De trek en de canon van Nederland

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De trek en de canon van Nederland"

Transcriptie

1 De trek en de canon van Nederland In dit totaaloverzicht ziet u welke onderwerpen, begrippen, opdrachten en verhalen in De trek aansluiten bij de 50 vensters van de canon en de vertakkingen voor het basisonderwijs. Venster De trek groep 5-6 De trek groep 7-8 Hunebedden Vroege landbouwers ca voor Christus De Romeinse limes Op de grens van de Romeinse wereld 47-ca. 400 Boeren en dorpen (groep 5) Algemeen: vroege landbouwers in de lage landen. Stap 2-3: aardewerk, ijzerbewerking. Verhaal over hunebedden. Romeinen in ons land (groep 5) Stap 1: Romeinen, Germanen, legerkamp, Rijn, Rome. Stap 2: Romeinse Rijk, limes, legioenen, Bataven, Latijn, Noviomagus (Nijmegen), Coriovallum (Heerlen), thermen, heerwegen, mijlpalen. Stap 3: Friezen, Romeinse goden (Jupiter, Mars), Germaanse goden (Wodan, Donar, Nehalennia). Verhaal over de Bataafse opstand. Van jager naar boer Stap 1: steentijd, bronstijd, ijzertijd, prehistorie. Stap 2: ijstijd, jager-verzamelaars, eerste landbouw in het Midden- Oosten, archeologie, opgravingen, eerste landbouwers in de lage landen, lemen boerderijen, hunebedden, grafheuvels, grafgiften. Stap 3: verschillen tussen jager-verzamelaars en boeren, ruilhandel, trechterbeker, klokbeker, Stonehenge, Carnac. Opdracht 1-3: verschillen tussen jager-verzamelaars en boeren. Opdracht 4: grottekeningen Lascaux. Tip 1: zelf een verzamelbuidel maken. Verhaal over een vuursteenmijn. Verhaal over hunebedden. Grieken en Romeinen Stap 2: Rome, senaat, consuls, Julius Caesar, Romeinse Rijk, Augustus, keizerrijk, Romeinse bouwwerken, volksverhuizingen, Oost- en West-Romeinse Rijk. Stap 3: Latijn, schrift, Romeins bestuur, republiek, brood en spelen. Opdracht 4: Romeins bestuur. Verhaal over de Bataafse opstand. Verhaal over het Colosseum. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina

2 Willibrord Verbreiding van het christendom Karel de Grote Keizer van het avondland Hebban olla vogala Het Nederlands op schrift ca Floris V Een Hollandse graaf en ontevreden edelen Leven in de middeleeuwen (groep 5) Stap 1: monniken. Stap 2-3: kloosterleven, christen, Bijbel. Lemma christen: kerstening lage landen, Ierse en Engelse monniken, Willibrord. Verhaal over de Friezen in de 7e eeuw. Verhaal over Willibrord en andere monniken. Leven in de middeleeuwen (groep 5) Stap 1: koning, heer, ridder, monnik, horige. Stap 3: Frankische Rijk, Karel de Grote, belang Karel de Grote voor onderwijs en cultuur, leenstelsel. Leven in de middeleeuwen (groep 5) Stap 2-3: monniken, kloosterleven, middeleeuwse boeken, Latijn. Lemma kloosterregels: Hebban olla vogala als oudst bekende Nederlands. Leven in de middeleeuwen (groep 5) Stap 2-3: riddercultuur, toernooi, schildknaap, page, minstreel, valkenjacht. Verhaal over een riddertoernooi in de 13e eeuw. Nieuwe steden Lesboek Stap 2: Utrecht, kerstening lage landen, Ierse en Engelse monniken. Opdracht 3: het geloof in de middeleeuwen. Verhaal over de Friezen. Verhaal over Willibrord en andere monniken. Nieuwe steden Lesboek Stap 2: Karel de Grote, keizer, opkomst islam, kruistochten, edelen, geestelijkheid, horigen. Nieuwe steden Opdracht 4: de moord op Floris V. Verhaal over een ridder-toernooi in de 13e eeuw. Lemma s-gravenhage: ontwikkeling s-gravenhage als residentie, Floris V. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina

3 De Hanze Handelssteden in de Lage Landen 1356-ca Nieuwe steden Stap 2: opkomst en groei steden, poorter, landsheer, stadsrechten, privileges, jaarmarkt, pest, gotiek, standen, staten, gewesten, Bourgondische Rijk, Filips de Goede. Stap 3: handelssteden, kooplieden, Hanze, waag, gilden, gezel, meesterstuk, drieslagstelsel, stadsbestuur, schout, schepen, vroedschap, rakker. Opdracht 1: kooplieden. Opdracht 2: gilden. Erasmus Een internationaal humanist 1469?-1536 Ontdekkers en hervormers Stap 2: Latijn, kerk, paus, Luther, wetenschap, boekdrukkunst, Antwerpen, Plantijn. Stap 3: Erasmus. Karel V De Nederlanden als bestuurlijke eenheid Ontdekkers en hervormers Stap 2: Filips de Schone, Karel V, Spanje, koloniën, Nederlanden, kerk, Hervorming, ketter, Filips II, Willem van Oranje, ontdekkingsreizen, Columbus, Amerika. Lemma Karel V: Heilige Roomse Rijk. Opdracht 4: ontdekkingsreizen en kaarten. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina

4 De Beeldenstorm Godsdienststrijd 1566 Ontdekkers en hervormers Stap 2: kerk, paus, Luther, protestant, katholiek, godsdienstvrijheid. Stap 3: Hervorming, Calvijn, hagenpreek, Beeldenstorm, ketter. Opdracht 1: de Hervorming. Verhaal over de Hervorming. Willem van Oranje Van rebelse edelman tot vader des vaderlands Ontdekkers en hervormers Stap 2-3: Willem van Oranje, Filips II, stadhouder, Beeldenstorm, Alva, opstand, Tachtigjarige Oorlog, belasting, geuzen, Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Balthasar Gerards. Opdracht 3: het Wilhelmus. Verhaal over de moord op Willem van Oranje. Een staatkundig unicum Stap 1: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, regent, vorst. Stap 2: Tachtigjarige Oorlog, Twaalfjarig Bestand, Vrede van Münster, Adriaan Pauw, stadhouder, Staten-Generaal, s-gravenhage. Stap 3: Oostzee, moederhandel, graan. Lemma moederhandel: Oostzeehandel als grootste bron van rijkdom voor de Republiek. Lemma Bataafse Republiek: patriotten, prinsgezinden, Bataafse Republiek. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina

5 De Verenigde Oost-Indische Compagnie Overzeese expansie De Beemster Nederland en het water 1612 De grachtengordel Stadsuitbreidingen in de zeventiende eeuw De gouden eeuw Stap 1: Amsterdam, gouden eeuw, koopman, gracht. Stap 2: pakhuis, specerijen, kruidnagel, nootmuskaat, peper, Oost-Indië, matroos, driemaster, boeg-beeld, spiegel, herenhuis, weeshuis. Stap 3: porselein, VOC, scheur-buik, armenzorg, gasthuis, chirurgijn. Verhaal over de VOC. De gouden eeuw Stap 1: Amsterdam, gouden eeuw, gracht. Stap 2: herenhuis. Lemma gracht: werkwijze stadsuitbreidingen. Stap 1: Oost-Indië, specerijen. Stap 2: Amsterdam, stapelmarkt. Stap 3: Kaap de Goede Hoop, VOC, Batavia, porselein, monopolie. Opdracht 2: de VOC. Tip 1: een kijkje op een VOC-schip. Verhaal over de VOC. Lemma Amsterdam: groei Amsterdam, meer landbouw, inpoldering, dijken, Beemster. Opdracht 4: inpoldering, molens, gemalen, Lely, Afsluitdijk, IJsselmeer, watersnoodrampen, Deltawerken. Hugo de Groot Pionier van het moderne volkenrecht Stap 2: Republiek, Hugo de Groot, vrije handel, zeerecht. Lemma Hugo de Groot: geloofstwist, Loevestein, boekenlist. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina 5

6 De Statenbijbel Het boek der boeken 1637 Ontdekkers en hervormers Lemma volkstaal: Luther, kerk, Calvijn, godsdienstvrijheid, volkstaal, Statenbijbel. Rembrandt De grote schilders 1606?-1669 De gouden eeuw Stap 2: kunstschilders, portret, stilleven. Stap 3: landschap, atelier, Rembrandt van Rijn, verf maken, 17e-eeuwse kunst. Verhaal over Rembrandt. Nieuwe steden Lemma Jeroen Bosch (zie Vertakkingen ): schilderen in opdracht. Verhaal over Rembrandt. De Atlas Major van Blaeu De wereld in kaart 1662 Lesboek Stap 3: zeevaart, kaarten van Blaeu: Oostzee, West-Indië, Amerika, Afrika, Oost-Indië. Lemma Nieuwe Wereld: Blaeu, Atlas Major. Michiel de Ruyter Zeehelden en de brede armslag van de Republiek Stap 2: Michiel de Ruyter, Engelse oorlogen. Stap 3: Piet Hein, kaapvaart, zilvervloot. Opdracht 1: vergelijking tussen Piet Hein en Michiel de Ruyter. Verhaal over Piet Hein en de zilvervloot. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina 6

7 Christiaan Huygens Wetenschap in de gouden eeuw De gouden eeuw Stap 1: gouden eeuw. Stap 2: instrumenten, slingeruurwerk, Huygens, microscoop. Opdracht 3: Christiaan Huygens. Spinoza Op zoek naar de waarheid Slavernij Mensenhandel en gedwongen arbeid in de Nieuwe Wereld ca Buitenhuizen Rijk wonen buiten de stad 17e en 18e eeuw De gouden eeuw Stap 1: gouden eeuw, koopman. Stap 3: Oostzeehandel, graan, buitenhuis, koets, koetsier, tuinier. Stap 2: Spinoza, Republiek als toevluchtsoord. Lemma Spinoza: Amsterdam als toevluchtsoord, Joden, boeken over geloof, landsbestuur en vrijheid, s-gravenhage. Verhaal over het aansprekersoproer. Stap 1: West-Indië. Stap 3: WIC, slavernij, slavenhandel, plantages, Afrika, Fort Elmina, driehoekshandel, suiker, afschaffing slavernij. Opdracht 4: slavenhandel. Verhaal over Surinaamse suikerplantage. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina 7

8 Eise Eisinga De Verlichting in Nederland Lemma ambachtsman: wolkammer, Eise Eisinga, planetarium. Opdracht 1: Eise Eisinga en zijn planetarium. De patriotten Crisis in de Republiek Lemma Bataafse Republiek: patriotten, prinsgezinden, Bataafse Republiek. Verhaal over de patriotten. Napoleon Bonaparte De Franse tijd Stap 2: Franse Revolutie, vrijheid, gelijkheid & broederschap, Franse tijd, Bataafse Republiek, Napoleon, straatnamen, achternamen, burgerlijke stand. Verhaal over Napoleon in Rusland. Koning Willem I Het koninkrijk van Nederland en België Stap 3: Koninkrijk der Nederlanden, Willem I, Belgische opstand en Belgische afscheiding. Verhaal over de Belgische opstand. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina 8

9 De eerste spoorlijn De versnelling 1839 De eeuw van de uitvindingen Stap 1: stoommachine, fabriek, arbeider, stoomtrein. Stap 2: kanaal, elektriciteit, fiets. Stap 3: vervoer, machinist, stoker, steenkool, trekschuit, koets, (stoom)auto, vliegtuig. Verhaal over de aanleg van de spoorbrug bij Zaltbommel. Stap 2: industriële revolutie, stoommachine, verstedelijking, steenkool, vooruitgang, staal, wereldtentoonstellingen. Stap 3: vervoer, trekschuit, postkoets, stoomtrein, fiets, (stoom)auto, stoomtram, kanaal, verbrandingsmotor, vliegtuig. Verhaal over de aanleg van de spoorbrug bij Zaltbommel. De Grondwet De belangrijkste wet van een staat 1848 Stap 3: Willem II, grondwetswijziging 1848, Tweede Kamer, politieke stromingen, volksvertegenwoordiging, parlement. Opdracht 3: Nederlandse staatsinrichting, Prinsjesdag. Max Havelaar Aanklacht tegen wantoestanden in Indië 1860 Opdracht 4: Multatuli, Max Havelaar, cultuurstelsel, onderdrukking inlandse bevolking, van Nederlands-Indië naar Indonesië. Bewerking van het verhaal Saïdjah en Adinda en de parabel van de Japanse steenhouwer uit Max Havelaar. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina

10 Verzet tegen kinderarbeid De werkplaats uit, de school in 19e eeuw Vincent van Gogh De moderne kunstenaar De eeuw van de uitvindingen Stap 1: fabriek, arbeider. Stap 2: industrie, arbeiderswijk, (gebrek aan) hygiëne, tyfus, arbeiderswoningen. Stap 3: werktijden, kinderarbeid, Kinderwet, invoering leerplicht, school, lei, griffel, telraam, plak. Verhaal over kinderarbeid. Stap 2-3: kinderarbeid. Lemma kinderarbeid: verbod en afschaffing, kinderarbeid nu. Tip 1: het leven van kinderen rond Verhaal over kinderarbeid. Opdracht 2: leven en werk van Vincent van Gogh. Aletta Jacobs Vrouwenemancipatie De eeuw van de uitvindingen Stap 3: Aletta Jacobs, vrouwen en vrouwenarbeid. Verhaal over Aletta Jacobs. Stap 3: Aletta Jacobs, vrouwen, vrouwenarbeid, emancipatie, politiek, mannen- en vrouwenkiesrecht. Verhaal over Aletta Jacobs. De Eerste Wereldoorlog Oorlog en neutraliteit De twee wereldoorlogen Stap 2: grootmachten, koloniën, centralen, geallieerden, Nederland neutraal, loopgraven, Verdun, Russische Revolutie, Vrede van Versailles. Stap 3: ontwikkelingen gezondheidszorg. Verhaal over de Eerste Wereldoorlog. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina 10

11 De Stijl Revolutie in vormgeving De twee wereldoorlogen Opdracht 2: De Stijl, Rietveld, Mondriaan. De crisisjaren Samenleving in depressie De twee wereldoorlogen Stap 2: crisis, jaren 30, gaarkeukens, opkomst Hitler en nationaalsocialisme in Duitsland. De Tweede Wereldoorlog Bezetting en bevrijding Anne Frank Jodenvervolging Nederland in de Tweede Wereldoorlog Stap 1: Tweede Wereldoorlog. Stap 2: 10 mei 1940, bombardement Rotterdam, bezetting, NSB, koningin Wilhelmina, Hitler, SS, Jeugdstorm, persoonsbewijs, verzet, collaborateur, vervolging, onderduiker, aanpassing, geallieerden, Slag om Arnhem, Hongerwinter, bevrijding, 5 mei Stap 3: voedselbonnen, Hannie Schaft, knijpkat, Radio Oranje, Westerbork, concentratiekampen, D-Day, oorlogsmonumenten. Nederland in de Tweede Wereldoorlog Stap 2: Jodenster, vervolging Joden & zigeuners. Stap 3: Anne Frank, dagboek, vervolging, concentratiekamp. Verhaal over zigeunermeisje in de Tweede Wereldoorlog. De twee wereldoorlogen Stap 2: Hitler, nationaalsocialisme, Tweede Wereldoorlog, Japan, atoombom, Hiroshima. Stap 3: vervolging zigeuners, homoseksuelen & Joden, concentratiekampen, Holocaust, Stalin, communisme, Marshallplan, oorlogsmonumenten. Lemma Nederland: Nederlands-Indië, Japanse bezetting, jappenkampen. De twee wereldoorlogen Stap 3: vervolging Joden, zigeuners & homoseksuelen, concentratiekamp, Holocaust. Verhaal over zigeunermeisje in de Tweede Wereldoorlog. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina 11

12 Indonesië Een kolonie vecht zich vrij Willem Drees De verzorgingsstaat Stap 2: Nederlands-Indië, kolonie, onafhankelijkheid, Indonesië, Molukken. Lemma Nederlands-Indië: politionele acties. Verhaal over politionele acties. Stap 1: wederopbouw. Stap 2: noodwoningen, gaswinning, welvaart, AOW. Lemma AOW: Willem Drees. De twee wereldoorlogen Lemma Nederland: Nederlands-Indië, Japanse bezetting, jappenkampen, onafhankelijkheid, Indonesië. Verhaal over politionele acties. Stap 2: dekolonisatie, onafhankelijkheid Indonesië. Stap 3: Molukken. Verhaal over politionele acties. De watersnood De dreiging van het water 1 februari 1953 De televisie De doorbraak van een massamedium vanaf 1948 Stap 3: watersnoodramp, Deltawerken. Verhaal over de watersnoodramp van Stap 3: televisie, reclame, massamedium, communicatie, satelliet, radio-omroepen, publieke en commerciële omroepen, internet. Opdracht 4: inpoldering, molens, gemalen, Lely, Afsluitdijk, IJsselmeer, watersnoodrampen, Deltawerken. Verhaal over de watersnoodramp van Stap 2: maanlanding op tv. Stap 3: radio, televisie, massamedium, satelliet, beeldvorming, persconferenties. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina 12

13 Haven van Rotterdam Poort naar de wereld vanaf ca Lesboek Stap 3: Rotterdamse haven, automatisering. Annie M.G. Schmidt Tegendraads in een burgerlijk land Stap 2: vrouwenbeweging, jaren 60 en 70. Stap 3: Annie M.G. Schmidt, huishouden, antiburgerlijkheid. Verhaal over de sixties. Suriname en de Nederlandse Antillen Dekolonisatie van de West vanaf 1945 Stap 2: koloniën, Suriname en onafhankelijkheid, Nederlandse Antillen. Lemma Suriname: creolen, Hindoestanen, vlucht naar Nederland. Lemma Nederlandse Antillen: Nederlandse Antillen, Papiaments. Lesboek Stap 3: onafhankelijkheid Suriname, Desi Bouterse. Srebrenica De dilemma s van vredeshandhaving 1995 Stap 2: einde Koude Oorlog, val Sovjet-Unie, oorlog Joegoslavië. Stap 2: einde Koude Oorlog, val Sovjet-Unie, oorlog Joegoslavië. Stap 3: Verenigde Naties, vredesmissies, blauwhelmen. Lemma Joegoslavië: vredesmissies van VN en NAVO. Lemma Srebrenica: Nederlandse blauwhelmen, dood duizenden Bosniërs. De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina 13

14 Veelkleurig Nederland De multiculturele maatschappij vanaf 1945 De gasbel Een eindige schat ? Europa Nederlanders en Europeanen vanaf 1945 Stap 2: Molukkers, Suriname, Nederlandse Antillen, multicultureel, gastarbeider, allochtoon, asielzoeker, vluchteling. Verhaal over asielzoekers. Stap 2: gaswinning, Groningen, stijging welvaart. Lemma gaswinning: eindigheid gasvoorraad. Stap 2: euro, Europese Unie, gulden. Verhaal over asielzoekers. Stap 3: alternatieve energiebronnen, windenergie, kernenergie. Opdracht 3: alternatieve energiebronnen, windenergie, kernenergie. Tip 1: zuinig met energie. Stap 3: einde van de Tweede Wereldoorlog, hang naar meer samenwerking, Europese Unie, euro, vrij verkeer. Opdracht 2: Europese staatsinrichting. Afbeeldingen canon van Nederland: De trek Overzicht verwerking canon van Nederland Uitgeverij Zwijsen B.V. Pagina 14

De vijftig vensters en de kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken van de commissie De Rooy

De vijftig vensters en de kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken van de commissie De Rooy De vijftig vensters en de kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken van de commissie De Rooy In blauw: de tijdvakken en de kenmerkende aspecten (alleen uitgewerkt voor het en ). In oranje: de canonvensters,

Nadere informatie

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers

Nadere informatie

Beschrijven en herkennen dat zaken bij geschiedenis veranderen maar ook dat zaken hetzelfde blijven.

Beschrijven en herkennen dat zaken bij geschiedenis veranderen maar ook dat zaken hetzelfde blijven. Historische vaardigheden PO kern subkern inhoud PO tussendoel PO kerndoel Historische vaardigheden Tijdaanduidingen en tijdsindelingen. Tien tijdvakken met bijbehorende kenmerkende aspecten. Het plaatsen

Nadere informatie

Leerstofaanbod Geschiedenismethode Brandaan

Leerstofaanbod Geschiedenismethode Brandaan Leerstofaanbod Geschiedenismethode Brandaan Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 01. Tijd van jagers en boeren 02. Tijd van Grieken en Romeinen 03. Tijd van monniken en ridders 04. Tijd van steden en staten

Nadere informatie

NEDERLAND VAN TOEN TOT NU. Geschiedenis in gewone taal

NEDERLAND VAN TOEN TOT NU. Geschiedenis in gewone taal NEDERLAND VAN TOEN TOT NU Geschiedenis in gewone taal Inhoud Inleiding 6 De hunebedden 10 De Romeinse limes 12 Willibrord 14 Karel de Grote 16 Hebban olla vogala 18 Floris de Vijfde 20 De Hanzesteden 22

Nadere informatie

Invalhoeken voor de canonclips entoen.nu blz.1 van 7

Invalhoeken voor de canonclips entoen.nu blz.1 van 7 01 Hunebedden Korte kennismaking en de verwondering over de bouw. Begrafenisrituelen in verschillende culturen. Plaatsing van hunebedden in de tijd. Aandacht voor het volk der bouwers (voorwerpen en de

Nadere informatie

TULE - ORIËNTATIE OP JEZELF EN DE WERELD KERNDOEL 52 EN 53: INHOUD 234. T I J D V A N J A G E R S E N B O E R E N (tot 3000 v.chr.

TULE - ORIËNTATIE OP JEZELF EN DE WERELD KERNDOEL 52 EN 53: INHOUD 234. T I J D V A N J A G E R S E N B O E R E N (tot 3000 v.chr. TULE - ORIËNTATIE OP JEZELF EN DE WERELD KERNDOEL 52 EN 53: INHOUD 234 Inhoud T I J D V A N J A G E R S E N B O E R E N (tot 3000 v.chr.) de levenswijze van jagers en verzamelaars - jagers leven van de

Nadere informatie

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,

Nadere informatie

Leerlijn Oriëntatie op Tijd VSO

Leerlijn Oriëntatie op Tijd VSO Leerlijn Oriëntatie op Tijd VSO Kerndoel 19: De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen, zoals aanwezig in ons cultureel erfgoed, en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling

Nadere informatie

CANON VAN NEDERLAND. Hunebedden. Karel de Grote ca v.chr.

CANON VAN NEDERLAND. Hunebedden. Karel de Grote ca v.chr. CANON VAN NEDERLAND De Canon van Nederland laat zien wat iedereen zou moeten weten van de Nederlandse geschiedenis. De Canon toont het verleden aan de hand van 50 verhalen, de zogenaamde Canonvensters.

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

Beter geschiedenisonderwijs met een canon?

Beter geschiedenisonderwijs met een canon? Beter geschiedenisonderwijs met een canon? Een reactie van het IVGD De volgende tekst is tot stand gekomen in overleg met de leden van de Adviesraad IVGD, een landelijk gezelschap van specialisten geschiedenisdidactiek

Nadere informatie

Voorbeeld leerplan geschiedenis voor het Primair Onderwijs. Albert van der Kaap

Voorbeeld leerplan geschiedenis voor het Primair Onderwijs. Albert van der Kaap Voorbeeld leerplan geschiedenis voor het Primair Onderwijs Albert van der Kaap Voorbeeld leerplan geschiedenis voor het Primair Onderwijs Albert van der Kaap Enschede, juli 2008 Verantwoording 2008 Stichting

Nadere informatie

Nederland van toen tot nu

Nederland van toen tot nu Vragen en opdrachten bij Nederland van toen tot nu Tekst: Marianne Groep-Foncke en Remke van Veelen bladzijde 10 De hunebedden 1. Waarom zijn de huizen van de eerste bewoners niet bewaard gebleven? 2.

Nadere informatie

Lijst met websites voor het project Moderne Geschiedenis van Alles-in-1

Lijst met websites voor het project Moderne Geschiedenis van Alles-in-1 Lijst met websites voor het project Moderne Geschiedenis van Alles-in-1 Algemene zoeksites: Denk van tevoren na over het trefwoord waarmee je zoekt. www.netwijs.nl www.meestersipke.nl www.google.nl ook

Nadere informatie

De canon in het primair onderwijs

De canon in het primair onderwijs De canon in het primair onderwijs Canon uitwerking van vensters + relatie met diverse vakken SLO nationaal epertisecentrum leerplanontwikkeling De canon in het primair onderwijs Mei 2009 Verantwoording

Nadere informatie

De geschiedenis van Nederland. in 50 teksten

De geschiedenis van Nederland. in 50 teksten De geschiedenis van Nederland in 50 teksten Verantwoording De teksten in dit pakket zijn geschreven naar aanleiding van de 50 vensters van de Canon van de Nederlandse geschiedenis. In deze canon worden

Nadere informatie

Het gebruik van Webjes, Weetjes en Webpaden in het Basisonderwijs. door. André Manssen

Het gebruik van Webjes, Weetjes en Webpaden in het Basisonderwijs. door. André Manssen Het gebruik van Webjes, Weetjes en Webpaden in het Basisonderwijs door André Manssen Inleiding Meester Jack Nowee (Basisschool 'De Akker' Boskoop) heeft de afgelopen jaren een breed scala aan online lesmateriaal

Nadere informatie

De canon in de onderbouw VO

De canon in de onderbouw VO De canon in de onderbouw VO Canon uitwerking van vensters + relatie met diverse vakken SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling De canon in de onderbouw VO Juli 2009 Verantwoording 2009 Stichting

Nadere informatie

De Trek onderdeel de Gouden Eeuw

De Trek onderdeel de Gouden Eeuw Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Therise Stubbe 11 October 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/67244 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7

Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 7 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Boze

Nadere informatie

Omschrijving van de Klokhuis introductie filmpjes

Omschrijving van de Klokhuis introductie filmpjes Hunebedden zijn de eerste bouwwerken die in Nederland gevonden zijn. De stenen grafkamers zijn meer dan 5000 jaar oud. Ooit stond ons land vol met deze stenen grafkamers. Nu zijn er nog maar 54 over. Hoe

Nadere informatie

Wereldoriëntatie en de kerndoelen

Wereldoriëntatie en de kerndoelen Wereldoriëntatie en de kerndoelen In de inleidende tekst van de kerndoelen bij 'Oriëntatie op jezelf en de wereld staat onder andere het volgende: 'Kinderen zijn nieuwsgierig. Ze zijn voortdurend op zoek

Nadere informatie

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie 1. De levenswijze van jager-verzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen. 3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.

Nadere informatie

Tijdvakken en kenmerkende aspecten.

Tijdvakken en kenmerkende aspecten. Tijdvakken en kenmerkende aspecten. Tijdvak 1: Tijd van Jagers en Boeren. Periode: Prehistorie 1 De levenswijze van jagers-verzamelaars (Hoe zag deze samenleving eruit?) 2 Het ontstaan van landbouw en

Nadere informatie

ONDERZOEK NEDERLANDS ERFGOED DIGITAAL VOOR HET ONDERWIJS

ONDERZOEK NEDERLANDS ERFGOED DIGITAAL VOOR HET ONDERWIJS ONDERZOEK NEDERLANDS ERFGOED DIGITAAL VOOR HET ONDERWIJS Utrecht, 10 augustus 2007 Ir. R.M. Beerepoot Drs. P. Kreijen Drs. H. Yamani ONDERZOEK NEDERLANDS ERFGOED DIGITAAL VOOR HET ONDERWIJS INHOUD Blz.

Nadere informatie

8*. Na de dood van Karel de Grote werd de eerste grondslag gelegd voor Grenzen in Europa. Leg uit.

8*. Na de dood van Karel de Grote werd de eerste grondslag gelegd voor Grenzen in Europa. Leg uit. Gebruik bron 1 en 2 In 1897 werd in de venen bij Yde het lijk van een ongeveer zestienjarig meisje gevonden. Deze vondst gaf aanleiding tot twee voorlopige conclusies over de leefwijze van het volk waartoe

Nadere informatie

Hoofdstuk 1C8. Hoe ontstond Nederland?

Hoofdstuk 1C8. Hoe ontstond Nederland? Hoofdstuk 1C8 Hoe ontstond Nederland? Cursus 8.1 De koning en de prins Wat leer je deze cursus? Dat hervormers de Katholieke kerk wilden veranderen Dat zij de Protestante kerk stichtten Wat de reformatie

Nadere informatie

Examen HAVO. geschiedenis (nieuwe stijl)

Examen HAVO. geschiedenis (nieuwe stijl) geschiedenis (nieuwe stijl) Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 22 mei 9.00 12.00 uur 20 06 Vragenboekje Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen; het examen bestaat

Nadere informatie

Wereldoriëntatie en de kerndoelen

Wereldoriëntatie en de kerndoelen Wereldoriëntatie en de kerndoelen In de inleidende tekst van de kerndoelen bij 'Oriëntatie op jezelf en de wereld staat onder andere het volgende: 'Kinderen zijn nieuwsgierig. Ze zijn voortdurend op zoek

Nadere informatie

Tijd van monniken en ridders Vroege Middeleeuwen. Tijd van jagers en boeren Prehistorie. - 3000 v C 500-1000

Tijd van monniken en ridders Vroege Middeleeuwen. Tijd van jagers en boeren Prehistorie. - 3000 v C 500-1000 jagers en boeren Prehistorie - 3000 v C monniken en ridders Vroege Middeleeuwen 500-1000 Grieken en Romeinen Oudheid -3000 v C - 500 n C steden en staten - Hoge en Late Middeleeuwen 1000 1500 ontdekkers

Nadere informatie

een zee van tijd een zee van tijd Werkblad 17 Ω Over Indië en Suriname Ω Les 1: Van Batavia tot Jakarta Naam:

een zee van tijd een zee van tijd Werkblad 17 Ω Over Indië en Suriname Ω Les 1: Van Batavia tot Jakarta Naam: Werkblad 7 Ω Over Indië en Suriname Ω Les : Van Batavia tot Jakarta VOC Schepen van de VOC varen naar Indië om specerijen te halen. Specerijen zijn bijvoorbeeld peper, kruidnagel en nootmuskaat. De reis

Nadere informatie

Thema 1 De gouden eeuw

Thema 1 De gouden eeuw Thema 1 De gouden eeuw Samenvatting Een rijke Republiek In de zeventiende eeuw was Nederland erg rijk. Dat kwam door de handel. Het was de gouden eeuw. Nederland bestond uit zeven gewesten. Dit heette:

Nadere informatie

De geschiedenis van Nederland. in 50 teksten

De geschiedenis van Nederland. in 50 teksten De geschiedenis van Nederland in 50 teksten Inhoud Verantwoording 2 Indeling onderwerp naar thema 3 1: De Hunebedbouwers 4 2: De Romeinen in Nederland 6 3: Willibrord en het christendom 8 4: Karel de Grote

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door een scholier 990 woorden 24 februari 2018 4,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis samenvatting hoofdstuk 3 + kenmerkende

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte antwoord 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

GESCHIEDENIS. voor de onderbouw HANDBOEK

GESCHIEDENIS. voor de onderbouw HANDBOEK 2 kgt GESCHIEDENIS voor de onderbouw HANDBOEK introductie i Van jagers en boeren naar In het eerste deel van Memo heb je kennisgemaakt met vijf tijdvakken. In dit tweede deel komen daar nog eens vijf tijdvakken

Nadere informatie

Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis

Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 6 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 6 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Eerste

Nadere informatie

Canon en kerndoelen geschiedenis PO

Canon en kerndoelen geschiedenis PO Canon en kerndoelen geschiedenis PO bron: http://www.entoen.nu/primair-onderwijs/didactisch-concept/leerplan-(slo)/geschiedenis In dit hoofdstuk over canon en geschiedenis wordt eerst ingegaan op de recente

Nadere informatie

Tijd van ontdekkers en hervormers (1500 1600) / Renaissance

Tijd van ontdekkers en hervormers (1500 1600) / Renaissance Tijdvakken Tijd van ontdekkers en hervormers (1500 1600) / Renaissance K.A. * Het begin van de Europese overzeese expansie * Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een

Nadere informatie

Instroom pabo geschiedenis

Instroom pabo geschiedenis Keuzedeel mbo Instroom pabo geschiedenis gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0050 Penvoerder: Sectorkamer zorg, welzijn en sport Gevalideerd door: Sectorkamer Zorg, welzijn en sport Op:

Nadere informatie

Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648)

Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648) 1 Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648) H!to"sche context Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648 meneervanempel.nl 2 Hoofdvraag Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw, 1588-1648?

Nadere informatie

Samenvatting Gouden Eeuw ABC

Samenvatting Gouden Eeuw ABC Samenvatting Gouden Eeuw ABC Week 1ABC: Gouden Eeuw algemeen Info: De Gouden Eeuw (1600-1700) De 17 e eeuw wordt de Gouden Eeuw genoemd, omdat er in Nederland veel geld werd verdiend. Vooral door de handel.

Nadere informatie

1: De nederlanden komen in verzet tegen Filips II

1: De nederlanden komen in verzet tegen Filips II 1: De nederlanden komen in verzet tegen Filips II Wat wilden Karel V en Filips II bereiken? Op politiek gebied wilden ze dat de macht van de regering in Brussel vergroot werd Grote ontevredenheid onder

Nadere informatie

De Tien Tijdvakken. Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c.

De Tien Tijdvakken. Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c. De Tien Tijdvakken Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c. KA1: De levenswijze van jagersverzamelaars KA2: Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen KA3: Het ontstaan van de eerste stedelijke

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting door een scholier 1563 woorden 18 februari 2004 4,9 26 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Pharos Hoofdstuk 5 Primair: bron door iemand geschreven

Nadere informatie

quiz De Nederlandse geschiedenis

quiz De Nederlandse geschiedenis quiz De Nederlandse Wie is de eerste troonopvolger van koningin Beatrix? A. Prins Filip B. Prins Willem-Alexander C. Prinses Máxima Wie is de eerste troonopvolger van koningin Beatrix? A. Prins Filip B.

Nadere informatie

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers ijstijd De tijd dat Nederland onder een laag ijs lag. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers Mensen die zochten naar dieren om ze te vangen en op te eten.

Nadere informatie

Noord-Nederlandse gewesten. Smeekschift

Noord-Nederlandse gewesten. Smeekschift Habsburgs gezag Vanaf dat moment stonden de zuidelijke Nederlanden onder Habsburgs gezag. Noord-Nederlandse gewesten Door vererving en verovering vielen vanaf dat moment ook alle Noord- Nederlandse gewesten

Nadere informatie

2 De oprichting van de VOC en de WIC zorgde ervoor dat overal op de wereld Zeeuwse en Hollandse schepen voeren.

2 De oprichting van de VOC en de WIC zorgde ervoor dat overal op de wereld Zeeuwse en Hollandse schepen voeren. Tijdvak 6 Toetsvragen 1 In de Tijd van Vorsten en Regenten werden in ook in de Nederlanden de eerste handelstochten naar Azië georganiseerd. Hoe werden deze tochten gefinancierd? A De Nederlandse overheid

Nadere informatie

GESCHIEDENIS. voor de onderbouw HANDBOEK

GESCHIEDENIS. voor de onderbouw HANDBOEK 2 bk GESCHIEDENIS voor de onderbouw HANDBOEK introductie i Van jagers en boeren naar In het eerste deel van Memo heb je kennisgemaakt met vijf tijdvakken. In dit tweede deel komen daar nog eens vijf tijdvakken

Nadere informatie

Naam: Samenvatting Gouden Eeuw.

Naam: Samenvatting Gouden Eeuw. Samenvatting Gouden Eeuw. In het kort: De zeventiende eeuw (1600-1700) werd ook wel de Gouden Eeuw genoemd. De Gouden Eeuw was een periode waarin het erg goed ging met Nederland. Het ging goed met de schilderkunst

Nadere informatie

Calvijn. Vrede van Augsburg. Margaretha van Parma. Hertog van Alva. De keurvorst van Saksen. Karel V. Buitenlandse zaken en oorlog

Calvijn. Vrede van Augsburg. Margaretha van Parma. Hertog van Alva. De keurvorst van Saksen. Karel V. Buitenlandse zaken en oorlog In welk jaar publiceerde Luther zijn 95 stellingen? Welke Frans-Zwitserse hervormer kreeg veel aanhang in de Nederlanden? Welke vrede bepaalde, dat de vorst de religie van zijn volk bepaalt? 1517 Calvijn

Nadere informatie

NEDERLAND IN DE 16e EEUW

NEDERLAND IN DE 16e EEUW NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis nieuwe stijl havo 2008-I

Eindexamen geschiedenis nieuwe stijl havo 2008-I Door de tijd heen De volgende gebeurtenissen hebben met verschillende godsdiensten te maken en staan in willekeurige volgorde: 1 Jezus Christus wordt geboren. 2 De profeet Mohammed trekt van Mekka naar

Nadere informatie

!"#$%&'&(%)*#+&,-#./##

!#$%&'&(%)*#+&,-#./## Brandaan samenvatting groep 6 Mijn Malmberg!"$%&'&(%)*+&,-./ :%$)-%330); (%)*+&0)&1$23.*%$!"$%&%'%"()%"$%%%*++%,$-%$%,./"$%%",)01%"2%./"3,)014/"$%.5./"$6785(%,$/8+/54%( 9%"(,*8'/"$%4/"$%.67.'/"/:;11%"1>>?.)%$%"*)($%4%.%+%,%.$"//,$%&%5(/$6

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis hoofdstuk 1

Samenvatting Geschiedenis hoofdstuk 1 Samenvatting Geschiedenis hoofdstuk 1 Samenvatting door D. 1605 woorden 22 oktober 2015 7,2 60 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hallo, ik wil enkele tips geven om goed te leren met mijn samenvatting:

Nadere informatie

Om te onthouden. thema 1 Eerste boeren, verdwenen steden. Samenvatting. les 1 Jagers worden boeren. les 2 Het wiel uitvinden. les 3 De muntendief

Om te onthouden. thema 1 Eerste boeren, verdwenen steden. Samenvatting. les 1 Jagers worden boeren. les 2 Het wiel uitvinden. les 3 De muntendief thema 1 Eerste boeren, verdwenen steden tijd van jagers en boeren tijd van Grieken en Romeinen Om te onthouden Samenvatting 98 les 1 Jagers worden boeren De eerste boeren begonnen in warme landen ver weg

Nadere informatie

Over vroeger nu.bw0 6a:Over vroeger nu.bw 15-10-2012 07:59 Pagina 1

Over vroeger nu.bw0 6a:Over vroeger nu.bw 15-10-2012 07:59 Pagina 1 Over vroeger nu.bw0 6a:Over vroeger nu.bw 15-10-2012 07:59 Pagina 1 Over vroeger nu.bw0 6a:Over vroeger nu.bw 15-10-2012 07:59 Pagina 2 Over vroeger nu.bw0 6a:Over vroeger nu.bw 15-10-2012 07:59 Pagina

Nadere informatie

3. Door de kruistochten werden de wegen naar het Oosten weer bekend en werd

3. Door de kruistochten werden de wegen naar het Oosten weer bekend en werd Samenvatting door M. 1059 woorden 9 december 2013 6 13 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 3.2 Waardoor de handel herleeft in de hoge middeleeuwen 1. Handelaren gingen zicht weer organiseren en gingen samenwerken

Nadere informatie

Module 5 Geschiedenis en geografie

Module 5 Geschiedenis en geografie Module 5 Geschiedenis en geografie 5.1 De geschiedenis van Nederland Tekst 1: De gouden eeuw Handel In de zeventiende eeuw gingen Nederlanders steeds meer handelen. Nederland ligt aan zee en er zijn veel

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

1.1 Leefwijze jagers-verzamelaars

1.1 Leefwijze jagers-verzamelaars 1.1 Leefwijze jagers-verzamelaars Tijd van jagers & boeren - Prehistorie - Tot 3.000 v. Chr. Nomaden + nauwelijks verschil in aanzien, bezit en macht 1.2 Landbouwrevolutie + landbouw Tijd van jagers &

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen Tijdvak 7 Toetsvragen 1 In de Tijd van Pruiken en Revoluties hielden kooplieden uit de Republiek zich bezig met de zogenaamde driehoekshandel. Tussen welke gebieden vond deze driehoekshandel plaats? A

Nadere informatie

Samenvatting Gouden Eeuw DEF

Samenvatting Gouden Eeuw DEF Samenvatting Gouden Eeuw DEF Week 1DEF: Gouden Eeuw algemeen Info: De Gouden Eeuw (1600-1700) De 17 e eeuw wordt Gouden Eeuw genoemd, omdat er in Nederland veel geld werd verdiend. Vooral door de handel.

Nadere informatie

Link it: Republiek in tijd van Vorsten

Link it: Republiek in tijd van Vorsten Link it: Republiek in tijd van Vorsten Uitleg Link it werkt in principe als een soort domino (hoewel je er andere varianten op kunt bedenken). Het idee is dat de leerlingen moeten proberen om een begrip

Nadere informatie

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen

Nadere informatie

geschiedenis (nieuwe stijl)

geschiedenis (nieuwe stijl) Examen HAVO 2008 tijdvak 1 dinsdag 20 mei 9.00-12.00 uur geschiedenis (nieuwe stijl) Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 77 punten te behalen.

Nadere informatie

HANDEL LES 2. De Oostzeevaart of de Sontvaart. Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart.

HANDEL LES 2. De Oostzeevaart of de Sontvaart. Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart. Regenten en vorsten LES 2 HANDEL 1600 Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart. 1700 JE LEERT waarom de moederhandel zo belangrijk is; hoe de VOC werkt; hoe de WIC werkt.

Nadere informatie

Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt

Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt De Gouden Eeuw duurde niet precies honderd jaar. Hij begon aan het eind van de 16de eeuw, beleefde zijn hoogtepunt rond 1675 en was in de 18de eeuw voorbij. De Gouden

Nadere informatie

Geschiedenis in het primair onderwijs

Geschiedenis in het primair onderwijs Geschiedenis in het primair onderwijs De tijdvakken met de 2 De tijd van jagers en boeren (tot 3000 voor Christus) Hst. 2.2.1 Hst. 2.2.3 Hst. 2.3.2 Hst. 2.3.3 De levenswijze van jagers en verzamelaars

Nadere informatie

Toetsen oefenen Rekenen deel 2. INZAGE EXEMPLAAR Groep 7&8

Toetsen oefenen Rekenen deel 2. INZAGE EXEMPLAAR Groep 7&8 Toetsen oefenen Rekenen deel 2 Meten & meetkunde en Verbanden INZAGE EXEMPLAAR Groep 7&8 Oefenen met vragen (meten & meetkunde, verbanden) voor LVS-, Entree-, Citotoetsen versie 1.0 Uitgave voor het basisonderwijs

Nadere informatie

Instapniveau pabo Quickscan geschiedenis

Instapniveau pabo Quickscan geschiedenis Instapniveau pabo Quickscan Voorbereiding op de bijzondere nadere vooropleidingseisen voor aardrijkskunde, en natuur en techniek Matching van bronnen/aanbevolen literatuur in het kader van de entreetoets

Nadere informatie

Oudheid ( 800 V.C - 500 )

Oudheid ( 800 V.C - 500 ) 1922 -> Howard Carter vindt het masker van Toetachanchamon 1974 -> Lucy wordt gevonden en zij wordt de eerste mens.(genoemd naar het liedje Lucy in the sky of diamond )? ( Prehistorie ) -> Vuur werdt ondekt

Nadere informatie

We noemen deze ontwikkeling de Neolithische Revolutie.

We noemen deze ontwikkeling de Neolithische Revolutie. In het huidige Irak wordt de landbouw uitgevonden. Deze uitvinding zal grote gevolgen hebben. Mensen gaan vanaf dan steeds meer op één plaats wonen en kunnen complexere samenlevingsvormen ontwikkelen.

Nadere informatie

DOCENTENHANDLEIDING. Gouden Bronnen

DOCENTENHANDLEIDING. Gouden Bronnen DOCENTENHANDLEIDING Gouden Bronnen Gouden Bronnen Amsterdam Museum KORTE INFORMATIE Onderwerp: De Gouden Eeuw Doelgroep: Onderbouw voortgezet onderwijs Vakgebieden: Mens & Maatschappij Kunst en Cultuur

Nadere informatie

Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 5

Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 5 Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 5 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 5 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Stenen

Nadere informatie

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel

Nadere informatie

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een

Nadere informatie

STEDELIJKE DYNAMIEK IN DE LAGE LANDEN ( ) Nascholingsconferentie geschiedenis 2019

STEDELIJKE DYNAMIEK IN DE LAGE LANDEN ( ) Nascholingsconferentie geschiedenis 2019 STEDELIJKE DYNAMIEK IN DE LAGE LANDEN (1050-1700) Nascholingsconferentie geschiedenis 2019 VANDAAG Programma: - Welkom - Kennismaking Historische Context Oriëntatiespellen (30 minuten) Pauze (10 minuten)

Nadere informatie

Om te onthouden. thema 1 Boze Bataven en knappe keizersers. Samenvatting. les 1 Geheim in de emmer. les 2 Germaanse volken. les 3 Germaanse dieven?

Om te onthouden. thema 1 Boze Bataven en knappe keizersers. Samenvatting. les 1 Geheim in de emmer. les 2 Germaanse volken. les 3 Germaanse dieven? thema 1 Boze Bataven en knappe keizersers tijd van jagers en boeren tijd van Grieken en Romeinen Om te onthouden Samenvatting les 1 Geheim in de emmer In de ijzertijd leerden mensen voorwerpen maken van

Nadere informatie

Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.

Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt. Examen HAVO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis (pilot) Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 24 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen. Voor

Nadere informatie

Samenvatting Moderne Geschiedenis ABC

Samenvatting Moderne Geschiedenis ABC Samenvatting Moderne Geschiedenis ABC Week 1ABC: De Franse Revolutie Info: De Franse Tijd (1795 1814) Na de Franse Revolutie werd Napoleon de baas in Frankrijk. Napoleon veroverde veel Europese landen,

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Samenvatting door Tmp_cox 1330 woorden 11 mei 2014 6,8 116 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Geschiedenis 1.1 A: kunstenaars, klokken en kalenders

Nadere informatie

Leerdoel Leerlingen herhalen op een speelse manier kennis over het ontstaan en het bestuur van de Republiek.

Leerdoel Leerlingen herhalen op een speelse manier kennis over het ontstaan en het bestuur van de Republiek. HISTORISCHE BLINGO Korte omschrijving werkvorm Deze kennisquiz is een combinatie van Bingo en Lingo. De klas wordt verdeeld in zes teams. Ieder team heeft een bingokaart met daarop negen jaartallen. Het

Nadere informatie

1 Friesland 2 Stad en Lande 3 Drenthe 4 Overijssel 5 Gelre 6 Limburg 7 Sticht 8 Holland 9 Zeeland 10 Brabant 11 Vlaanderen 12 Artesië

1 Friesland 2 Stad en Lande 3 Drenthe 4 Overijssel 5 Gelre 6 Limburg 7 Sticht 8 Holland 9 Zeeland 10 Brabant 11 Vlaanderen 12 Artesië Werkblad Ω Hoe Nederland ontstond Ω Les : Nederland nu en toen een Rond 500 krijgt ons land de naam de Lage Landen of de Nederlanden. Ons land ligt namelijk erg laag. Het gebied is zo groot als Nederland,

Nadere informatie

1 Friesland 2 Stad en Lande 3 Drenthe 4 Overijssel 5 Gelre 6 Limburg 7 Sticht 8 Holland 9 Zeeland 10 Brabant 11 Vlaanderen 12 Artesië

1 Friesland 2 Stad en Lande 3 Drenthe 4 Overijssel 5 Gelre 6 Limburg 7 Sticht 8 Holland 9 Zeeland 10 Brabant 11 Vlaanderen 12 Artesië Werkblad Ω Hoe Nederland ontstond Ω Les : Nederland nu en toen Rond 500 krijgt ons land de naam de Lage Landen of de Nederlanden. Ons land ligt namelijk erg laag. Het gebied is zo groot als Nederland,

Nadere informatie

4 De Nederlandse opstand

4 De Nederlandse opstand 4 De Nederlandse opstand Kenmerken Nederlanden: * veel water * weinig goede wegen * weinig steden * veel dorpen * aparte gewesten * gewesten zeer zelfstandig Habsburgse Nederlanden 1477-1581 * 17 gewesten

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis 2.1 t/m 3.1

Samenvatting Geschiedenis 2.1 t/m 3.1 Samenvatting Geschiedenis 2.1 t/m 3.1 Samenvatting door een scholier 1543 woorden 18 januari 2016 7,1 54 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis 2.1 Deelvraag: waartoe leidde de modernisering

Nadere informatie

Rijksuniversiteit Groningen Nameting kennis en argumentatie

Rijksuniversiteit Groningen Nameting kennis en argumentatie Rijksuniversiteit Groningen Nameting kennis en argumentatie Instructie onderdeel kennis: Hieronder staan 22 vragen over tijdvak 6 en 7. Probeer de vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Omcirkel met

Nadere informatie

De klassieke tijdlijn

De klassieke tijdlijn De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis - Toelating Pabo. Tijdvak 5 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis - Toelating Pabo. Tijdvak 5 Toetsvragen Tijdvak 5 Toetsvragen 1 Rond 1500 konden Europese schepen steeds langere zeereizen maken dankzij het gebruik van nieuwe navigatiemiddelen. Welke nieuwe navigatiemiddelen werden gebruikt, en waarvoor? A

Nadere informatie

Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw van het vmbo

Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw van het vmbo Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw van het vmbo Leerwegondersteunend en basisberoepsgericht Albert van der Kaap Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw van het vmbo Leerwegondersteunend

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: De Nederlandse Opstand (1555 1588)

Hoofdstuk 2: De Nederlandse Opstand (1555 1588) Hoofdstuk 2: De Nederlandse Opstand (1555 1588) Geschiedenis VWO 2011/2012 www.lyceo.nl 1555-1588 Politiek: Nederland onafhankelijk Economie: Amsterdam wordt de stapelmarkt van Europa Welke staatsvorm?

Nadere informatie

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis H1

Samenvatting Geschiedenis H1 Samenvatting Geschiedenis H1 Samenvatting door Meryam 1203 woorden 23 oktober 2015 7 16 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats 1.1. Een nieuwe tijd: A: kunstenaars, klokken en kalenders Een

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de Coalitieoorlogen voerde de Franse regering de dienstplicht in. 2p 1 Leg uit dat zij hiermee de betrokkenheid van Franse

Nadere informatie