Macrobudgetten Jeugdwet en Wmo 2015

Transcriptie

1 Toets op de berekening Macrobudgetten Jeugdwet en Wmo 2015 ACHTERGRONDRAPPORT

2 Inhoud 1 Inleiding Achtergrond Toets op het macrobudget Leeswijzer 2 2 Jeugdwet Inleiding Bestuursakoord Begrotingsgelden VWS en VenJ Zvw Jeugd-GGZ AWBZ - ZiN Onzekerheden in basisjaar Onzekerheden bij actualisatie naar AWBZ - pgb Basisjaar 2013 en onzekerheden basisjaar Actualisatie naar Wmo Inleiding Begrotingsgeld VWS en overige posten AWBZ Zorg in Natura Onzekerheden basisjaar Actualisatie naar AWBZ Persoonsgebonden budget Basisjaar 2013 en onzekerheden basisjaar Actualisatie naar Bijlage 1 Rekenregels Jeugd 37 Bijlage 2 Blokkenschema 40 Literatuurlijst 42 Afkortingenlijst 44

3 1 Inleiding Achtergrond De zorg in Nederland staat aan de vooravond van grote veranderingen. De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) die sinds 1968 van kracht is, wordt opgeheven en opgesplitst in de nieuwe Wet langdurige zorg (Wlz), de Jeugdwet, de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015) en de Zorgverzekeringswet (Zvw). De wet op de Jeugdzorg zal opgaan in de Jeugdwet en ook de Jeugd-geestelijke gezondheidszorg (Jeugd-ggz) uit de Zvw gaat naar de Jeugdwet. De uitvoering van de Jeugdwet en de nieuwe taken die onder de Wmo 2015 vallen, komen in handen te liggen van gemeenten (decentralisatie). Gemeenten worden financieel en bestuurlijk verantwoordelijk voor een groot deel van de zorg voor en ondersteuning van jeugdigen, ouderen en mensen met beperkingen. Aan de overheveling van taken naar gemeenten is ook een budget gekoppeld: een macrobudget dat met een verdeelmodel wordt toebedeeld aan de gemeenten. Het budget voor Jeugdwet bedraagt miljoen, het budget voor Wmo 2015 bedraagt miljoen (stand maart 2014). De staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft, mede namens de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie (VenJ) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de Algemene Rekenkamer gevraagd een toets op de berekening van het macrobudget Jeugdwet en Wmo 2015 uit te voeren. We hebben dit verzoek op 19 februari 2014 aanvaard (Algemene Rekenkamer, 2014). In 2013 heeft de Algemene Rekenkamer een soortgelijk onderzoek uitgevoerd naar het te decentraliseren budget voor de Jeugdzorg (Algemene Rekenkamer, 2013). Onderhavig onderzoek bouwt daar op voort. In 2012 voerde de Algemene Rekenkamer een toets uit op de gehanteerde rekenregels bij de op dat moment voorziene decentralisatie van begeleiding uit de AWBZ Algemene Rekenkamer, 2012). Aangezien de Wmo 2015 substantieel anders is vormgegeven, is het onderzoek uit 2012 niet bruikbaar gebleken in het huidige onderzoek. Op 15 mei hebben wij een rapport uitgebracht dat de conclusies en aanbevelingen van ons onderzoek bevat en de bestuurlijke reacties daarop. Deze publicatie dient als achtergronddocument bij ons rapport. 1.2 Toets op het macrobudget

4 Het Ministerie van VWS heeft in samenwerking met het Ministerie van VenJ de berekening van het over te hevelen bedrag vastgelegd in het Memo aanvullende toelichting berekening macrobudget van 14 maart 2014 voor de Jeugdwet en het Memo aanvullende toelichting bij berekening macrobudget Wmo 2015 van 14 maart De memo s hebben we op onze website als achtergronddocument bij het rapport opgenomen ( 2 Deze memo s met de achterliggende berekeningen hebben we getoetst. We hebben daarbij gekeken naar: - de betrouwbaarheid van het bronmateriaal en de onderbouwing van de aannames; - de correcte toepassing van de rekenregels uit de bestuursafspraken voor het macrobudget Jeugdwet en - de navolgbare toepassing van aanvullende besluiten en afspraken die sindsdien tot stand zijn gekomen. Voor de Wmo 2015 hebben we het macrobudget niet aan de bestuursafspraken getoetst. De afspraken die in 2011 zijn gemaakt voor de overheveling van begeleiding naar de Wmo 2015 zijn volgens het Ministerie van VWS dermate achterhaald dat een toets aan deze afspraken geen toegevoegde waarde heeft. Onze toets heeft geen betrekking op de verdeling van het budget over de gemeenten. Ook doen we geen uitspraken over de vraag of de budgetten toereikend zullen zijn voor (de toekomstige) vraag naar zorg en ondersteuning, en jeugdzorg. Tot slot geven we met de toets geen oordeel of de decentralisatie naar de Jeugdwet en Wmo 2015 juist is oftewel in welke wet een bepaalde groep jeugdigen, ouderen of gehandicapten het beste geholpen is. We toetsen alleen of de toedeling van zorgproducten in overeenstemming is met de in onderliggende wetten aangegeven verdeling (zie bijlage 2 voor het hierbij gehanteerde kader). 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 bevat onze bevindingen over het macrobudget voor de Jeugdwet en hoofdstuk 3 onze bevindingen over het macrobudget voor de Wmo 2015.

5 2 Jeugdwet Inleiding De Eerste Kamer heeft op 18 februari 2014 voor de Jeugdwet gestemd. Met de invoering van de Jeugdwet worden gemeenten bestuurlijk en financieel verantwoordelijk voor preventie, ondersteuning, hulp en zorg aan jeugdigen en ouders bij opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en stoornissen. Jeugd is gedefinieerd als jongeren onder de achttien jaar. Na het 18e jaar vindt ondersteuning, hulp en zorg in de regel plaats binnen een ander wettelijk kader, zoals Wmo 2015, Zvw of Wlz (VWS, 2013g). Gemeenten hebben nu de verantwoordelijkheid voor de preventieve opvoedondersteuning 1, de jeugdgezondheidszorg en gezondheidsbevordering 2. Deze verantwoordelijkheid wordt met de invoering van de Jeugdwet uitgebreid met verschillende vormen van ondersteuning die voorheen vielen onder: - de provincie: de geïndiceerde jeugdzorg op basis van de Wet op de Jeugdzorg 3 ; - de AWBZ: extramurale begeleiding, persoonlijke verzorging, kortdurend verblijf voor jeugdigen en extramurale behandeling voor (licht) verstandelijk gehandicapten en (gedeeltelijk) de intramurale zorg voor (licht) verstandelijk gehandicapten en langdurige jeugd ggz (zie bijlage 2 voor een gedetailleerd overzicht); - de Zvw: jeugd-ggz en - de gesloten jeugdzorg alsmede de zorg die in het gedwongen kader van jeugdbescherming en jeugdreclassering wordt verleend. Het Ministerie van VWS heeft in maart 2014 berekend dat er miljoen naar gemeenten wordt overgeheveld voor de uitvoering van de Jeugdwet. Dit bedrag is afkomstig uit begrotingsgelden, Zvw premie-uitgaven en AWBZ premie-uitgaven. In dit hoofdstukken gaan we hier verder op in maar allereerst nog even kort de bestuursafspraken die het Rijk en de VNG hebben gemaakt voor de Jeugdwet. 1 Prestatieveld 2 van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). 2 Wet publieke gezondheid 3 De huidige provinciaal gefinancierde jeugdzorg omvat diverse vormen van intensieve ambulante hulpverlening, daarnaast intensieve, gespecialiseerde pedagogische thuishulp bij met name multiprobleemgezinnen, de daghulp (semiresidentiële zorg), de dag- en nachthulp (residentiële zorg) en de pleegzorg, waarbij een jeugdige in het gezin van pleegouders verblijft.

6 2.1.1 Bestuursakoord Het Rijk en de VNG hebben over de nieuwe taken voor de jeugdzorg in mei 2011 afspraken gemaakt en deze zijn vastgelegd in bestuursafspraken (BZK, 2011). Het is ook de afspraak dat het Rijk het Ministerie van VWS de middelen die gemeenten nodig hebben voor de uitvoering van de Jeugdwet als een decentralisatie-uitkering stort in het gemeentefonds. De hoogte van deze decentralisatie-uitkering bepaalt het ministerie aan de hand van een aantal rekenregels die in de bestuursafspraken zijn opgenomen. Sinds de vastlegging in het bestuursakkoord in mei 2011 is er het nodige veranderd. Zo is er een Lenteakkoord (Financiën, 2012) gesloten en een nieuw kabinet gevormd. Dit betekent dat er beleidsmaatregelen zijn vervallen, afgezwakt of bijgekomen. Het kabinet Rutte/Asscher wil verschillende AWBZ-zorgvormen extramuraliseren en decentraliseren. Daardoor gaan er meer taken onder de Jeugdwet vallen dan voorzien toen de bestuursafspraken werden gemaakt. In tabel 1 is aangegeven met welke domeinen de Jeugdwet is uitgebreid. Tabel 1 : nieuwe domeinen Jeugdwet Extramuraal Intramuraal 1 Onderdeel bestuursafspraken: Begeleiding individueel en groep 2 Licht verstandelijk gehandicapten (inclusief bijbehorend vervoer) (zorgzwaarte pakketten 1 t/m 5) Geestelijke gezondheidszorg (wonen met behandeling en beschermd wonen) Uitbreiding van bestuursafspraken Kortdurend verblijf / tijdelijk Verstandelijk gehandicapten verblijf (zorgzwaartepakket 1 t/m 3) Persoonlijke verzorging 2 Lichamelijk gehandicapten (zorgzwaartepakketen 1 en 3) Behandeling voor grondslag Zintuiglijk gehandicapt: visueel en psychiatrisch en verstandelijk auditief (zorgzwaartepakketten 1 gehandicapten (inclusief t/m 3) bijbehorend vervoer) 1. Intramurale zorg wordt gefinancierd via zorgzwaarte pakketten (zzp s). Een laag cijfer duidt op lichtere pakketten en een hoog cijfer op zwaardere. Het Centraal Indicatieorgaan bepaald de gewicht van de individuele patiënten oftewel voor welke zpp hij/zij in aanmerking komt. 2. Met uitzondering van intensieve kindzorg (ikz), palliatieve terminale zorg (ptz) en persoonlijke verzorging speciaal (pv-speciaal). Bron: VWS (2013d en 2013e).

7 In de toets op de berekening van het macrobudget voor de Jeugdwet gaan wij uit van de rekenregels zoals deze in de Bestuursafspraken zijn overeengekomen. Afwijkingen van de rekenregels worden vermeld. 5 Het macrobudget dat overgaat naar de Jeugdwet bestaat uit begrotingsgelden, AWBZ premie-uitgaven en Zvw jeugd ggz premie-uitgaven. De belangrijkste bevindingen bij al deze onderwerpen worden in dit hoofdstuk behandeld. 2.2 Begrotingsgelden VWS en VenJ In de bestuursafspraken staat: Voor de berekening van de over te hevelen bedragen wordt voor de begrotingsgefinancierde jeugdzorg uitgegaan van de bij begroting vastgestelde uitkering/subsidie in het jaar voor overheveling. Dat bedrag wordt in het jaar voorafgaand aan het jaar voorafgaand aan overheveling (t-2), puttend uit de vastgestelde begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, vastgesteld. Aan de uit de begroting over te hevelen bedragen voor jeugd wordt de eventueel toegekende compensatie voor loon- en prijsbijstelling in het jaar voorafgaand aan het jaar van overheveling toegevoegd. Concreet betekent dit dat het bedrag dat voor 2014 in de vastgestelde begroting 2013 is opgenomen, wordt overgeheveld. Het Ministerie van VWS wijkt hier strikt genomen van af omdat zij uitgaat van de in de financiële administratie opgenomen verwachte uitgaven voor De reden hiervoor is dat het bedrag in de begroting niet alleen het budget voor de doeluitkering bevat maar ook andere budgetten die niet overgeheveld worden. 4 Wij achten deze afwijking plausibel en hebben vastgesteld dat het ministerie de reële uitgaven overhevelt. In tabel 2 is de stand van zaken van de begrotingsgelden samengevat. In het vervolg lichten we alleen de bedragen toe waarbij wordt afgeweken van de rekenregel of die wij als onzeker bestempelen vanwege onvoldoende onderbouwing. 4 Er is sprake van een specifieke uitkering.

8 Tabel 2 Overzicht onzekerheden begrotingsmiddelen 6 Status maart 2014 Bedrag Toelichting Conform bestuursafspraak Basisjaar ,5 Doeluitkering VWS Ja, m.u.v. zorgakkoord 184,7 Gesloten jeugdzorg VWS Ja 347,7 Doeluitkering VenJ Ja Onzekerheden - 26,6 Ouderbijdragen Ja basisjaar 2013 Actualisatie + 27,0 Transitiekosten structureel Ja ,3 Zorgakkoord jeugd Nee 1.782,6 (Voorlopige) totaal Onzekerheden actualisatie ,7 Vertrouwenswerk Deze thema s zijn -? Capaciteitsreductie gesloten nog in afwachting jeugdzorg van besluitvorming +? Adolescentenstrafrecht door staatssecretaris - 4,7 Jeugdigen met een PIJmaatregel die in een gesloten VWS. instellingen zijn opgenomen + 14 Transitiekosten incidenteel + 34 Weglekeffecten naar jeugdwet a.g.v. AWBZ-maatregelen +? Ova (voorlopig) totaal 2015 Doeluitkeringen VWs en VenJ grotendeels conform bestuursafspraak In de huidige situatie vindt de financiering plaats via doeluitkeringen van de ministeries van VWS en VenJ. Beide over te hevelen bedragen van deze doeluitkering zijn conform de bestuursafspraken berekend. Voor de doeluitkering VWS is er één uitzondering namelijk de toevoeging van 5,6 miljoen vanuit het Jeugdzorgakkoord. Het Jeugdzorgakkoord is in maart 2014 gesloten tussen Jeugdzorg Nederland en het Ministerie van VWS. Het wijkt af van de bestuursafspraken omdat het een afspraak betreft die na het vaststellen van de begroting 2013 is gemaakt. Met het jeugdzorgakkoord is een bedrag gemoeid van 5,6 miljoen in 2014 en vanaf ,9 miljoen structureel ten behoeve van het behoud van werkgelegenheid.

9 De doeluitkering VWS wordt gekort met 4,1 miljoen voor de kindertelefoon, omdat de ministeries van VWS en BZK samen met de VNG hebben afgesproken dat voor een aantal functies collectieve (landelijke) financiering gewenst is. Dit geldt voor de landelijke publieke informatiefunctie (stichting opvoeden), laagdrempelige vraagbaak voor kinderen (kindertelefoon) en nazorg bij adoptie (stichting adoptievoorzieningen). Deze middelen zullen via het gemeentefonds aan de VNG worden uitgekeerd die in het vervolg de diensten zal inkopen. Dit is formeel een afwijking van de bestuursafspraken, maar is in overleg met de VNG tot stand gekomen. 7 Opbrengsten ouderbijdrage onzeker Het Ministerie van VWS is voornemens om het macrobudget te korten voor de verwachte opbrengsten die gemeenten zullen krijgen voor de inning ouderbijdragen. In de bestuursafspraken is de volgende passage over de ouderbijdrage opgenomen: In de provinciale jeugdzorg geldt op dit moment een eigen bijdrage bij uithuisplaatsing van de jeugdige. In het regeerakkoord is vastgelegd dat in 2015 een jeugdzorgbrede eigen bijdrage komt. Partijen onderkennen dat nadere afspraken nodig zijn over de uitvoering van deze jeugdzorgbrede eigen bijdrage door gemeenten. Bij de nadere afspraken worden de maatschappelijke effecten meegenomen. Wij concluderen dat het voornemen van het ministerie om het macrobudget te korten in lijn is met de bestuursafspraken hoewel er in de rekenregel niet wordt gesproken over een korting. Het ministerie heeft berekend dat gemeenten 26,6 miljoen aan opbrengsten voor ouderbijdragen kunnen innen. Wij hebben naar de onderbouwing hiervan gekeken en vinden deze onvoldoende. Tegelijkertijd constateren we dat er op dit moment geen betere gegevens voorhanden zijn om de onderbouwing aan te vullen. Een van de aannames is dat het inningspercentage dat bij de huidige ouderbijdrage op 75% ligt volgens het ministerie naar 85% kan stijgen. Het ministerie is van mening dat gemeenten een financiële prikkel hebben om instellingen aan te sporen om tijdig en beter door te geven voor welke kinderen een ouderbijdrage verplicht is. Deze prikkel ontbreekt in de huidige situatie. Deze aanname wordt echter niet met harde gegevens onderbouwd. Het ministerie heeft wel bij het CAK 5 navraag gedaan naar de inningspercentages voor de Wmo 2015 en de AWBZ en deze liggen op circa 97%. Desondanks zijn wij van mening dat op dit moment niet goed voorspeld kan worden wat het toekomstige inningspercentage zal worden, omdat de doelgroep voor de ouderbijdrage verbreed wordt ten opzichte van de huidige situatie. Voor de huidige ouderbijdrage bij de provinciaalgefinancierde jeugdzorg geldt dat ouders die afhankelijk zijn van een uitkering in aanmerking kunnen komen voor een vrijstelling van betaling. Welk deel van de ouders dit betreft, is niet bekend. Het ministerie heeft aan de hand van een aantal gegevens die wel bekend zijn een reconstructie gedaan en komt uit op 11%. Wij hebben deze reconstructie bekeken en 5 Het CAK voert nu de eigenbijdrageregeling voor de AWBZ en de Wmo uit en zal voor de Jeugdwet de ouderbijdrage gaan innen.

10 constateren deze goed is berekend. Vervolgens doet het ministerie de aanname dat voor de jeugdzorg die nu nog onder de Zvw en de AWBZ valt, het vrijstellingspercentage op 10% zal liggen. Aan deze aanname ligt geen goede onderbouwing ten grondslag omdat hiervoor geen ervaringscijfers beschikbaar zijn. 8 Onzekerheden als gevolg van ontbreken nadere besluitvorming De staatssecretaris van VWS moet over een aantal onderwerpen nog een besluit nemen in hoeverre deze in het macrobudget worden opgenomen. Wij hebben deze onderwerpen niet meer in ons onderzoek kunnen betrekken. Voor zover de bedragen al bekend zijn, gaat het hierbij per saldo om circa 45 miljoen. De staatssecretaris heeft het aantal onzekerheden als gevolg van nog openstaande besluitvorming hiermee gereduceerd ten opzichte van vorig jaar toen er nog voor minimaal 76 miljoen onzeker was als gevolg van nog openstaande besluitvorming. 2.3 Zvw Jeugd-GGZ In de bestuursafspraken staat: "Voor de overheveling van Jeugd-GGZ (..) wordt uitgegaan van de gerealiseerde uitgaven in het kalenderjaar drie jaar eerder. Deze gerealiseerde uitgaven ontwikkelen zich tot het moment van overheveling met de geraamde groeivoeten uit het Budgettair Kader Zorg die van toepassing zijn." Het over te hevelen bedrag voor 2015 moet dus gebaseerd worden op de gerealiseerde uitgaven in 2012 en bedraagt miljoen. Wij constateren dat de berekening ten opzichte van vorig jaar is verbeterd en dat een kleiner deel van dit budget nog onzekerheden in zich heeft. Dit wordt onder de tabel toegelicht. Tabel 3 Overzicht onzekerheden Zvw Status maart 2014 Bedrag Toelichting Conform bestuursafspraak Basisjaar 2012 Onzekerheden basisjaar 2012 Actualisatie Gerealiseerde uitgaven 2012 o.b.v. DBC s over 2012 die voor circa Afspraak is realisatie % al gedeclareerd zijn. 158 Ophoging o.b.v CVZ-staat Ja 65 Onderfinanciering Ja + 40 Compensatie uit Zorgakkoord 2013 Nee + 46 Volumegroei 2013: 2,5%, 2014: Onduidelijkheden 1,5% en 2015: 1% in afspraak

11 + 24 Loon- en prijsindexatie 2013 Ja 9 Onzekerheden actualisatie ? Loon- en prijsindexatie ? Eventueel aanpassing budget n.a.v. onderzoek VWS naar verklaring voor toename kosten jeugdigen -? Waardering overloop DBC (voorlopig) totaal 2015 Geen onzekerheid meer bij bepalen aandeel jeugd Wij constateren dat de berekening van de jeugd-ggz is verbeterd ten opzichte van de berekening macrobudget in de meicirculaire Vorig jaar hebben we het gehele bedrag voor de jeugd GGZ als onzeker beoordeeld omdat het aandeel jeugd niet eenduidig berekend kon worden. In deze nieuwe berekening kan het Ministerie van VWS het aandeel jeugd wel objectief vaststellen. Dit is mogelijk doordat het ministerie zich dit jaar op een ander bestand baseert dan vorig jaar. Voor de nieuwe berekening baseert het ministerie zich op het Basicbestand van Vektis 6. Dit bestand bevat alle gedeclareerde kosten per verzekerde voor de Zvw 7. Omdat het bestand de kosten per verzekerde bevat, is de geboortedatum bekend en kan op objectieve wijze het aandeel jeugd worden berekend. Wij hebben vastgesteld dat dit op een juiste wijze is gedaan. Wij hebben ook vastgesteld dat de intramuraal verstrekte psychofarmaca (onzeker in ons vorige rapport) op een juiste wijze in het macrobudget zijn opgenomen. 6 Vektis is het centrum voor informatie en standaardisatie dat is ontstaan vanuit een initiatief van zorgverzekeraars. 7 Op het bestand is geen accountantscontrole toegepast maar Vektis heeft hierop wel een plausibiliteitscontrole uitgevoerd.

12 Een zo volledig mogelijk beeld van gerealiseerde uitgaven 2012 Omdat het bestand de gedeclareerde kosten over 2012 bevat, voldoet het aan de rekenregel die uit gaat van de gerealiseerde uitgaven. Het bestand bevat echter nog niet alle gedeclareerde kosten over Dit komt doordat een DBC een jaar lang open kan staan voordat deze bij de zorgverzekeraar wordt ingediend. Pas aan het eind van het jaar 2014 wordt het jaar 2012 definitief afgesloten en vinden er geen correcties meer plaats. Het Ministerie van VWS maakt voor de berekening gebruik van het Basicbestand versie maart Dit bestand bevat ongeveer 80% van de uiteindelijk gedeclareerde kosten over Om vervolgens toch zicht te krijgen op 100% van de kosten maakt het ministerie gebruik van de zogenoemde kostenverzamelstaten van het CVZ. Deze staten bevatten het totaal van de opgaven die de verzekeraars aan het CVZ doen over de verwachte uitgaven voor de GGZ voor een bepaald jaar. Vervolgens is het bedrag verder opgehoogd met de door de NZa ingeschatte onderfinanciering. Dit heeft te maken met de verwachting dat er in 2012 sprake is van een onderfinanciering bij gebudgetteerde instellingen die uiteindelijk niet worden afgerekend op de opbrengst van gedeclareerde DBC s maar het volledig toegekende budget ontvangen. Wij zijn van mening dat het ministerie gegeven de op dit moment beschikbare data op een plausibele wijze een zo volledig mogelijk beeld geeft van de gerealiseerde uitgaven over Onzekerheden basisjaar 2012 De genoemde werkwijze brengt echter wel met zich mee dat wij een deel van het over te hevelen budget op dit moment nog als onzeker bestempelen, omdat het niet is gebaseerd op de realisatiecijfers maar op ramingen van de CVZ-staten en op de raming van de NZa over de onderfinanciering. Het middels de CVZ-staten opgehoogde bedrag komt uit op zo n 158 miljoen. Het Ministerie van VWS heeft bij haar berekening aangegeven uit te gaan van een onzekerheidsmarge van circa 2% wat betekent dat het bedrag met circa 3,16 miljoen naar boven of beneden kan worden bijgesteld. Het bedrag van de onderfinanciering betreft voor de jeugdzorg 65 miljoen. Hierbij kan het ministerie geen onzekerheidsmarge aangeven. De verwachting is dat dit gering zal zijn.

13 Afwijking van de bestuursafspraken Het ministerie wijkt op twee punten af van de bestuursafspraken. Ten eerste bij het toepassen van de groeivoet en ten tweede door een afspraak uit het zorgakkoord van 24 april Over de groeivoet is destijds afgesproken dat de uitgaven 2012 worden verhoogd met de afgesproken groeivoet in het BKZ in de jaren 2013 tot en met Wij constateren echter dat deze afspraken niet eenduidig zijn geformuleerd. Het Ministerie van VWS gaat voor de berekening echter uit van een geheel andere groeivoet: 2,5% voor 2013, 1,5% voor 2014 en 1% voor Het ministerie baseert haar percentage op het Bestuurlijk akkoord toekomst GGZ en het nieuwe Onderhandelaarsresultaat geestelijke gezondheidszorg maar de VNG is geen partij bij deze akkoorden. Wij constateren dat het ministerie een groeivoet hanteert die niet voortkomt uit het Budgettair Kader Zorg en daarmee afwijkt van de rekenregel. 11 Het zorgakkoord is op 24 april 2013 gesloten. De VNG was geen partij bij dit akkoord. Hierin is opgenomen om de voorgenomen korting op het jeugddossier (gerelateerd aan de jeugd-ggz) voor een belangrijk deel teniet te doen door het ggz-kader geoormerkt te verhogen voor de jeugd. Dit met als doel om een gelijkmatige transitie te bewerkstelligen en daarmee tevens de werkgelegenheidseffecten te beperken. In geval van overheveling zal het verhoogde budget uit het kader meegaan en zal worden bezien welke overgangsmaatregelen voor de jeugd-ggz nodig zijn om ongewenste effecten te voorkomen. De compensatie bedraagt in miljoen en loopt in 2017 op tot 45 miljoen structureel. Hiermee wijkt het ministerie af van de bestuursafspraken. Onzekerheden in actualisatie van 2012 naar 2015 Het bedrag dat vanuit de Zvw over gaat naar het macrobudget jeugd bevat nog de volgende onzekerheden: - Het loon- en prijsindexatie van 2014 is nog niet bekend. - Het Ministerie van VWS doet nog nader onderzoek naar verklaringen voor het feit dat de kosten voor jeugd-ggz in 2012 in vergelijking met 2011 nagenoeg gelijk blijven terwijl de kosten voor de totale ggz in 2012 dalen ten opzichte van Het ministerie heeft per 2012 een aantal beleidsmaatregelen genomen om de kostenstijging te verminderen. - Ten tijden van ons onderzoek (maart 2014) vinden er nog gesprekken plaats tussen VNG, ZN, GGZ NL en het Ministerie van VWS over hoe om te gaan met de waardering van DBC s van zorg die in 2014 worden geopend en doorlopen naar Afhankelijk van de uitkomst van deze gesprekken zal het bedrag 2015 hierop aangepast worden. 2.4 AWBZ - ZiN In de bestuursafspraken staat:

14 - Voor de overheveling van jeugd-ggz en jeugd-lvg wordt uitgegaan van de gerealiseerde uitgaven in het kalenderjaar drie jaar eerder (dus in 2012). Deze uitgaven ontwikkelen zich tot het moment van overheveling aan de hand van de geraamde groeivoeten uit het BKZ die van toepassing zijn. - Voor overheveling van de extramurale functie begeleiding (inclusief de begeleiding voor jeugd) wordt in de rekenregel uitgegaan van de gerealiseerde uitgaven in Het bedrag wordt gecorrigeerd voor IQ-maatregelen en voor maatregelen om pgb s beheersbaar te houden. Op het totale geïndexeerde budget dat wordt overgeheveld (in 2013 en 2014) wordt een doelmatigheidskorting toegepast van 5% Onzekerheden in basisjaar 2013 Vanuit het AWBZ-ZiN gaat in ,7 miljoen 8 over naar gemeenten voor het domein Jeugd. Wij constateren dat de berekening ten opzichte van vorig jaar is verbeterd, maar dat de berekeningen van het budget nog wel wat onzekerheden bevat. Dit wordt onder de tabel toegelicht. 8 De berekening van het ministerie van VWS ligt 14,1 miljoen hoger (totaal is 707,9) door de pbg-houders die overstappen naar ZiN als gevolg van de ingezette maatregelen.

15 Tabel 4 Overzicht onzekerheden Zorg in Natura 13 Status maart 2014 Bedrag Toelichting Conform bestuursafspraak Basisjaar ,1 (Voorlopige) realisatiecijfers kinder- en jeugdpsychiatrie 2013 Onzekerheden 619 Inherente onzekerheid door basisjaar 2013 leeftijdsverdeling. Onzekerheden in berekening extramurale zorg ( 185,4) door: - onderschatting aandeel jeugd - correctie intensieve kindzorg (ikz) nog niet bekend - correctie voor jeugdigen met extramuraal zorggebruik maar (recht op) intramurale indicatie volgt nog Onzekerheden door onnavolgbare domeinverdeling van behandeling (licht) verstandelijk gehandicapten -? Sectorvreemde ZZP s +? Loon- en prijsindexatie indexering 2013 nog niet bekend Actualisatie - 19,2 Decentralisatiekorting van 10% 2015 op persoonlijke verzorging, dagbesteding en begeleiding + 24,3 Volume groei 2014: 2,1% en 2015: 1,4% Onzekerheden? Loon- en prijsindexatie actualisatie indexering 2014 en Afspraak is realisatie 2012 Afspraak is 5% korting Onduidelijkheden in afspraak 693,7 (voorlopig) totaal 2015 Verbetering leeftijdsverdeling maar onzekerheid blijft Wij constateren dat de leeftijdsverdeling nauwkeuriger is dan vorig jaar toen voor AWBZ Zorg in Natura (ZiN) gebruik werd gemaakt van verhoudingsgetallen die gebaseerd waren op verschillende bronnen. Het Ministerie van VWS heeft in de huidige berekening op zorgproductniveau de leeftijdsverdeling bepaald. Hiervoor is gebruik

16 gemaakt van voorlopige realisatiecijfers 2013 van de NZa 9 en Vektis-cijfers 10 over Deze bestanden sluiten op totaalniveau redelijk aan maar op product niveau is de aansluiting veel minder goed. Voor begeleiding liggen de uitgaven volgens de NZa bijvoorbeeld 15% hoger dan volgens Vektis en voor zintuiglijk gehandicapten met zzp 3 liggen de uitgaven volgens de NZa 19% lager dan volgens Vektis. Dit heeft gevolgen voor de domeinverdeling. De intramurale gehandicapten zorg gaat immers voor 18 minners naar de jeugdwet en voor 18 plussers naar de Wlz en voor de extramurale zorg speelt de domeinverdeling met de Wmo Tegelijkertijd is er op dit moment waarschijnlijk geen andere mogelijkheid voor een betere domeinverdeling naar leeftijd. Hier is derhalve sprake van een inherente onzekerheid. De impact van deze onzekerheid voor gemeenten is voor de intramurale gehandicaptenzorg groter dan voor de extramurale zorg. In het eerste geval is er namelijk sprake van een andere uitvoerder voor de Wlz; iets wat bij de Jeugdwet en Wmo 2015 niet het geval. Deze inherente onzekerheid speelt niet voor kinder- en jeugdpsychiatrie die in zijn geheel overgaat naar de Jeugdwet en waar geen leeftijdsverdeling op is toegepast. 14 Onzekerheden bij bedrag voor extramurale zorg We zien 3 onzekerheden in (de berekening het) bedrag dat over gaat voor de extramurale zorg. Dit zijn de onderschatting van het aandeel jeugd en een tweetal correcties. De onderschatting van het aandeel jeugdigen wordt veroorzaakt door de onvolledige registratie van de AWBZ - indicaties van Bureau Jeugdzorg (BJZ) in het Vektis bestand. Hoewel het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) het indicatieorgaan voor de AWBZ is, geldt dit niet voor jeugdigen die op grond van een psychische stoornis aanspraak hebben op AWBZ-zorg. Zij worden via het Bureau Jeugdzorg (BJZ) geïndiceerd voor de AWBZ. Het zorgkantoor (uitvoerder van de AWBZ) ontvangt de indicaties van BJZ op papier, maar een (uniforme) registratie van deze gegevens ontbreekt. Dit betekent dat in de berekening van de leeftijdsverdeling een deel van de AWBZ-zorg die via het BJZ wordt geïndiceerd ontbreekt. Het gevolg van de onderschatting jeugdigen is dat er een deel jeugdigen niet in het Vektisbestand zit dat is gebruikt voor de verdeelsleutel van 18- en 18+ van de NZa productregels. Het gevolg hiervan is dat het budget 2013 geen goede verdeling kent van 18- en 18+. Uit een nadere analyse van het Ministerie van VWS blijkt dat de AWBZ- indicaties op grond van een psychische stoornis, die afkomstig zijn van BJZ, vooral betrekking hebben op extramurale AWBZ-functies. De onderschatting van het aandeel jeugdigen is daarmee vooral van invloed op deze zorgfuncties. Volgens het ministerie wordt het overgrote deel van de AWBZ indicaties via een PGB ingezet waardoor de onderschatting van het aandeel jeugdigen bij zorg in natura minder wordt. De onderschatting is echter niet te kwantificeren, alleen het feit 9 Uit historische gegevens blijkt dat voorlopige realisatie voor 99% aansluit bij de definitieve realisatie. De voorlopige realisatie is door de NZa gecontroleerd, maar niet voorzien van een accountantsverklaring. 10 De gegevens worden door wel Vektis getoetst op plausibiliteit, maar zijn niet voorzien van een accountantsverklaring.

17 dat dat het alleen gaat om AWBZ-indicaties op grond van een psychische stoornis en het feit dat het vooral gaat om de functie extramurale begeleiding en het feit dat het overgrote deel wordt verstrekt in een pgb maakt dat het aandeel ondervertegenwoordiging jeugdigen binnen het Zin deel zal meevallen. 15 Wij constateren dat de kans groot is dat het bedrag dat het ministerie van VWS aan extramurale zorg voor jeugdigen 2013 heeft berekend, iets te laag is vastgesteld. Een kwantificering van de omvang is door ons echter niet te geven. Een tweede onzekerheid bij de berekening van de extramurale zorg wordt veroorzaakt door de intensieve kindzorg. Niet alle begeleiding en persoonlijke verzorging voor jeugdigen gaat over naar de gemeente. Een deel van deze zorg gaat naar de Zvw. Het betreft de intensieve kindzorg (ikz), palliatieve terminale zorg (ptz) en persoonlijke verzorging speciaal (pv-speciaal). Ptz en pv-speciaal zijn aparte producten en als zodanig overgeheveld naar de Zvw. Dat geldt niet voor ikz. Bij de eerste verkenning door het ministerie in 2013 van de inhoud van de ikz is verondersteld dat het gaat om 100% verpleging, dat in zijn geheel overgaat naar de Zvw. Bij nadere analyse in 2014 blijkt dat een deel van de ikz samenhangt met persoonlijke verzorging en begeleiding. In dat geval moet het macrobudget wel worden gecorrigeerd (jeugd). Momenteel wordt door het ministerie verkend welke omvang deze overige componenten hebben. Dit geeft een onzekerheid ten aanzien van het jeugdbudget omdat we niet hebben kunnen controleren met welk bedrag de budgetten persoonlijke verzorging en begeleiding gecorrigeerd zullen worden voor ikz. Tot slot geeft het ministerie aan dat het macrobudget ook nog gecorrigeerd wordt voor thuiswonende verblijfsgeïndiceerde. Ook dit heeft gevolgen voor het over te hevelen budget extramurale zorg.

18 Onnavolgbare domeinverdeling bij behandeling aan de Wlz De toedeling van zware en lichtere vormen van behandeling van (licht) verstandelijk gehandicapten aan de Wlz is niet goed te volgen. De functie Behandeling gaat in principe over naar het Jeugddomein, echter de zware behandelzorg hoort volgens het Ministerie van VWS niet thuis bij Jeugd en gaat over naar de Wlz. Verder zijn de prestaties dagbehandeling en dagactiviteit bij de groep verstandelijke gehandicapten (vg) op basis van de achterliggende NZa-beleidsregels en zzp s door het ministerie nader bekeken. Het gaat om de prestaties VG groep kind midden, zwaar en ernstig meervoudig gehandicapt (emg). De prestaties dagbehandeling en dagactiviteit, die zijn onderzocht door het ministerie, zijn in zijn geheel toegewezen aan de hogere zzp s en daarmee aan de Wlz. Hoe de toedeling van de prestaties dagbehandeling en dagactiviteit naar lagere en hogere zzp s heeft plaatsgevonden is door ons echter niet te volgen Daarnaast kunnen er sectorvreemde zzp s zijn. Dit betekent dat er een andere ZZP wordt gedeclareerd, dan dat er geïndiceerd is. Ook voor deze groep tracht het ministerie nog te achterhalen wat de omvang is. De Algemene Rekenkamer heeft deze groepen dus ook niet kunnen toetsen Onzekerheden bij actualisatie naar 2015 Decentralisatiekorting niet conform bestuursafspraak In de bestuursafspraken is 5% decentralisatiekorting op de AWBZ-begeleiding afgesproken. In de brief Hervormingen langdurige zorg van april 2013 kondigt de staatssecretaris van het Ministerie van VWS een bezuiniging aan van 25% op begeleiding en tijdelijk verblijf en 15% op persoonlijke verzorging. In reactie op ons vorige rapport (VWS, 2013h) en bij de toelichting bij de indicatieve stand van het macrobudget in december 2013 (BZK, 2013) geeft de staatssecretaris van VWS aan dat in de korting op Begeleiding (25% korting) en Persoonlijke Verzorging (15%) en Jeugd ( 450 miljoen) een overlappende doelgroep zit. De staatssecretaris schrijft: Als over begeleiding 25% en persoonlijke verzorging 15% korting was toegepast voor het deel jeugd in de AWBZ dan zou dit ertoe leiden dat bovenop de korting uit het regeerakkoord op alle jeugdhulp nog eens 180 miljoen gekort zou worden. Gezien het feit dat op de Jeugdwet ook al een generale taakstelling van toepassing is, is besloten om additioneel niet 180 miljoen, maar 90 miljoen te korten op de jeugd AWBZ. Het ministerie van VWS heeft later aangegeven dat er uiteindelijk is gerekend met een korting van 10% op begeleiding, dagbesteding en persoonlijke verzorging in plaats van 11 Per NZa productregel is gekeken naar de vormen van behandeling voor licht verstandelijk gehandicapten en dagbehandeling en dagactiviteit. Hierbij zijn de NZa beleidsregels gevolgd en zijn de ZZP s bekeken. De benaming van de diverse vormen van behandeling, dagbehandeling en dagactiviteit is niet duidelijk genoeg om de toewijzing aan de diverse zorgdomeinen te kunnen beoordelen. Het Ministerie van VWS heeft per productregel bepaald of het gaat om lichte of zware vormen van behandeling, dagbehandeling en dagactiviteit. Dit selectieproces is voor ons niet te controleren.

19 de korting van 90 miljoen. In de berekeningen zien we dit percentage terugkomen. Dit resulteert in een korting van 81,6 miljoen waarvan 19,2 miljoen via ZiN en 62,4 via pgb. 17 Onduidelijke bestuursafspraak over volumegroei In de eerdere onderzoeken naar het decentralisatiebudget voor Jeugd en Begeleiding constateerden wij al dat de afspraken tussen de VNG en het ministerie van VWS over te hanteren volumegroei niet eenduidig waren. Deze onduidelijkheid bestaat nog steeds. Het ministerie van VWS heeft wel aangegeven hoe zij tot de groeipercentages voor 2014 en 2015 is gekomen. De toegestane groeiruimte voor de AWBZ van jaarlijks zo n 505 miljoen 12 vormt hierbij het uitgangspunt. Deze groeiruimte wordt verdeeld naar sectoren. Hiervoor wordt eerst gekeken naar de groeiruimte die er is op basis van de demografische groei. Het Ministerie van VWS stelt dit vast met demografische gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en gegevens over zorguitgaven naar leeftijd van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). 13 Deze berekening komt uit op een gemiddelde jaarlijkse demografische groei van 1,34% voor de totale populatie in de periode 2013 tot Het percentage demografische groei is door het ministerie naar boven afgerond op 1,4%. Een verdeling naar jeugd of volwassen is niet gemaakt, omdat volgens het ministerie van VWS hier geen goede criteria voor zijn. Hierdoor wordt voor jeugd en de groep die zorg vanuit de Wmo 2015 ontvangt, dit zijn voornamelijk ouderen, uitgegaan van dezelfde demografische groei. Voor 2014 is de groeiruimte die resteerde na toekenning van de groei op basis van demografische ontwikkelingen gelijkmatig verdeeld over de sectoren. Zowel voor de Wmo 2015 als voor Jeugd resulteert dit in een volumegroei van 2,1% in 2014 ten opzichte van de gerealiseerde uitgaven per sector in In 2015 is alleen de demografische groei van 1,4% toegekend. 2.5 AWBZ - pgb Vanuit het pgb gaat in ,1 miljoen over naar gemeenten voor het domein Jeugd. Wij constateren dat de berekening van het pgb-budget ten opzichte van vorig jaar is verbeterd en dat een kleiner deel van het budget onzekerheden bevat. Dit is het gevolg van meer zekerheid over de representativiteit van de bronbestanden en van afronding van besluitvorming. Een en ander wordt onder de tabel toegelicht. 12 Dit bedrag hebben wij niet kunnen verifiëren. 13 Memo Bepaling demogroei bij AWBZ-gerelateerde zorguitgaven MEVA/VN/

20 Tabel 5 Overzicht onzekerheden PGB-budget 18 Status maart 2014 Bedrag ( mln) Toelichting Conform afspraak Basisjaar 2013 Onzekerheden basisjaar 2013 Actualisatie 2015 Onzekerheden actualisatie ,2 Totale pgb-aanspraken 2013 Afspraak is realisatie ,6 Verrekening van onderbesteding pgbuitgaven (9%) -7,1 Verrekening van - onderbesteding pgbuitgaven (1%) 636,5 Totaal ,4 Decentralisatiekorting van Afspraak is 5% 10% op verzorging, korting (zie dagbesteding en ZiN) begeleiding -63,6 Correctie als gevolg van - fout in berekening basisjaar begeleiding (60,7) en verkeerde toedeling ZZP s (2,9) +21,3 Volumegroei 2014: 2,1% Onduidelijkhed en 2015: 1,4% waarvan; en in afspraak (-0,3) - Korting 1% intramuraal Afspraak in Zorgakkoord (-7,0) - Uitval als gevolg van Ja 10-uurscriterium* -30,9 Alternatieve pgbmaatregelen Ja -2,8 Afbouw tarief pgb-zin** Afspraak in Begrotingsakkoord ,1 (Voorlopig) totaal 2015*** * Het Ministerie van VWS corrigeert in de berekening van dit budget ook voor overstappers naar ZiN. Omdat dit geen gevolgen heeft voor het macrobudget is dit in de tabel weggelaten **Dit bedrag heeft het Ministerie van VWS niet meegenomen in de berekening van het macrobudget en de memo. Hiervoor vindt een correctie plaats voor de meicirculaire.

21 *** Dit bedrag kan afrondingsverschillen bevatten Basisjaar 2013 en onzekerheden basisjaar 2013 Nauwelijks nog onzekerheid in representativiteit In de berekening van de pgb-uitgaven wordt gebruik gemaakt van twee bestanden: cijfers van het CVZ over de totale pgb-aanspraken in 2013 en een microbestand met product- en leeftijdsverdeling van pgb-uitgaven voor 20% van de pgb-houders in Op basis van het microbestand bepaalt het Ministerie van VWS het aandeel van de zorguitgaven voor de mensen onder de achttien jaar van functies/zzp s die worden overgeheveld naar de Jeugdwet. Deze percentages worden toegepast op het totaal van de landelijke pgb-aanspraken die het CVZ registreert inclusief de onderbesteding. 15 In onze toets vorig jaar werd een onzekerheid geconstateerd over de representativiteit van het microbestand voor alle pgb-uitgaven. Voor dit jaar heeft het ministerie de leeftijdsverdeling van het microbestand uit 2012 vergeleken met de landelijke leeftijdsverdeling uit een pgb-bestand van Vektis uit Uit deze vergelijking blijkt dat het microbestand de landelijke verhoudingen goed benaderd. Hiermee is het grootste deel van de onzekerheid rondom representativiteit weggenomen. Beperkte onzekerheid blijft bestaan al gevolg van mogelijke regionale verschillen bij de verdeling naar verschillende zorgproducten. Het is voor ons niet mogelijk de omvang van deze restonzekerheid vast te stellen. Onzekerheidsmarge in onderbesteding Het Ministerie van VWS gaat voor de overheveling van de uitgaven voor het pgb uit van voorlopige realisatiecijfers 2013 (basisjaar). In de praktijk is er na afloop van een jaar altijd sprake van onderbesteding. Dit wordt veroorzaakt door bijvoorbeeld het overlijden van cliënten. Uit historische gegevens blijkt dat bij de vaststelling van de definitieve uitgaven voor het pgb elk jaar sprake is van een onderbesteding van rond de 10%. In de berekening van het budget voor jeugd verrekent het ministerie daarom deze 10%. De daadwerkelijke onderbesteding wordt pas halverwege 2014 bekend; dit deel van het macrobudget wordt niet nader gecorrigeerd wanneer de definitieve realisatiecijfers over 2013 bekend zijn. De afgelopen drie jaar was de afwijking van de aanname van 10% onderbesteding niet groter dan een procentpunt. Een afwijking van een procentpunt leidt tot een verschil in uitgaven van 7,1 miljoen. Wij hebben geen reden om aan te nemen dat de onderbesteding meer dan andere jaren af zal wijken. Wij constateren daarom dat er een kleine onzekerheid in de aanname van onderbesteding bestaat van één procentpunt ( 7,1 miljoen). De overige 63,6 miljoen (9%) vinden wij logisch en navolgbaar. 14 Beide bestanden zijn intern gecontroleerd, maar niet voorzien van een accountantsverklaring. 15 In de toets op de berekening van het budget decentralisatie Jeugdzorg van 2013 is geconstateerd dat de leeftijdsgrens verkeerd is toegepast bij de berekening. Deze fout heeft het ministerie hersteld.

22 2.5.2 Actualisatie naar Decentralisatiekorting van 10% Het Ministerie van VWS past een decentralisatiekorting toe van 10% op verzorging, dagbesteding en begeleiding. Dit leidt tot een korting van 62,4 miljoen op het pgb budget. Dit staat verder uitgelegd in paragraaf Twee correcties op macrobudget jeugd Op het budget Jeugd past het ministerie een correctie toe van 63,6 miljoen die is opgebouwd uit twee onderdelen. Allereerst een correctie als gevolg van een fout in de berekening bij het basisjaar begeleiding. Voor berekening van het budget in 2013 is een verkeerd basisjaar toegepast (2012). Hierdoor wordt het budget dat wordt overgeheveld naar gemeenten voor deze functie in 2015 met 60,7 miljoen gecorrigeerd. Wij herkennen dat een verkeerd basisjaar is gebruikt en vinden een korting als gevolg daarvan logisch. De korting werkt door in de grondslagen van het model vanaf Wij hebben dit niet kunnen toetsen. Daarnaast zijn twee producten abusievelijk meegenomen in de budgetbepaling voor het domein Jeugd, terwijl deze horen bij de Wlz. Het gaat hierbij om ZG-auditief rest 18- en ZG-visueel Hierop volgt een correctie van 2,9 miljoen. Wij constateren dat deze correctie logisch is. Beschikbare groei bevat onzekerheden Van 2013 naar 2015 is er een beschikbare groei van het budget van 21,3 miljoen. Dit bedrag omvat 0,3 miljoen als gevolg van een tariefkorting van 1% op intramurale producten in 2014 dat volgt uit het Zorgakkoord Wij zien dat een korting van 1% wordt toegepast, maar kunnen dit percentage niet herleiden uit de bedragen genoemd in het Zorgakkoord. Op dit bedrag is ook 7,0 miljoen in mindering gebracht voor de uitval als gevolg van het 10-uurscriterium. Wij constateren dat de aanname voor deze uitval onzekerheden bevat (zie hieronder). Onzekerheden in onderbouwing maatregelen Ten tijde van de bestuursafspraken is overeengekomen dat maatregelen worden genomen om het pgb beheersbaar te houden. Hiervoor is het 10-uurscriterium ingesteld. Pgb-houders met een indicatie voor minder dan 10 uur begeleiding per week krijgen geen toegang meer tot een pgb. Deze maatregel is naar aanleiding van het Begrotingsakkoord 2013 afgezwakt tot alleen nieuwe pgb-houders. Als alternatief zijn drie andere maatregelen ingesteld: een lager tarief voor niet-professionele zorgverleners, maatregelen op het gebied van fraudebestrijding en niet-indexatie van de pgb-tarieven. Daarnaast wordt per 1 januari 2013 voor pakketten waarvan het pgbtarief hoger is dan de tarieven voor ZiN het pgb-tarief stapsgewijs afgebouwd. Maatregel 10-uurscriterium: Het Ministerie van VWS doet de aanname dat als gevolg van het sluiten van het pgb 1/3 deel van de mensen met een indicatie af zal zien van zorg (uitval) en dat 2/3 deel over zal stappen naar ZiN. Het aandeel uitval wordt gekort

23 op het budget voor de functie begeleiding voor gemeenten, het aandeel van overstappers wordt toegevoegd aan het budget van ZiN. Wij hebben in onze eerdere toets geconstateerd dat deze aanname onzeker is (Algemene Rekenkamer, 2012). Ook het SCP (2013) beoordeelt in hun monitor deze aanname als onbepaald. Een afwijking van de aanname is goed mogelijk. De gevoeligheid hiervan op het over te hevelen budget is echter beperkt tot 0,3 miljoen per procentpunt (zie tabel 6). 21 Tabel 6 Bandbreedte uitval door 10-uurscriterium Aandeel uitval pgb Afwijking Financieel belang ( mln.) 32% -1,33% -0,4 33,33% n.v.t. n.v.t. 34% +0.67% +0,2 40% +6,67% +2,0 Alternatieve maatregel niet-professioneel tarief: Vanaf 2014 is in de pgb-regeling een onderscheid gemaakt tussen tarieven voor professionals en tarieven voor nietprofessionals. De opbrengst van deze maatregel is geraamd op 25 miljoen voor het totale pgb-budget. Het ministerie kort het macrobudget Jeugd daarvoor met 6,2 miljoen. Het onderscheid in tarieven werkt in 2014 niet door in de pgb-tarieven van het CVZ. Dat wil zeggen dat bij toekenning van een pgb geen onderscheid wordt gemaakt naar tarief, maar dat één tarief wordt toegekend op basis van de indicatie van de pgbhouder. Een lager uurtarief voor mantelzorgers vertaalt zich dan ook niet vanzelf door in lagere uitgaven voor het pgb in Vanaf 2015 is de realisatie van de besparing eveneens onzeker aangezien de tarieven voor het pgb niet langer landelijk worden vastgesteld. Doordat het lager uurtarief zich niet doorvertaalt in lagere uitgaven voor het pgb, constateren wij dat de korting van 6,2 miljoen onvoldoende onderbouwd is. Alternatieve maatregel fraudebestrijding: Op het totale pgb-budget wordt een korting ingeboekt van 40 miljoen als gevolg van fraudebestrijding. Dit leidt tot een korting van het macrobudget Jeugd van 9,9 miljoen. Het Ministerie van VWS onderbouwt dit bedrag met twee maatregelen, te weten huisbezoeken die worden afgelegd door zorgkantoren en face-to-face gesprekken gevoerd door het CIZ (VWS, 2012c). Wij constateren dat de aannames van de besparingen gebaseerd zijn op vooralsnog zeer beperkte resultaten in de praktijk waardoor de representativiteit voor het landelijke bestand onzeker is. Ook is in de raming niet meegenomen dat cliënten met een pgb-voorkeur over kunnen stappen naar ZiN. Een besparing op het pgb-budget leidt op die manier niet tot een besparing op het macrobudget. Alternatieve maatregel niet indexatie pgb-tarieven: Het totale pgb-budget wordt voor 60 miljoen gecorrigeerd voor het onthouden van de loon- en prijsindexatie in Dit leidt tot een korting op het macrobudget Jeugd van 14,8 miljoen. De raming van de maatregel gebeurt op basis van een verdeling loon en prijs voor het pgb-domein die wordt toegepast op algemene indices. De gewogen index voor de pgb-uitgaven komt

24 hiermee op 2,2%. Wij constateren dat de toepassing van loon- en prijsindexatie kan leiden tot wijziging van het percentage. Dit heeft gevolgen voor de geraamde besparing op het pgb-budget als gevolg van het onthouden van de loon- en prijsindexatie. Ook leidt niet-indexatie toegepast op de grondslag pgb zoals opgenomen in de begroting 2013 tot een besparing van 58,5 miljoen. Dit bedrag komt niet overeen met de 60 miljoen zoals toegepast in het rekenmodel. Het toetsen van het onderliggende model van het Ministerie van VWS voor toedeling van de loon- en prijsindexatie ligt buiten de reikwijdte van dit onderzoek. 22 Voor de alternatieve maatregelen wordt een totale korting van 30,9 miljoen ingeboekt voor het domein jeugd. Dit staat weergegeven in tabel 7. Tabel 7. Beoogde besparing alternatieve maatregelen Alternatieve maatregel Beoogde besparing Niet-professioneel tarief 6,2 mln. Fraudebestrijding 9,9 mln. Niet-indexatie 14,8 mln. Totaal 30,9 mln. Afbouwen tarieven pgb naar tarieven ZIN: De besparing als gevolg van afbouw van het pgb-tarief tot de tarieven voor ZIN (VWS, 2013f) leidt tot een korting van 2,8 miljoen op het macrobudget Jeugd. Wij constateren dat in het memo van het Ministerie van VWS geen rekening is gehouden met de afbouw van het tarief. Deze korting is nog niet verwerkt. Het ministerie laat weten dit alsnog te verwerken voor de meicirculaire. Omdat het Ministerie van VWS deze korting in de berekening niet tijdig heeft verwerkt voor de toets, zijn wij niet in staat geweest de herkomst van de totaalbedragen en de verdeling naar domeinen na te gaan. Uit het bovenstaande concluderen wij dat de kortingen die het Ministerie van VWS toepast op het macrobudget naar aanleiding van de pgb-maatregelen onvoldoende onderbouwd zijn. Die onzekerheid brengt risico s voor gemeenten met zich mee aangezien de verwachte besparingen reeds zijn verwerkt in het over te hevelen budget van 498,1 miljoen.

25 3 Wmo Inleiding Het wetsvoorstel Wmo 2015 is op 14 januari 2014 ingediend bij de Tweede Kamer. Met deze wet wordt de verantwoordelijkheid van gemeenten uitgebreid tot brede ondersteuning bij participatie en zelfredzaamheid van mensen in hun eigen omgeving. De beoogde invoeringsdatum is 1 januari Gemeenten hebben nu de verantwoordelijkheid voor de huishoudelijke hulp en ondersteunende voorzieningen voor ouderen en gehandicapten. Deze verantwoordelijkheid wordt met de invoering van de Wmo 2015 uitgebreid met verschillende vormen van ondersteuning die voorheen vielen onder de AWBZ. Het gaat dan om het verzorgen van taken als: - intramurale geestelijke gezondheidszorg (beschermd wonen); - persoonlijke verzorging; - begeleiding en dagbesteding (inclusief vervoer) en - cliëntondersteuning. Volgens de berekening van het Ministerie van VWS gaat er in 2015 in totaal miljoen naar gemeenten voor de uitvoering van de nieuwe taken. Deze middelen afkomstig uit twee bronnen: - geraamde begrotingsgelden voor 2015 in de VWS-begroting 2014 ( 346 miljoen); - AWBZ-premiegelden uit het basisjaar 2013 voor ZiN ( miljoen), pgb ( 654 miljoen) en budget voor cliëntondersteuning door de MEE-instellingen ( 178 miljoen). In onderstaande paragrafen lichten wij onze bevindingen over de totstandkoming van het macrobudget voor de Wmo 2015 toe. 3.2 Begrotingsgeld VWS en overige posten Het bedrag van 346 miljoen dat deels afkomstig is van de begroting van het Ministerie van VWS en deels met premiemiddelen wordt gefinancierd (sociale wijkteams, doventolk, uitvoeringskosten) is volledig navolgbaar en grotendeels voldoende onderbouwd. Er is daarbij geen sprake van onzekerheden. Voor een aantal posten volgt hieronder een korte toelichting.