Waarom een PCOS dag?

Transcriptie

1 WELKOM

2

3 Waarom een PCOS dag? Focusgroepen voor vrouwen met PCOS Nationale richtlijn Internationale richtlijn PCOS is moeilijk te begrijpen Vaak een late diagnose Niet altijd goed uitgelegd Niet verder durven vragen Vage informatie op internet Vooral door de enthousiaste reacties van vorig jaar

4 Alles wat u wilde weten maar niet durfde te vragen Dat kan vandaag wel! Dus doe dat ook!

5 PCOS wat is het? PolyCysteus Ovarium Syndroom een onduidelijk syndroom?

6 PCOS: De Kenmerken Een onregelmatige menstruatie als gevolg van het ontbreken van een eisprong (ovulatie) Tijd tussen twee opeenvolgende menstruaties meer dan 35 dagen (5 weken) en korter dan 199 dagen (6 maanden) Helemaal geen menstruaties Ontstaat al in de puberteit en blijft dan onregelmatig Naarmate men ouder wordt komt er meer regelmaat Na de menopauze geen cyclus meer Soms wel ovulaties soms ook niet Veelal geen premenstruele spanningsverschijnselen 80% van alle vrouwen met minder dan 6 menstruaties per jaar heeft PCOS Miljoenen vrouwen over de hele wereld hebben PCOS!

7 PCOS: De Kenmerken Verhoogde hoeveelheid Mannelijke geslachtshormonen Verhoogde spiegels (vrije) mannelijke geslachtshormonen (Hyperandrogenisme (HA)) Verlaagde spiegels van het sekshormoon bindend globuline (SHBG) Daardoor grotere hoeveelheid vrij mannelijk hormoon en dus klachten Helemaal geen klachten Acné en vettige huid ook na de puberteit Overbeharing of Hirsutisme Klachten nemen toe als men aankomt in gewicht Hoeveelheid mannelijke geslachtshormonen nemen af met de leeftijd De meest voorkomende door hormonen veroorzaakte ziekte bij vrouwen PCOS komt bij 5 10 % van alle vrouwen voor

8 PCOS: De Kenmerken Polycysteuze ovaria (eierstokken) ook wel PCOM genoemd In één of beide eierstokken een toename van de hoeveelheid cysten Cysten zijn met vocht gevulde holten van 2 8 mm het zijn eigenlijk gewoon eiblaasjes die niet verder groeien Ontstaat al in de puberteit en blijft altijd aanwezig Naarmate men ouder wordt neemt ook bij PCOS het aantal cysten af Na de menopauze zijn ze geheel en al verdwenen Cysten hebben niets met kanker te maken Cysten is dus eigenlijk een verkeerde benaming!!!! Symptomen zijn onregelmatige menstruaties of zelfs geheel afwezige menstruaties Onregelmatige Menstruaties? Zou PCOS kunnen zijn

9 PCOS: De Kenmerken PCOS wat cijfers Meest voorkomende door hormonen bepaalde ziekte bij vrouwen 6-10% van alle vrouwen heeft wel een vorm van PCOS Er bestaan verschillende vormen van PCOS Onregelmatige menstruaties, overbeharing of HA en PCOM Onregelmatige menstruaties en overbeharing of HA Onregelmatige menstruaties en PCOM Overbeharing of HA en PCOM De meest voorkomende vorm van onvruchtbaarheid bij vrouwen De meest voorkomende vorm van vrouwelijke onvruchtbaarheid Problemen met zwanger worden? Zou PCOS kunnen zijn

10 PCOS: De Kenmerken Overgewicht en Obesitas 45-60% van alle vrouwen met PCOS heeft overgewicht of obesitas Overgewicht of obesitas verergert de klachten meestal Overgewicht en obesitas doen de verschijnselen toenemen Overgewicht en obesitas beïnvloeden de uitkomsten van alle behandelingen nadelig Insuline resistentie Men is minder gevoelig voor het eigen insuline en heeft daardoor vaak hogere bloedsuikers Men heeft meer kans op Suikerziekte zowel in de zwangerschap als daarna 50% krijgt ouderdoms suiker tussen het 40 e en het 50 e levensjaar Als PCOS niet behandeld wordt kan het leiden tot Suikerziekte en Hart en Vaatziekten PCOS heeft gevolgen voor Partners, Kinderen en Vrienden

11 PCOS: De Kenmerken Metabool syndroom PCOS vrouwen hebben ongunstige cholesterol verhoudingen in het bloed Ze hebben ook vaak een toegenomen taille omvang (Centrale Adipositas) Ze hebben iets vaker verhoogde bloeddruk (Hypertensie) Insuline resistentie Hart en Vaatziekten Cholesterol profielen zijn ongunstig Bloedvaten lijken stugger en de wand is dikker Niet vaker een Hartinfarct of een Hersenbloeding Kanker van het slijmvlies van de baarmoeder Lage kansen maar wel verhoogd ten opzicht van vrouwen zonder PCOS De meest voorkomende door hormonen veroorzaakte ziekte bij vrouwen PCOS komt bij 5 10 % van alle vrouwen voor

12 PCOS: De Kenmerken Negatief Zelfbeeld PCOS vrouwen denken vaak slecht over zichzelf Vinden zich vaak minder aantrekkelijk dan leeftijdsgenoten Zijn minder tevreden met hun lijf dan leeftijdsgenoten Depressie Zijn vaker somber dan leeftijdsgenoten zonder PCOS Hebben vaker depressieve gevoelens Tobben vaker over allerlei zaken dan anderen doen

13 PCOS wat doet het met je? PolyCysteus Ovarium Syndroom Hè bah dat heb ik nou weer!

14 Je menstruatie Onregelmatige menstruatie Ongemak van onregelmatige of geen menstruaties Je lijf laat je in de steek Er niet helemaal bij horen Anders zijn! Verminderd vruchtbaar Soms wel spontane eisprong en soms ook spontaan zwanger Goed te behandelen met medicatie of hormoon injecties Goede zwangerschapskansen van rond de 75% Geen cyclus betere kansen op zwangerschap Gezonde kinderen maar wel vaker tweelingen Langer vruchtbaar en later in de menopauze

15 Overbeharing Verhoogde hoeveelheid Mannelijke geslachtshormonen Soms geen klachten ondanks verhoogde hormonen Meestal wel klachten van Acné, Vettige huid en Overbeharing Soms ook haaruitval en dunner wordend haar Behandeling mogelijk Anticonceptiepil bij voorkeur Diane 35 Meestal ook laser therapie nodig Kan alleen in gezicht en coeur Duurt lang, pas na één jaar effect te zien Rest van je lichaam elektrisch epileren, IPLS of harsen Andere behandelmethoden zijn minder goed

16 Cysten Polycysteuze ovaria (eierstokken) ook wel PCOM genoemd Blijven tot aan de Menopauze bestaan PCOM hoeft eigenlijk niet gecontroleerd of behandeld te worden Hebben wél effect op de behandelingsuitkomsten Meer cysten dus ernstigere vorm van PCOM meer risico s bij behandeling Meer cysten dan ook grotere eierstokken en minder goede kansen op ovulatie Hebben géén effecten op de gezondheid later Cysten hebben niets met kanker te maken Cysten is dus eigenlijk een verkeerde benaming!!!!

17 Zwanger worden Behandeling verminderde vruchtbaarheid Eerste behandeling zijn tabletten die de eigen hormoonhuishouding foppen Bij overgewicht of Obesitas moet men eerst afvallen Tabletten kunnen gedurende een jaar gebruikt worden en dan kan men thuis ambachtelijk zwanger proberen te worden 75% krijgt weer regelmatige ovulaties en 50% daarvan wordt ook zwanger hiermee Indien tabletten niet werken volgen hormoon injecties Ook hiermee wordt de helft van alle vrouwen zwanger Soms is IVF het laatste redmiddel en hiermee wordt nog eens 25% zwanger Opgeteld bij elkaar worden zo n 75 tot 80 vrouwen van de 100 die beginnen aan de behandeling uiteindelijk zwanger!!!!

18 Stemming Negatief Zelfbeeld Bespreek het met uw Gynaecoloog en of Huisarts Gesprekken met lotgenoten Gesprekken met psycholoog, MMW of seksuoloog Depressie Bespreek het met uw Gynaecoloog en of Huisarts Gesprekken met lotgenoten Gesprekken met psycholoog, MMW of seksuoloog Groepstherapie Antidepressiva

19 Bedankt voor uw aandacht

20 2. Hart en vaatziekten Cindy Meun

21 Vrouwen vs mannen Meest voorkomende oorzaak van sterfte Epidemiologie Vrouw : Man Leeftijd HVZ Uiting HVZ Betrokken vaatbed

22 Risicofactoren

23 De Feiten PCOS is een risicofactor voor het krijgen van Hypertensie Vrouwen met PCOS hebben vaker hoge bloeddruk dan vrouwen zonder PCOS Vrouwen met PCOS hebben ook vaker hoge bloeddruk in de zwangerschap Met name jonge vrouwen met PCOS hebben vaker Metabool syndroom Metabool syndroom PCOS vrouwen hebben ongunstige cholesterol verhoudingen in het bloed Ze hebben ook vaak een toegenomen taille omvang (Centrale Adipositas) Ze hebben iets vaker verhoogde bloeddruk (Hypertensie) Insuline resistentie PCOS gaat samen met risicofactoren voor HVZ

24 Wat te Doen? Leefstijlverandering Meer bewegen, minder eten Bewuster leven Ook voorafgaand aan de zwangerschap aandacht daarvoor Medicijnen Antihypertensiva Cholesterol verlagers Soms antidiabetica aangewezen Jaarlijkse controle door HA of Gynaecoloog of Internist om te zien of ze ook vaker echt ziek worden!!!!!

25 Risico op hart- en vaatziekten bij PCOS Surrogaat markers Echt risico Richtlijn

26 CREW CardiovasculaR healthy aging in Women Screening op hart- en vaatziekten en risicofactoren Deelnemen?

27 Bedankt voor uw aandacht

28 3. Overgewicht Geranne Jiskoot

29 Vraag 1 Is er een relatie tussen overgewicht en PCOS? JA

30 Normaal: 3 op de 10 (30%)

31 PCOS: 5 op de 10 (50%)

32

33 Overgewicht en PCOS Afvallen/gewicht stabiel houden is hoe dan ook één van de moeilijkste dingen die er is Het lijkt (maar nog te weinig studies): Laag rust metabolisme Slanke PCOS vrouwen lijken minder te eten PCOS vrouwen eten meer snelle suikers Overal op de wereld zijn vrouwen met PCOS en overgewicht Conclusie: te weinig studies, met kleine aantallen

34 Vraag 2 Wat is het effect van overgewicht op PCOS?

35 Hoe zwaarder, Hoe eerder én meer klachten van de PCOS (oftewel: hoe ernstiger de PCOS)

36

37 Welk dieet? Mediteraan dieet iets meer gewichtsverlies Conclusie: Afvallen is hoe dan ook goed. Het dieet maakt niet uit. Laag glycemisch dieet regelmatigere menstruaties, betere kwaliteit van leven Hoog in gezonde koolydraten betere FAI Vooral: Calorie inname beperken. Gezonde producten kiezen. Meer bewegen. Laag in koolhydraten betere insuline resistentie Hoog proteïne dieet (modifast) minder depressief

38 Op dit moment populair Vastendieet (2 dagen in de week 500 kcal) Cambridge (500 kcal in shakes, soep en repen) Eet de helft (MLM dieet) 17 dagen dieet (Dukan dieet of Dokter Frank) geen koolhydraten Oerdieet (paleo dieet) veel groeten, fruit, noten en eieren

39 Lange termijn opties Leefstijl veranderen: Voeding Beweging Gewoontes Bijv. intensief leefstijlprogramma (GLI+) Bariatrische chirurgie (maagverkleining) - BMI > 35 (met complicaties) - BMI > 40

40 Bedankt voor uw aandacht

41 Genen Lifestyle Hormonale schommelingen Androgenen Insuline Meer follikels/ Geen eisprong/meer oestrogenen

42 PCOS en overgewicht Vrouwen met PCOS en overgewicht hebben lagere FSH, LH, SHBG, inhibine-b levels Zijn depressiever en hebben minder zelfvertrouwen Hebben hogere dosis Clomid of Gonadrofines nodig dan slankere PCOS ers PCOS ers hebben meer eetstoornissen: eetbuien en boulimia

43 Welk dieet? Mediteraan dieet iets meer gewichtsverlies Laag glycemisch dieet regelmatigere menstruaties, betere kwaliteit van leven Hoog in gezonde koolydraten betere FAI Laag in koolhydraten betere insuline resistentie Hoog proteïne dieet (modifast) minder depressief

44

45 Vraag 3 Wat zijn de feiten en fabels rondom diëten en slanke lijn?

46 Feiten en fabels Dat diëten werken Zware botten Na 20:00 eten maakt je dik Koolhydraten moet je vermijden 20 kilo afvallen heeft pas effect

47 Vraag 4 Waarom wordt er gezegd dat je eerst moet afvallen alvorens een behandelingstraject ingang gezet wordt?

48 Zwangerschapskans en PCOS

49 Zwanger worden Olivier Valkenburg

50 Vragen van u: Kun je zwanger worden met PCOS? Wat zijn de trajecten die je kunt volgen om zwanger te worden? Ja maar Wat zijn de voor en nadelen van verschillende behandelmethoden?

51 Slecht nieuws: Vrouwen met PCOS hebben meestal een onregelmatige menstruatiecyclus. Hierbij treedt vaak geen, of minder vaak, een eisprong op. De eisprong is nodig om zwanger te kunnen worden. Er is dus sprake van verminderde vruchtbaarheid.

52 Goed nieuws: Er is een normale, mogelijk zelfs een wat grotere hoeveelheid eicellen aanwezig in de eierstokken. Er zijn goede behandelmogelijkheden om de eisprong weer op gang te brengen

53 Afvallen Cyclus wordt soms regelmatiger, dus een vaker wel weer een eisprong. Ook betere kansen op zwangerschap bij tabletten en of hormoonbehandeling of reageerbuisbevruchting.

54 Clomid 76% herstel van de eisprong * 61% zwanger * 4% meerlingen * * High singleton live birth rate following classical ovulation induction in normogonadotrophic anovulatory infertility (WHO 2) Eijkemans et.al. Hum Reprod Nov;18(11): Kans van slagen wordt beïnvloed door:** Geheel uitblijven van de menstruatie Hoge BMI en/of Overmaat mannelijk hormoon Leeftijd ** A nomogram to predict the probability of live birth after clomiphene citrate induction of ovulation in normogonadotropic oligoamenorrheic infertility. Imani et.al. Fertil Steril Jan;77(1):91-7.

55 Hormooninjecties Iedereen reageert op behandeling 51% wordt zwanger * 9% meerlingen * Mono-ovulatie (1 eitje laten groeien) is moeilijk Leeftijd en veel mannelijk hormoon maken reactie onvoorspelbaar ** * Prediction of chances for success or complications in gonadotrophin ovulation induction in normogonadotrophic anovulatory infertility. Mulders et.al. Reprod Biomed Online Sep;7(2):170-8

56 Kans van slagen Strategie: éérst Clomid, indien niet zwanger gevolgd door behandeling met hormooninjecties: Na 24 maanden, cumulatieve zwangerschapskans 71% *! * High singleton live birth rate following classical ovulation induction in normogonadotrophic anovulatory infertility (WHO 2) Eijkemans et.al. Hum Reprod Nov;18(11):

57 IVF Als zwanger worden met Clomid en hormooninjecties niet is gelukt. Zwangerschapskans 25% per cyclus; na 3 cycli 38% * zwanger, eindigend in de geboorte van een kind. Bij hoge BMI vaker behandeling staken, en hogere doses hormooninjecties gebruikt. * * IVF outcome in anovulatory infertility (WHO group 2), including polycystic ovary syndrome, following previous unsuccessful ovulation induction. Mulders et.al. Reprod Biomed Online Jul-Aug;7(1):50-8.

58 Bedankt voor uw aandacht

59 5. Lange termijn gevolgen van PCOS Prof. Joop Laven

60 Diabetes & PCOS: De Feiten PCOS is een risicofactor voor het krijgen van Diabetes 50% van alle vrouwen met PCOS wordt Insuline resistent tussen hun 40 e en 50 e levensjaar 25% heeft dan al diabetes 30-40% krijgt Diabetes in de zwangerschap Overgewicht en PCOS zijn afzonderlijke risico factoren Moeders van PCOS patiënten hebben vaker diabetes en zijn daar ook zieker van en overlijden daar ook vaker door

61 Diabetes: Wat te Doen? Leefstijlverandering Meer bewegen, minder eten Bewuster leven Ook voorafgaand aan de zwangerschap aandacht Medicijnen Er zijn geen afval pillen Soms antidiabetica aangewezen Jaarlijkse controle door HA of Gynaecoloog of Internist

62 H&VZ & PCOS: De Feiten PCOS is een risicofactor voor het krijgen van Hypertensie Vrouwen met PCOS hebben vaker hoge bloeddruk dan vrouwen zonder PCOS Met name jonge vrouwen met PCOS hebben vaker Metabool syndroom Vrouwen met PCOS hebben ook vaker hoge bloeddruk in de zwangerschap PCOS gaat samen met risicofactoren voor H&VZ Cholesterol veranderingen Dikkere en stuggere bloedvaatwanden Hoge bloeddruk Overgewicht of Obesitas

63 Je menstruatie Een onregelmatige menstruatie als gevolg van het ontbreken van een eisprong (ovulatie) Langdurige behandeling met de pil om regelmatige menstruaties te hebben om risico op baarmoederslijmvlies kanker te niet te doen Langdurige behandeling met Mirena spiraal Drie maandelijkse behandeling met Progestagenen Cyclus wordt vanzelf korter en soms regelmatig Dan is PCOS echter niet genezen of weg Vrouwen met PCOS komen mogelijk later in de menopauze dat is voordelig gezien hun risico op hart en vaatziekten

64 Kanker & PCOS: De Feiten PCOS is een risicofactor voor het krijgen van Kanker Vrouwen met PCOS krijgen 5 keer vaker kanker van het baarmoederslijmvlies dan vrouwen zonder PCOS Deze vorm van kanker komt vaker voor bij jongere vrouwen met PCOS Vrouwen die deze vorm van kanker krijgen hebben vaak geen pil gebruikt Meestal is het een goed behandelbare vorm van baarmoederslijmvlies kanker PCOS is geen risicofactor voor het krijgen van andere kankers Lager risico op het krijgen van eierstok kanker Geen verhoogd risico op het krijgen van borstkanker

65 Kanker: Wat te Doen? Voorkomen door het herstellen van de Menstruele Cyclus Anticonceptiepil gebruik (continue of met stopweek) Mirena spiraal Progestativa (Primolut N ) om de 3-4 maanden Ingrepen bij bestaande Kanker Baarmoeder verwijderen Baarmoeder en eierstokken en eileiders verwijderen Bestralen en Chemotherapie of Hormoon therapie Jaarlijkse controle door Gynaecoloog bij die vrouwen die geen medicatie gebruiken!!!!

66 Bedankt voor uw aandacht

67 6. Seksualiteit Hester Pastoor

68 Hoe werkt seks? Biologisch: Leeftijd Gezondheid Medicatiegebruik Psychologisch: Persoonlijkheid Psychische problemen Zelfbeeld, lichaamsbeeld Omgaan met seksualiteit Verwachtingen Sociaal: Cultuur Religie Relatie Opvoeding

69 PCOS en seks sociaal - aantrekkelijkheid - sociale contacten psyche - depressie - angst - laag zelfbeeld - lichaamsbeeld - androgenen lichaam - subfertiliteit - overgewicht - overbeharing seksualiteit mogelijk negatief beïnvloed

70 PCOS en seks Hormonen en seks Androgenen: zin, opwindbaarheid PCOS: vaak hoge androgenen Relatie met seks nog onduidelijk De pil en seks Verlaagt androgenen Gezonde vrouwen minder zin PCOS vrouwen normalisering?

71 Gevolgen voor seks In het algemeen bij ziekte en seks - Seksueel functioneren nog mogelijk - Omstandigheden belangrijker - Meer stimulatie nodig

72 Gevolgen voor seks PCOS Veel tegenstrijdige gegevens Meer seksuele klachten, met name: minder tevreden minder seksuele gedachten minder opwinding minder vochtig worden onaantrekkelijk voelen overbeharing veel impact op seks

73 Wat kun je zelf doen? Praat er over Ontdek je lijf (opnieuw) Verbeter de omstandigheden Stimulatie hoofd (fantasie, concentratie) Stimulatie lijf (langer, steviger, vibrator) Geef aanwijzingen Neem meer tijd Goede context (tijd, privacy) Tackel belemmerende gedachten, normen, waarden

74 De seksuoloog Behandelmogelijkheden: Sekstherapie Cognitieve therapie tips, adviezen alternatieven aanpassen aan Relatietherapie

75 Bedankt voor uw aandacht

76 7. Tijdens de zwangerschap Sharon Lie Fon

77 Zwangerschap een roze wolk..

78 Een roze wolk Kansen op spontane zwangerschap Indien cyclus aanwezig In vergelijking met vrouwen zonder PCOS langer goede kansen Daarnaast hogere kans dan vrouwen zonder PCOS, duurt alleen langer Kansen op zwangerschap na behandeling Heel goede kansen Gemiddeld wordt 75% zwanger binnen 2 jaar Heel weinig vrouwen krijgen uiteindelijk IVF

79 Meer zwangerschapssuiker! meer kunstverlossing en keizersnede te grote en te zware baby

80 Bloeddruk problemen? hoge bloeddruk eiwit in urine vroeggeboorte meer keizersnedes zwangerschapsvergiftiging

81 PCOS en zwangerschap o Leeftijd o Hoge BMI o Kinderen van vrouwen met PCOS Meer NICU opname Meer vroeggeboorte Meer sterfte

82 Miskraam Risico? o Niet verhoogd o Zwangerschap spontaan opgetreden vs. na behandeling

83 Bedankt voor uw aandacht

84 8. Erfelijkheid Prof. Joop Laven & Yvonne Louwers

85 Familieleden van PCOS patiënten ouders ~60% PCOS suikerziekte hart- en vaatziekten? ~45% hogere waarden mannelijk hormoon broer PCOS patiënte zus cyclusstoornissen ~ 25-50% PCOS ~ 70% polycysteuze ovaria ~ 66% hyperinsulinemie

86 Tweelingonderzoek bij PCOS Eéneiige tweeling: Twee-eiige tweeling of zus: 100% hetzelfde genetische materiaal 50% hetzelfde genetische materiaal één eiige tweeling twee-eiige tweeling/zussen 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 cyclusstoornis acne overbeharing PCOS PCOS 70% erfelijke aanleg

87 Wat is het erfelijke materiaal? cel DNA Haarkleur, Uiterlijke lengte PCOS kenmerken etc etc celkern chromosoom base eiwitten bouwstenen van het DNA: A, C, G, T gen gen gen AGTCTGACTGACCATTGGACTAGGGGATTGACCAGTAGGCTGCGGTACACCATGTAG

88 Variaties in het erfelijk materiaal bij PCOS Individu 1 AGTCTGACTGACCATTGGACTAGGGGATTGACCAGTAGGCTGCGAT Single Nucleotide Polymorphism (SNP) Individu 2 AGTCTAACTGACCATTGGACTAGGGGATTGACCAGTAGGCTGCGAT Zonder SNPs Dia geleend van professor Themmen

89 Dus Genetische variaties spelen een rol bij het ontstaan van PCOS Er is een grotere kans dat uw kinderen PCOS hebben Uw ouders hebben waarschijnlijk een grotere kans op suikerziekte en hart- en vaatziekten Vragen?

90 Bedankt voor uw aandacht

91 9. Cystes bij PCOS Sofie Benneheij

92 Wat zijn Cystes? Een cyste (uitspraak: kieste of kiste), is een onnatuurlijke, met vocht gevulde, holte in het lichaam; meestal als uiting van ontregelde groei of reactie op prikkeling of ontsteking (abces). Cystes komen voor in allerlei weefsels: nieren (Cystenieren), schildklier, borstklier, lever, bot, hersenen. Cystes kunnen in de eierstokken voorkomen als: Niet functionele, benigne (goedaardige) cysten Endometriosecysten Dermoidcysten Maligne (kwaadaardige) cysten -> ovarium carcinoom

93 Follikels in de eierstokken Bijzonder aan de eierstokken is dat die van nature cysten vormen; maandelijks 1 soms 2 Namelijk als normale ontwikkeling van de eicel; in zg. follikels Deze ei-blaasjes worden niet groter dan / 2 cm,.

94 Hoe komen de cystes bij PCOS? Bij PCOS is er gestoorde ontwikkeling van normale eiblaasjes (follikels) Oorzaak gelegen in hormonale ontregeling van normale eierstokwerking Door verstoring van normale ontwikkeling en eisprong groeien kleine follikels niet uit Ze hopen zich op en gaan minder snel gronde Typisch beeld van veel kleine cystetjes in de eierstokken

95 Echo s van cysten in het ovarium Normale follikel voor eisprong Abnormale ovariumcyste

96 Gevolgen van cystes bij PCOS PCOS is verstoring van normale follikel ontwikkeling Leidt tot verminderde vruchtbaarheid Relatief toegenomen productie van mannelijk geslachtshormoon (androgenen) Typische kleine cystes: Veroorzaken op zichzelf geen lichamelijk klachten als menstruatieklachten of pijnklachten Toename in loop van eerste jaren na puberteit; nemen af rond de overgangsleeftijd Geen verhoogd rsico voor kwadaardige ontaarding Geen oorzaak voor grote eierstokcysten Naast polycysteuze ovaria kunnen andersoortig eierstokcysten ontstaan (endometriose, dermoid); maar PCOS vormt geen specifiek verhoogd risico daarvoor.

97 Bedankt voor uw aandacht

98 10. Depressie Geranne Jiskoot

99 Meer dan een dipje Sombere stemming, gevoel van leegte Niets meer voelen, niet meer kunnen genieten Meer of juist minder eten Slecht slapen of juist heel veel slapen Schuldgevoelens Vermoeidheid, futloosheid Concentratieproblemen, vergeetachtigheid Angst, stress, tobberigheid

100 Onderzoek 2384 dames met PCOS 2705 dames zonder PCOS Vragenlijsten invullen Depressie Angst Kwaliteit van leven Maar.. t was nog wel binnen de grenzen van normaal. Dus niet extra depressief.

101 Feiten Vrouwen hebben in het algemeen 2x vaker last van depressie Vrouwen met PCOS hebben 2x zo vaak last van depressie als vrouwen in het algemeen +/- 40% van de vrouwen met PCOS Depressie overgewicht Overgewicht depressie

102 Hoe ontstaat depressie? Biologisch (erfelijke aanleg) Sociaal (wat je meemaakt in het leven) Bijv. verdrietige gebeurtenissen, verlies, ontslag of door je jeugd Psychisch (hoe sta je in het leven) Bijv. weinig zelfvertrouwen, piekeren, negatief denken

103 Hoe ontstaat depressie? Biologisch (erfelijke aanleg) PCOS, hormoon schommelingen, overgewicht Sociaal (wat je meemaakt in het leven) Bijv. verdrietige gebeurtenissen, verlies, ontslag of door je jeugd Puistjes, overbeharing, onvruchtbaarheid Psychisch (hoe sta je in het leven) Bijv. weinig zelfvertrouwen, piekeren, negatief denken Weinig begrip in omgeving, niet over praten

104 Pillen en praten Huisarts/ POH-GGZ ondersteuner Antidepressiva Cursus in de put, uit de put Zoek een goede psycholoog, die bij jou past! Probleem oplossende therapie (kortdurend) Cognitieve gedragstherapie

105 Bedankt voor uw aandacht

106 Denken bij depressie Negatief over zichzelf Onzekerheid Denken dat alles zinloos is Moeite met concentratie Schuldgedachten Piekeren Beslissingen uitstellen Twijfelen Iedereen is tegen mij Ik kan niets goed doen Mensen vinden mij niet aardig Wat heb ik toch een zinloze baan Door mij voelt Stefan zich nu ook rot Wat moet ik toch doen om hier van af te komen?

107 Denken bij depressie/pcos Negatief over zichzelf Onzekerheid Denken dat alles zinloos is Moeite met concentratie Schuldgedachten Piekeren Beslissingen uitstellen Twijfelen Ik ben dik en lelijk Afvallen lukt me toch nooit Ik ben niet normaal Ik word toch nooit zwanger Het is mij niet gegund in het leven Niemand moet mij met al dat haar