Gezondheid op Peil. in Pijnacker-Nootdorp - Kernboodschappen voor lokaal beleid

Transcriptie

1 Gezondheid op Peil in Pijnacker-Nootdorp - Kernboodschappen voor lokaal beleid

2 De GGD Zuid-Holland West is de gemeenschappelijke gezondheidsdienst voor alle inwoners van de gemeenten Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer. Wassenaar Leidschendam- Voorburg Zoetermeer Rijswijk Pijnacker- Nootdorp Westland Delft Midden- Delfland

3 Gezondheid op Peil in Pijnacker-Nootdorp Kernboodschappen voor lokaal beleid GGD Zuid-Holland West Postbus AB Zoetermeer T (079) E info@ggdzhw.nl W 1

4 Colofon Dit rapport is een onderdeel van de regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning (rvtv) regio Zuid-Holland West. Het is een uitgave van de GGD Zuid-Holland West in samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Bij de ontwikkeling van deze publicatie hebben wij dankbaar gebruik mogen maken van de teksten uit de Lokale Kernboodschappen van de rvtv GGD Rotterdam-Rijnmond Maart 2011 Redactie: R. Remeeus, R.J. Beuker, J.E. Brussee-Lasschuijt en S.A. ten Wolde Productiebegeleiding: C.C. Kliphuis Vormgeving: Designwise, Leiderdorp Drukwerk: Drukkerij De Swart, Den Haag GGD Zuid-Holland West Postbus AB Zoetermeer T (079) info@ggdzhw.nl W 2

5 Inhoud 1. Bevindingen en aanbevelingen 5 2. Inleiding 7 3. De inwoners van de gemeente Pijnacker-Nootdorp 9 4. Kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid 15 Literatuur, gegevensbronnen en websites 32 Definities 34 Afkortingen 39 Bijlage: Gezondheidsprofiel van de gemeente Pijnacker-Nootdorp 41 3

6 4 GEZONDHEID OP PEIL IN PIJNACKER-NOOTDORP

7 1. Bevindingen en aanbevelingen De uitkomsten van de integrale analyse hebben geleid tot de volgende bevindingen en aanbevelingen voor het gezondheidsbeleid in Pijnacker-Nootdorp: De gezondheid van de inwoners van Pijnacker-Nootdorp is vergelijkbaar met de regio. Huiselijk geweld is een maatschappelijk probleem en komt ook voor in Pijnacker-Nootdorp. Niet alleen opvang van slachtoffers, maar ook preventie is nodig. Burgers van Pijnacker-Nootdorp met een lage sociaal-economische status leven vaker ongezond. Een brede en vernieuwde aanpak is nodig. Het alcoholgebruik in Pijnacker-Nootdorp is zorgwekkend. Een integrale preventieve aanpak is noodzakelijk. Overgewicht is een hardnekkig probleem in Pijnacker-Nootdorp. Een intensieve en langdurige aanpak is nodig. Een deel van de jeugd in Pijnacker-Nootdorp heeft psychosociale problemen. Preventie kan al op jonge leeftijd beginnen. Het percentage rokers in Pijnacker-Nootdorp is lager dan in de andere gemeenten in Zuid-Holland West maar er is nog veel gezondheidswinst te behalen. Het bereik van de interventies kan verhoogd worden. Een gezondere leefomgeving is van belang voor de gezondheid. Meer groen, minder luchtverontreiniging, beter binnenmilieu en minder geluidshinder kunnen de gezondheid positief beïnvloeden in Pijnacker-Nootdorp. Samenhang in preventie en curatie levert nog meer (gezondheids)winst op! Deze kernboodschappen oftewel de bevindingen en aanbevelingen hebben betrekking op het bevorderen van de gezondheid. Hier kan op verschillende manieren aan worden gewerkt. Op de eerste plaats door acties vanuit de gezondheidssector, wijkgericht en met lokale partners, specifiek gericht op de gezondheid. Daarnaast kan de gezondheidssector samenwerken met andere (beleids)sectoren om de gezondheid te bevorderen. Tot slot kunnen acties buiten de gezondheidssector, die niet zijn gericht op gezondheid, daar wel een positief effect op hebben. Acties gericht op arbeidsparticipatie zijn hiervan een voorbeeld. Gemeenten die werk maken van gezondheid vragen zich niet alleen af hoe goede interventies in te zetten en te bekostigen zij, maar kijken ook meer en meer hoe bestaande geldstromen effectiever zijn in te zetten om gezondheid te bevorderen. In hoofdstuk 4 worden de kernboodschappen uitgebreid toegelicht. 5

8 6 GEZONDHEID OP PEIL IN PIJNACKER-NOOTDORP

9 2. Inleiding Gemeenten krijgen een steeds grotere rol in het volksgezondheidsbeleid. De Wet publieke gezondheid (Wpg) schrijft voor dat gemeenten elke vier jaar hun volksgezondheidsbeleid vaststellen. Daarnaast zijn gezondheid en zorg belangrijke onderwerpen onder andere in de Wet Maatschap-pelijke Ondersteuning (Wmo) en in het jeugdbeleid van de gemeente. Budgetten zijn beperkt, dus gemeenten moeten keuzes maken. Ze willen die keuzes zoveel mogelijk baseren op inzicht in de lokale gezondheidssituatie. Dat is ook wat de Wpg voorschrijft. De GGD Zuid-Holland West heeft de kennis en expertise om lokale gezondheidsinformatie te bieden en om gemeenten goed onderbouwde beleidsadviezen te geven. De GGD Zuid-Holland West doet dit voor het eerst op basis van een integrale analyse van de beschikbare gegevens over de gezondheidssituatie in de gemeente. Deze gegevens worden gebundeld en in samenhang gepresenteerd. Naast deze publicatie is er ook een regionaal rapport en een website. Deze drie producten vormen samen de regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning (rvtv) Zuid-Holland West. Ze schetsen een regionale en lokale beleidsbasis, de bouwstenen voor het formuleren van (gezondheids)beleid, vergelijkbaar met de landelijke Volks - gezondheid Toekomst Verkenning die het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) elke vier jaar opstelt als basis voor het rijksbeleid op het terrein van de volksgezondheid. De producten van de regionale VTV Zuid-Holland West zijn ook te down - loaden via de website van de GGD Zuid-Holland West: Het regionaal rapport Gezondheid op peil in Zuid-Holland West is het samenvattend rapport waarin de huidige gezondheidstoestand van de regio Zuid-Holland West wordt beschreven en waarbij een vergelijking plaatsvindt van landelijke, regionale en lokale gezondheidscijfers. De website, het regionale kompas ( bevat veel informatie over de gezondheid, achtergrondinformatie en informatie over interventiemogelijkheden in de regio Zuid-Holland West. Deze website wordt regelmatig aan - gevuld met nieuwe informatie en actuele cijfers. De GGD Zuid-Holland West heeft de intentie om elke vier jaar een regionale VTV op te stellen. Deze rapportage is het resultaat van een integrale analyse van gegevens over de gezondheid in Pijnacker-Nootdorp. De belangrijkste bevindingen zijn vertaald in een beperkt aantal kernboodschappen voor gezondheidsbeleid. Vanwege de haalbaarheid is een selectie gemaakt van kernboodschappen. In het regionaal rapport Gezondheid op peil in Zuid-Holland West zijn nog veel meer onderwerpen uitgewerkt, zoals bijvoorbeeld de Wmo, de vaccinatiegraad in de regio en mantelzorg. In het Gezondheidsprofiel van Pijnacker-Nootdorp worden ook allerlei cijfers gepresenteerd die verder niet besproken worden. Deze publicatie is vooral bedoeld voor de beleidsmakers, bestuurders en raadsleden van Pijnacker-Nootdorp maar ook voor de uitvoerders en andere belanghebbenden op het terrein van volksgezondheid en welzijn. Het geeft antwoord op vragen als: 7

10 Wat zijn de belangrijkste gezondheidsproblemen? Waarom zijn dit problemen? Waar liggen mogelijkheden voor verbetering? Leeswijzer Dit rapport met kernboodschappen voor Pijnacker-Nootdorp is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 1 worden de bevindingen en aanbevelingen weergegeven. In hoofdstuk 2 is toegelicht wat de regionale VTV Zuid-Holland West is. Hoofdstuk 3 brengt de bevolking van Pijnacker-Nootdorp in kaart. In hoofdstuk 4 zijn de uitkomsten van de integrale analyse omgezet in kernboodschappen, passend bij de specifieke gezondheidssituatie van de bevolking van de gemeente. De kernboodschappen worden toegelicht en mogelijk toekomstig beleid met betrekking tot het betreffende onderwerp wordt beschreven. Deze publicatie eindigt met een overzicht van gebruikte literatuur en een verklaring van gebruikte definities en afkortingen. In de bijlage is een uitgebreid gezondheidsprofiel van Pijnacker-Nootdorp opgenomen. De basis voor dit gezondheidsprofiel zijn de gegevensbronnen die ook gebruikt zijn bij het schrijven van het regionaal rapport Gezondheid op peil in Zuid-Holland West. In dit gezondheidsprofiel worden percentages weergegeven van diverse gezondheidsindicatoren. Waar mogelijk wordt een vergelijking gemaakt met regionale en/of landelijke cijfers. 8

11 3. De inwoners van de gemeente Pijnacker-Nootdorp Pijnacker-Nootdorp behoort tot de Randstad-gemeenten rond Den Haag en maakt deel uit van de stadsregio Haaglanden. De gemeente ontstond in 2002 door een fusie tussen de voormalige gemeenten Pijnacker en Nootdorp en bestaat uit drie kernen (Delfgauw, Nootdorp en Pijnacker). De buurtschap Oude Leede wordt gerekend tot de kern Delfgauw en de buurtschap Vlieland tot de kern Pijnacker. De gemeente zal in de toekomst groeien naar een inwoner aantal van door Vinex-locaties in Nootdorp (Ypenburg), Pijnacker (Pijnacker-zuid) en Delfgauw (Emerald). Om een indruk te krijgen van de inwoners van Pijnacker-Nootdorp wordt in dit hoofdstuk informatie over de bevolkingssamenstelling gegeven. Dit hoofdstuk gaat in op diverse aspecten van de demografie die een relatie kunnen hebben met de gezondheid zoals de leeftijdsopbouw, de sociaal-economische status en de bevolkingsprognose. 9

12 Pijnacker-Nootdorp is een jonge gemeente Pijnacker-Nootdorp had op 1 januari inwoners. In figuur 2.1 is de demografische opbouw van Pijnacker-Nootdorp te zien. In vergelijking met Nederland zijn in Pijnacker-Nootdorp de leeftijdsgroepen 0-19 jaar en jaar relatief groot en de leeftijdsgroepen jaar en 50 jaar en ouder relatief klein. Hierdoor is in Pijnacker-Nootdorp de groene druk hoger dan in Nederland (52% tegenover 39%); de grijze druk is juist lager dan in Nederland (19% tegenover 25%). Figuur 2.1: Demografische opbouw in Pijnacker-Nootdorp op 1 januari 2010 (Bron: CBS-StatLine 2010). 95 plus jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr 5-9 jr 0-4 jr 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% mannen vrouwen referentielijn van Nederland 10

13 Weinig allochtonen in Pijnacker-Nootdorp Van de inwoners van Pijnacker-Nootdorp is 17% allochtoon; 9 procent van de bevolking heeft een niet-westerse herkomst (figuur 2.2). In Pijnacker-Nootdorp wonen in vergelijking met Nederland (20%) relatief weinig allochtonen. Figuur 2.2: Etniciteit van de inwoners van Pijnacker-Nootdorp op 1 januari 2010 (Bron: CBS-StatLine 2010). Etniciteit van de inwoners Niet-westerse allochtonen 8% Westers allochtoon Turkije 1% 3% Overige niet-westerse allochtonen 9% Niet-westers allochtoon 83% Autochtoon Suriname 3% 1% 1% Marokko Ned. Antillen en Aruba Veel hoogopgeleide burgers in Pijnacker-Nootdorp In Pijnacker-Nootdorp wonen in vergelijking met Nederland relatief veel hoogopgeleide mensen (33% versus 26%, zie figuur 2.3). Figuur 2.3: Onderwijsniveau van de beroepsbevolking (15-65 jaar) van Pijnacker-Nootdorp, Zuid-Holland West en Nederland in 2007/2009 (Bron: CBS-StatLine). 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% lbo/vbo/vmbo, mulo/mavo havo, vwo, mbo hbo, universiteit Pijnacker-Nootdorp Zuid-Holland West Nederland 11

14 Hogere sociaal-economische status in Pijnacker-Nootdorp Het gemiddeld besteedbaar inkomen per inwoner in Pijnacker-Nootdorp bedraagt euro. Dit is hoger dan in Nederland waar dit euro bedraagt.van de inwoners van Pijnacker-Nootdorp ontvangt 8% een uitkering voor arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of algemene bijstand. Dit is lager dan landelijk (13%). Het percentage eenpersoonshuishoudens in Pijnacker-Nootdorp is 22%; dit is lager dan gemiddeld in Nederland (36%). 48 procent van de huishoudens bestaat uit meerpersoonshuishoudens met kinderen (Nederland: 35%). Twee procent van de kinderen woont in een uitkeringsgezin. Dit is lager dan gemiddeld in Nederland (5%). Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) berekent de sociaal-economische status (ses) van inwoners van gebieden in Nederland. De ses-score wordt ingedeeld in zeven groepen, oplopend van lage naar hoge status (SCP, 2006). In figuur 2.4 is de statusscore te zien voor Pijnacker-Nootdorp. Twee postcodegebieden in Pijnacker-Nootdorp hebben een hoge statusscore (Klapwijk/Tolhek en Delfgauw). De andere twee postcodegebieden hebben een gemiddelde en een midden-hoge status - score. Er zijn in Pijnacker-Nootdorp geen postcodegebieden met een lage statusscore. Figuur 2.4: Statusscore per vierpositie postcodegebied in Pijnacker-Nootdorp in 2006 (Bron: SCP 2006, bewerkt door RIVM). Statusscore zeer laag laag midden-laag gemiddeld midden-hoog hoog zeer hoog 12

15 Sterke vergrijzing verwacht in Pijnacker-Nootdorp De omvang van de bevolking van Pijnacker-Nootdorp zal in de komende jaren toenemen van ongeveer inwoners in 2010 naar ongeveer inwoners in 2020 (figuur 2.5). Uit de figuur blijkt dat de gemeente de komende jaren te maken krijgt met een vergrijzende bevolking, zowel in de leeftijdsgroep 65- tot en met 74-jarigen als in de leeftijdsgroep 75 jaar en ouder. Deze groepen zullen met respectievelijk 51% en 60% toenemen. Ook de leeftijdsgroep 55- tot en met 64-jarigen neemt toe (49%). In vergelijking met Nederland is de mate van vergrijzing in Pijnacker-Nootdorp relatief hoog. Figuur 2.5: Prognose leeftijdsopbouw bevolking Pijnacker-Nootdorp, (Bron: CBS-StatLine 2010) jr jr jr jr jr 75+ jr 13

16 14 GEZONDHEID OP PEIL IN PIJNACKER-NOOTDORP

17 4. Kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid In dit hoofdstuk worden de belangrijkste bevindingen over de gezondheid van inwoners van Pijnacker-Nootdorp gepresenteerd, die geresulteerd hebben in een aantal kernboodschappen voor het lokaal gezondheidsbeleid. Elke kernboodschap wordt toegelicht en - daar waar aan de orde - wordt mogelijk toekomstig beleid van Pijnacker-Nootdorp beschreven. De gezondheidstoestand van de inwoners wordt beschreven aan de hand van beschikbare enquêtegegevens, zoals de Gezondheidsenquetes (Kinderen, Jongeren, Volwassenen en Ouderen) van de GGD Zuid-Holland West. Daarnaast zijn cijfers uit registraties gebruikt, zoals sterftecijfers en gegevens over huiselijk geweld. Waar mogelijk worden de cijfers van Pijnacker-Nootdorp vergeleken met het gemiddelde van de GGDregio en met landelijke cijfers. Meer kwantitatieve gegevens zijn te vinden in de bijlage Gezondheidsprofiel van Pijnacker-Nootdorp. Bij sommige kernboodschappen worden, (mogelijk bruikbare) interventies genoemd, die hier verder niet worden beschreven. Er bestaat een uitgebreide landelijke database (de I-database van het Centrum Gezond Leven, met een beschrijving van de meest effectief gebleken interventies die gemeenten kunnen inzetten bij het aanpakken van gezondheidsproblemen. Via het loket gezond leven is ook de handreiking Gezonde Gemeente te vinden. Deze handreiking biedt concrete handvatten om de thema s roken, overgewicht, depressie, alcohol en seksuele gezondheid, op te nemen in lokaal beleid én om te zetten in uitvoeringsprogramma s. De beschreven gezondheidsproblemen laten zich, vanwege hun complexiteit, echter niet vatten in standaard oplossingen. Het gaat veelal om combinaties van interventies met maatregelen en voorzieningen die passen bij de lokale situatie. De genoemde voorbeelden geven een oplossingsrichting aan. Gemeenten die werk maken van gezondheid vragen zich niet alleen af hoe goede interventies in te zetten en te bekostigen zijn, maar kijken ook meer en meer hoe bestaande geldstromen effectiever zijn in te zetten om gezondheid te bevorderen (ten Dam, 2010). De effectiviteit van preventie kan worden verhoogd door verschillende methoden in samenhang in te zetten, samen te werken met verschillende beleidssectoren (integraal gezondheidsbeleid) en partijen (waaronder gemeente en zorgverzekeraars). Ook kan de effectiviteit van preventie worden verhoogd door een planmatige aanpak, het inzetten van bewezen effectieve interventies en een grondige evaluatie. 15

18 De gezondheid van de inwoners van Pijnacker-Nootdorp is vergelijkbaar met de regio. De gemiddelde levensverwachting bij de geboorte voor mannen uit Pijnacker-Nootdorp is 80 jaar en voor vrouwen 84 jaar. Dit is iets hoger dan de gemiddelde Nederlandse levensverwachting (mannen 78 jaar en vrouwen 82 jaar). De totale sterfte in Pijnacker- Nootdorp is lager dan die in Nederland. In Pijnacker-Nootdorp is dit 63,0 per inwoners en landelijk is dit 72,1 per inwoners. De belangrijkste doodsoorzaken zijn kanker, hart- en vaatziekten en ziekten van de ademhalingsorganen. De ervaren gezondheid van inwoners van Pijnacker-Nootdorp is in vergelijking met de andere gemeenten in de regio hoog. In Pijnacker-Nootdorp ervaart 91% van de volwassenen en 78% van de ouderen hun gezondheid als goed tot uitstekend. Regionaal is dit respectievelijk 88% en 74%. Vrijwel alle jongeren van 12 tot en met 18 jaar in Pijnacker- Nootdorp ervaren hun gezondheid als goed tot heel goed (93%). In Pijnacker-Nootdorp heeft ruim één op de tien volwassenen en 17% van de ouderen psychische klachten. Bijna vier op de tien volwassenen hebben een matig tot hoog risico op het ontwikkelen van een angststoornis of depressie. Het percentage inwoners dat aangeeft minstens één chronische ziekte of aandoening te hebben, is in Pijnacker-Nootdorp vergelijkbaar met gemiddeld in de regio. Bijna de helft van de 19- tot en met 64-jarigen en ruim vier op de vijf 65-plussers geeft aan minstens één ziekte of aandoening te hebben. Van de 12- tot en met 18-jarigen geeft 32% aan minstens één chronische ziekte of aandoening te hebben. De grootste ziektelast wordt gevormd door coronaire hartziekten, beroerte, angststoornissen, depressie, diabetes mellitus, COPD, artrose en longkanker. Voor mannen zijn daarnaast nog suïcide(poging) en letsels door privé-ongevallen belangrijke bronnen voor ziektelast, terwijl voor vrouwen borstkanker en dementie de top tien volmaken (Hoeymans, 2010). Ziekten met een hoge ziektelast maar wel beïnvloedbaar door gezonder te gaan leven zijn onder andere coronaire hartziekten, diabetes, longkanker en COPD. Gezondheid is meer dan de afwezigheid van ziekte. Aanleg, leefstijl, omgeving en de beschikbaarheid van gezondheidszorg bepalen iemands gezondheid. Elke persoon is primair verantwoordelijk voor de eigen gezondheid. De gemeente ondersteunt haar burgers in het houden en krijgen van een goede gezondheid. Dat geldt voor alle leeftijdsgroepen, jongeren, volwassenen en ouderen. Jongeren krijgen extra aandacht omdat het belangrijk is vroegtijdig gezond gedrag aan te leren. Eenmaal verkeerd aangeleerd gedrag is moeilijk weer te veranderen. Met preventie is nog aanzienlijke gezondheidswinst te boeken, vooral via het bevorderen van een gezonde leefstijl met aandacht voor de fysieke en sociale omgeving. Groepen met gezondheidsachterstand krijgen extra aandacht om hun achterstandspositie in gezondheid te verkleinen. 16

19 Pijnacker-Nootdorp wil een nota lokaal gezondheidsbeleid opstellen die zich zal richten op de gezondheid van alle inwoners, op het behalen van lokale gezondheidswinsten en op kwetsbare groepen in de gemeenschap. Een gecombineerde inzet van de gezondheidssector samen met beleidsterreinen zoals Wmo, veiligheid, verkeer, huisvesting of onderwijs is noodzakelijk om deze gezondheidswinst daadwerkelijk te kunnen boeken. 17

20 Huiselijk geweld is een maatschappelijk probleem en komt ook voor in Pijnacker-Nootdorp. Niet alleen opvang van slachtoffers, maar ook preventie is nodig. Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer gepleegd is. Onder geweld wordt de aantasting van de persoonlijke integriteit verstaan met daarbij een onderscheid tussen psychisch en lichamelijk geweld (waaronder seksueel geweld en ongewenste seksuele toenadering). Kindermishandeling of mishandeling van ouderen vallen hier ook onder. De huiselijke kring van het slachtoffer bestaat uit (ex-)partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden. Het begrip huiselijk betreft hier de relatie tussen dader en slachtoffer en niet de locatie. Een belangrijk kenmerk van huiselijk geweld is de omstandigheid dat dader (pleger) en slachtoffer vaak - en soms noodgedwongen - deel blijven uitmaken van elkaars leefomgeving. Vaak is er sprake van een verstoorde machtsverhouding. Bij ouderenmishandeling gaat het naast de vormen die genoemd zijn bij huiselijk geweld ook om andere gevolgen van geweld: verwaarlozing, financiële uitbuiting en schending van rechten. In Pijnacker-Nootdorp geeft 5% van de inwoners van 19 tot en met 64 jaar aan ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. Van de 65-plussers in Pijnacker-Nootdorp geeft 2% aan ooit slachtoffer te zijn geweest. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de andere gemeenten in Zuid-Holland West. In 2009 zijn bij het Steunpunt Huiselijk Geweld 10 nieuwe meldingen binnengekomen. De aanpak van huiselijk geweld beslaat de hele keten van preventie en signalering tot interventies en nazorg, en is gericht op het beschermen en versterken van het hele (gezins)systeem (slachtoffers, kinderen en plegers). Op 1 januari 2009 is de Wet tijdelijk huisverbod in werking getreden. Deze wet geeft de burgemeester de bevoegdheid om een huisverbod op te leggen aan degene van wie een dreiging van huiselijk geweld uitgaat. Doel hierbij is om vroegtijdig op te treden om huiselijk geweld te stoppen en te voorkomen. In de nota Implementatie Wet tijdelijke huisverbod geeft Pijnacker-Nootdorp aan hoe de wet in de gemeente geïmplementeerd wordt. Iedereen die direct of indirect met huiselijk geweld te maken heeft, kan zich melden tot het Steunpunt Huiselijk Geweld DWO. Het Steunpunt is tijdens werkdagen van 9 tot 17 uur bereikbaar voor iedereen in Delft, Pijnacker-Nootdorp, Westland en Midden-Delfland, die te maken heeft met huiselijk geweld, dus slachtoffers, plegers en degenen uit hun omgeving die zich zorgen maken. 18

21 Naar verwachting treedt in het voorjaar 2011 de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling in werking. In deze wet wordt aan organisaties en zelfstandige beroepsbeoefenaren de plicht opgelegd om een meldcode te hanteren voor huiselijk geweld en kindermishandeling. De meldcode bevat een stappenplan en leidt de beroepskracht door het proces vanaf het moment dat hij signaleert tot aan het moment dat hij eventueel een beslissing neemt over het doen van een melding. De stappen maken de beroepskracht duidelijk wat er van hem wordt verwacht bij signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling. Tenslotte is preventie van belang. Het gaat hierbij onder meer om doelgroepspecifieke campagnes, voorlichting en preventieprogramma s. Een goed voorbeeld is de campagne Omdat je altijd iets kunt doen. Met deze campagne wordt een beroep gedaan op de inwoners van de gemeenten in de regio Den Haag. De campagne wil duidelijk maken dat het niet meer acceptabel is om weg te kijken en niets te doen tegen (het vermoeden van) huiselijk geweld. Zie ook 19

22 Burgers van Pijnacker-Nootdorp met een lage sociaal-economische status leven vaker ongezond. Een brede en vernieuwde aanpak is nodig. Ongezondheid en ongezond gedrag komt meer voor bij lage sociaal-economische groepen. In Pijnacker-Nootdorp is de sociaal-economische status weliswaar hoger dan gemiddeld in Nederland, toch zijn er in deze gemeente ook burgers in achterstandssituaties (mensen met een lage opleiding, mensen met een laag inkomen en mensen met een niet-westerse herkomst). Zij wonen vaker in een ongunstige fysieke omgeving (minder gezond binnenen buitenmilieu) en hebben vaker een ongezondere leefstijl. 1. Laagopgeleiden in Nederland leven zes jaar korter dan laagopgeleiden. 2. Laagopgeleiden in Zuid-Holland West ervaren hun gezondheid vaker als matig of slecht dan hoogopgeleiden (19 versus 6%) en hebben vaker 3 of meer chronische aandoeningen (16 versus 6%). 3. Ook zijn laagopgeleiden vaker psychisch matig of ernstig ongezond dan hoogopgeleiden (11 versus 5%) en zijn ze vaker ernstig eenzaam (11 versus 6%). 4. Laagopgeleiden hebben vaker dan hoogopgeleiden overgewicht (52 versus 39%) en roken vaker (34 versus 19%). 5. Voor niet-westerse allochtonen zijn soortgelijke verschillen te zien ten opzichte van autochtonen. De komende jaren zullen partnerorganisaties meer gaan samenwerken om de regionale visie op het voorkomen en terugdringen van gezondheidsverschillen verder te verfijnen. Hierbij zal ook aandacht zijn voor burgers die een beroep doen op de sociaal medische advisering of op de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ). Het uitvoeren van gangbare best practices en effectieve interventies die ontwikkeld zijn om gezondheidsverschillen bij bepaalde doelgroepen terug te dringen is belangrijk. Het in samenspraak met gemeenten kijken naar interventies op maat is nodig omdat interventies vaak niet voldoende toegesneden zijn. Mogelijk uitgangspunt hierbij kan het concept Sociale marketing zijn waarbij commerciële marketing concepten en technieken worden toegepast om positieve maatschappelijke of sociale veranderingen te realiseren. De activiteiten die in dit kader worden uitgevoerd, zijn gericht op het veranderen van gewoonten en voorkeuren van individuen, ter vergroting van hun eigen welzijn of dat van de maatschappij Veel preventieactiviteiten blijken vooral effect te hebben bij mensen met een hogere sociaal-economische status, waardoor de sociaaleconomische verschillen de afgelopen jaren groter zijn geworden. Daarom zal, in samenwerking met betrokken partijen waar mogelijk, deelgenomen worden aan pilotonderzoek om nieuwe interventies te evalueren. Monitoren blijft belangrijk om het up-to-date houden van regionale kennis over gezondheidsverschillen en de determinanten van gezondheidsverschillen via de gezondheids - enquêtes, OGGZ-monitor en gericht toegepast onderzoek. 20

23 Het verdient aanbeveling om het terugdringen van gezondheidsverschillen als een expliciete doelstelling op te nemen in de nota lokaal gezondheidsbeleid. Een wijkgerichte aanpak in nauwe samenwerking met de doelgroep en lokale partners geeft daarbij het beste resultaat. Naast het inzetten van interventies bij specifieke doelgroepen is het terugdringen van bijvoorbeeld schoolverzuim, het voltooien van een opleiding en snelle deelname aan de arbeidsmarkt van groot belang. 21

24 Het alcoholgebruik in Pijnacker-Nootdorp is zorgwekkend. Een inte - grale preventieve aanpak is noodzakelijk. Het percentage volwassenen dat overmatig drinkt (zie Definities, Overmatig alcoholgebruik) is in Pijnacker-Nootdorp 11%. Regionaal is dit 13%. Van de ouderen in Pijnacker-Nootdorp drinkt 16% overmatig alcohol (Zuid-Holland West: 17%). Onder jongeren in Pijnacker-Nootdorp wijkt het alcoholgebruik niet veel af van het gemiddelde van de regio ZHW. In Pijnacker-Nootdorp had 18% van de 12- tot en met 15-jarigen recent gedronken (gelijk aan de regio). Het percentage 16- tot en met 18-jarigen in Pijnacker-Nootdorp dat recent heeft gedronken, is met 76% eveneens vergelijkbaar met de regio (75%). Het overmatig alcoholgebruik onder jongeren is wel hoger dan in de regio: zes op de tien (62%) van de 16- tot en met 18-jarigen in Pijnacker-Nootdorp doet aan binge-drinken (ZHW: 51%). De schadelijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik zijn talrijk. Alcoholgebruik heeft invloed op alle organen in het lichaam en hangt samen met ongeveer zestig aandoeningen (Kuunders & Van Laar, 2009). Er zijn aanwijzingen dat het drinken van (grote hoeveel - heden) alcohol als je nog in de groei bent extra schadelijk is en een negatief effect heeft op de ontwikkeling van de hersenen. Tot slot geldt dat hoe jonger kinderen met alcohol in aanraking komen, hoe groter de kans op overmatig gebruik en verslaving op latere leeftijd. Oudere mensen verdragen alcohol over het algemeen slechter. Dit komt door allerlei veranderingen in het lichaam die ontstaan bij het ouder worden. Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot uiteenlopende lichamelijke en psychische klachten, zoals hoge bloeddruk, maagproblemen en depressie. Voor ouderen die slecht ter been zijn, verhoogt alcoholgebruik het risico op vallen. Ook kan alcohol de werking van medicijnen versterken of juist teniet doen. Gelet op de negatieve effecten van alcoholgebruik op jonge leeftijd is iedere alcoholdrinker onder de 16 er één te veel. Het doel van landelijk alcoholbeleid is daarom dat jongeren onder de 16 jaar geen alcohol drinken. Bovendien is er een discussie gaande om deze leeftijd te verhogen naar 18 jaar. Het streven is dat minder mensen lichamelijk of geestelijk afhankelijk zijn van alcohol en dat alcoholgebruik minder schadelijke gevolgen heeft in het gezin, op het werk, in het verkeer en in uitgaanssituaties. 22

25 Om effect te bereiken in het verminderen van schadelijk alcoholgebruik dient het lokaal alcoholbeleid gericht te zijn op (een combinatie van) vier pijlers: Publiek draagvlak door communicatie via de media, scholen en verenigingen. Regelgeving in relatie tot beschikbaarheid van alcohol, zoals sluitingstijden (bijvoorbeeld in de regio Kop van Noord-Holland waar het uitgaan vroeger op de avond begint en eerder eindigt, toelatingsbeleid en schenkbeleid van horecagelegenheden en alcoholvrije schoolfeesten). Handhaving van lokale regels en van landelijke wetgeving. Vroegsignalering en preventie. Bij ouderen is vroegtijdige signalering een belangrijk aandachtspunt; een alcoholprobleem wordt bij hen vaak slecht en laat herkend, zowel door de omgeving als door de professionals. In de deelnota Integraal Jeugdbeleid Gezin en Zorg geeft Pijnacker-Nootdorp aan te willen sturen op het verminderen van overmatig alcoholgebruik door jongeren omdat teveel alcohol schadelijk is voor de gezondheid en samen kan gaan met agressie, criminaliteit en problemen in de openbare orde. De gemeente wil bereiken dat het alcoholgebruik onder jongeren (boven de 16 jaar) is afgenomen en dat jongeren onder de 16 jaar het niet meer normaal vinden alcohol te drinken. Een goede mix van maatregelen en interventies, zoals bijvoorbeeld de gezonde school en genotmiddelen en het HALT-programma dragen bij aan het realiseren van deze doelstellingen. De mix van interventies kunnen ook uitgevoerd worden onder één naam zoals Delft doet met Lekker helder, 0% alcohol. Het beste is om hiermee aan te sluiten bij landelijke campagnes. 23

26 Overgewicht is een hardnekkig probleem in Pijnacker-Nootdorp. Een intensieve en langdurige aanpak is nodig. Van de kleuters in Pijnacker-Nootdorp heeft 7% overgewicht. Bij de 10- tot en met 11- jarigen is dit 11% en bij de 13- tot en met 14-jarigen 14%. Het percentage inwoners met (ernstig) overgewicht loopt op met de leeftijd; van 43% bij de 19- tot en met 64-jarigen tot 57% van de 65-plussers. Ernstig overgewicht (obesitas) komt voor bij 10% van de volwassenen en 12% van de senioren. Het percentage jeugdige inwoners met overgewicht in Pijnacker-Nootdorp is lager dan gemiddeld in Zuid-Holland West; toch gaat het om een aanzienlijk deel van de bevolking. Over het algemeen geldt dat overgewicht vaker voorkomt bij mannen en obesitas vaker bij vrouwen. Voeding en bewegen zijn belangrijke determinanten voor overgewicht. Van de jongeren ontbijt 9% minder dan 5 keer per week en 65% eet niet dagelijks fruit. Een derde van de inwoners van Pijnacker-Nootdorp van 19 tot en met 64 jaar voldoet niet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen, zie Definities, hiermee wijkt Pijnacker-Nootdorp nauwelijks af van de andere gemeenten in Zuid-Holland West (32 vs 33%). Van de inwoners van 65 jaar en ouder voldoet 36% niet aan deze norm (Zuid-Holland West: 41%). Overgewicht, met name ernstig overgewicht, hangt samen met meerdere chronische ziekten, zoals diabetes mellitus type 2 (suikerziekte), hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Ook hebben mensen met (ernstig) overgewicht vaker verschillende vormen van kanker, aandoeningen aan het bewegingsapparaat (artrose) en de ademhalingsorganen. Bovendien komen bij vrouwen met (ernstig) overgewicht menstruatiestoornissen en onvruchtbaarheid vaker voor (Visscher & Schoemaker, 2008). Daarnaast houdt overgewicht verband met het optreden van psychosociale problemen en een relatief groot verlies aan kwaliteit van leven (Voedingscentrum, 2008). Een kind met (ernstig) overgewicht kan gemakkelijk doelwit worden van pesterijen, een negatief zelfbeeld ontwikkelen en in een sociaal isolement raken. Bij de jeugd is het signaleren van overgewicht en obesitas in alle gemeenten een vast onderdeel van de preventieve gezondheidsonderzoeken van de Stichting Jeugdgezondheidszorg. De aanpak van overgewicht vraagt om een brede benadering van voeding- en beweeggedrag, die bestaat uit verschillende in samenhang uitgevoerde elementen: Individuele en groepsgerichte voorlichting en advies bijvoorbeeld door een diëtist. Het beschikbaar stellen van voorzieningen op het gebied van sport en bewegen en het bevorderen van het gebruik daarvan. Binnen de gemeente, op de werkplek en in scholen. Het zodanig inrichten van de omgeving, dat burgers veilig kunnen bewegen, spelen en sporten. Dat een wandeling of fietstocht aantrekkelijk is. Het zodanig inrichten van de omgeving, dat keuze voor gezonde voeding een gemakkelijke keuze is: gezonde voeding in automaten, voorlichting over en promotie van gezonde voeding in de lokale supermarkten. 24

27 Het Voedingscentrum adviseert een combinatie van interventies om optimaal effect te bewerkstelligen tegen de bestrijding van overgewicht, de zogenoemde LOCCOO combinatie (verbinding van Lesprogramma s, Omgevingsinterventies, Cursussen, Campagnes, Ondersteunend beleid/materiaal en Onderzoek/signalering). Interventies die in het kader van de aanpak van overgewicht uitgevoerd kunnen worden zijn: Lekker Fit! Een lesprogramma over voeding, bewegen en gezonde keuzes maken voor het basisonderwijs. Weet wat je eet. Een online lesprogramma van het Voedingscentrum. Voor kinderen en volwassenen bestaan er behandelingsprogramma s voor overgewicht, zoals Door Dik en Dun (8-12 jaar) en Sportief op Gewicht (volwassenen). Er ontbreekt een cursus voor jongeren (12-18 jaar) met (ernstig) overgewicht. De landelijke campagnes gericht op overgewicht van bijvoorbeeld het Voedingscentrum kunnen ook effect hebben op de inwoners van Pijnacker-Nootdorp. De gemeente zou deze campagnes lokaal kunnen ondersteunen. Er zijn diverse landelijke onderzoeken waaruit blijkt dat overgewicht een groot probleem is, zoals de Vijfde Landelijke Groeistudie (TNO jeugd). In dit kader zijn er diverse samenwerkingsafspraken en convenanten rondom overgewicht afgesloten, bijvoorbeeld het Convenant Gezond Gewicht. 25

28 Een deel van de jeugd in Pijnacker-Nootdorp heeft psychosociale problemen. Preventie kan al op jonge leeftijd beginnen. Bij een deel van de jeugd van Pijnacker-Nootdorp komen psychosociale problemen voor. In Pijnacker-Nootdorp heeft 11% van de 5- tot en met 11-jarigen en 3% van de 12- tot en met 18-jarigen een indicatie voor psychosociale problematiek. Van de 12- tot en met 18-jarigen heeft 12% in het afgelopen jaar gedacht aan suïcide. Aan deze gedachten gaan vaak: faalangst, gebrek aan sociale contacten/sociale vaardigheden, depressie, angststoornissen en echtscheiding vooraf. Psychische problematiek kan verregaande gevolgen hebben. Het hebben van een depressie op jonge leeftijd is bijvoorbeeld een belangrijke voorspeller voor het ontwikkelen van een depressie op latere leeftijd. Psychische problematiek belemmert het functioneren in het dagelijks leven en kan ernstige zelfdestructieve vormen aannemen, zoals suïcidaal gedrag. Ook kunnen psychische problemen vroeg in de levensloop van invloed zijn op de persoonlijke ontwikkeling van het kind, op de school- en beroepscarrière en uiteinde - lijk op de maatschappelijke positie die iemand zich kan verwerven. Gezien de mogelijke impact van dergelijke problemen is vroegtijdige onderkenning uitermate belangrijk (GGD Rotterdam-Rijnmond, 2008a). Psychisch gezond functioneren uit zich bij kinderen en jongeren in tevredenheid met hun leven, kunnen omgaan met tegenslagen, niet teveel druk ervaren om te presteren en een vriendenkring waarin ze zich thuis voelen. De twee belangrijkste typen van psychische problemen zijn emotionele problemen en gedragsproblemen. Als overkoepelende term voor alle vormen van psychische problemen spreekt men vaak over psychosociale problemen (Meijer & Schoemaker, 2008). Met het voorkomen van psychosociale problemen, waaronder depressie, is grote gezondheidswinst en ook maatschappelijke winst te behalen. Depressie beïnvloedt het dagelijkse leven op een negatieve manier, tast de kwaliteit van leven aan en veroorzaakt maatschappelijke kosten (behandel-, medicijn- en verzuimkosten). Als een kind op jonge leeftijd met een depressie kampt, kan dat negatieve effecten hebben op zijn school - prestaties en op de omgang met andere kinderen. In de deelnota Integraal Jeugdbeleid Gezin en Zorg van Pijnacker-Nootdorp staat het versterken van de weerbaarheid en het zelfvertrouwen van kinderen en jongeren centraal om psychosociale problemen bij kinderen en jongeren te voorkomen en tegen te gaan. Bij de Stichting Jeugdgezondheidszorg, de scholen en het centrum voor Jeugd en Gezin is veel aandacht voor zowel het vroegtijdig signaleren van psychosociale problemen als preventie. 26

29 Voorbeelden van interventies, gericht op jeugd, die in dit kader uitgevoerd kunnen worden zijn: Publieksvoorlichting: Depressie on te spot Voorlichtingsactiviteiten over het voorkómen van depressie en het aanbod ten aanzien van depressiepreventie. Primair preventieprogramma: Doe - praatgroep Programma waarbij kinderen op speelse wijze informatie krijgen over de psychische en/of verslavingsproblemen van hun vader of moeder. Signaleren en adviseren: Vroegsignalering depressie Consultatie en casuïstiekbespreking voor intermediairs (zoals leerkrachten) om eerder depressieproblematiek bij kinderen te kunnen signaleren. Ondersteuningsprogramma s: Schatjes, katjes, watjes Programma voor kinderen met angstklachten en beperkte sociale competenties Maatregelen in de omgeving: Pestprotocol Scholen hebben protocollen om pesten te voorkomen en om pestgedrag te stoppen. Daarbij zetten zij vaak lesmethoden in om leerlingen weerbaarder te maken en te leren hoe ze met conflicten moeten omgaan. 27

30 Het percentage rokers in Pijnacker-Nootdorp is lager dan in de andere gemeenten in Zuid-Holland West maar er is nog veel gezondheidswinst te behalen. Het bereik van de interventies kan verhoogd worden. Van de 15- tot en met 16-jarige jongeren in Pijnacker-Nootdorp rookt 7%; bij de 17- tot en met 18-jarigen is dit 15%. Regionaal is dit respectievelijk 7% en 14%. Van de 19- tot en met 64-jarigen rookt 18% en een op de tien inwoners van 65 jaar en ouder rookt. Het percentage volwassenen van Pijnacker-Nootdorp dat rookt is lager dan het gemiddelde in Zuid-Holland West en lager dan landelijk (28%). Roken verhoogt het risico op verschillende vormen van kanker, bijvoorbeeld longkanker. Ook het risico op COPD (zie Afkortingen), beroerte en hartfalen wordt verhoogd door roken. In 2007 stierven in Nederland mensen die ten gevolge van roken één van bovenstaande ziekten kregen. Daarnaast is door roken het risico op veel andere aandoeningen verhoogd. Ook passief roken (inademen van tabaksrook uit je omgeving) verhoogt het risico op het krijgen van verschillende aandoeningen (Van Gelder et al., 2009). En, een roker leeft gemiddeld vier jaar korter dan een niet-roker. Stoppen met roken is al vele jaren een belangrijk punt van landelijk beleid, zowel van de overheid als van de landelijke stichting Stivoro. Diverse zorgaanbieders verzorgen op regionaal niveau stoppen met roken -cursussen. Huisartsen bieden ondersteuning bij stoppen met roken. De gemeente kan de effecten van landelijk beleid voor de eigen burgers versterken door actief mee te werken aan landelijke campagnes die gericht zijn op jongeren en volwassenen. In het voorkomen dat jongeren gaan roken is winst te behalen met het lesprogramma Gezonde school en genotmiddelen. Verenigingen met veel jongere leden kunnen roken ontmoedigen en toezien op naleving van het rookverbod in bijvoorbeeld de sport - kantine. Stivoro, het landelijke expertisecentrum voor tabakspreventie biedt allerlei instrumenten, gericht op jongeren en scholen, waarmee gewezen wordt op de risico s die gepaard gaan met roken. Het Airpower Form is bijvoorbeeld een magazine over roken voor jongeren. De Test jezelf! en de Anti PeukenPas kunnen door jongeren worden gebruikt om inzicht te krijgen in het eigen rookgedrag en daadwerkelijk te stoppen met roken. 28

31 Een gezondere leefomgeving is van belang voor de gezondheid. Meer groen, minder luchtverontreiniging, beter binnenmilieu en minder geluidshinder kunnen de gezondheid positief beïnvloeden in Pijnacker-Nootdorp. De leefomgeving beïnvloedt de gezondheid op meerdere manieren. Ten eerste rechtstreeks door blootstelling aan fijn stof in de buitenlucht, ernstige geluidhinder door verkeer en verontreiniging van het binnenmilieu. Ten tweede kan de leefomgeving uitnodigen tot gezond gedrag, zoals fietsen, wandelen, sporten en spelen. De derde manier waarop de leefomgeving de gezondheid beïnvloedt, is door de beleving van de omgeving, toe - gespitst op een positieve beleving van het groen (onder andere bomen, planten, grasland). Omgeving en gezondheid In het milieubeleidsplan Pijnacker-Nootdorp is een groene en natuurrijke gemeente benoemd als speerpunt. Bij groen gaat het naast groen in de wijken vooral over de omgeving van de gemeente. Behoud van het groen en het landelijke karakter blijft van belang, aantasting van het groen dient zoveel mogelijk voorkomen te worden. De aanwezigheid van groen in de directe woonomgeving van de burger en het doelgroep gericht promoten van het buitengebied van Pijnacker-Nootdorp bijvoorbeeld middels groen arrangementen voor jonge gezinnen of ouderen dragen bij aan herstel van stress en aandachtsmoeheid en aan gevoelens van zingeving. Het nodigt de burgers uit tot bewegen en kan sociale contacten stimuleren. In wijken met groene ruimtes en een adequaat speeltuinenbeleid, spelen en bewegen kinderen duidelijk meer en met meer creativiteit. Dit alles komt het best tot zijn recht als het groen makkelijk toegankelijk en uitnodigend is. Lucht en gezondheid Luchtverontreiniging door wegverkeer kan leiden tot luchtwegklachten, zoals hoesten, piepen en kortademigheid. De kleinste deeltjes van ingeademd fijn stof kunnen vanuit de longen het bloed in gaan. Dan kunnen vaatvernauwing, bloedklontering en een verstoorde hartslag ontstaan. Voor de gezondheid zijn die fijnste deeltjes dan ook het meest schadelijk. Deze zijn afkomstig van wegverkeer. Dit is de reden waarom vooral langs drukke wegen gezondheidsrisico s te verwachten zijn, ook als aan de normen wordt voldaan. Kinderen die op een school dicht bij een rijksweg zitten, hebben meer luchtwegklachten en hun longen werken minder goed. Volwassenen die langs een rijksweg of drukke binnenstedelijke weg wonen, hebben meer kans om te overlijden aan een luchtwegziekte of een hart- en vaatziekte. Dit geldt vooral binnen 100 meter van een rijksweg of in de eerstelijns bebouwing (binnen 50 meter) van een drukke stadsweg. In 2009 heeft Pijnacker-Nootdorp een Luchtkwaliteitsplan vastgesteld waarin een maatregelenpakket is opgenomen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Het is de ambitie van de gemeente dat er binnen Pijnacker-Nootdorp geen gebieden voorkomen waarbij landelijke kwaliteitsnormen worden overschreden. 29

32 Binnenmilieu en gezondheid Het binnenmilieu wordt in veel huizen verontreinigd door verbrandingsproducten, schimmels, vocht en chemische stoffen. Uit onderzoek van de GGD Zuid-Holland West blijkt dat 49% van de volwassenen in Pijnacker-Nootdorp te maken heeft met ongunstig gebruik van ventilatie in de woonkamer. Met kleine aanpassingen zoals bijvoorbeeld vaker en langer een raam open zetten is al veel winst te behalen. Daarnaast kunnen gemeenten in samenwerking met de ontwikkelaars en corporaties bij renovaties en nieuwbouwplannen rekening houden met de mogelijkheid voor voldoende ventilatie. Binnen het landelijke programma Frisse Scholen dat ook wordt uitgevoerd in Pijnacker- Nootdorp, is aandacht voor het ventileren van leslokalen op het basisonderwijs. Dit programma heeft als doel de luchtkwaliteit op scholen te verbeteren. In Pijnacker-Nootdorp zijn in de stookseizoenen en respectievelijk 2 en 3 scholen door de GGD Zuid-Holland West bezocht voor een binnenmilieuonderzoek. Dit onderzoek bestaat uit vier onderdelen: screening van alle klaslokalen, binnenmilieumeting in één klaslokaal, het opstellen van een ventilatie advies en een voorlichtingsbijeenkomst voor alle leerkrachten en de directie. Resultaten worden vastgelegd in een schooladvies waarin concrete adviezen staan over hoe de luchtkwaliteit verbeterd kan worden. Geluid en gezondheid Van de volwassenen in Pijnacker-Nootdorp ervaart 43% geluidshinder. Geluidoverlast is in toenemende mate een gezondheidsprobleem. Het veroorzaakt vooral hinder en slaapverstoring. Langdurige blootstelling kan leiden tot hart- en vaatziekten. Daarnaast leidt geluidsoverlast mogelijk tot meer huisartsbezoeken, meer medicijngebruik tegen hoge bloeddruk, meer ziekenhuisopnames en verminderde leerprestaties van kinderen. Wegverkeer is een belangrijke bron van geluidshinder. Daarnaast zijn vliegverkeer, railverkeer, bouw- en sloopactiviteiten en buren belangrijke bronnen. Voor verschillende geluidsbronnen gelden wettelijke normen. De wet houdt geen rekening met gelijktijdige overlast van meerdere bronnen. Ook onder de wettelijke norm kunnen gezondheids - effecten optreden. Het is goed om, naast het terugdringen van geluidhinder, aandacht te hebben voor geluidsarme of stille plekken in de woonomgeving waar mensen aangenaam kunnen verblijven. Pijnacker-Nootdorp heeft een Milieubeleidsplan opgesteld. In het plan worden ambities geformuleerd met betrekking tot het reduceren van geluidshinder en het zoveel mogelijk beperken van de toename van geluidshinder. 30

33 Samenhang in preventie en curatie levert nog meer (gezond heids) - winst op! Pijnacker-Nootdorp heeft te maken met een vergrijzende bevolking. Hierdoor zal de zorg steeds meer onder druk komen te staan. Pijnacker-Nootdorp gaat dan ook uit van een brede kijk op ziekte en gezondheid. Vanuit deze visie heeft de curatieve zorg - naast goede medische zorg en behandeling van ziekten - ook aandacht voor preventie waarin gezocht wordt naar een samenhangend aanbod en afstemming van gezondheidsbevorde - rende activiteiten. De eigen betrokkenheid en verantwoordelijkheid voor de eigen gezondheid van de burger wordt hierin vanzelfsprekend als uitgangspunt genomen. Pijnacker-Nootdorp sluit graag aan bij landelijke en lokale initiatieven op dit terrein, zoals bijvoorbeeld de invoering van de beweegkuur. Dit is een initiatief waarin mensen met overgewicht en diabetes met ondersteuning van een leefstijladviseur, fysiotherapeut en diëtist werken aan een leefstijlprogramma waarin voeding en beweging centraal staan. De huisarts signaleert en verwijst patiënten die aan een aantal criteria voldoen door naar het beweegkuur programma. Op de website vinden burgers van de gemeenten Delft, Westland, Midden-Delfland en Pijnacker-Nootdorp de nodige informatie om de ondersteuning en zorg bij dementie zo goed als mogelijk in te vullen. Zo wordt aandacht besteedt aan mantelzorgondersteuning, hulp en ondersteuning thuis, diagnostiek, behandeling, dag - besteding en woonvormen bij dementie. Daarnaast geeft de website informatie over het verschil tussen geheugenproblemen, beginnende en gevorderde dementie. Initiatieven als deze, waarin preventie en curatie in samenhang op elkaar worden afgestemd, zorgen ervoor dat gezondheidswinst steeds meer te behalen is. 31

34 Literatuur, gegevensbronnen en websites Literatuur Cole TJ, Bellizzi MC, Flegal KM, Dietz WH. Establishing a standard definition for child overweight and obesity worldwide: international survey. BMJ, 2000;320(7244): Fokkema T, Tilburg T van. Eenzaam en dan? De (on)mogelijkheden van interventies bij ouderen. Eindrapportage aan de Stichting Sluyterman van Loo van een vergelijkend effecten procesevaluatieonderzoek naar interventies ter voorkoming en vermindering van eenzaamheid onder ouderen. Den Haag/Amsterdam: NIDI/VU, Gemeente Pijnacker-Nootdorp. Nota Implementatie Wet tijdelijke huisverbod, Gemeente Pijnacker-Nootdorp. Deelnota Integraal Jeugdbeleid Gezin & Zorg Gemeente Pijnacker-Nootdorp. Luchtkwaliteitsplan Hoeymans N, Melse JM, Schoemaker CG. Gezondheid en determinanten. Deelrapport van de VTV 2010.Van Gezond naar beter. RIVM-rapportnr Bilthoven: RIVM, Jong-Gierveld J de, Kamphuis FH. The development of a Rasch-type loneliness-scale. Applied Psychological Measurement, 1985;9: Meijer S, Schoemaker C. Psychisch functioneren van jeugd samengevat. In Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, Gezondheid en ziekte\ Functioneren en kwaliteit van leven\ Psychisch functioneren jeugd, 23 september Reijnders UJL, Drijber BC. Huiselijk geweld (1): Cijfers en herkenning; Huisarts en geweld. Huisarts Wet, 2006;49:65-66,88. Visscher TLS, Schoemaker C. Wat zijn de mogelijke gezondheidsgevolgen van overgewicht en ondergewicht? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, Gezondheidsdeterminanten\ Persoonsgebonden\ Lichaamsgewicht, 22 september Voedingscentrum. Preventie van overgewicht in de nota lokaal gezondheidsbeleid. Den Haag: Voedingscentrum,

35 Gegevensbronnen CBS-StatLine ( De elektronische databank van het CBS. Jongerenonderzoek 2010 ( (GGD Zuid-Holland West). Kinderenonderzoek 2010 ( (GGD Zuid-Holland West). OGGZ-monitor Haaglanden Voorlopige cijfers. Zie voor de definitieve cijfers de rapportage van de OGGZ-monitor (GGD Zuid-Holland West, GGD Den Haag). Statusscore. Rangorde naar sociale status van postcodegebieden in Nederland (Sociaal en Cultureel Planbureau). SCP. Sociaal en Cultureel Planbureau. Rangorde naar sociale status van postcode - gebieden in Nederland 2006 (SCP). Seniorenonderzoek 2008 ( (GGD Zuid-Holland West). Volwassenenonderzoek 2009 ( (GGD Zuid-Holland West). Websites De elektronische databank van het CBS Nationaal Kompas Volksgezondheid (RIVM) De website voor en door professionals die werken aan gezondheidsbevordering en preventie (RIVM) Regionaal Kompas Volksgezondheid (RIVM) 33