Bier belevingen IN VLAANDEREN EN BRUSSEL

Transcriptie

1 Bier belevingen IN VLAANDEREN EN BRUSSEL 1

2 2

3 INLEIDING De combinatie van de eeuwenoude biertraditie en de hedendaagse passie van brouwers in hun zoektocht naar verfijning en perfectie heeft ertoe geleid dat België uitzonderlijke bieren produceert met een authentiek verhaal en baanbrekend vakmanschap. Daarom ook kapen de Belgische brouwers steevast prijzen weg op belangrijke internationale bierconcours. De interesse voor Belgisch bier en de bierbeleving is brandend actueel. Dagelijks ontvangt Toerisme Vlaanderen vragen hierover. Daarom hebben we een trade -brochure samengesteld waarin u de belangrijkste informatie vindt. 3

4 4

5 In deze brochure kunt u informatie terugvinden over volgende onderwerpen: 6 Geschiedenis van het Belgisch bier... 6 Belgische bierstijlen... 8 Wat maakt Belgische bieren zo uniek?...12 Bier en de bestemming Vlaanderen...14 Bezoekbare brouwerijen in Vlaanderen en Brussel Brouwerijmusea en bezoekerscentra in Vlaanderen en Brussel Biercafé s in Vlaanderen en Brussel Bierrestaurants in Vlaanderen en Brussel...47 Begeleide bierproeverijen & -activiteiten in Vlaanderen en Brussel...51 Belangrijkste bierevenementen in Vlaanderen en Brussel Facts & Figures Wij hopen alvast dat deze brochure u zal helpen bij de samenstelling van uw pakketten. Reacties? Bijkomende vragen? Contacteer zonder aarzelen uw contactpersoon. Contactgegevens op de achterflap

6 KORTE GESCHIEDENIS VAN HET BELGISCHE BIER Het brouwen van bier gaat terug tot de vroegste beschavingen en ontstond in Mesopotamië in 9000 voor Christus. Via Egypte en het Romeinse rijk komt het bier tot bij de Galliërs. Bier brouwen was aanvankelijk een huishoudelijke taak voor vrouwen. In de middeleeuwen ontpopten abdijen zich tot kenniscentra voor landbouw, veeteelt en ambachten, waaronder het brouwen. Omdat de waterkwaliteit zo slecht was, mochten de monniken in beperkte mate de drank van de streek nuttigen. In Zuid-Europa was dat wijn en focusten monniken onder meer op druiventeelt en wijnbouw. In onze regio s was het klimaat daarvoor niet geschikt en koos men voor het brouwen van bier. Dankzij de monniken evolueerde bier van een huishoudelijke naar een ambachtelijke activiteit. In de middeleeuwen wordt voor het eerst een kruidenmengsel ( gruit ) gebruikt in het brouwproces. Brouwers moesten gruit aankopen in het gruithuis (cfr. Gruuthuuse in Brugge). Abdijen waren hiervan vrijgesteld doch zij schakelden over op hop omdat die het bier langer houdbaar maakte. De Benedictijnenabdij van Affligem speelde in de elfde eeuw een belangrijke rol in de invoering van de hopteelt in Vlaanderen. In 1364 vaardigt keizer Karel IV de Novus Modus Fermentandi Cerevisiam uit. Met zijn nieuwe methode om bier te brouwen beoogt hij een kwaliteitsverbetering en verplicht hij brouwers om hop te gebruiken. De verplichting gold in het Heilig Roomse Rijk der Duitse Natiën waartoe Brabant en Rijks-Vlaanderen (regio ten Oosten van de Schelde) behoorden. In Vlaanderen (regio ten Westen van de Schelde) bleef het gruitrecht bestaan. Door deze opdeling diversifieerde de Belgische biercultuur. In Rijks- Vlaanderen en Brabant ontstonden gehopte bieren die langer bewaarden. In Vlaanderen handhaafden de kruidige bieren zich en koos men voor verzuring als bewaarmethode; zo ontwikkelden zich de roodbruine bieren. 6

7 In de zestiende en zeventiende eeuw worden steeds meer voorschriften opgesteld om goed bier te brouwen. In Duitsland bepaalt het Reinheitsgebot (1516) dat bier uitsluitend op basis van gerst, hop en water mag worden gebrouwen. In het Vlaams-Brabantse Halle vermeldt een stadsrekening uit 1559 het beslag om lambiek te brouwen. Vanaf de zeventiende eeuw ontstaan streekbieren zoals Antwerps gerstenbier, Leuvense witte, Oudenaards en Diesters bruin of Lierse caves. Stilaan komt een bescheiden export buiten de eigen regio op gang. Einde achttiende eeuw wordt een einde gemaakt aan de voorrechten van de abdijen. Keizer Jozef II schaft in 1783 de abdijen af omdat zij de brouwerijen benadeelden. Tijdens de Franse revolutie worden heel wat abdijen met bijhorende brouwerijen vernield. De 19e eeuw betekent een nieuwe etappe in de biergeschiedenis met de doorbraak van het Tsjechische pilsbier (1839). Dit bier was een verrijking in vergelijking met de troebele, donkere (streek-)bieren. Tijdens de industriële revolutie krijgen wetenschappers meer inzicht in het brouwproces en de gistcultuur in het algemeen. De Eerste Wereldoorlog vormt de doodsteek voor heel wat Belgische brouwerijen. Koperen ketels, materiaal en wagenpark worden opgeëist door de Duitse troepen. Van de zowat brouwerijen blijft na de Eerste Wereldoorlog amper de helft over. Brouwerijen die moeizaam heropstarten, krijgen tijdens de economische crisis van de dertiger jaren en de Tweede Wereldoorlog een nieuwe, zware klap. In 1946 blijven er 775 brouwerijen over. Geïnspireerd door de Flower Power-beweging einde jaren zestig worden de Belgische speciaalbieren herontdekt. Uiteindelijk is het wachten tot de Britse biergoeroe Michael Jackson ( ) de Belgische bieren in 1977 op de wereldkaart zet. Dit leidt in de daaropvolgende decennia voor een mondiale erkenning van de Belgische biercultuur. Tussen 1985 en 2000 voltrekt zich een concentratiebeweging onder de grote en middelgrote brouwerijen. Gelijktijdig duiken er overal kleine, lokale brouwerijtjes op, die grotendeels exportgericht brouwen en dat al dan niet op vraag van buitenlandse invoerders die op zoek zijn naar unieke Belgische speciaalbieren. Sinds de eeuwwisseling groeit de belangstelling voor authentieke speciaalbieren. Tegenover de meest bekende en populaire biermerken, die intensief worden ondersteund door marketing en publiciteit, staan trappistenbieren die van langsom meer exclusief worden door de gehanteerde productiebeperking en karaktervolle speciaalbieren van lokale en familiale brouwerijen. De trend werd voor het eerst waargenomen bij de lambiekbieren, maar zet zich door bij de Vlaamse roodbruine bieren, de bruine bieren en de sterk blonde, goed gehopte bieren. De laatste jaren komen er steeds meer hobbybrouwers naar buiten met hun bieren. Op kleine schaal worden die rechtstreeks of in een lokale horeca-zaak verkocht. In de daaropvolgende decennia verdwijnen steeds meer kleine brouwerijen door de concurrentiestrijd en de hoge investeringskosten voor nieuwe installaties. Grote brouwerijen consolideren hun thuismarkt door overnames. 7

8 VOORSTELLING VAN DE BELGISCHE BIEREN Water gerst Samenstelling van het bier en het brouwproces Hop gist Bier wordt traditioneel gemaakt op basis van water, gerst en hop. Soms wordt daaraan nog een hoeveelheid tarwe toegevoegd om het bier een friszurige smaak te geven. Op het beslag dat hieruit ontstaat, wordt een gistcultuur geënt die leidt tot vorming van alcohol en koolzuurgas. De eigenschappen van de gistcultuur die elke brouwerij op punt heeft gesteld, zijn samen met de selectie van mout- en hopvarianten mede bepalend voor het biertype dat men wil brouwen. Eventueel laat men bieren rijpen in houten vaten of nagisten op fles. Dit is in enkele lijnen het klassieke brouwproces voor de meeste bieren. Diverse Belgische brouwerijen voegen ruwe granen toe zoals rijst en maïs om een constante smaak en stabiliteit te kunnen waarborgen. Een heel belangrijk ingrediënt in het brouwproces is de hop, die het bier niet alleen zijn bitterheid geeft maar die ook zorgt voor een betere bewaring. Naast de klassieke bitterhoppen wenden de Belgische brouwers steeds meer aromatische hopvarianten aan die typische, vaak fruitige aroma s opwekken. Om bieren minder bitter te maken, gebruiken lambiekbrouwers overjaarse hop. Naar het voorbeeld van de middeleeuwse recepten met gruit worden naast hop diverse kruiden toegevoegd om bepaalde bieren een aparte smaak te geven. Koriander en curaçao (gedroogde sinaasschillen) worden vaak gebruikt om speciaalbieren een citrusachtige toets te geven. Bieren en bierstijlen worden ingedeeld volgens hun gistingswijze. Vier gistingswijzen worden onderscheiden: lage, hoge, spontane en gemengde gisting. Lagegistingsbieren of pilsbieren zijn het meest verspreid. De term lage gisting duidt op de lagere temperaturen (tussen 5 C en 10 C) waarop de gisting zich voltrekt en het type gist dat na enige tijd naar de bodem zakt. Lagegistingsbieren hebben een meer stabiele en constante smaak. Hoge gisting is kenmerkend voor de meeste speciaalbieren. De gisting heeft plaats bij hogere temperaturen bier 8

9 (tussen 15 C en 25 C) en naar het einde toe stijgen de aanwezige gistcellen naar de oppervlakte. Lichte smaakverschillen tussen de verschillende brouwsels zijn niet uitgesloten. De gebruikte gistcultuur geeft deze bieren soms een licht fruitig en kruidig karakter. brouwer geen gistcultuur op het gehopte lambiekwort. Hij brengt het gehopte wort in contact met de koele buitenlucht, waardoor de gisting spontaan opstart. Hoewel deze bieren theoretisch overal kunnen worden gebrouwen, vindt men de meest geschikte microflora in de lucht ten Zuid-Westen van Brussel. Twee unieke, en typisch Belgische bierstijlen, zijn de bieren van spontane en van gemengde gisting. Bij de spontane gisting zet de Bieren van gemengde gisting ontstaan uit verschillende gistculturen. Het moederbrouwsel is meestal een hogegistingsbier. 9

10 Belgische bierstijlen Lage gistingsbieren Pils (5 vol.%) is een helder, goudkleurig bier dat weinig tot rijk gehopt is (vb. Stella Artois, Primus, Romy, Bavik, Vedett, ) Hoge gistingsbieren Trappist ( is een eigennaam van de orde van de Cisterciënzers van de Strikte Observantie, ook Trappisten genoemd. De benaming zegt niets over het biertype; meestal worden dubbel of donker en tripel gebrouwen. In België zijn er zes trappistenbrouwerijen: Westmalle, Westvleteren, Achel, Chimay, Orval, Rochefort. Trappistenbieren zijn herkenbaar aan het zeshoekige rood-witte logo Authentic Trappist Product. karakter te geven. Het oude biertype werd in 1966 opgediept en voor het eerst opnieuw gebrouwen door Pierre Celis (vb. Hoegaarden, Vedett White, Mater, ). Blonde Bieren (5,5 7,5 vol.%) hebben een matig alcoholgehalte en zijn licht moutig tot licht zoetig met een bitterige nasmaak (vb. Straffe Hendrik, Sezoens, ). Abdijbier is een verzamelnaam voor bieren waarvan de merknaam verwijst naar een bestaande of verdwenen Norbertijnen- of Benedictijnenabdij zoals Grimbergen, Affligem, Tongerlo, Sint-Bernardus, Bornem, Brouwerijen en religieuze orden hebben het authenticiteitslogo Erkend Belgisch Abdijbier ( gecreëerd. Om het logo te kunnen voeren, moet er een aantoonbare historische band zijn met een abdijsite, moet de brouwerij royalty s betalen aan de abdij en heeft de abdij ook een controlerecht op de publiciteit. Een twintigtal merken draagt het label Erkend Belgisch Abdijbier. De meest voorkomende biertypes zijn blond, dubbel of donker en tripel (vb. Grimbergen, Tongerlo, Affligem, St.-Idesbald, Steenbrugge, Ter Dolen, Bornem, Ename, ). Nieterkende abdijbieren hebben doorgaans geen band met een abdij (vb. Corsendonk, Witkap, Pater Lieven, ) Witbier is een meestal ongefilterd en troebel tarwebier waaraan koriander en sinaasschillen worden toegevoegd om het een verfrissend Sterk blond bieren (7-11 vol.%) onderscheiden zich van tripels door hun volumineuze schuimkraag en licht bitterig karakter (vb. Duvel, Hapkin, Omer., Gentse Strop, ). Tripel (7 9 vol.%) is meestal een goudkleurig relatief sterk bier met een moutig tot lichtjes zoet karakter en soms een kruidig aroma (vb. Westmalle, Karmeliet, Brugse Tripel, ). Amberkleurige bieren worden gebrouwen met een mix van bleke en amberkleurige mouten. Bruine of donkere bieren (6-7 vol.%), verwijst naar donkere, licht zoetige bieren met een aroma van zoethout, kandij, rozijn en een soms wat gebrand karakter (vb. Witkap Pater, Pater Lieven Bruin, ). Ze worden gebrouwen met een complexe mix van bleke, amberkleurige en donkere mouten. 10

11 Dubbel (double) is meestal, maar zeker niet altijd, een relatief zwaar donker bier. De verzamelnaam wordt het meest gebruikt met betrekking tot trappist- en abdijbieren. Zware, donkere bieren (8 13 vol.%) is een verzamelnaam voor talrijke donkere stads- of streekbieren met een hoog alcoholgehalte. Meestal hebben deze bieren een zoetig tot licht gebrand karakter. Cuvée van de Keizer Blauw, Kasteelbier Bruin, Stout is van oorsprong Brits of Iers en is typisch een donker tot zwart bier met gebrande/geroosterde toetsen. Een stout kan zowel zoetig (milk stout, vb. Pony Stout) of bitter (vb. Troubadour Imperial Stout, Buffalo Belgian Stout). Oorspronkelijk was de stout gewoon het zwaarste bier van de Brouwerij en kon dan ook zowel blond als donker zijn. Scotch is een bierstijl verwant aan de stout, gekenmerkt door een zoet vleugje karamel in de smaak. Gerstewijn is een zware, alcoholische versie van een blond of donker bier. Saison is een bierstijl afkomstig uit de provincie Henegouwen en is bleek tot amber van kleur, laag alcoholisch (5 6,5 vol.%), goed gehopt en bovenal erg dorstlessend. Saison is echter geen officiële bierstijl en kan dan ook wel eens afwijken van deze eigenschappen. Oorspronkelijk was de Saison een boerderijbier gebrouwen in de wintermaanden om de dorst van de boer en zijn werklieden te lessen tijdens het zware zomerwerk op de velden. India Pale Ale (IPA) is afkomstig van de Britse stock bitter die steviger gehopt was om een betere bewaarbaarheid te garanderen. Toen de populariteit van het bier in de Indische kolonies enorm toenam werd deze stijl ook gekend als India Pale Ale. Spéciale belge is een authentieke Belgische bierstijl die in 1905 werd gecreëerd om een tegengewicht te bieden aan de toen oprukkende Duitse pilsbieren en Engelse ales. Het zijn amberkleurige bieren met een typische, moutige smaak. (vb. een bolleke De Koninck, Palm, Special De Ryck,.) Bière brut (11-11,5 vol.%) zijn sterke blonde bieren die worden gerijpt naar het voorbeeld van champagne. Daarvoor worden de 75 cl.-flessen regelmatig een kwartslag gedraaid en lichtjes gekanteld tot alle gist is verzameld in de flessenhals. Vervolgens wordt de gist bevroren en verwijderd en wordt de fles opnieuw bijgevuld. Zo ontstaat een uitermate sprankelend bier (vb. Deus, Malheur Brut). Fruitbier (2,5 6 vol.%) op basis van witbier of bruin bier is een Belgische specialiteit. Traditioneel laat men krieken gedurende een halfjaar rijpen op jong bier. Moderne fruitbieren worden gemaakt door toevoeging van sappen, waardoor deze bieren zoeter zijn en ook minder alcohol bevatten. (vb. Mystic Lemon, Wittekerke Rosé, Liefmans Cuvée Brut, ) Bieren van spontane gisting Lambiek (5-6 vol.%) is een plat en schuimloos tarwebier, vergist met wilde gisten en gerijpt op houten vaten. Traditioneel worden jonge en oude lambiek met mekaar geblend en vervolgens hergist op fles tot er een sprankelende geuze ontstaat. Oude geuze (5-7 vol.%) is een assemblage van lambieken van verschillende leeftijden, waarvan de oudste minstens 3 jaar is en het gemiddelde van de mengeling ouder dan 1 jaar is. Het geheel gist dan nog minstens 6 maanden in de fles tot de champagne der Belgische bieren te worden. Oude Geuze is ondertussen beschermd als Gegarandeerde Traditionele Specialiteit op Europees niveau. Enkel het bier dat aan de voorwaarden voldoet mag de naam Oude Geuze dragen. Geuze is doorgaans een meer commerciële variante van Oude Geuze, waarbij een deel van de lambiek werd vervangen door een bier van hoge gisting, de leeftijd van de lambiek lager ligt of dat werd aangezoet. Het bier mag dan ook het voorvoegsel oud of oude niet hanteren. Faro is een aangezoet, lag alcoholisch bier gemaakt door het vermengen van lambiek met een lichter vers bier en bruine kandij (of soms melasse of karamel). Het vermengen met een lichter bier (of soms zelfs water) met minderwaardige lambiek, maakte van dit type bier een goedkope drank voor dagelijks gebruik. De suiker werd oorspronkelijk kort voor verbruik toegevoegd waardoor het niet mee giste en het bier een zoete smaak gaf (in plaats van extra bruis en alcohol). Oude Kriek is het meest traditionele fruitbier waarvoor 100% lambiek als basis wordt gebruikt. Krieken worden in lambiek gemacereerd om dit type bier te bekomen (vb. Mort Subite, Boon, Lindemans, Timmermans, De Troch, Cantillon, Drie Fonteinen, De Cam,...). De naam is net als bij Oude Geuze beschermd. Bieren van gemengde gisting Versnijbier (6-8 vol.%), of mengbier, wordt verkregen door het versnijden (mengen) van bier van verschillende leeftijden of door het vermengen van bieren van spontane gisting met bieren van hoge of lage gisting (vb. Petrus Aged Pale, Cuvée Watou, Vicardin Tripel Geuze,...). De meest traditionele varianten zijn zonder twijfel de oud bruin bieren en de geuze. Vlaams Bruin (4,5 8 vol.%) is onlosmakelijk gekoppeld aan de streek rond Oudenaarde. Deze bieren worden bewust in contact gebracht met melkzuurbacteriën om een melkzuurvergisting tot stand te laten komen. Door het vermengen van jong bier met een ouder bier dat op inoxen tanks of houten foeders heeft gerijpt, wordt een fris zoetig bier bekomen. Vlaams Roodbruin (5-6,5 vol.%) wordt met rode (gebrande en geroosterde) mouten gebrouwen en is eigen aan het zuiden van West-Vlaanderen. Het bier wordt bekomen door het versnijden van een jong bier met een ouder bier dat ruime tijd op houten foeders heeft liggen rijpen. Door een melkzuurvergisting zijn deze bieren eerder zuur dan bitter, erg complex, licht kruidig en enorm dorstlessend (vb. Rodenbach, Duchesse de Bourgogne, Vander Ghinste Oud Bruin,...). Oud Bruin is een verzamelnaam voor waaronder zowel Vlaams Bruin als Vlaams Roodbruin vallen. 11

12 WAT MAAKT BELGISCHE BIEREN ZO UNIEK? 1 De kwaliteit en het baanbrekend vakmanschap. Beide zorgen ervoor dat Belgische brouwers regelmatig in de prijzen vallen bij internationale wedstrijden. Westvleteren bijvoorbeeld werd meerdere malen door het Amerikaans gerenommeerde Ratebeer.com, gekroond tot het beste bier ter wereld. Maar ook andere bieren kapen regelmatig prijzen weg. 2 processen, De zeer grote verscheidenheid aan brouwingrediënten en smaakprofielen. 4 De traditie die door de eeuwen heen en van generatie op generatie werd doorgegeven. Een mooi voorbeeld hiervan is het herkomstlabel Belgian Family Brewers ( De leden van deze vereniging brouwen minstens 50 jaar ononderbroken bier in België. De bieren die het logo dragen moeten uniek zijn en mogen niet onder een andere merknaam worden verkocht. Samen vertegenwoordigen zij meer dan 1500 jaar ervaring in het brouwen van bier. Bieren zoals trappisten, abdijbieren, lambiekbieren (geuze, faro, kriek), roodbruine bieren, speciale belge, bière brut en op hout gerijpte fruitbieren zijn een unieke, Belgische specialiteit. Zij bekoren steeds meer binnen- en buitenlandse bierliefhebbers. Zij worden meer en meer geïmiteerd in het buitenland, zij het dat de authentieke Belgische bieren alom worden beschouwd als de referentie bij uitstek. 5 Het ruime spectrum van gepassioneerde bierbrouwers dat naast mondiale en nationale spelers kleine (familie)brouwerijen en tientallen hobbybrouwers telt. 12

13 6 De opname van de Belgische biercultuur in de inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed als eerste stap in een mogelijke Unesco-erfgoedklassering. 7 9 De voortrekkersrol die AB-InBev heeft gespeeld om Belgisch bier op de wereldkaart te zetten. 8 Het feit dat elk bier zijn eigen glas heeft. Nergens ter wereld is er zo n verscheidenheid aan merkglazen. De eeuwenoude Vlaamse traditie van biergerechten. Meer dan in andere landen worden hier gerechten met bier bereid en wordt bier gepresenteerd als meest geschikte drank bij gastronomische maaltijden. Nieuwe, positief onthaalde initiatieven focussen op de combinatie van bier en kaas of bier en chocolade. Geïnspireerd door de Spaanse tapas ontstonden bapas, kleine hapjes die harmoniëren met speciaalbieren en waarin eventueel een vleugje bier is verwerkt. 10 In West-Vlaanderen en meer bepaald in de Westhoek en de streek rond Poperinge vind je nog aardig wat hoptuinen. De voorbije decennia is het aantal hopvelden geslonken tot zo n 160 hectaren. Bieren waarin Belgische hop is verwerkt, dragen het cirkelvormige kwaliteitslabel waarin een gestileerde hopbel is verwerkt ( In de regio Asse-Aalst wordt nog een kleine hoeveelheid hop geteeld, zij het in hoofdzaak voor hopscheuten en decoratiemateriaal. 13

14 BIER EN DE BESTEMMING VLAANDEREN antwerpen brugge Provincie antwerpen mechelen Provincie west-vlaanderen gent brussel hasselt Provincie limburg leuven Provincie Oost-vlaanderen Provincie vlaams-brabant Brussel Leuven en provincie Vlaams-Brabant Leuven is de hoofdstad van het bier. AB InBev brouwt er nog steeds zijn bekende Stella Artois terwijl Domus artisanale bieren creëert in de schaduw van het stadhuis. Het hele jaar door kan je de bierstad ontdekken via unieke formules. Leuven is ook gaststad voor het Zythos Bierfestival, het grootste proeffestival van de Benelux. Vlaams-Brabant telt een dertigtal, vaak ambachtelijke, brouwerijen. Naast AB Inbev met vestigingen in Leuven en Hoegaarden, groeiden Haacht, Brouwerij Palm en Affligem Brouwerij uit tot voorname Belgische brouwerijen. Het Pajottenland, ten Zuid-Westen van Brussel, is de bakermat van de op wereldvlak unieke lambiekbieren. Bier moet je beleven, het maakt deel uit van de streek, de traditie en de mensen. Proef de sfeer in authentieke kroegen en vraag in B&B s en hotels naar bierarrangementen in de regio. Het rijke Belgische bierpatrimonium is in Brussel volop aanwezig in de ontelbare cafés. Die serveren een ruime waaier aan bieren waaronder kriek en geuze, dé typische bieren van Brussel en omstreken. Er gaat niets boven het genieten van een biertje op een terrasje of in het warme kader van één van de typische brasseries. Brussel telt nog twee ambachtelijke brouwerijen die tot de wereldtop behoren, namelijk de Zenne Brouwerij en brouwerij Cantillon, die deel uitmaakt van het Brussels Museum van de Geuze. Het hoogtepunt voor elke bierliefhebber is het jaarlijkse weekeind van het bier. Dat vindt telkens begin september plaats in het unieke kader van de Grote Markt, waar ook het gildehuis van de Belgische Brouwers staat. Tientallen bekende en minder bekende brouwerijen geven je de kans om hun bieren te ontdekken. 14

15 Antwerpen, Mechelen en provincie Antwerpen De provincie Antwerpen heeft heel wat te bieden voor de bierliefhebber. Vandaag zijn er nog 13 actieve brouwerijen, maar eeuwen geleden waren dat er veel meer. Ondanks dit kleine aantal brouwerijen leeft de biercultuur in en rond Antwerpen heel sterk. Er worden regelmatig nieuwe lokale bieren ontwikkeld of herontdekt. De provincie telt aardig wat toonaangevende bierspecialiteitencafés en er worden verschillende, internationaal gewaardeerde bierfestivals georganiseerd. Bovendien herbergt Antwerpen enkele pareltjes uit de brouwwereld zoals het befaamde bolleke Koninck in Antwerpen, het heerlijk schuimende Duvel-bier uit Breendonk en het alom gewaardeerde Westmalletrappistenbier. Het Anker in Mechelen behoort tot de oudste brouwerijen van België en wordt wereldwijd geprezen voor zijn Gouden Carolus Classic. Gent en provincie Oost-Vlaanderen Bierliefhebbers zijn in Gent en Oost- Vlaanderen aan het goede adres. In stadsbrouwerij Gruut proef je te midden van de brouwketels. Jonge talentvolle Gentse chef-koks gaan vaak creatief aan de slag met bier. In Denderleeuw vind je De Heeren van Liedekercke, dat werd uitgeroepen tot het beste biergastronomische restaurant ter wereld. Authentieke of net zeer trendy biercafés laten je volop Gentse en Oost-Vlaamse bieren ontdekken. Naast gerenommeerde speciaalbieren zoals Delirium Tremens, Augustijn en Tripel Karmeliet zijn er de friszurige bruine bieren uit Oudenaarde in de Vlaamse Ardennen. Proef hen tijdens een bierfiets- of wandeltocht of een brouwerijbezoek. In deze regio vind je tal van authentieke brouwerijen, waaronder het meer dan 400 jaar oude Roman en het bekende Liefmans. Brugge en provincie West-Vlaanderen Een Bruggeling drinkt graag op tijd en stond een biertje. En vooral als het in zijn stad wordt gebrouwen. Logisch dus dat Brugge kan uitpakken met drie stadsbieren: Straffe Hendrik, Brugse Zot en Bourgogne de Flandres. Internationaal gelauwerde karaktervolle bieren die smaken naar meer en die je met de rest van de wereld wil delen. Helemaal overtuigd? Kom dan naar het Brugs Bierfestival en ontdek nog meer verborgen schatten. West-Vlaanderen dankt zijn naam als bierprovincie wellicht aan de trappistenbieren van Westvleteren. Het Amerikaanse Ratebeer kroonde Westvleteren 12 meermaals tot beste bier ter wereld. Ook andere brouwerijen uit Poperinge en de hopstreek staan mee in de top-50. Een steeds meer geprezen West-Vlaamse bierstijl zijn de roodbruine bieren die onder andere bij Rodenbach maandenlang rijpen in eiken vaten. Provincie Limburg Van trappisten met een huisbrouwerij en een open brouwzaal in Achel tot het grootste industrieel-archeologisch biermuseum van Europa in Bocholt en een authentieke, negentiende eeuwse brouwerij-stokerij in Wilderen. Daarvoor moet je in Limburg zijn. De mooiste Limburgse brouwerijen zijn gevestigd in prachtig historisch cultureel erfgoed zoals het kasteeldomein Ter Dolen in Houthalen- Helchteren. Hier kan je de brouwers vaak nog aan het werk zien. Een tocht langs de Limburgse brouwerijen beantwoordt door haar diversiteit en gastvrijheid aan ieders verwachting. En voor die ontdekkingsreis kan je misschien de fiets nemen. Stippel via het knooppuntennetwerk een traject uit langs brouwerijen en geselecteerde fietsvriendelijke horeca-zaken die de Limburgse streekbieren koesteren. 15

16 Provincie West-Vlaanderen Brugge 8 A Gent Provincie oost-vlaanderen 16 OVERZICHTSMAP VAN VLAANDEREN EN BRUSSEL De hier opgenomen brouwerijen en musea organiseren bezoeken voor groepen en/of individuen. bier musea 1. Bezoekerscentrum De Lambiek 2. Abdijbiermuseum 3. Bierbelevingscentrum Brouwerij De Koninck 4. Bocholter Brouwerijmuseum 5. Brouwerij & Alcoholstokerij Wilderen 6. Museum van de Belgische brouwers 7. Brussels Museum van de Geuze 8. Brugs Bier Museum 9. Brouwerij/Museum De Halve Maan 10. Mout- en Brouwhuis de Snoek 11. Hop Museum Voor meer informatie over het bezoek verwijzen wij naar volgende hoofdstukken van deze brochure en onze website 16

17 27 ntwerpen Provincie antwerpen Mechelen Brussel Leuven Provincie vlaams-brabant Hasselt Provincie limburg brouwerijen 1 Brouwerij Stella Artois 2 Huisbrouwerij Domus 3 Geuzestekerij De Cam 4 Brouwerij De Troch 5 Brouwerij De Vlier 6 Brouwerij Hof ten Dormael 7 Brouwerij Haacht 8 Brouwerij Oud Beersel 9 Microbrouwerij Den Triest 10 Brouwerij De Kroon 11 Brouwerij Lindemans 12 Brouwerij Timmermans 13 Brouwerij Mort Subite 14 Brouwerij Drie Fonteinen 15 Brouwerij PALM 16 Brouwerij Boon 17 Café Brouwerij Nieuwhuys 18 Brouwerij Hoegaarden (AB InBev) 19 Brouwerij Vissenaken 20 Brouwerij - Distilleerderij Craywinckelhof 21 Brouwerij Het Anker 22 Brouwerij De Koninck 23 Huisbrouwerij t Pakhuis 24 brouwerij Pirlot 25 Dorpsbrouwerij Humulus 26 Brouwerij Der Trappisten van Westmalle 27 Brouwerij De Dochter van de Korenaar 28 Brouwerij DijkWaert 29 t Hofbrouwerijke 30 Brouwerij Duvel Moortgat 31 Alken Maes 32 Brouwerij Kerkom 33 Brouwerij Den Toeteler 34 Brouwerij Wilderen 35 Brouwerij Ter Dolen 36 Brouwerij Jessenhofke 37 Sint-Benedictusabdij De Achelse Kluis 38 Brouwerij Cantillon 39 Brasserie de la Senne/ Brouwerij van de Zenne 40 Brouwerij Dilewyns 41 Brouwerij Slaghmuylder 42 Brouwerij De Ryck 43 Brouwerij Liefmans 44 Brouwerij Smisje 45 Brouwerij Roman 46 Brouwerij Contreras 47 Brouwerij Van Steenberge 48 Brouwerij Danny 49 Brouwerij Malheur 50 Brouwerij Gruut 51 Brouwerij Bosteels 52 Brouwerij Van Den Bossche 53 Huisbrouwerij Sint Canarus 54 Brouwerij Huyghe 55 Brouwerij Boelens 56 Brouwerij t Paenhuys 57 Brouwerij De Bie NV 58 Brouwerij Bockor 59 Brouwerij De Dolle Brouwers 60 Brouwerij t Gaverhopke 61 Brouwerij De Ranke 62 Brouwerij De Struise Brouwers 63 Brouwerij Sint Bernardus 64 Brouwerij Alvinne 65 Brouwerij De Leite 66 Brouwerij Gulden Spoor 67 Brouwerij De Plukker 68 Brouwerij Maenhout 69 Brouwerij Eutropius 70 Brouwerij Rodenbach 71 Brouwerij Sint-Sixtusabdij Westvleteren 72 Huisbrouwerij De Halve Maan 73 Brouwerij Strubbe 74 Seizoensbrouwerij Vandewalle 75 Brouwerij Van Eecke 17

18 18

19 Lijst van Vlaamse en Brusselse brouwerijen / die rondleidingen aanbieden / 19

20 belangrijk Groepsrondleidingen zijn enkel mogelijk met VOORAFGAANDE TOESTEMMING van de brouwerij. Om zeker te zijn dat de rondleiding plaatsvindt op de gewenste dag, raden we aan om ZO SNEL MOGELIJK te reserveren. Telefoonnummers en adressen: Voor verdere informatie en om groepsrondleidingen in het Engels te reserveren gebruikt u het beste de hier vermelde telefoonnummers en adressen. Ze kunnen immers afwijken van de gebruikelijke gegevens. Minimale/maximale groepsgrootte: Duur van de rondleiding: Rondleidingen omvatten meestal een proefsessie, mogelijk ook een maaltijd. De lengte van de rondleidingen kan dus sterk variëren en is afhankelijk van het programma en de grootte van de groep. Neem contact op met de brouwerij voor meer informatie. Grote groepen worden door de brouwerijen vaak in kleinere groepen van personen verdeeld. De brouwerij kan u hierover meer informatie geven bij het reserveren van de rondleiding. De trappistenbrouwerijen van Westmalle, Westvleteren (Sint-Sixtusabdij) en de Achelse Kluis (Sint-Benedictusabdij) zijn gesloten voor het publiek. Er zijn echter nabijgelegen drankgelegenheden waar de bezoekers kunnen genieten van het gerstenat dat hier wordt gebrouwen en iets meer leren over het bier en de kloosterorde. Aangezien deze bieren erg populair en uniek zijn, worden de brouwerijen toch vermeld (ondanks het feit dat ze gesloten zijn voor het publiek) samen met een bijbehorend café. 20

21 Leuven en Vlaams-Brabant Brouwerij Stella Artois Vuurkruisenlaan 1, 3000 Leuven T E breweryvisitsbelgium@ab-inbev.com W 1 een bezoek aan de geuzestekerij kunnen de bezoekers genieten van een biertje in het authentieke volkscafé aan de overkant. sluiten bij een groep: Neen Stella Artois is gevestigd in de universiteitsstad Leuven. Het bier van deze brouwerij werd voor het eerst in 1926 op de markt gebracht als kerstbier. Stella betekent ster in het Latijn, terwijl Artois de familienaam is van de meester-brouwer die begon te brouwen in Zes eeuwen brouwtraditie en de meest moderne technologie staan garant voor een lekker en verkwikkend bier van hoge kwaliteit. sluiten bij een groep: Ja, Huisbrouwerij Domus Tiensestraat 8, 3000 Leuven T E info@domusleuven.be W In en rond het jaar 1900 telde België meer dan 4000 brouwerijen. De meeste bieren die toen werden gebrouwen waren streekbieren en sommige werden enkel geserveerd in de lokale cafés. Sinds september 1985 brouwt huisbrouwerij Domus in de Tiensestraat te Leuven haar eigen ouderwetse, heerlijke bieren, zonder additieven en met kleinschalige apparatuur. Een huisbrouwerij is een kleine brouwerij die rechtstreeks verbonden is aan een café, waar bierliefhebbers de brouwsels in optimale omstandigheden kunnen proeven. sluiten bij een groep: Ja, Geuzestekerij De Cam Dorpsstraat 67a, 1755 Gooik T E volkscafedecam@hotmail.com W De Cam is een geuzestekerij in Gooik (Brabant) die in 1997 haar eerste plaatselijk gemengde geuze lanceerde. Het wort is afkomstig van verschillende lambiekbrouwerijen (Boon, Girardin en Lindemans) en ondergaat een spontane gisting en rijping in Gooik. Lambiek van verschillende leeftijden wordt gemengd en het bier gist vervolgens nog minstens een jaar op fles. Na 2 3 Brouwerij De Troch 4 Langestraat 20, 1741 Ternat T E info@detroch.be W De Troch werd in 1795 opgericht in een boerderij. De brouwerij is gevestigd in een statige vierkantshoeve en de installatie bleef door de jaren heen zo goed als ongewijzigd een pareltje van industrieel erfgoed! Rond 1984 zorgde de brouwerij voor enige opschudding in de geuzewereld door als eerste exotisch bier op de markt te brengen: lambiek met banaan en met mango, daarna gevolgd door aardbei, citroen, perzik, mirabellen en abrikozen. Vandaag bestaat de productie van de brouwerij hoofdzakelijk uit deze bieren. Daarnaast wordt er ook kriek en oude geuze gestoken. De Oude Geuze Chapeau Cuvée was een van de eerste traditionele streekproducten die het VLAM-logo van streekproduct kreeg. sluiten bij een groep: Neen Brouwerij De Vlier Leuvensebaan 219, 3220 Holsbeek T E info@brouwerij-devlier.com W De Vlier werd in 2008 opgericht door Marc Andries, een bioingenieur met meerdere jaren ervaring in de brouwerijsector dankzij vorige functies bij Meura, Achouffe en Haacht. Als locatie voor zijn brouwerij koos hij voor een leegstaand gebouw in het centrum van de Leuvense deelgemeente Kessel-Lo, waar vroeger café Bieduif ke was gevestigd. Hij noemde zijn brouwerij naar de streek, Vlierbeek. sluiten bij een groep: elke tweede en vierde zaterdag van de maand 5 21

22 Brouwerij Hof ten Dormael Caubergstraat 2, 3150 Haacht T E info@hoftendormaal.com W Microbrouwerij Den Triest 6 9 Trieststraat 24, 1880 Kapelle-op-den-Bos T E info@dentriest.be W De Dormaalhoeve in Tildonk was ooit het centrum van de heerlijkheid Lauwendries. Vandaag is de statige vierkantshoeve een levendige hoevebrouwerij. Eigenaar André Janssens gebruikt er niet alleen hop en gerst die hij zelf teelt om het bier Dormaal te brouwen, hij haalt de energie voor het koken, koelen en bottelen van het bier uit koolzaad van eigen teelt. Dat maakt deze brouwerij uniek. Bovendien verwerkt hij alle gerstproducten, koolzaadkoek en draf als veevoeder. sluiten bij een groep: elke zaterdagnamiddag Microbrouwerij Den Triest ligt in Kapelle-op-den-Bos en is ontstaan uit passie voor bier en alles wat daarmee samenhangt. De brouwerij werd opgericht in 2009 en werkt alleen met zuivere, natuurlijke ingrediënten. Ze won al verschillende prijzen met haar bieren. De bieren kunnen worden geproefd in het gezellige café van de brouwerij, die elke eerste zondag van de maand open is van 11u tot 18 u. sluiten bij een groep: elke eerste zondag van de maand Brouwerij Haacht Provinciesteenweg 28, 3190 Boortmeerbeek T E info@brouwerijhaacht.be W Meer dan 110 jaar familiaal, onafhankelijk en écht Belgisch vakmanschap. Dat is Brouwerij Haacht in een notendop. Oorspronkelijk bevond zich op de huidige site de Melkerij van Haecht. Aan het roer stond Eugène De Ro, ingenieur in de gistingsbedrijven. In 1898 brouwde hij zijn eerste bier van hoge gisting; vier jaar later volgt het eerste bier van lage gisting. In 1929 stopt de melkerij definitief en de brouwerij begint nieuwe soorten bier te produceren zoals Bock, Export, Pilsen en Stout- Ale. Vandaag is Brouwerij Haacht een ultramodern bedrijf en de derde grootste pilsbrouwer op de Belgische markt. De vierde generatie staat klaar om de nieuwe uitdagingen van de toekomst met dezelfde geestdrift aan te gaan. sluiten bij een groep: Neen 7 Brouwerij De Kroon Beekstraat 20, 3040 Neerijse T E info@brouwerijdekroon.be W De familie Delvaux heeft de oude gebouwen van brouwerij De Kroon nieuw leven ingeblazen. Vader Freddy en zoon Filip worden internationaal beschouwd als autoriteiten op het vlak van speciaalbieren en geven technologisch advies aan meer dan 20 brouwerijen uit de Belgische top 30. Samen met andere zoon Peter werd er een project uitgebouwd waarin brouwkunst en smaakbeleving centraal staan. In de nieuwe brouwerij De Kroon kan de familie Delvaux haar passie voor speciaalbieren ten volle demonstreren. De bieren worden hier zorgvuldig bewaakt, bedacht, gemaakt, gedronken en gepromoot. De brouwerij is een ongewone combinatie van wetenschap, brouwkunst, toerisme en gastronomie een creatief familiebedrijf in een historisch kader. sluiten bij een groep: Ja 10 Brouwerij Oud Beersel Laarheidestraat 230, 1650 Beersel E info@degezuenvanoudbeersel.be W 8 Brouwerij Lindemans Lenniksebaan 1479, 1602 Vlezenbeek (Sint-Pieters-Leeuw) T E info@lindemans.be W 11 Brouwerij Oud Beersel werd opgericht in 1882 en is een van de laatste authentieke lambiekbrouwerijen in België. De brouwerij werd in haar voortbestaan bedreigd, maar in 2005 werd ze overgenomen en heropgestart met als hoofddoel de traditionele lambiekbieren en het cultureel en historisch erfgoed van Oud Beersel te beschermen voor de toekomstige generaties. De traditionele lambiekbrouwerij wordt op een eigentijdse manier beheerd, maar met respect voor traditie en vakmanschap. sluiten bij een groep: Neen In 1822 beheerde de familie Lindemans een boerderij in de buurt van Brussel. Tijdens de wintermaanden werden de boerenknechten in de kleine lambiekbrouwerij aan het werk gezet. Omdat de brouwsels steeds meer succes kregen, werden de landbouwactiviteiten in 1950 stopgezet en begon de familie voltijds geuze, kriek en later faro en andere bieren te produceren. Vandaag zetten neven Geert en Dirk Lindemans de 200 jaar oude familietraditie voort. sluiten bij een groep: Ja 22

23 Brouwerij Timmermans Kerkstraat 11, 1701 Dilbeek T E timmermans@johnmartin.be W 12 Brouwerij Drie Fonteinen Hoogstraat 2A, 1650 Beersel T E info@3fonteinen.be W 14 De brouwerij werd in 1702 opgericht door Jan Vandermeulen en was toen gekend onder de naam Brouwerij De Mol. Het was echter ook een boerderij, fruitbedrijf, mouterij en café. Timmermans is wijd en zijd bekend in het Pajottenland en is de oudste lambiekbrouwerij ter wereld. De mensen die op de bieretiketten staan, zijn eigenlijk medewerkers van de brouwerij! sluiten bij een groep: elke tweede zaterdagnamiddag van de maand Brouwerij 3 Fonteinen werd rond 1887 gesticht als café en geuzestekerij in de Hoogstraat te Beersel. De naam verwijst naar de drie putten in het dorpscentrum waar de dorpelingen in lang vervlogen tijden water haalden. Armand Debelder is eigenaar van de brouwerij en groeide op tussen de lambiek en geuze die zijn vader brouwde. Hij zet de traditie voort en is een expert in het ambacht. sluiten bij een groep: elke eerste zondag van de maand Brouwerij Mort Subite Lierput 1, 1730 Asse T (Toerisme Brabantse Kouters) E toerisme@brabantsekouters.be W 13 Brouwerij PALM Steenhuffeldorp 3, 1840 Londerzeel T E events@palmbreweries.be W 15 In het pittoreske Kobbegem wordt al bier gebrouwen sinds De brouwerij werd aan het einde van de 17e eeuw opgericht door Joris Van Hasselt en later door de verwante familie De Keersmaeker voortgezet. De brouwerij ontwikkelde zich en ging zich na verloop van tijd specialiseren in de productie van geuzebier onder de naam Mort Subite, die verwijst naar de laatste worp in een dobbelspel. sluiten bij een groep: Neen Brouwerij Palm is een toeristische attractie met jaarlijks meer dan bezoekers. Een educatief bezoek aan de brouwerij kan worden gecombineerd met een bezoek aan de beroemde Brabantse trekpaarden van Stoeterij Diepensteyn. Het Brabants trekpaard op het bierglas belichaamt de kracht en trots van de Palmbieren. sluiten bij een groep: Ja 23

24 Brouwerij Boon Fonteinstraat 65, 1502 Halle T (Toerisme Halle) E toerisme@halle.be W De eerste sporen van de huidige brouwerij Boon gaan terug tot In dat jaar kocht J.B. Claes een boerderij om er zijn eigen brouwerij-stokerij te vestigen. In 1975 koopt Frank Boon de brouwerij en vormt de oude geuzestekerij om tot een moderne lambiekbrouwerij die de eeuwenoude traditie in ere houdt. Lambiek van superieure kwaliteit moet worden bewaard in houten vaten. De brouwerij heeft meer dan 100 vaten die horizontaal liggen te rusten. sluiten bij een groep: elke woensdagnamiddag in juli en augustus 16 mee op reis doorheen de geschiedenis en leert u alles over s werelds beroemdste witbier. Kom een kijkje nemen en snuif de sfeer op in brouwerij Hoegaarden in de Stoopkensstraat. Geen enkele bezoeker verlaat de brouwerij zonder te proeven van een verfrissende Hoegaarden van het vat, laat dit duidelijk zijn. sluiten bij een groep: elke woensdag en donderdag om 13 u Brouwerij Vissenaken Metselstraat 74, 3300 Tienen T E brouwerij.vissenaken@skynet.be W 19 Café Brouwerij Nieuwhuys Ernest Ourystraat 2, 3320 Hoegaarden T E jan@nieuwhuys.be W 17 Bierliefhebber Rudy Scheys heeft een visie. Hij wil geen winst maken, hij wil gewoon zijn passie voor bier en zijn brouwkennis delen met anderen. sluiten bij een groep: Neen Hoegaarden staat tegenwoordig niet alleen bekend om zijn witbier, maar ook om de Alpaïde, een donker tripelbier vol pit en traditie. Toen Hoegaarden de productie van zijn traditionele witbier dreigde te verliezen, werd in café Nieuwhuys een nieuw initiatief gelanceerd: brouwerij Nieuwhuys. Hier werd voor de eerste keer Alpaïde gebrouwen. Het is de kleinste brouwerij van Hoegaarden, in het oudste huis van het dorp, met een gezellig aangrenzend café. sluiten bij een groep: Neen Brouwerij Hoegaarden (AB InBev) Stroopkensstraat 24 A, 3320 Hoegaarden T E info@breweryvisits.com W 18 Brouwerij - Distilleerderij Craywinckelhof Staatsbaan 263, 3210 Lubbeek T E louis.schrevens@skynet.be W 20 In het Craywinckelhof ligt de Straffe Hagelander te rijpen in een lange rij eiken vaten, die brouwer Louis Schrevens in Schotland kocht. sluiten bij een groep: Neen Na verschillende jaren is de oorspronkelijke brouwerij van dit iconische bier opnieuw open voor bezoek. Een gids neemt u 24

25 Antwerpen, Mechelen en de provincie Antwerpen Brouwerij Het Anker Guido Gezellelaan 49, 2800 Mechelen T E info@hetanker.be W Het Anker is de stadsbrouwerij van Mechelen en een van de oudste brouwerijen van het land. Ze staat vooral bekend om haar internationaal geprezen bier, Gouden Carolus Classic en dankt het succes aan haar authenticiteit, aangezien het brouwproces gebaseerd is op oude recepten en kruiden. Sinds 2010 distilleert de brouwerij ook haar eigen whisky, de Gouden Carolus Single Malt, uit het moutbeslag van Gouden Carolus Tripel. De bezoekers kunnen een kijkje nemen in de opslagplaats waar de whisky geduldig rijpt. sluiten bij een groep: Ja 21 Brouwerij Pirlot Heistraat 3, 2240 Zandhoven T E info@kempisch-vuur.be W In het midden van de jaren 80 begon Guy Pirlot met zijn favoriete hobby in de keuken van zijn vrouw. Een grote pot van 10 liter en een thermometer waren zijn belangrijkste instrumenten. Al gauw bleek zijn zelfgemaakte ketel van 50 liter te klein, dus begon hij ergens anders te brouwen. In 2011 opende hij zijn eigen brouwerij, met zijn eigen koperen ketels. Naast bieren distilleert Guy ook jenever en whisky. Op zonnige dagen kunnen de bezoekers zijn bier degusteren op het terras. sluiten bij een groep: Neen 24 Brouwerij De Koninck (opening: Lente 2015) Mechelsesteenweg 291, 2018 Antwerpen T E bezoekers@dekoninck.com W In het voorjaar van 2015 opent brouwerij De Koninck een nieuw interactief en innovatief bierbelevingscentrum. De bezoekers worden op een interactieve en multimediale manier ondergedompeld in de biergeschiedenis van Antwerpen en het brouwproces van De Koninck. De nieuwste audiovisuele technieken worden ingezet om de bezoekers een unieke ervaring te bezorgen. Het multifunctionele centrum zal ook worden gebruikt als toeristisch informatiepunt, een ideaal startpunt dus voor een bezoek aan Antwerpen. sluiten bij een groep: Neen Huisbrouwerij t Pakhuis Vlaamsekaai 76, 2000 Antwerpen T E info@pakhuis.info W Huisbrouwerij t Pakhuis, de eerste en enige echte huisbrouwerij van de provincie Antwerpen, bevindt zich op het trendy Antwerpse Zuid. Het gebouw waarin de brouwerij gevestigd is, dateert uit 1850 en deed dienst als pakhuis aan de zuidelijke dokken van de Schelde. De bezoekers krijgen een unieke kans om de verschillende fasen van het brouwproces vanuit elke hoek van het gebouw te volgen. sluiten bij een groep: Neen Dorpsbrouwerij Humulus Pelgrimsplein 19, 2370 Arendonk T E info@brouwerijhumulus.be W De brouwers die dorpsbrouwerij Humulus oprichtten, wilden het brouwproces op traditionele wijze behouden. Deze filosofie indachtig, worden voor het brouwen van Arendonker bruin en Arendonker tripel uitsluitend natuurlijke grondstoffen gebruikt. De brouwers gebruiken bijvoorbeeld echte hopbellen in plaats van concentraten en voegen geen kleurstoffen, schuimverbeteraars of kunstmatige smaakstoffen toe. Het resultaat is een (h)eerlijk en pretentieloos bier dat leeft en karakter heeft. Kortom, een bier waar alle Arendonkenaren fier op kunnen zijn. Ook de handgemaakte houten bakken met vuurstempel en de speciale glazen trekken beslist de aandacht van de echte bierliefhebber. sluiten bij een groep: Neen Brouwerij der Trappisten van Westmalle Antwerpsesteenweg 496, 2390 Malle T E info@trappistwestmalle.be W De trappistenbieren van Westmalle worden gebrouwen binnen de muren van de trappistenabdij, onder toezicht van de monniken. De productie wordt bewust kleinschalig gehouden, omdat het niet de bedoeling is om winst te maken. De monniken gebruiken de inkomsten uit hun bierproductie voor nodige investeringen in

26 de brouwerij, om te voorzien in hun levensonderhoud en om aan andere abdijen en goede doelen te geven. De abdij heeft ook een eigen kaasmakerij en melkveehouderij. De melk wordt verwerkt in de kaasmakerij en de kaas wordt verkocht aan de abdijpoort. sluiten bij een groep: Neen Bijhorend Café: Café Trappisten - Brouwerij De Dochter van de Korenaar Pastoor de Katerstraat 24, 2387 Baarle-Hertog T E brouwerij@dedochtervandekorenaar.be W Sinds 2007 heeft Baarle een eigen bierbrouwerij. Het is een kleinschalig maar professioneel bedrijf, waar de brouwer op moderne wijze een traditioneel ambacht uitoefent. De Dochter van de Korenaar staat synoniem voor het woord bier. Oude kronieken uit de streek rond Mechelen geven rond 1550 al aan dat Karel V, keizer van het Heilige Roomse Rijk, beter tegen het sap van de dochter van de korenaar, dan tegen het bloed van de druiventros kon. Met andere woorden, keizer Karel dronk liever bier dan wijn. sluiten bij een groep: Neen Brouwerij DijkWaert Dompel 27, 2200 Herentals T OR E info@dijkwaert.be W De traditionele brouwerij DijkWaert is een nieuwkomer in het Antwerpse bierlandschap. De trotse eigenaars, Hans Wierts en Carine Van Dyck, richtten de brouwerij op in Naast hun eigen streekbieren verkopen ze ook allerlei andere heerlijke producten zoals fruitwijnen, likeuren, siropen en confituur. sluiten bij een groep: Ja t Hofbrouwerijke Hoogstraat 151, 2580 Putte T E info@thofbrouwerijke.be W In feite is t Hofbrouwerijke een hobby die uit de hand gelopen is. Het bier wordt op traditionele wijze gebrouwen, maar de gisting en rijping werden geautomatiseerd om verrassingen te voorkomen. Bezoekers kunnen genieten van een aantal heerlijke bieren met originele namen zoals Hofnar, Hofelf en Bosprotter. sluiten bij een groep: Ja Brouwerij Duvel Moortgat Breendonkdorp 58, 2870 Puurs T E brouwerijbezoek@duvel.be W De productie van Duvel begon in 1923 met een paar kratten. Vandaag genieten talloze bierliefhebbers over de hele wereld (in meer dan 60 landen) van dit bier. Het wordt nog steeds gebrouwen met het grootste respect voor het originele recept en de rijpingsperiode. Bezoekers kunnen kiezen voor een standaard bezoek, een bezoek met een bierproeverij of een bezoek met foodpairing (bier en kaas). sluiten bij een groep: Ja

27 Limburg Brouwerij Alken Maes Stationsstraat 2, 3570 Alken T E info@alken-maes.com W Alken-Maes is als tweede grootste brouwer de innovatieve uitdager op de Belgische biermarkt. Met pilsmerken zoals Maes en Cristal, de abdijbieren Grimbergen en Affligem en speciaalbieren zoals Mort Subite bezit Alken-Maes een mooi uitgebalanceerde portefeuille. Naast het hoofdkantoor in Mechelen beschikt Alken- Maes over drie brouwerijen in Alken, Opwijk en Kobbegem en drie distributieplatformen in Grimbergen, Wellen en Middelkerke. sluiten bij een groep: Neen Brouwerij Kerkom Naamsestenweg 469, 3800 Sint-Truiden T E info@brouwerijkerkom.be W Deze ambachtelijke brouwerij ligt in het kasteeldorp Kerkom en is de ideale pleisterplaats voor wandelaars, fietsers en bierliefhebbers, die hier de zelfgebrouwen Binkbieren kunnen proeven (Bink blond, Bink bruin, Bloesem Bink). De brouwerij produceert ook nog andere brouwsels zoals Winterkoninkske, Winterkoninkske Grand Cru, Adelardus Dubbel, Adelardus Tripel en Bink Tripel. Onlangs werd het assortiment nog uitgebreid met Bloesem Kriek. sluiten bij een groep: Elke zaterdagnamiddag Brouwerij Den Toeteler Kleistraat 54, 3730 Hoeselt T E info@toeteler.be W Brouwerij Den Toeteler werd opgericht om opnieuw een brouwerij in de omgeving te hebben met een typisch en eerlijk streekproduct. De brouwers deden veel ervaring op tijdens het brouwen in het openluchtmuseum van Bokrijk, samen met biergilde Demerdal uit Kortessem, waar ze de oude brouwtechnieken leerden. sluiten bij een groep: Neen Brouwerij Wilderen Wilderenlaan 8, 3800 Wilderen T E info@brouwerijwilderen.be W 34 Dit is een authentiek industrieel monument, gebouwd in 1743 in het centrum van Wilderen, een dorp te midden van uitgestrekte fruitboomgaarden in de streek rond Sint-Truiden. Een hedendaagse brouwerij en distilleerderij, een imposante alcoholstokerij uit 1890 en een monumentale Haspengouwse vakwerkhoeve maken deel uit van dit unieke verhaal. Er is een imposant café met groot terras waar ze de zelfgemaakte bieren en jenevers schenken. sluiten bij een groep: Ja 27