Daniil Trifonov. Piano

Transcriptie

1 Daniil Trifonov Piano

2 Praktisch 20u15 start concert concertzaal 21u00 pauze 22u15 vermoedelijk einde concert Piano Alexander Melnikov 1/5 za 25 oktober 2014 Alexander Lonquich 2/5 di 25 november 2014 Piotr Anderszewski 3/5 di 02 december 2014 Boris Giltburg 4/5 do 19 februari 2015 GrauSchumacher Pianoduo 5/5 do 05 maart 2015 Daniil Trifonov */* do 30 april 2015 Pralines voor de artiesten worden geschonken door Patisserie & Chocolaterie Joost Arijs.

3 Programma J.S. BACH ( ) Fantasie & Fuga in g, BWV. 542 (arr. F. Liszt, S. 463) L. VAN BEETHOVEN ( ) Pianosonate nr. 32 in c, Op.111 ( ) Maestoso; Allegro con brio e appassionato Arietta: Adagio molto, semplice e cantabile PAUZE F. LISZT ( ) 12 Études d exécution transcendantes S 139 (1851) Preludio Molto vivace Paysage Mazeppa Feux follets Vision Eroica Wilde Jagd Ricordanza Allegro agitato molto Harmonies du soir Chasse-neige

4 Daniil Trifonov Pianoreuzen Door Pieter Herregodts Zonder de pianist-componisten Bach, Beethoven en Liszt had de muziekgeschiedenis er heel anders kunnen uitgezien. Hun impact op volgende generaties is niet te onderschatten: zonder Bach niet de beste Beethoven en zonder Beethoven geen Liszt. Beethoven Ludwig van Beethoven ( ) maakte in het begin van zijn carrière vooral furore als pianist en improvisator. Helaas kunnen we ons vandaag enkel nog via ooggetuigenverslagen een flauw beeld vormen van de opzienbarende performances van weleer. De muziek die Beethoven als componist heeft nagelaten, klinkt daarentegen nog steeds even fris als twee eeuwen geleden. Beethovens erfenis bevat onder andere een corpus van tweeëndertig pianosonates. Met de stijl van Haydn en Mozart als vertrekpunt timmerde hij al vanaf zijn eerstelingen in het genre aan een eigen sonateweg. Daarmee zou hij de kaart van de pianomuziek volledig hertekenen. De Sonate in c, opus 111 was Beethovens laatste wapenfeit in het genre en een van zijn laatste pianowerken tout court. Beethoven had tegen dan al heel wat watertjes doorzwommen. Ernstige gehoorproblemen hadden hem geen andere keuze gelaten dan zijn veelbelovende carrière als concertpianist op te geven. Het voordeel van die mokerslag was wel dat hij zich zo uitsluitend op het componeren kon focussen. Hiervoor wist hij zich gesteund door een uitzonderlijk auditief voorstellingsvermogen. Beethoven kon zich niet alleen perfect voorstellen hoe een partituur zou klinken, maar was daarenboven in staat om op die partituur klankbeelden en structuren neer te pennen die innovatiever en uitdagender waren dan ooit tevoren. Beethoven ontwikkelde tijdens de laatste jaren van zijn leven een stijlvoorkeur voor muziek die op een directe en ongekunstelde manier spreekt. Daarmee samenhangend bekommerde hij zich ook erg om het lyrische karakter van zijn werk. Omdat de klassieke stijl voor Beethoven nagenoeg failliet was, ging hij op zoek naar andere uitdrukkingsmiddelen. Die diepte hij op uit de stijl van de barokmeesters Bach en Händel, componisten waarvoor hij al sinds zijn jeugd een hevige interesse koesterde. Hij slaagde erin de fugasoftware te updaten naar de 19de eeuw en de barokstijl te vervangen door zijn eigen taal. De Sonate in c bestaat slechts uit twee delen. Hoewel tweedeligheid in Beethovens pianowerk niet uniek is, polste uitgever Schlesinger toen hij het manuscript ontving toch eens of het derde deel niet bij

5 de kopiist was achtergebleven. Beethoven vond die vraag zo brutaal, dat hij niet eens reageerde. Toen zijn secretaris en biograaf Schindler hem de vraag stelde waarom de sonate maar twee delen bevatte, zou Beethoven laconiek maar waarschijnlijk eerder geïrriteerd hebben geantwoord dat hij geen tijd had om een derde te schrijven. Het echte antwoord vinden we volgens veel auteurs in het evenwicht van de sonate zelf. Een bekend literair voorbeeld van die analyse pende Thomas Mann neer in zijn Doctor Faustus. In het achtste hoofdstuk van dat boek geeft het personage Kretschmar een lange voordracht over deze sonate. Hij verklaart doodleuk dat het voldoende is om naar het werk te luisteren om te weten waarom er maar twee delen zijn. Vervolgens claimt hij het open einde van de sonate als een einde waarop geen terugkeer volgen kan. Met het einde van de sonate bedoelde Kretschmar trouwens niet alleen de Sonate in c, maar ook de sonate als genre en als traditionele kunstvorm. De hele structuur van de Sonate in c is in wezen gestoeld op het contrast tussen het eerste en het tweede deel, een Allegro en een Adagio. Bravoure staat tegenover diepzinnige spiritualiteit, extravertie tegenover introvertie, het wereldse tegenover het bovenwereldse, chaos tegenover harmonie etcetera. In de inleiding van het eerste deel (Maestoso) pakken zich donkere wolken samen als voorboden van zwaar weer. Vervolgens barst de storm los in het aansluitende Allegro. De brute kracht van de muziek wordt gekanaliseerd via een sonatevorm, maar in de doorwerking waar de basisthema s doorgaans duchtig onder handen worden genomen beroept Beethoven zich ook op een techniek uit een ander tijdperk: de fuga. Het tweede deel, een langzame Arietta, voert de luisteraar naar een compleet andere wereld, een wereld van eenvoud en lyriek. Een verheven thema vormt er de basis van een variatiereeks waarin de complexiteit van het ritme bij elke nieuwe variatie toeneemt. Omdat de notenwaarden daarbij steeds kleiner worden, moest Beethoven zelfs nieuwe maatsoorten bedenken. De veelvuldige syncoperingen in de derde variatie klinken voor moderne oren zeer jazzy als een ragtime avant la lettre. De diminutie van het ritme eindigt in de kleinst mogelijke waarde met een langgerekte triller. Tegelijkertijd verschijnt het thema in zijn meest etherische gedaante, waardoor het aardse in het hemelse lijkt te sublimeren. Liszt-Bach Net als Beethoven begon ook Franz Liszt ( ) zijn loopbaan als pianist. Meer zelfs, hij is haast de verpersoonlijking van het 19de-eeuwse virtuozendom. Tijdens de eerste helft van zijn leven nam Liszts carrière als performer een ongezien hoge vlucht. Hij reisde doorheen gans Europa en verblufte menig toeschouwer met zijn sensationele vingervaardigheid en betoverende charisma. Inbegrepen in de shows waren adembenemende improvisaties op thema s uit het publiek en een meedogenloze behandeling van de instrumenten, waardoor er af en toe een snaar of hamer brak. Om het plaatje compleet te maken, was Liszt ook een notoir vrouwenverslinder. Vandaag zouden we een figuur van dat kaliber wellicht een popster noemen. Toch was Liszts succes geen banale hype. Het format van het pianorecital is bijvoor-

6 beeld nog steeds gestoeld op Lisztiaans model. Liszt haalde de piano weg uit de salons van de beau monde om via veel grotere zalen zoveel mogelijk toeschouwers te bereiken. Hij zette de piano steeds parallel aan het publiek, zodat het open deksel van het instrument de klank zo ver mogelijk in de zaal kon projecteren. Liszt was ook de eerste om volledige recitals de term komt overigens van hem uit het hoofd te spelen. Daarbij bracht hij niet alleen werk van eigen vinding, maar hield hij ook oudere muziek van Bach, Händel, Schubert, Weber of Beethoven levend. Ook zag hij het als een missie om composities van tijdgenoten als Berlioz en Wagner te promoten. Door pianotranscripties te maken van symfonieën en aria s, kon Liszt zijn publiek bovendien van nagenoeg alle genres laten proeven. Zowat de helft van Liszts totale oeuvre zijn pianotranscripties. Daarmee verspreidde hij niet alleen talloze meesterwerken bij een breed publiek, maar hielp hij ook de appreciatie voor het oeuvre van Bach te doen herleven. Hoewel Liszt meestal een sterke eigen stempel drukte op de oorspronkelijke muziek, is de Fantasie en Fuga in g een erg getrouwe transcriptie van Bachs BWV 542 geworden. Toch heeft Liszt ook in dit geval de touwtjes stevig in handen en weet hij met pianistieke middelen de helderheid van het origineel voor orgel te herscheppen. Liszt Liszts bijna bovenmenselijke pianotechnische bedrevenheid straalde onvermijdelijk af op zijn composities. Pianisten die graag voor sprankelende champagne en het nodige vuurwerk zorgen, maken met werken als de Études d exécution transcendantes dan ook nooit een slechte keuze. De kaleidoscopische variëteit aan pianotechnieken, texturen, dynamieken en kleuren die Liszt in deze bundel heeft uitgewerkt, vertegenwoordigt zowat alle expressiemogelijkheden en effecten die er uit een piano te halen vallen. Zelfs Brahms, die voor het overige geen goed woord kon zeggen over Liszts muziek, was laaiend enthousiast over de technische verbeelding van zijn collega. De eerdere versies van de studies uit 1826 en 1838 waren duidelijk bedoeld voor eigen gebruik. Ze waren zo moeilijk te spelen dat Robert Schumann in een recensie van 1938 verzuchtte dat slechts een handvol spelers ter wereld in staat was ze naar behoren uit te voeren. Bovendien klinken zelfs de beste uitvoeringen door de complexe structuur soms als een rommeltje. Daarom maakte Liszt in 1851 een strakkere derde versie waarin hij de scherpste technische kantjes wegvijlde terwijl hij het geheel tegelijkertijd nóg briljanter maakte. Bij deze tweede revisie voegde Liszt aan de meeste delen ook titels toe die ons moeten prikkelen om de stukken als muzikale vertellingen te interpreteren. De verzameling is opgedragen aan Liszts leraar Czerny, die op zijn beurt een leerling van Beethoven was, Liszts grootste idool. Pieter Herregodts studeerde musicologie en muziekschriftuur en is als praktijkassistent verbonden aan de afdeling Musicologie van de KU Leuven.

7 Biografie De Russische Daniil Trifonov (1991) kwam door zijn ouders, beide professionele muzikanten, snel in aanraking met muziek. Zijn virtuoze techniek ontwikkelde hij bij Tatiana Zelikman in de bekende Gnessin School of Music in Moskou. Vandaag is Sergei Babayan zijn leermeester en neemt hij compositielessen aan het Cleveland Institute of Music. Trifonov won in 2010 de derde prijs tijdens het Chopin Concours in Warschau. Het jaar daarop volgde de eerste prijs op de International Arthur Rubinstein Piano Master Competition in Tel Aviv en de befaamde Tchaikovsky Competition in Moskou. Sindsdien concerteert hij wereldwijd met orkesten als de Vienna Philharmonic, het London Symphony Orchestra, het New York Philharmonic Orchestra en het Boston Symphony Orchestra. Hij debuteerde in de Carnegie Hall in 2013, een concert dat later verscheen onder het Deutsche Grammophon label. Andere grote zalen waar hij speelde zijn de Wigmore Hall, London s Queen Elizabeth Hall, het Auditorium du Louvre in Parijs en de Zurich Tonhalle.

8 Binnenkort in de Handelsbeurs Het hedendaags muziekensemble Ictus doet elektronisch trippen, met erna een minimal dj-set in de foyer. Seizoensafsluiter The Nash ma Als seizoensafsluiter speelt het gerenommeerd ensemble The Nash voor de gelegenheid in strijktrio. Marianne Thorsen (viool), Lawrence Power (altviool) en Adrian Brendel (cello) brengen meesterwerken van Mozart, Beethoven, Krása en Dohnányi. Vooraf heft de Handelsbeurs graag met jou het glas op een geslaagd concertjaar. Start aankoop abonnementen seizoen za Grasduin op en vind je favoriete concerten van het komende seizoen. Vanaf zaterdag kan je voor je bestelling in Uitbureau terecht. Vanaf woensdag start ook de online verkoop, zowel van abonnementen als losse tickets. Tekst Pieter Herregodts Foto Ictus Evy Ottermans Coördinatie programmaboekje Handelsbeurs Concertzaal V.U. Stefaan D haeze Handelsbeurs Concertzaal, Kouter 29, 9000 Gent