) ziekte langdurig bestaan (maligniteit?) biopt

60 Take home message Denk altijd na over de oorzaak van een ulcus Het merendeel is veneus, arterieel of diabetes Maar overweeg ook andere oorzaak Onderneem actie bij afwijkend beloop of beeld Niet/mild zwachtelen bij arteriële insufficiëntie of cardiale problematiek

61 Dank voor de aandacht! Presentatie gebaseerd op presentatie J.G. Geerdink