Globalisering, crisis, toekomst bankwezen en vooruitzichten. Dr. Wim Boonstra 19 maart 2009

Transcriptie

1 Globalisering, crisis, toekomst bankwezen en vooruitzichten Dr. Wim Boonstra 19 maart 2009

2 Agenda Context: globalisering nieuwe stijl De oorzaak van de huidige crisis Economische vooruitzichten Risico s Wat kunnen de autoriteiten doen? Toekomst bankwezen

3 oude globalisering (19 e eeuw) Gouden Standaard met het Pond Sterling als trade and vehicle currency Internationale vrijhandel Vrij internationaal kapitaalverkeer, maar Kapitaalverkeer diende vooral ter compensatie van handelsonevenwichtigheden In beginsel vaste wisselkoersen, compensatie via gold-specie-flow mechanism Bruto kapitaalstromen min of meer gelijk aan netto stromen

4 nieuwe globalisering Sinds 1971 geen wereldwijde formele monetaire standaard meer Dollar is de belangrijkste valuta, met euro als runner up Internationale vrijhandel Vrij internationaal kapitaalverkeer, maar Kapitaalverkeer heeft eigen dynamiek, nationale spaarsaldi hebben geen invloed meer op beleggingsbeslissingen Kapitaalverkeer dominante factor bij bepaling wisselkoersen Daardoor kunnen wisselkoersen zich heel lang los bewegen van de zogeheten fundamentals Bruto kapitaalverkeer is een veelvoud van de netto spaarsaldi Landen op een ongelende manier financieel met elkaar verweven geraakt

5 De oorzaak: VS als schuldenland Billions of US dollars Current account US foreign assets US foreign liabilities

6 Grensoverschrijdende bezittingen International assets (% GDP) 800% 700% 600% 500% 400% 300% 200% 100% 0% US JP GE FR ITA UK SP (81) NL (82) SWI (83) CAN FIN ICE AUS AVG

7 Grensoverschrijdende verplichtingen International liabilities (% GDP) 800% 700% 600% 500% 400% 300% 200% 100% 0% US JP GE FR ITA UK SP (81) NL (82) SWI (83) CAN FIN ICE AUS AVG

8 De directe aanleiding:subprime crisis VS

9 De crisis in één oogopslag Home buyer Bond insurer Investor Bank Mortgage Repayment CDS Bonds Yield ABCP Repayment ECB Interbank Money mark Mortgage bank Bonds Yield Conduit/ SIV Credit line Bank Kennis & Economisch Onderzoek

10 Oorzaken van de huidige crisis Macro-economische omgeving Betalingsbalansonevenwichtigheden Te lage rente door te ruim monetair beleid Foute wisselkoersverhoudingen Financiële sector Fout bankieren, m.n. in de VS Gebrekkig toezicht, wereldwijd Falende rating agencies Verkeerde prikkels, beloningsstructuren Bovenmatige focus op aandeelhouderswaarde Overige factoren Foute boekhoudregels (IFRS) Hebzucht als drijvende factor (bestuurders, aandeelhouders, spaarders) Onvoldoende beleidscoördinatie

11 Economische vooruitzichten

12 Economische afkoeling Hoe de crisis de economie grijpt Kredietverlening: duurder en schaarser Sentiment Beursontwikkeling Consumentenvertrouwen Producentenvertrouwen Belangrijkste factor: internationale handel Wereldwijde groeivertraging Er is geen groeipool meer Verklaart volgens CPB bijna 80% van de Nederlandse recessie

13 Internationaal: weinig lichtpuntjes Economische groei Verenigde Staten 1,1-2¼ ¾ Japan -0,7-3½ ¾ Verenigd Koninkrijk 0,7-3½ 0 Eurozone 0,7-3¼ -1 Inflatie eurozone 3,0 1 ½ Niveau s 11/3/09 +3M +12M 10-jaars rente Eurozone 3,44 3,32 3,70 Euro-dollarkoers (anname) 1,26 1,27 1,27

14 Sterke fundamenten Nederlandse economie Overheidsbegroting relatief sterk Pensioenfondsen Lage werkloosheid Sterke betalingsbalans dankzij goede concurrentiepostie Goed gepositioneerd voor mondiaal groeiherstel Bankwezen in redelijke staat Geen fundamentele onevenwichtigheden op de woningmarkt Maar: wel extreem gevoelig voor schommelingen wereldhandel begroting verslechtert zeer snel

15 Nederland in recessie Volumemutaties in % (voorlopige raming) Bruto Binnenlands Product Consumptie huishoudens Bedrijfsinvesteringen Uitvoer Invoer 2,0 1,7 5,8 4,2 5,2-4 - ½ -14½ -7¼ ¼ -7 -¼ -1 Inflatie (%) Werkloosheid (%) Saldo handelsbalans ( %BBP) 2,5 4,0 7,9 1 5,5 6,5 ½ 8 7¼ Overheidssaldo (%BBP) Overheidsschuld (%BBP) 0,9 47,0-3¼ 55-6¼ 62

16 Risico s Vertrouwensherstel blijft uit Kans op deflatie bij structureel lage groei Scherpe daling dollar Onontkoombaar, maar vraag is wanneer Groeiherstel bij te hoge dollar snel op weg naar volgende crisis Snel structureel lagere dollar pijnlijk, maar uiteindelijk beter Protectionisme Oplopende spanningen binnen eurozone Op korte termijn deflatie- op langere termijn inflatiegevaar Overheidsfinanciën uit het lood Monetaire financiering overheidstekorten? Nadelige effecten overheidsingrepen in economie

17 Gevolgen overheidsingrijpen bankwezen Positief: Centrale banken hebben liquiditeitscrisis voorkomen Door redden van Fortis, AA en ING is systeemcrisis voorkomen Spaargeld is veilig Negatief: Oneerlijke concurrentie staatsbanken Funding Kredietverlening Depositogarantie van verstoort spaarmarkt Rentes kunstmatig te hoog Nodigt uit tot misbruik Grote risico s voor belastingbetaler

18 Toekomst bankwezen Strenger en breder toezicht Gedragstoezicht Solvabiliteitsratio s Opbouw reserves in goede tijden Ook SPVs onder toezicht Trager tempo van financiële innovaties Toekomst securitisatie Het gaat niet verdwijnen Het wordt wel anders Rol overheid Gaat de staat zich weer terugtrekken? Hoe dan en wanneer?

19 Wat moeten (en kunnen) autoriteiten nog doen? Monetair beleid: meeste kruid is verschoten traditioneel instrumentarium uitgeput monetaire financiering mogelijke optie (in VS, VK, Japan )? Budgettair beleid: misschien, maar hoe dan? gerichte uitgaven, innovatie en duurzaamheid wanneer? zo snel mogelijk waar? daar waar het geld snel echt kan gaan rollen Maar: verwacht geen wonderen van de overheid Als wereldhandel krimpt staat regering vrij machteloos Extra stimulering slechts beperkt en tijdelijk effect Budgettaire ruimte al goeddeels opgesoupeerd Overheidsfinanciën kunnen kwetsbaar worden Focus leggen op arbeidsmarkt is verstandig

20 Tienjaars renteverschil t.o.v. Duitsland jan-07 apr-07 jul-07 okt-07 jan-08 apr-08 jul-08 okt-08 jan-09 Nederland Frankrijk Ierland Spanje Italië

21 Groot zelfherstellend vermogen economie Groeidal in 2009 Top werkloosheid pas daarna Op zijn best matig herstel in de loop van 2010 Conjunctuur beperkt te sturen Tegen krimp wereldhandel valt niet op te stimuleren Geen domme dingen doen: Pas op voor protectionisme Kijk uit voor overregulering Geen overdreven loonmatiging: draai binnenlandse bestedingen niet de nek om Conjunctuur voorbij Back to the future: er komt uiteindelijk altijd weer herstel Inflatiegevaar op de wat langere termijn Hoe gaat de volgende crisis eruit zien?

22 Perspectief: stagnatie op zeer hoog welvaartsniveau Huidige recessie niet bagatelliseren, maar ook niet overdrijven Geen jaren 30 doemscenario s Toen: echte armoede, nu relatieve achteruitgang Toen: geen sociale zekerheid, nu wel Toen: geen pensioenen, nu wel Toen: massaal protectionisme, nu hopelijk niet Ontwikkelingen in perspectief plaatsen Als economie met zo n 4% krimpt, bevinden we ons gemiddeld weer op het welvaartsniveau van 2006 Wees zuinig op het marktmechanisme, het heeft ons veel rijkdom gebracht.

23 Koninklijke Vereniging voor de Staathuishoudkunde Wat is de KVS? Opgericht in leden per ultimo 2008 Vereniging voor Nederlandse economen, bedrijfseconomen en bedrijfskundigen KVS staat in het hart van economische beleidsdiscussies KVS staat voor debat en grote maatschappelijke betrokkenheid over substantiële economische vraagstukken Twee soorten lidmaatschappen: KVS light' lidmaatschap ( 47,50) KVS zwaar lidmaatschap ( 97,50) Studenten ontvangen voor het goedkope tarief het volledige KVS-lidmaatschap 23

24 Koninklijke Vereniging voor de Staathuishoudkunde Wat krijgt u voor uw KVS-lidmaatschap? KVS light lidmaatschap ( 47,50 per jaar) Jaarlijkse Preadviezen: 2009: Marktwerking, afbakening overheid en markt, 2008: Het woningdossier en 2007 Private equity Jaarboek: verzameling van de beste artikelen op het snijvlak van wetenschap en beleid 5 speciale nummers van het economische beleidstijdschrift Economisch Statistische Berichten met KVS-verenigingsnieuws Kwartaalblad De Economist tot 2011 Toegang tot Jong-KVS-debat (februari) Toegang tot het Economendebat (april; panel van deskundigen bespreekt actueel economisch thema) Toegang tot de Tinbergenlezing (oktober; Paul Krugman, Jean Tirole, Hans Werner Sinn, David Cutler, Jagdish Bhagwati, Raghuram Rajan) Toegang tot de Jaarvergadering met behandeling van de Preadviezen (december) KVS zwaar lidmaatschap ( 97,50 per jaar) Volledige light lidmaatschap Volledig ESB-abonnement met tweewekelijkse verschijning 24

25 Koninklijke Vereniging voor de Staathuishoudkunde Meer informatie of lid worden? Carin Beemsterboer De Nederlandsche Bank NV Secretariaat Koninklijke Vereniging voor de Staathuishoudkunde Tel: Internet: 25

26 Meer weten?