Diabetes Mellitus: een update

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Diabetes Mellitus: een update"

Transcriptie

1 Diabetes Mellitus: een update Dr. Paul Van Crombrugge OLV Ziekenhuis, Aalst-Asse-Ninove olv 16 maart 2010

2 Diagnose? HbA1c? Hoe HbA1c rapporteren? Follow-up? Rol van labo? Behandeling? DPP4I? ICU? BG monitoring? Zorgtrajecten? Zwangerschapsdiabetes? olv

3 DIAGNOSE?

4 GLOBAL PROJECTIONS OF DIABETES (IN MILLIONS) North America % % South and Central America % Africa % Europe Middle East WORLD 2003 = 189 million 2025 = 324 million Increase 72% % Asia % % Oceania

5 Frequency Distribution of 2-hour plasma glucose hour plasma glucose (mmol/l)

6 Pima Prevalence of Retinopathy Retinopathy (%) FPG 2hPG HbA1c FPG (mg/dl) 2hPG (mg/dl) HbA1c (%)

7 Classification of Glucose Tolerance FPG Impaired Fasting Glucose (IFG) Normal IGT Diabetes 2h PG

8 Proposed ADA Criteria FPG Impaired Fasting Glucose (IFG) Normal IGT Diabetes 2h PG

9 olv WHO blijft 110 mg/dl cfr DECODE studie

10 olv Diabetes Care, 2009

11 olv EQA HbA1c Organised since 2002 by the IPH Scheme: 24 samples containing known concentrations of HbA1c allowing to estimate the bias from the DCCT value, have to be evaluated every two weeks (accuracy) About 20 samples are paired; so the reproducibility (%CV) can be calculated Linearity (correlation of results over the range 5%HbA1c 11%HbA1c can be calculated) Some samples contain carbamylated Hb, abnormal hemoglobin, or aged samples to test the ability of the used methods to detect interferences.

12

13 olv Methods used Worldwide: 30 methods are used based on the following principles: HPLC-methods (ion exchange/affinity) Immuno-assay methods (Electrophoretic methods) Methods based on different principles also measure (slightly) different glycated products Belgium: about 15 methods by 214 laboratories

14 olv Equipment used in 2006

15 olv Evolution (1)

16 olv Evolution (2)

17 olv Evolution (2)

18 Evolution of equipment 46% of the laboratories changed their method! Decreased use Increased use

19

20 olv Results EQA 2007

21 olv

22 olv

23 But: IFG, IGT Risk for DM? Risk for microvasc complications? Risk for macrovasc complications? olv

24 olv

25 HOE HBA1C RAPPORTEREN?

26 olv

27 olv Diabetes Care 2007

28 olv

29 olv

30 olv

31 olv

32 Huidige situatie UK USA Netherlands Belgium??? werkgroep bezig olv

33 FOLLOW-UP? ROL VAN LABO?

34 Clinical Impact of Diabetes Mellitus Diabetes A 2- to 4- fold increase in cardiovascular mortality The leading cause of new cases of end stage renal disease The leading cause of new cases of blindness in workingaged adults The leading cause of nontraumatic lower extremity amputations olv

35 principes follow-up DOEL: quality of life! vermijden complicaties zo normaal mogelijk leven leiden olv RISIKO management meten is weten plan actie meten reageer, enz meer dan bloedglucose alleen!!!

36 recente BG regeling safety medicatie chronische complicaties CV risico Microangiopathie» Retinopathie» Nefropathie Macroangiopathie Neuropathie Voet olv varia

37 recente BG regeling: safety medicatie: chronische complicaties: CV risico: HbA1c crea, lever amylase CK, electrolieten crea, µau lipiden Varia: urine olv

38 Relationship between endpoints and HbA 1c or BP in the UKPDS 80 Incidence (1000-pt-yr -1 ) Rate ± 95% CI 60 Microvascular endpoints Myocardial infarction 40 HbA1c HbA1c 20 BP BP HbA1c (%) or systolic BP (mmhg) HbA1c (%) or systolic BP (mmhg)

39 Microvascular Disease Hazard Ratio (photocoagulation, vitreous haemorrhage, renal failure) Intensive (SU/Ins) vs. Conventional glucose control HR (95%CI) olv

40 olv Lancet, Published Online January 27, 2010 DOI: /S (09)

41 ???? C-peptide? SK testen? Coeliakie? Hemochromatosis? Pancreaslijden? AI testen pancreas (BDR) olv

42 BEHANDELING DPP4I

43 HbA1c (%) Progressive Hyperglycaemia on Monotherapy in Type 2 Diabetes Conventional Glyburide Metformin Years from randomisation UKPDS 34. Lancet 1998; 352:854 65

44 -cell function (% ) Progressive decline of -cell function in UKPDS????? Years Adapted from UK Prospective Diabetes Study (UKPDS) Group. Diabetes 1995

45 klasse generische naam producten biguaniden metformine Glucophage, Metformax, Metformine gliniden repaglinide NovoNorm sulphonylurea gliclazide Diamicron, Gliclazide glipizide Glibenese, Minidiab gliquidone Glurenorm glibenclamide Bevoren, Daonil, Euglucon gliclazide L.A. Uni-diamicron glimepiride Amarylle glucosidase remmers acarbose Glucobay glitazones pioglitazone Actos rosiglitazone Avandia GLP-1 analogen exenatide Byetta DPP-4 inhibitoren sitagliptine Januvia

46 secretagogen sensitizers insuli ne glucose onafh. secretie : - sulfonylurea - gliniden glucose afh. secretie : - DPP-4 inhibitoren - GLP-1 analogen gluco se sensitisering : - biguaniden - glitazones HYPO!!!

47 olv

48 Schematic Representation of the Pancreatic Beta Cell, Illustrating the Role of the ATP- Sensitive Potassium (KATP) Channel in Insulin Secretion Gloyn, A. L. et al. N Engl J Med 2004;350:

49 olv

50 Thiazolidinediones GLUT 4 Young Adipocytes Activation of PPAR Alters Expression of Specific Genes TZD PPAR RXR retinoic AGGTCA X AGGTCA gene sequence ppre

51 GLP-1 mimetica incretinomimetica (DPP4 inhibitor, gliptine GLP1 analoog, exenatide)

52

53 IR insulin (mu/l) IR insulin (mu/l) Venous plasma glucose (mmol/l) Venous plasma glucose (mmol/l) Incretine Effect Intravenous glucose (50g) Oral glucose (50 g) Healthy controls (n=8) Type 2 diabetes (n=14) Normal incretin effect * * * * * * * Diminished incretin effect * * * *p 0.05 vs. respective value after oral load IR=immunoreactive 1986;29: Time (minutes) Time (minutes) Nauck M et al Diabetologia

54 Incretins Regulate Glucose Homeostasis Through Effects on Islet Ingestion of food GI tract Release of incretin gut hormones Active GLP-1 and GIP Cell Function Pancreas Beta cells Alpha cells Glucose dependent Insulin from beta cells (GLP-1 and GIP) Insulin increases peripheral glucose uptake Blood glucose control Glucagon from alpha cells (GLP-1) Glucose dependent Increased insulin and decreased glucagon reduce hepatic glucose output Adapted from Brubaker PL, Drucker DJ Endocrinology 2004;145: ; Zander M et al Lancet 2002;359: ; Ahrén B Curr Diab Rep 2003;3: ; Buse JB et al. In Williams Textbook of Endocrinology. 10th ed. Philadelphia, Saunders, 2003:

55 GAL/EUC-16-01/ GLP-1 en GIP Worden Aangemaakt en Vrijgegeven door de Darmen als Respons op Voedselinname L-Cell (ileum) ProGIP Proglucagon GLP-1 [7 37] GIP [1 42] GLP-1 [7 36 NH 2 ] K-Cell (jejunum) GIP=glucose-dependent insulinotropic peptide; GLP-1=glucagon-like peptide-1 Aangepast van Drucker DJ. Diabetes Care. 2003; 26:

56 GLP-1: glucagon-like peptide-1 GIP: glucose dependent insulinotropic polypeptide Upon ingestion of food Stimulates glucose-dependent insulin secretion Suppresses glucagon secretion Slows gastric emptying GLP-1 is secreted from the L-cells in the intestine This in turn Reduces food intake Improves insulin sensitivity Long term effects demonstrated in animals Increases beta-cell mass and maintains beta-cell efficiency Drucker DJ. Curr Pharm Des 2001; 7: Drucker DJ. Mol Endocrinol 2003; 17:

57 pmol/l pmol/l mmol/l Insulin and Glucagon Levels in Patients With Type 2 Diabetes Glucose * * * * * * * mg/dl Placebo GLP-1 *P <0.05 Patients with type 2 diabetes (N=10) Insulin * * * * * * * * mu/l When glucose levels approach normal values, insulin levels decrease Glucagon * 10 * * * 5 Infusion Minutes pmol/l When glucose levels approach normal values, glucagon levels rebound. Adapted from Nauck MA et al. Diabetologia. 1993;36: Copyright 1993 Springer-Verlag. 15

58 GLP-1 Preserved Morphology of Human Islet Cells In Vitro Control GLP-1 treated cells Day 1 Day 3 Islets treated with GLP-1 in culture were able to maintain their integrity for a longer period of time. Day 5 Adapted from Farilla L et al Endocrinology 2003;144:

59 metabolisme van GLP-1 Meal Intestinal GLP-1 release GLP-1 T ½ = 1-2 min!!! Active GLP-1 DPP-4 DPP-4 inhibitor GLP-1 inactive GLP-1 = glucagon-like peptide 1; DPP-4= dipeptidyl-peptidase 4 Adapted from Rothenberg P, et al. Diabetes. 2000;49(suppl 1):A39.

60 metabolisme van GLP-1 Meal Intestinal GLP-1 release GLP-1 analoog Active GLP-1 DPP-4 DPP-4 inhibitor GLP-1 inactive GLP-1 = glucagon-like peptide 1; DPP-4= dipeptidyl-peptidase 4 Adapted from Rothenberg P, et al. Diabetes. 2000;49(suppl 1):A39.

61 metabolisme van GLP-1 Meal Intestinal GLP-1 release GLP-1 analoog Active GLP-1 DPP-4 DPP-4 inhibitor GLP-1 inactive GLP-1 = glucagon-like peptide 1; DPP-4= dipeptidyl-peptidase 4 Adapted from Rothenberg P, et al. Diabetes. 2000;49(suppl 1):A39.

62 GLP-1 mimetica incretinomimetica (DPP4 inhibitor, gliptine)

63 DPP-4 inhibitoren (gliptines) sitagliptin : Januvia (MSD) vildagliptin: Galvus (Novartis)

64 HbA 1c (% ± SE) FPG (mmol/l) sitagliptin: 24-week Add-on Therapy to Metformin 8.2 HbA 1c 10.5 FPG Placebo (n=224) Sitagliptin 100 mg (n=453) Sitagliptin 100 mg qd (n=454) Weeks Weeks SE = standard error All-patients-as-treated population LSM between-group differences at week 24 (95% CI): in HbA 1C vs placebo = 0.65% [ 0.77, 0.53] (P<0.001); in FPG vs placebo = 1.4 mmol/l [ 1.7, 1.1] (P<0.001) To convert FPG from mmol/l to mg/dl divide by Copyright 2006 American Diabetes Association. From Diabetes Care, Vol. 29,2006; Reprinted with permission from the American Diabetes Association. 8.5 Placebo (n=226)

65 GAL/EUC-16-01/ Gemiddelde HbA1c (%) Vildagliptine Toegevoegd aan Metformine: Reductie van HbA1c over 24 Weken Associatie met metformine (2.1 g dagelijks gemiddelde) PBO + met (n=130) 8.6 Vilda 50 mg 1x/dag + met (n=143) Vilda 50 mg 2x/dag + met (n=143) * % vs PBO % vs PBO 7.2 * HbA1c=hemoglobine A1c; met=metformine; PBO=placebo; vilda=vildagliptine *P < Primair intention-to-treat populatie. Bosi E, et al. Diabetes Care 2007; 30: Tijd (weken van behandeling)

66 Change from baseline in HbA 1c (%) sitagliptin vs Sulfonylurea: 52-week Add-on to Metformin HbA1c n=117 Baseline HbA 1C Category <7% 7 to <8% 8 to <9% 9% n= Sitagliptin b + metformin Sulfonylurea + metformin a Specifically glipizide; b Sitagliptin (100 mg/day) with metformin ( 1500 mg/day); Per-protocol population Adapted from Nauck et al. Diabetes Obes Metab. 2007;9:

67 sitagliptin: 24-week Add-on Therapy to Metformin GI-related AEs Sitagliptin 100 mg (n=464) Placebo (n=237) n (%) n (%) Abdominal pain 10 (2.2) 9 (3.8) Diarrhea 12 (2.6) 6 (2.5) Nausea 6 (1.3) 2 (0.8) Vomiting 5 (1.1) 2 (0.8) All-patients-as-treated population GI = gastrointestinal Adapted from Charbonnel et al. Diabetes Care. 2006;29:

68 Body weight (kg ± SE) Incidence (%) sitagliptin vs Sulfonylurea: 52-week Add-on to Metformin weigth hypoglycemia 50 3 Sulfonylurea + metformin (n=416) 2 1 Sitagliptin 100 mg/day + metformin (n=389) % P< % Weeks 0 Week 52 Sulfonylurea + metformin (n=584) Sitagliptin 100 mg/day + metformin (n=588) a Specifically glipizide; b All-patients-as-treated population. LS = least squares; LSM between-group difference at week 52 (95% CI): in body weight = 2.5 kg [ 3.1, 2.0] (P<0.001); LSM change from baseline at week 52: glipizide: +1.1 kg; sitagliptin: 1.5 kg (P<0.001) Adapted from Nauck et al. Diabetes Obes Metab. 2007;9:

69 Gemiddelde HbA1c (%) CI=confidence interval; HbA1c=hemoglobine A1c; NI=niet inferieur Per protocol populatie. Vildagliptine (n=1396); glimepiride (n=1393). Ferrannini E, et al. Diabetes Obes Metab. 2009; 11: GAL/EUC-16-01/ Vildagliptine: Even Doeltreffend als Glimepiride in Associatie m Metformine op 52 Weken Duur: 52 weken Toegevoegd aan metformine: vildagliptine vs glimepiride In Associatie met Metformine (~1.9 g dagelijks gemiddelde) Vildagliptine 50 mg 2x/dag + metformine Glimepiride tot 6 mg 1x/dag + metformine 0.4% 0.5% NI: 97.5% CI (0.02, 0.16) Tijd (weken)

70 GAL/EUC-16-01/ Lichaamsgewicht (kg) Vildagliptine: Geen Gewichtstoename Duur: 52 weken Toegevoegd aan metformine: vildagliptine vs glimepiride In Associatie Metformine (~1.9 g dagelijks gemiddelde) 1.8 kg verschil Tijd (weken) Vildagliptine 50 mg 2x/dag + metformine Glimepiride tot 6 mg 1x/dag + metformine Per protocol populatie. Vildagliptine (n=1396); glimepiride (n=1393). Ferrannini E, et al. Diabetes Obes Metab. 2009; 11:

71 GAL/EUC-16-01/ Incidentie (%) Aantal voorvallen Aantal voorvallen Vildagliptine vs Glimepiride: Hypoglycemische Voorvallen bij Toevoeging aan Metformine Behandeling Duur: 52 weken Toegevoegd aan metformine: vildagliptine vs glimepiride Patiënten met >1 Hypos (%) Aantal Hypoglycemische Voorvallen Ernstige Voorvallen (Graad 2 en Vermoeden van Graad 2) n = Safety population. Ferrannini E, et al. Diabetes Obes Metab. 2009; 11: Vildagliptine 50 mg 2x/dag + metformine Glimepiride tot 6 mg 1x/dag + metformine

72 DPP-4 inhibitoren (gliptines) pro goede glycemiedaling weinig hypo s geen gewichtstoename weinig neveneffecten (iets meer bovenste luchtwegen infecties) mogelijk beta-cel protectief contra kostprijs nog geen studies met harde eindpunten nog geen lange termijn gegevens over veiligheid Als ze hun beloften waar maken, zullen ze de sulfonylurea van hun troon stoten!!!

73 GLP-1 mimetica incretinomimetica (GLP1 analoog, exenatide)

74 Antistoff en!

75 Gila monster, Heloderma lizard

76 Combination with metformin : Adverse Events Placebo (N = 113) Exenatide (5) (N = 110) Exenatide (10) (N = 113) Nausea 23% 36% 45% Diarrhea 8% 12% 16% Upper Respiratory Tract Infection 11% 14% 10% Vomiting 4% 11% 12% Nasopharyngitis 10% 9% 4% Hypoglycemia 5% 5% 5% De Fronzo et al. Diabetes Care 05;28:

77 exenatide (Byetta ) : 3 j resultaten 217 patiënten open verlenging na gerandomiseerde studies max. dosis metformine en/of sulfonylurea + 10 µg Byetta 2 x /d Klonoff et al. CurrMedResOp

78 exenatide (Byetta ) : 3 j resultaten Klonoff et al. CurrMedResOp

79 pro GLP-1 analogen goede glycemiedaling weinig hypo s sterke gewichtsdaling (maar nausea) vooral interessant bij morbide obesitas mogelijk beta-cel protectief contra SC injectie is probleem lichaamsvreemd proteïne acute pancreatitis

80 Byetta LAR : 1x/wk Kim et al. Diabetes Care 2007;30:

81 Van Gaal et al, Eur J Endocr 2008

82 scenario s

83 A. metformine: geen intolerantie of contraïndicatie STAP A1 (bij diagnose) STAP A2 STAP A3 STAP A4 goed gevalideerd: levensstijl + metformine metformine + secretagoog metformine + secretagoog + basale insuline metformine (+ secretagoog) + intensieve insuline minder goed gevalideerd: metformine + gliptine pro: - gebruiksgemak (geen titratie) - lage kans op hypoglycemie - gewichtsneutraal contra: - geen lange termijn gegevens - duurder metformine + gliptine + basale insuline metformine + secretagoog + exenatide pro: - gebruiksgemak (geen titratie) - lage kans op hypoglycemie - geeft gewichtsdaling contra: - nausea - SC injectie 2/d - onvoldoende lange termijn gegevens - veel duurder

84 B. metformine: intolerantie of contraïndicatie STAP B1 (bij diagnose) STAP B2 STAP B3 STAP B4 goed gevalideerd: levensstijl secretagoog secretagoog + basale insuline (secretagoog) + intensieve insuline minder goed gevalideerd: secretagoog + glitazone pro: - uitstellen spuitjes contra: - veel neveneffecten - veiligheid op lange termijn? - duurder secretagoog + exenatide pro: - gebruiksgemak (geen titratie) - lage kans op hypoglycemie - geeft gewichtsdaling contra: - nausea - SC injectie 2/d - onvoldoende lange termijn gegevens - veel duurder - in België niet toegelaten!!!

85 kostprijs voor equipotente dosissen kost aan maatschappij : / maand metformine 2 x 850 mg/d : 4.1 gliclazide 3 x 80 mg/d : 13.5 pioglitazone 1 x 30 mg : 41.0 sita/vildagliptine 1 x 100 mg/d : 45.0 exenatide 2 x 5 of 10 µg/d : Insulatard 40 E/d : 30.1

86 ICU

87 olv goed diabetesbeleid tijdens hospitalisatie betere outcome in acute situaties en postoperatief kortere hospitalisatieduur grotere tevredenheid van patiënt glycemie-streefdoelen : mg/dl in meeste omstandigheden mg/dl bij zwaar zieken op ICU/CCU als dit veilig kan bereikt worden!!! -> ter discussie op dit moment

88 ICU SURVIVAL (%). effect op mortaliteit HOSPITAL SURVIVAL (%) 100 ALL PATIENTS p = ALL PATIENTS p = Long-stay patients 100 p = Intensive - 43% Conventional 90 Long-stay patients 100 p = 0.02 Intensive - 34% Conventional % 80-36% DAYS AFTER INCLUSION DAYS AFTER INCLUSION Long-stay = > 5d = ± 1 patient op 3 Van den Berghe et al. NEJM 2001;345:

89 effect op morbiditeit Blood stream infections ** Antibiotics > 10 days ** Dialysis / Hemofiltration ** Mechanical ventilation > 14 days ** ICU stay > 14 days ** RRR (%) NNT Critical illness polyneuropathy **** ** p 0.01 **** p < Van den Berghe et al. NEJM 2001;345:

90 olv

91 olv

92 Aalst Glycemia Insulin Protocol (ALGIP) CABG met CPB: 651 pat. (483 niet-dm, 168 DM); metingen BG < 40 mg/dl (2.2 mm): geen BG < 60 mg/dl (3.3 mm): niet-dm DM intraoperatief : 0.02% 0.07% ICU (24u) : 0.16% 0.22% Lecomte et al. Anesth Analg 2008;107:51 8

93 OLV Aalst cardiale chirurgie met CPB start glycemieprotocol in 2005: mg/dl (4.5-6 mmol/l) restrospectieve analyse : 2004 (n=305) (745) Lecomte et al.

94 Betrouwbare, snelle BG s!!! Bloedglucosemeter Bloedgas analyser HemoCue olv

95 % paired results < , , , , ,1 0-4,9 5-9, , , ,9 > 25 Deviation split sample 25% 20% 15% 10% 5% 0% % deviation > 91 % of results w ithin 20 % deviation > 95 % of results w ithin 20 % deviation > 96 % of results w ithin 20 % deviation Diab Medecine 2004

96 olv Bloedgas analyser

97 olv

98 ZORGTRAJECTEN

99

100

101

102 RIZIV-diabetes dubbelproject 9/04 6/06 7/03 6/07 Optimalisering DM2 zorg KUL GEMEENSCHAPPELIJK UA/UG Aansturing Huisarts - Top-down - MCH SHARED CARE ZORGMANAGEMENT Aansturing Patiënt - Bottom-up - Dicht tegen bestaande structuren olv WETENSCHAPPELIJKE ANALYSE (controleregio)

103

104

105 organisatie diabeteszorg in België diabetesconventie referentievpk 3 inj 2 inj 1 inj conv. ZTJ diabetespas OAD DPA dieet onbeken d

106 zorgtraject diabetes: doelgroep type 2 diabetes 1 of 2 injecties insuline of incretine mimeticum (of intentie om te starten bij onvold. controle onder max. OAD,) bijkomende voorwaarden: - GMD - moet op consultatie kunnen komen

107 zorgtraject diabetes: principes huisarts: stuurt de zorg diabeteseducator: geeft informatie, leert zaken aan, apotheker: zelfcontrolemateriaal diabetescentrum: 1x / j langsgaan (meer z.n.) geeft ook raad tussendoor leidt het team van de 1 ste lijn op financiële stimuli: - patiënt geen remgelden voor raadplegingen bij zijn huisarts en alle specialisten voor deze aandoening - huisarts forfait - diabetoloog forfait

108 zorgtraject diabetes: educatie op voorschrift van huisarts (vermelding zorgtraject diabetes ) door diabetes-educator in 1 ste lijn - mag ook in diabetescentrum, op specifieke vraag van huisarts 1. onvoldoende 1 ste lijnseducatoren 2. complexe medische toestand verplicht bij - start insuline of incretinemimetica: 2.5 u - overgang van 1 naar 2 injecties: 1u - onvoldoende metabole controle (A1c > 7.5%): 1u

109 olv

110 ZWANGERSCHAPSDIABETES

111 Gestational DM Glucose intolerance with onset or first recognition during pregnancy Only small minority has BG levels that would be diagnostic of DM outside pregnancy Te be regarded as diabetes in evolution cfr diagnosis diabetes: 10% in first months postpartum 5 to 10% /year olv

112 Gestational DM Niet enkel aandacht voor de short-term outcome v/d foetus (gynecoloog) Ook aandacht voor de long-term outcome (endocrinoloog, HA) van moeder kind olv

113 Pederson principle

114 ACHOIS trial

115 ACHOIS trial First study showing benefits of intensive treatment of GDM with less perinatal morbidity!! BABY MOTHER Less nursery admission Less pre-eclampsia Less adverse outcome Better psychological outcome postpartum More frequently induction at 38 weeks without more cesarian sections

116 Hoe evalueren? 50 g challenge (niet nuchter): als > 140 mg/dl: 100 g ogtt 100 g ogtt 3 uur grenzen: mg/dl

117 olv of (WHO)

118 behandelingsdoelen Metabool: Nuchter: < 95 mg/dl 1u pp: < 140 mg/dl 2u pp: <120 mg/dl Cave: als mean BG < 85 mg/dl: small for gestational! olv

119 90%: Dieet Lichaamsbeweging 10%: Preprandiale insuline olv

120 olv

121

122

123 Actuele voorstellen: ter discussie!! olv Diabetes Care, March 2010

124 olv

125 olv

126 Lange termijn FU van moeder

127 DM2 can be delayed or prevented kg 20 min exerc/dag olv NEJM 2002;346:

128 olv

DM-2: nieuwe medicatie, nieuwe pathway. en wat we hieruit leren

DM-2: nieuwe medicatie, nieuwe pathway. en wat we hieruit leren DM-2: nieuwe medicatie, nieuwe pathway en wat we hieruit leren Dr. Frank NOBELS endocrino-diabetologie O.L.V. Aalst Stapsgewijze behandeling van DM-2 SU+GLIT SU MF+SU MF + + + 1 klasse generische naam

Nadere informatie

Diabetes type 2: praktisch glycemiebeleid

Diabetes type 2: praktisch glycemiebeleid Diabetes type 2: praktisch glycemiebeleid Dr. Frank NOBELS endocrinologie OLV Aalst Dr. Stefanie Vinken endocrinologie ASZ Aalst -cell function (% ) Progressive decline of -cell 100 80 60? function in

Nadere informatie

rationeel Diabetes type 2: rationeel gebruik van glycemieverlagende middelen 5/04/2012 OAD: effect op glycemie evidence based

rationeel Diabetes type 2: rationeel gebruik van glycemieverlagende middelen 5/04/2012 OAD: effect op glycemie evidence based Diabetes type 2: rationeel rationeel gebruik van glycemieverlagende middelen evidence based rekening houdend met praktische haalbaarheid Dr. Frank NOBELS rekening houdend met kostprijs endocrinologie O.L.V.

Nadere informatie

Orale antidiabetica bij ouderen. Katrien Benhalima UZ Leuven 01-10-2011

Orale antidiabetica bij ouderen. Katrien Benhalima UZ Leuven 01-10-2011 Orale antidiabetica bij ouderen Katrien Benhalima UZ Leuven 01-10-2011 Diagnose Diabetes normaal Gestoorde glucose tolerantie diabetes nuchter

Nadere informatie

Behandeling type 2 diabetes in 2011

Behandeling type 2 diabetes in 2011 mul$disciplinair symposium 1/10/2011 Behandeling type 2 diabetes in 2011 Dr. Katrin Mortelmans Casus man 54 jaar Ø Medische voorgeschiedenis: diabetes type 2 sinds 2006, arteriële hypertensie, maagulcera

Nadere informatie

Wat iedere zorgverlener moet weten. Recent nieuws uit de diabeteswereld. Prof. Em. Dr. Raoul Rottiers. Endocrinoloog UZGent

Wat iedere zorgverlener moet weten. Recent nieuws uit de diabeteswereld. Prof. Em. Dr. Raoul Rottiers. Endocrinoloog UZGent Wat iedere zorgverlener moet weten Recent nieuws uit de diabeteswereld Prof. Em. Dr. Raoul Rottiers Endocrinoloog UZGent 13 Diabetessymposium Gent, 9.11.2010 AHS / NVKVV Diagnosecriteria 1 Criteria voor

Nadere informatie

Spelen met insuline. Dr. Frank NOBELS. Dr. Stefanie VINKEN

Spelen met insuline. Dr. Frank NOBELS. Dr. Stefanie VINKEN Spelen met insuline Dr. Frank NOBELS Dr. Stefanie VINKEN scenario soorten insuline type 1 type 2 diabetes spelen met insuline bij type 2 diabetes: opstarten dosissen aanpassen acute problemen oplossen

Nadere informatie

Stapsgewijze behandeling bij type 2 diabetes: nieuwe visies

Stapsgewijze behandeling bij type 2 diabetes: nieuwe visies Stapsgewijze behandeling bij type 2 diabetes: nieuwe visies Dr. Frank Nobels Dr. Inge Van Pottelbergh Dr. Paul Van Crombrugge Endocrinologie-Diabetologie OLV Ziekenhuis, Aalst-Asse-Ninove oktober 2013

Nadere informatie

Update Diabetes voor verpleging 2010

Update Diabetes voor verpleging 2010 Update Diabetes voor verpleging 2010 Update Diabetes voor verpleging 2010 Dr Eeckhout: : diabetes algemeen Lief Breekelmans: : Insuline (soorten, pennen, ) Annick Kempen: Hypoglycemie Christine, firma

Nadere informatie

Nieuwigheden bij de diabetische medicatie

Nieuwigheden bij de diabetische medicatie Nieuwigheden bij de diabetische medicatie Prof. em. dr. Raoul Rottiers Endocrinoloog Ugent Ere-voorzitter Diabetes Liga NVKVV Oostende, 17 maart 2016 Type 1 diabetes Geen insuline productie I Stijging

Nadere informatie

Rudi Caron Diabetesteam Gasthuisberg Leuven

Rudi Caron Diabetesteam Gasthuisberg Leuven Rudi Caron Diabetesteam Gasthuisberg Leuven Diabetes: also a global disease Estimated global prevalence of diabetes In België :vandaag heeft 1/12 mensen diabetes 151 million 347 285 million 438 million

Nadere informatie

glycemie medicatie aanpassen in de praktijk

glycemie medicatie aanpassen in de praktijk glycemie medicatie aanpassen in de praktijk Prof. Dr. Frank Nobels Endocrinologie-Diabetologie OLV Ziekenhuis, Aalst-Asse-Ninove Mogen educatoren dat? Neen, maar... in een team kunnen daar afspraken over

Nadere informatie

Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga

Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga Inhoudsweergave Wie is at risk & Diagnose Prevalentie Klinisch belang van

Nadere informatie

Hoe de persoon met diabetes benaderen en reguleren bij multipathologie? Dr. Katrien Benhalima Dienst endocrinologie UZ Leuven 22-03-2013

Hoe de persoon met diabetes benaderen en reguleren bij multipathologie? Dr. Katrien Benhalima Dienst endocrinologie UZ Leuven 22-03-2013 Hoe de persoon met diabetes benaderen en reguleren bij multipathologie? Dr. Katrien Benhalima Dienst endocrinologie UZ Leuven 22-03-2013 Diabetologia. 2012 Jun;55(6):1577-96. Epub 2012 Apr 20. Diabetologia.

Nadere informatie

Conclusie. Leerdoelen. Inhoud. Glucoseregulatie anno Behandeling van diabetes (exclusief insuline) Plaatsbepaling nieuwe middelen

Conclusie. Leerdoelen. Inhoud. Glucoseregulatie anno Behandeling van diabetes (exclusief insuline) Plaatsbepaling nieuwe middelen Behandeling van diabetes (exclusief insuline) Plaatsbepaling nieuwe middelen Cees J. Tack, internist UMC St Radboud, Nijmegen Leerdoelen De huisarts weet welke middelen er zijn voor de behandeling van

Nadere informatie

Welke behandelstrategie bij obese type 2 patiënten: GLP 1 agonist!

Welke behandelstrategie bij obese type 2 patiënten: GLP 1 agonist! 1 Welke behandelstrategie bij obese type patiënten: GLP 1 agonist! Bruce H.R. Wolffenbuttel, internist endocrinoloog Universitair Medisch Centrum Groningen Afd. Endocrinologie: www.umcg.net Blog: www.gmed.nl

Nadere informatie

Het zorgtraject diabetes: van regels naar praktijk

Het zorgtraject diabetes: van regels naar praktijk Het zorgtraject diabetes: van regels naar praktijk Dr. Frank NOBELS endocrinologie O.L.V. Aalst zorgvernieuwing nodig! Enorme toename van chronische aandoeningen De organisatie van onze gezondheidszorg

Nadere informatie

Doel behandeling bij DM: verhinderen/vertragen complicaties. Haffner, NEJM 1998 UKPDS. T2DM, HbA1c, en HVZ 12-7-2011

Doel behandeling bij DM: verhinderen/vertragen complicaties. Haffner, NEJM 1998 UKPDS. T2DM, HbA1c, en HVZ 12-7-2011 Doel behandeling bij DM: verhinderen/vertragen complicaties Haffner, NEJM 998 microvasculaire afwijkingen nefropathie retinopathie neuropathie macrovasculaire afwijkingen coronaire hartziekten cerebrovasculaire

Nadere informatie

Nieuwe geneesmiddelen bij de behandeling van diabetes mellitus type 2. Nicolaas Schaper

Nieuwe geneesmiddelen bij de behandeling van diabetes mellitus type 2. Nicolaas Schaper Nieuwe geneesmiddelen bij de behandeling van diabetes mellitus type 2 Nicolaas Schaper Non-insulin glucose verlagende medicatie Insulin, metformin, SU (briefly) GLP-1 (s.c.), ook in fixed combination met

Nadere informatie

"Nieuwe orale behandelstrategieen voor type 2 diabetes: de toepassing naderbij?"

Nieuwe orale behandelstrategieen voor type 2 diabetes: de toepassing naderbij? "Nieuwe orale behandelstrategieen voor type 2 diabetes: de toepassing naderbij?" Louis Lieverse Wat is diabetes mellitus type 2? Een progressieve metabole ziekte gekenmerkt door: Insuline resistentie Type

Nadere informatie

Practische aspecten insuline en OAD voor verpleging

Practische aspecten insuline en OAD voor verpleging Practische aspecten en OAD voor verpleging Practische aspecten en OAD voor verpleging Inhoudstafel: Patienten behandeld met 1 injectie 2 injecties humaan meng 4 injecties humane s 4 injecties analoge s

Nadere informatie

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline?

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Joost Hoekstra, internist, AMC Potentiële belangenverstrengeling Klinische Diabetologie AMC ontvangt sponsoring van cq doet projecten met

Nadere informatie

JA! Voor optimale preventie van cardiovasculaire eindpunten dient gestreefd te worden naar HbA1c <53 mmol/mol (<7.0%)

JA! Voor optimale preventie van cardiovasculaire eindpunten dient gestreefd te worden naar HbA1c <53 mmol/mol (<7.0%) Voor optimale preventie van cardiovasculaire eindpunten dient gestreefd te worden naar HbA1c

Nadere informatie

Diabetes type 2 en hypo's: is voorkomenbeterdangenezen?

Diabetes type 2 en hypo's: is voorkomenbeterdangenezen? Diabetes type 2 en hypo's: is voorkomenbeterdangenezen? EADV symposium 17 maart 211, Nieuwegein Dr. Joop Lefrandt, Internist Vasculair Geneeskundige Diabetescentrum UMCG Programma 1. Inleiding: de hypoglycemie

Nadere informatie

De nieuwe NHG standaard Diabetes Mellitus type 2

De nieuwe NHG standaard Diabetes Mellitus type 2 De nieuwe NHG standaard Diabetes Mellitus type 2 F. Holleman Belangenverstrengeling Academisch prestige: AMC Adviesraden: sanofi, Eli Lilly Onderzoekssponsoring: MSD Alle (neven)inkomsten afkomstig van

Nadere informatie

Landelijk Diabetes Congres 2016

Landelijk Diabetes Congres 2016 Landelijk Diabetes Congres 2016 Insuline Pompen, zelfcontrole en sensoren, need to know Thomas van Bemmel, Internist Gelre Ziekenhuis Apeldoorn Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling zie hieronder

Nadere informatie

Medisch Centrum Huisartsen

Medisch Centrum Huisartsen DIABETESMEDICATIE: Wat is nieuw? En wat met de nier? Dr. Defoer Francine diabetoloog Dr. Smets Liesbeth nefroloog Ontmoetingsavond MCH 4/4/2019 Medisch Centrum Huisartsen Casus 1: vrouw 56 jaar - Voorgeschiedenis:

Nadere informatie

Nieuwe trends in diabetesbehandeling. 20 maart 2018

Nieuwe trends in diabetesbehandeling. 20 maart 2018 Nieuwe trends in diabetesbehandeling 20 maart 2018 Diabetes Hoofdoorzaak van nierfalen VERMIJDBARE oorzaak van nierfalen 2 Programma Achtergrond wat loopt fout bij diabetes Aangrijpingspunten van behandeling

Nadere informatie

HbA1c 7% - 9% HbA1c 7% - 9% HbA1c 7% - 9% HbA1c 7% - 9% HbA1c 7% - 9% HbA1c 7% - 9% 1x/dag en HbA1c >7,5

HbA1c 7% - 9% HbA1c 7% - 9% HbA1c 7% - 9% HbA1c 7% - 9% HbA1c 7% - 9% HbA1c 7% - 9% 1x/dag en HbA1c >7,5 SCHEMA 1: MOGELIJKE COMBINATIES WANNEER GESTART WORDT MET METFORMINE Orale medicatie GFR > 50 MONOTHERAPIE BITHERAPIE TRITHERAPIE Metformine DPP4-inhibitor SGLT 2 inhibitor Sulfonylureum Gliniden Incretine-mimeticum

Nadere informatie

Basaal Plus. Wat te doen als langwerkende insuline toegevoegd aan orale medicatie niet meer afdoende is? Duodagen april 2011

Basaal Plus. Wat te doen als langwerkende insuline toegevoegd aan orale medicatie niet meer afdoende is? Duodagen april 2011 Basaal Plus Wat te doen als langwerkende insuline toegevoegd aan orale medicatie niet meer afdoende is? Duodagen april 2011 2 Toetsvragen Bij Insuline Resistentie bestaat er een afname in vrije vetzuur

Nadere informatie

Part A: Glycated hemoglobin A1c as a screening tool for detection of type 2 diabetes?

Part A: Glycated hemoglobin A1c as a screening tool for detection of type 2 diabetes? Part A: Glycated hemoglobin A1c as a screening tool for detection of type 2 diabetes? Part B: Evaluation of point-of-care instruments for glycated hemoglobin A1c testing in an ambulant hospital setting

Nadere informatie

Cardiovasculair Risicomanagement bij DM2

Cardiovasculair Risicomanagement bij DM2 Cardiovasculair Risicomanagement bij DM2 Guy Rutten Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde DiHAG Sterrencursus 2009 Relevantie Van de mensen met DM 2 sterft 50-70% aan

Nadere informatie

Diabetescasuïstiek voor de huisarts

Diabetescasuïstiek voor de huisarts Diabetescasuïstiek voor de huisarts Els Delaunay 17/01/2019 inleiding Nieuwe guidelines voor behandeling DM2 Doel: complicaties voorkomen Keuze geneesmiddel: patiënt CENTRAAL: Klinische kenmerken/patiëntkenmerken

Nadere informatie

Wat te doen als orale medicatie en 1 dd langwerkend insuline faalt? BASAAL PLUS insulinetherapie bij diabetes mellitus type 2

Wat te doen als orale medicatie en 1 dd langwerkend insuline faalt? BASAAL PLUS insulinetherapie bij diabetes mellitus type 2 Wat te doen als orale medicatie en 1 dd langwerkend insuline faalt? BASAAL PLUS insulinetherapie bij diabetes mellitus type 2 Inhoud Wat is het belang van intensieve glucose regulatie? Wat zeggen de richtlijnen

Nadere informatie

CVOT bij type 2 diabetes: een revolutie

CVOT bij type 2 diabetes: een revolutie CVOT bij type 2 diabetes: een revolutie Prof. Dr. Frank Nobels Endocrinologie-Diabetologie OLV Ziekenhuis, Aalst-Asse-Ninove Kath Univ Leuven Speaker disclaimer F. Nobels is or has been consultant for

Nadere informatie

ZIN EN ONZIN VAN DIABETESBEHANDELING BIJ OUDEREN. Ann Mertens, MD, PhD Dienst Endocrinologie Universitaire Ziekenhuizen Leuven

ZIN EN ONZIN VAN DIABETESBEHANDELING BIJ OUDEREN. Ann Mertens, MD, PhD Dienst Endocrinologie Universitaire Ziekenhuizen Leuven ZIN EN ONZIN VAN DIABETESBEHANDELING BIJ OUDEREN Ann Mertens, MD, PhD Dienst Endocrinologie Universitaire Ziekenhuizen Leuven Diabetes: eenwereldwijdeziekte Geschatteprevalentievan diabetes wereldwijd

Nadere informatie

Nuchter zijn voor operatie, behandeling of onderzoek: TABLETTEN

Nuchter zijn voor operatie, behandeling of onderzoek: TABLETTEN Inwendige geneeskunde Nuchter zijn voor operatie, behandeling of onderzoek: TABLETTEN www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl INW011TXT / Nuchter

Nadere informatie

RICHTLIJNEN VOOR DIABETESBELEID IN RUSTHUIZEN. Door diabetescentrum AZ Sint-Blasius en de coördinerende en raadgevende artsen Vehamed

RICHTLIJNEN VOOR DIABETESBELEID IN RUSTHUIZEN. Door diabetescentrum AZ Sint-Blasius en de coördinerende en raadgevende artsen Vehamed RICHTLIJNEN VOOR DIABETESBELEID IN RUSTHUIZEN Door diabetescentrum AZ Sint-Blasius en de coördinerende en raadgevende artsen Vehamed Versie 2: September 2014 INHOUD 1. Algemeen 3 2. Onderscheid zorgtraject/conventie

Nadere informatie

RICHTLIJNEN VOOR DIABETESBELEID IN RUSTHUIZEN. Door diabetescentrum AZ Sint-Blasius en de coördinerende en raadgevende artsen Vehamed

RICHTLIJNEN VOOR DIABETESBELEID IN RUSTHUIZEN. Door diabetescentrum AZ Sint-Blasius en de coördinerende en raadgevende artsen Vehamed RICHTLIJNEN VOOR DIABETESBELEID IN RUSTHUIZEN Door diabetescentrum AZ Sint-Blasius en de coördinerende en raadgevende artsen Vehamed Versie 1: Mei 2014 INHOUD 1. Algemeen 3 2. Onderscheid zorgtraject/conventie

Nadere informatie

Postoperatieve endocriene verwikkelingen. Chantal Mathieu UZ Gasthuisberg, KULeuven

Postoperatieve endocriene verwikkelingen. Chantal Mathieu UZ Gasthuisberg, KULeuven Postoperatieve endocriene verwikkelingen Chantal Mathieu UZ Gasthuisberg, KULeuven The diabetic patient for surgery ADA criteria for diagnosis of diabetes mellitus (2005) NORMAAL Diabetes Gestoorde glucosetolerantie

Nadere informatie

Wanneer en hoe opstarten van injecties bij onvoldoende Diabetescontrole Dr.Winne, Dr.Ghillebert, Dr.Terryn 28 mei 2010 AZ Damiaan

Wanneer en hoe opstarten van injecties bij onvoldoende Diabetescontrole Dr.Winne, Dr.Ghillebert, Dr.Terryn 28 mei 2010 AZ Damiaan Deel 1 Wanneer en hoe opstarten van injecties bij onvoldoende Diabetescontrole Dr.Winne, Dr.Ghillebert, Dr.Terryn 28 mei 2010 AZ Damiaan Hetzorgtrajectdiabetes Inclusiecriteria 1 of 2 injecties insulinetherapie

Nadere informatie

Diabetes Mellitus en Beweging

Diabetes Mellitus en Beweging Diabetes Mellitus en Beweging Doelen 0Refresher 0Patient Education 0Exercise and DM Wat betekent het? 0 Diabetes: Door(heen) gaan 0 Mellitus: Honing/Zoet Wat is het? 0 Groep van stoornissen met hyperglycemieën

Nadere informatie

Casus B. Katrien Benhalima, adjunct-kliniekhoofd Dienst endocrinologie In samenwerking met Yves Devos en Linda Van Himme

Casus B. Katrien Benhalima, adjunct-kliniekhoofd Dienst endocrinologie In samenwerking met Yves Devos en Linda Van Himme Casus B Katrien Benhalima, adjunct-kliniekhoofd Dienst endocrinologie In samenwerking met Yves Devos en Linda Van Himme 14-11-2017 Man van 42 jaar Werkt als vrachtwagenchauffeur Geen bijzondere voorgeschiedenis

Nadere informatie

Diabetescafe 23-4-2014 Fokke Meima kaderhuisarts diabetes

Diabetescafe 23-4-2014 Fokke Meima kaderhuisarts diabetes Diabetescafe 23-4-2014 Fokke Meima kaderhuisarts diabetes Inventarisatie vragen Vetweefsel (grote adipocyten) ontstekingsfactoren (TNF, IL-6, etc) adiponectine inflammatie INSULINE Insuline effect Insuline

Nadere informatie

Conflicts of Interest. Nieuwe versus oude behandelstrategieën: aanbevelingen voor de huisarts

Conflicts of Interest. Nieuwe versus oude behandelstrategieën: aanbevelingen voor de huisarts Nieuwe versus oude behandelstrategieën: aanbevelingen voor de huisarts Dr. ST (Bas) Houweling, kaderhuisarts Langerhans lid NHG-standaardcommissie DM2 Nieuwe behandelstrategieën met oude middelen: aanbevelingen

Nadere informatie

Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling. Sterfte en HbA1c. ACCORD-studie. HbA1c en gezondheidstoestand

Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling. Sterfte en HbA1c. ACCORD-studie. HbA1c en gezondheidstoestand Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling Is de NHG-Standaard nog up-to-date? MONITORING VAN ONDERBEHANDELING! Simon Verhoeven en Daniel Tavenier MAAR HOE ZIT HET MET OVERBEHANDELING? Sterfte

Nadere informatie

Innovatieve ontwikkelingen in de diabeteszorg

Innovatieve ontwikkelingen in de diabeteszorg Innovatieve ontwikkelingen in de diabeteszorg 2 Is innovatie altijd zo goedkoop? Bruce H.R. Wolffenbuttel Univ Med Ctr Groningen / Rijksuniversiteit Groningen www.umcg.net Overzicht presentatie Optimale

Nadere informatie

Diabetes for dummies. Dr. C.B. Brouwer, internist

Diabetes for dummies. Dr. C.B. Brouwer, internist Diabetes for dummies Dr. C.B. Brouwer, internist Inhoud presentatie Werkingsmechanisme huidige arsenaal Plaatsbepaling met kosten/ baten/bijwerkingen NB huidige tijd vs vroeger! Aantal oude middelen zou

Nadere informatie

Internistisch perspectief

Internistisch perspectief Management van diabetes & ACS Internistisch perspectief Max Nieuwdorp Academisch Medisch Centrum Amsterd Diabetes en hart en vaatziekten ~65% van alle sterfgevallen bij DM als gevolg van HVZ Dood door

Nadere informatie

Glycemie medicatie bij type 2 diabetes: anno 2015

Glycemie medicatie bij type 2 diabetes: anno 2015 Glycemie medicatie bij type 2 diabetes: anno 2015 Dr. Frank Nobels Endocrinologie-Diabetologie OLV Ziekenhuis, Aalst-Asse-Ninove glycemie verlagers metformine sulfonylureum glinide acarbose glitazone DPP-4

Nadere informatie

AANPAK VAN TYPE 2-DIABETES: EEN UPDATE

AANPAK VAN TYPE 2-DIABETES: EEN UPDATE AANPAK VAN TYPE 2-DIABETES: EEN UPDATE Men beschikt op dit ogenblik over tal van bloedsuikerverlagende middelen voor de aanpak van type 2-diabetes. Er zijn tot op heden enkel voor metformine, de bloedsuikerverlagende

Nadere informatie

Overzicht OAD - GLP-1 ANALOGEN - INSULINES

Overzicht OAD - GLP-1 ANALOGEN - INSULINES METFORMINE Verhoogt de insuline gevoeligheid Vertraagt de opnamesnelheid van glucose Verbetert de opname van glucose ter hoogte van de spiercellen Vertraagt de vrijstelling van glucose uit glycogeen ter

Nadere informatie

Voetproblemen bij Diabetespatiënten Situering en Screening. Dr. Greet Peeters Endocrinoloog ZNA Jan Palfijn

Voetproblemen bij Diabetespatiënten Situering en Screening. Dr. Greet Peeters Endocrinoloog ZNA Jan Palfijn Voetproblemen bij Diabetespatiënten Situering en Screening Dr. Greet Peeters Endocrinoloog ZNA Jan Palfijn Voetproblemen bij Diabetespatiënten Enkele weetjes Pathofysiologie Preventie Elke dag krijgen

Nadere informatie

Evolutie in de zorg voor diabetespatiënten: van specialist naar multidisciplinaire teamwerking

Evolutie in de zorg voor diabetespatiënten: van specialist naar multidisciplinaire teamwerking Evolutie in de zorg voor diabetespatiënten: van specialist naar multidisciplinaire teamwerking Chantal Mathieu, MD PhD Endocrinologie UZ Leuven, KU Leuven België Hoe kwaliteit van zorgen voor mensen met

Nadere informatie

Van de ruim één miljoen

Van de ruim één miljoen 34 diabetesmedicatie Nieuwe orale antidiabetica Een groot deel van de patiënten met diabetes mellitus type 2 krijgt tabletten om de bloedglucose te verlagen. De laatste jaren zijn er aardig wat nieuwe

Nadere informatie

Cardiovasculair risicomanagement

Cardiovasculair risicomanagement Cardiovasculair risicomanagement en diabetes Lunchlezing 15 juni 2011 CVRM congres dr. D.J. Mulder, Internist Vasculair Geneeskundige i.o. De obesitas epidemie in Nederland Obesitas + vergrijzing = diabetes!

Nadere informatie

Rijbewijs voor diabetici, voor wie en door wie. Bart Vets Imeldaziekenhuis

Rijbewijs voor diabetici, voor wie en door wie. Bart Vets Imeldaziekenhuis Rijbewijs voor diabetici, voor wie en door wie Bart Vets Imeldaziekenhuis Voor een goed begrip Diagnose diabetes binnen 4 werkdagen Ongeacht vorm van diabetes Ongeacht aard van behandeling Groep 1 = privaat

Nadere informatie

Diabetes Mellitus type 2 en tabletgebruik. Diabetesteam IJsselland Ziekenhuis

Diabetes Mellitus type 2 en tabletgebruik. Diabetesteam IJsselland Ziekenhuis Diabetes Mellitus type 2 en tabletgebruik Diabetesteam IJsselland Ziekenhuis Wat is diabetes type 2? Diabetes type 2 komt veel bij ouderen voor. Vroeger werd deze vorm daarom ook wel ouderdomssuiker genoemd.

Nadere informatie

Bloeddrukstreefwaarden bij diabetes mellitus: lager of toch niet? Erik Serné Internist- vasculair geneeskundige

Bloeddrukstreefwaarden bij diabetes mellitus: lager of toch niet? Erik Serné Internist- vasculair geneeskundige Bloeddrukstreefwaarden bij diabetes mellitus: lager of toch niet? Erik Serné Internist- vasculair geneeskundige Bloeddrukstreefwaarden bij patiënten met type 2 diabetes? A. Huidige richtlijn CVRM is achterhaald

Nadere informatie

Diabetes type 2 : het bos en de bomen : welke antidiabetica kiezen : een ONAFHANKELIJKE visie

Diabetes type 2 : het bos en de bomen : welke antidiabetica kiezen : een ONAFHANKELIJKE visie Diabetes type 2 : het bos en de bomen : welke antidiabetica kiezen : een ONAFHANKELIJKE visie Els Delaunay 01/06/2017 Deel 1: behandeling DM type 2 anno 2017 Deel 2: terugbetalingssystemen: diabetesconventie

Nadere informatie

Diabetes en de postmenopauzale vrouw

Diabetes en de postmenopauzale vrouw Diabetes en de postmenopauzale vrouw Christophe De Block, MD PhD Diabetologie-Endocrinologie, UZA & UA 4 februari 2012 Inhoudsweergave Metabool syndroom en menopauze Type 2 diabetes Prevalentie Risicogroepen

Nadere informatie

(On)zin van diabetes behandeling bij ouderen

(On)zin van diabetes behandeling bij ouderen symposium 11/10/14 (On)zin van diabetes behandeling bij ouderen Dr. K. Mortelmans Endocrinologie RZ HHart Leuven Belang Toenemende prevalentie type 2 diabetes Wijzigende levensgewoonte Vergrijzing Meer

Nadere informatie

Beter Leven met diabetes type 2 Voorlichtingsmateriaal voor mensen met diabetes type 2

Beter Leven met diabetes type 2 Voorlichtingsmateriaal voor mensen met diabetes type 2 Beter Leven met diabetes type 2 Voorlichtingsmateriaal voor mensen met diabetes type 2 Beter Leven met diabetes type 2 Voorlichtingsmateriaal voor mensen met diabetes type 2 De flip-over Beter Leven met

Nadere informatie

Medicamenteuze behandeling diabetes mellitus type 2 (DM2)

Medicamenteuze behandeling diabetes mellitus type 2 (DM2) Medicamenteuze behandeling diabetes mellitus type 2 (DM2) Marloes Dankers 1 & 2 december 2015 IVM Het instituut dat gespecialiseerd is in het verspreiden van informatie en effectieve oplossingen voor een

Nadere informatie

Voeding bij diabetes. Erik Muls, MD, PhD Endocrinologie - Voeding Universiteit Leuven. Ede, 08.02.2011

Voeding bij diabetes. Erik Muls, MD, PhD Endocrinologie - Voeding Universiteit Leuven. Ede, 08.02.2011 Voeding bij diabetes Erik Muls, MD, PhD Endocrinologie - Voeding Universiteit Leuven Ede, 08.02.2011 DIABETES ATLAS, 3rd ed, IDF 2006 2007 2025 Total population (millions) 6600 7900 Adult population (millions)

Nadere informatie

BMI > 35: hoog aantal eenheden insuline? Een discussie over de zin en onzin van heel veel insuline bij heel zware patiënten.

BMI > 35: hoog aantal eenheden insuline? Een discussie over de zin en onzin van heel veel insuline bij heel zware patiënten. BMI > 35: hoog aantal eenheden insuline? Een discussie over de zin en onzin van heel veel insuline bij heel zware patiënten. Prof dr Max Nieuwdorp Internist-endocrinoloog AMC/VUmc diabetes groep 15.20-1540h

Nadere informatie

Opmerking: Glitazones werden niet opgenomen in het schema aangezien ze nog slechts tijdelijk beschikbaar zijn op de markt.

Opmerking: Glitazones werden niet opgenomen in het schema aangezien ze nog slechts tijdelijk beschikbaar zijn op de markt. maart 2015 1 SCHEMA 1: MOGELIJKE COMBINATIES WANNEER GESTART WORDT MET METFORMINE Orale medicatie GFR > 50 MONOTHERAPIE BITHERAPIE TRITHERAPIE METFORMINE DPP4-INHIBITOR SGLT 2 inhibitor Sulfonylureum Gliniden

Nadere informatie

Type 2 diabetes: hoe behandelen als de nieren niet meer zo willen

Type 2 diabetes: hoe behandelen als de nieren niet meer zo willen Type 2 diabetes: hoe behandelen als de nieren niet meer zo willen Bruce H.R. Wolffenbuttel, MD PhD Afd. Endocrinologie & Stofwisselingsziekten UMC www.umcg.net Pathogenese van type 2 diabetes defect insuline

Nadere informatie

Medicatie Stappenplan

Medicatie Stappenplan In 2018 is er door de NHG een nieuwe standaard Diabetes uitgebracht. In deze standaard is er in stap 3 en 4 van het medicatie stappenplan alternatieve medicatie toegevoegd. De basis van het stappenplan

Nadere informatie

Type 2 diabetes, insuline resistentie. Hoe behandelen? o l v. Prof. Dr. Frank Nobels. Endocrinologie-Diabetologie OLV Ziekenhuis, Aalst-Asse-Ninove

Type 2 diabetes, insuline resistentie. Hoe behandelen? o l v. Prof. Dr. Frank Nobels. Endocrinologie-Diabetologie OLV Ziekenhuis, Aalst-Asse-Ninove Type 2 diabetes, insuline resistentie Hoe behandelen? Prof. Dr. Frank Nobels Endocrinologie-Diabetologie OLV Ziekenhuis, Aalst-Asse-Ninove o l v type 2 diabetes, insuline resistentie 56 j G 92 kg, L 1.65

Nadere informatie

Overleving patiënten aan dialyse (diabetische status) Incidence of RRT treated Type II Diabetic Nephropathy

Overleving patiënten aan dialyse (diabetische status) Incidence of RRT treated Type II Diabetic Nephropathy Overschakelen op GLP1 analogen bij diabetespatiënten met obesitas en nierfalen Dr. Stijn Konings internist/nefroloog Jolanthe Helder diabetesverpleegkundige Catharina ziekenhuis Eindhoven Incidence of

Nadere informatie

Smeerolie voor de poli. Workshop Diabetes

Smeerolie voor de poli. Workshop Diabetes Smeerolie voor de poli Workshop Diabetes Paetrick Netten, oktober 2015 datum copyright auteur versie Diagnose en classificatie diabetes datum copyright auteur versie 2010 Criteria voor Diabetes Nuchtere

Nadere informatie

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Kaart toenemende demografie obesitas The influence of obesity on total joint arthroplasty.

Nadere informatie

Begeleiding van zwangeren met een diagnose van zwangerschapsdiabetes in het UZ Gasthuisberg

Begeleiding van zwangeren met een diagnose van zwangerschapsdiabetes in het UZ Gasthuisberg Begeleiding van zwangeren met een diagnose van zwangerschapsdiabetes in het UZ Gasthuisberg De diensten Interne Geneeskunde-Endocrinologie en Verloskunde-Gynaecologie zijn overeengekomen om de diagnose

Nadere informatie

Ja,3 keer per week. Dialyse en diabetes. Hoe groot is het probleem in Vlaanderen Diabetische nefropathie Doelstellingen Praktische aanpak en valkuilen

Ja,3 keer per week. Dialyse en diabetes. Hoe groot is het probleem in Vlaanderen Diabetische nefropathie Doelstellingen Praktische aanpak en valkuilen Ja,3 keer per week! Dialyse en diabetes Hoe groot is het probleem in Vlaanderen Diabetische nefropathie Doelstellingen Praktische aanpak en valkuilen 1 NBVN data : diagnose volgens leeftijd NBVN 2 Glycemic

Nadere informatie

Diabetes Werk(t) veilig. Chris Kant NVAB Kring 20-10-2009

Diabetes Werk(t) veilig. Chris Kant NVAB Kring 20-10-2009 Diabetes Werk(t) veilig Chris Kant NVAB Kring 20-10-2009 Diabetes Werk(t) Veilig Quiz Diabetes samengevat Diabetes en veilig werken Beoordeling veilig werken Diabetes Werk(t) Veilig de Quiz IDF Prevalentie

Nadere informatie

DPP4GLP1SGLT2. Inwooncursus : Hormonopolis 16 april 2014. Dr. Ann Verhaegen. ZNA Jan Palfijn UZA

DPP4GLP1SGLT2. Inwooncursus : Hormonopolis 16 april 2014. Dr. Ann Verhaegen. ZNA Jan Palfijn UZA DPP4GLP1SGLT2 Inwooncursus : Hormonopolis 16 april 2014 Dr. Ann Verhaegen ZNA Jan Palfijn UZA Casus 1 Marie 54 jarige psychiatrisch verpleegkundige met wisselende werkuren (ook nachtshifts) Antecedenten:

Nadere informatie

Diabetes en ramadan Mohamed Ahdi

Diabetes en ramadan Mohamed Ahdi Diabetes en ramadan Mohamed Ahdi Slotervaartziekenhuis, Amsterdam Rotterdam, 22 november 2012 Overzicht van de presentatie Achtergrondsinformatie vastenperiode vrijstelling literatuur: glucose regulatie

Nadere informatie

Klinische implicaties van de EVOLVE studie

Klinische implicaties van de EVOLVE studie ASN Review 2012 Klinische implicaties van de EVOLVE studie Marc Vervloet, internist-nefroloog VU medisch centrum Associatie PTH met mortaliteit Kalantar-Zadeh, Kidney Int 2007 Welke evidence? Associatie

Nadere informatie

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek

Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Achtergrond Het Klinefelter syndroom(ks): Genetisch kenmerk extra X-chromosoom:

Nadere informatie

Updating: hoe de persoon met diabetes behandelen?

Updating: hoe de persoon met diabetes behandelen? Updating: hoe de persoon met diabetes behandelen? Marleen De Pover Diabetesverpleegkundige Projectmanager diabetes Arteveldehogeschool Consulent diabetes care NVKVV Diabetes: wat? Diabetes heeft twee gezichten

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

Oud. Nieuwe en nieuwste middelen. Programma. 1. Oud. Nanno Kleefstra Henk Bilo Opfrisdagen, 15 en 16 december 2011

Oud. Nieuwe en nieuwste middelen. Programma. 1. Oud. Nanno Kleefstra Henk Bilo Opfrisdagen, 15 en 16 december 2011 Rectificatie: Kosten van GLP-1 analogen zoals vermeld op de opfrisdagen 15 december 2011 klopten niet, zie hiervoor deze hand-out! Nieuwe en nieuwste middelen Nanno Kleefstra Henk Bilo Opfrisdagen, 15

Nadere informatie

DIABETES PERI- OPERATIEF/ONDERZOEKEN

DIABETES PERI- OPERATIEF/ONDERZOEKEN DIABETES PERI- OPERATIEF/ONDERZOEKEN Belang van goede glycemieregeling perioperatief Ontregelde diabetes ( hyperglycemie) in een perioperatieve periode gaat samen met een slechte outcome voor de patiënt.

Nadere informatie

Transmuraal Zorgpad Diabetes

Transmuraal Zorgpad Diabetes Transmuraal Zorgpad Diabetes dr Michael Brecx, huisarts dr Marion Blonk, internist-endocrinoloog Aanleiding Uitkomen van de nieuwe Belgische consensus richtlijn diabetes Een aantal nieuwe klassen glucoseverlagende

Nadere informatie

Sectie Infectieziekten

Sectie Infectieziekten Sectie Infectieziekten 1 December 2015 U kunt helpen de HIV / AIDS epidemie te beëindigen You can help to end the HIV / AIDS epidemic Sectie Infectieziekten Weet uw HIV status Know your HIV status by 2020

Nadere informatie

zwangerschapsdiabetes

zwangerschapsdiabetes op de grens van de 2e lijn? belangenverstrengelingen aangaande deze bijeenkomst heb ik niet mj muis Langerhans-symposium 12 & 14 juni 2018 Marian Muis internist-endocrinoloog programma Definities Fysiologie

Nadere informatie

H.366823.0415. Nuchter voor onderzoek of operatie en Diabetes mellitus type 2 (met gebruik van tabletten)

H.366823.0415. Nuchter voor onderzoek of operatie en Diabetes mellitus type 2 (met gebruik van tabletten) H.366823.0415 Nuchter voor onderzoek of operatie en Diabetes mellitus type 2 (met gebruik van tabletten) 2 Inleiding U heeft Diabetes mellitus type 2 en gebruikt hiervoor tabletten. Binnenkort heeft u

Nadere informatie

Pathofysiologie van DM type 2

Pathofysiologie van DM type 2 Sterrencursus Diabetes Mellitus type 2 11-06-2009 Pathofysiologie van DM type 2 Loek de Heide, internist-endocrinoloog endocrinoloog Medisch Centrum Leeuwarden 1 Pathofysiologie van DM type 2 Fysiologie

Nadere informatie

Diabetes Mellitus. Toen en nu. 30 September 2015 Dr. M.G.A. Baggen Dr. M.P. Brugts

Diabetes Mellitus. Toen en nu. 30 September 2015 Dr. M.G.A. Baggen Dr. M.P. Brugts Diabetes Mellitus Toen en nu 30 September 2015 Dr. M.G.A. Baggen Dr. M.P. Brugts 2015 een jaar van Celebrations 2015 een jaar van Celebrations 1965-1980 Behandeling type-1 1 x daags insuline!! (varkens/rund)

Nadere informatie

LMN Maas en Kempen LOK Bree-Meeuwen Gruitrode 5.09.2013

LMN Maas en Kempen LOK Bree-Meeuwen Gruitrode 5.09.2013 LMN Maas en Kempen LOK Bree-Meeuwen Gruitrode 5.09.2013 Diabetes Praktische tips Chronische nierinsufficiëntie Zorgtraject chronische nierinsufficiëntie wie? GFR < 45 ml/min/1,73m 2 (MDRD-formule) EN/OF

Nadere informatie

Diabetesregulatie bij operatie. Anesthesie

Diabetesregulatie bij operatie. Anesthesie Diabetesregulatie bij operatie Anesthesie Inhoudsopgave Inleiding 4 Algemene richtlijnen 5 Wat te doen bij hypoglycemie? 5 Bloedglucose controle 5 Voeding en medicatie na de operatie 5 Vragen 6 Bijlagen

Nadere informatie

Diabetes en HVZ: Wat is de toekomst? Donderdag 27 november :45-11:15 Max Nieuwdorp, internist-endocrinoloog AMC-VUmc

Diabetes en HVZ: Wat is de toekomst? Donderdag 27 november :45-11:15 Max Nieuwdorp, internist-endocrinoloog AMC-VUmc Diabetes en HVZ: Wat is de toekomst? Donderdag 27 november 2015 10:45-11:15 Max Nieuwdorp, internist-endocrinoloog AMC-VUmc Geschatte prevalentie van DM in 2025 Voorspelling is dat in 2050 20-30% van alle

Nadere informatie

Diabetes en lichaamsbeweging

Diabetes en lichaamsbeweging Diabetes en lichaamsbeweging Dr. Frank Nobels endocrino-diabetologie O.L.Vrouwziekenhuis Aalst o l v (fysio)logisch nadenken Winkelen Mia is 75j. Ze is obees. Ze heeft al lang type 2 diabetes. Ze neemt

Nadere informatie

Nieuwe insulines, incretines en flash meting

Nieuwe insulines, incretines en flash meting Nieuwe insulines, incretines en flash meting Dhr. Alfons Piessens en Mevr. Jasmien Wille, diabeteseducatoren UZ Brussel Studiedag diabetesverpleegkundigen NVKVV Kursaal Oostende Inhoud 1. Classificatie

Nadere informatie

5.1 Tabletten en andere medicatie. Metformine (merknaam Glucophage)

5.1 Tabletten en andere medicatie. Metformine (merknaam Glucophage) Hoofdstuk 5 Medicatie Diabetes mellitus wordt altijd met een dieet behandeld, maar ook met tabletten en/of insuline. Uw arts kiest, in overleg met u, de behandeling die bij u past. Bij niet of niet goed

Nadere informatie

Voorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen

Voorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Voorstellen Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Niertransplantatie UMCG Niertransplantatie 8 centra NL * UMC 1 e jaar UMC vervolg 2 e lijn, periferie

Nadere informatie

Nascholing Synchroon 23 nov 2017

Nascholing Synchroon 23 nov 2017 Nascholing Synchroon 23 nov 2017 Voordat we echt beginnen. Telefoon bij de hand? Ga naar kahoot.it of open de app (indien gedownload) Voer gamepin in Voer nickname in Klaar voor de start! A Een nest grombelbeertjes

Nadere informatie

Het BolusCal Educatieprogramma & Accu-Chek Aviva Expert:

Het BolusCal Educatieprogramma & Accu-Chek Aviva Expert: Het BolusCal Educatieprogramma & Accu-Chek Aviva Expert: Een innovatie voor mensen die meermaaldaags insuline gebruiken. Deze innovatie biedt patiënten ondersteuning bij het berekenen en toedienen van

Nadere informatie

2

2 1 2 3 4 5 6 SGLT2 α1 β α2 α1 β α2 α 9 Incidence of myocardial infarction (rate per 1000 patients) Incidence of mortality (rate per 1000 patients) 300 250 200 150 100 p=ns 147 123 183 p

Nadere informatie