JAARVERSLAG School Maatschappelijk Werk MBO Helicon 2011

Transcriptie

1 JAARVERSLAG School Maatschappelijk Werk MBO Helicon 2011 Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk werk Rivierenland Lennox Gerritse Januari 2012

2 INHOUDSOPGAVE Algemene inleiding: 3 Doelstelling, werkwijze en taakgebieden SMW 4 Inzet 8 Profilering 8 Afspraken met MBO Helicon 9 Zorgteam 9 Cijfers en uitleg: Totaal aantal leerlingen 10 Aanmeldingen 10 Verdeling leerlingen 10 Contacten met leerlingen, ouders en andere instanties 10 Verwijzingen 11 Problematiek 11 Conclusies en ontwikkelingen: Conclusies 12 Ontwikkelingen 13 2 Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen

3 ALGEMENE INLEIDING Voor u ligt het jaarverslag schoolmaatschappelijk werk van 2011, uitgevoerd door Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk Werk Rivierenland (STMR) op MBO Helicon te Geldermalsen Aangezien wij grote waarde hechten aan samenwerking, transparantie en kwaliteit willen wij de inzet van het schoolmaatschappelijk werk inzichtelijk maken. Aan de hand van dit jaarverslag willen wij graag met u in gesprek om de inzet en wensen rondom het schoolmaatschappelijk werk te bespreken en waar nodig opnieuw af te stemmen. Mocht u opmerkingen of aanvullingen hebben waarmee dit jaarverslag in de toekomst verbeterd kan worden dan vernemen wij dit graag van u. Samen met school tracht het schoolmaatschappelijk werk het welbevinden van leerlingen te bevorderen door hun competenties te versterken. Doel hierbij is het aantal jongeren terugdringen dat voortijdig het onderwijstraject verlaat zonder over een kwalificatie te beschikken die hen als volwassene in staat stelt om: - een stabiele plaats op de arbeidsmarkt te verwerven; en/of - sociaal-economisch en sociaal-emotioneel zelfstandig in onze samenleving te participeren. Een relatief groot aantal voortijdig schoolverlaters wordt niet gestimuleerd door hun leefomgeving en bezwijkt voor de verlokkingen van de maatschappij, of kent ernstige psychosociale problemen. Preventief inzetten van SMW is een belangrijk instrument in het voorkomen van voortijdig schoolverlaten. Sinds december 2008 voert STMR het schoolmaatschappelijk werk uit op MBO Helicon. Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen 3

4 Doelstelling, werkwijze en taakgebieden SMW Doelstelling Voor schoolgaande kinderen en jongeren is het belangrijk dat zij zich, thuis en op school, goed kunnen ontwikkelen. Kinderen en jongeren brengen een groot deel van hun jeugd door op school. De leerkracht merkt vaak als eerste dat er iets is waardoor een leerling zich minder goed kan ontplooien of ontwikkelen. School zal dit met de ouders en/of de leerling opnemen en meestal wordt het in samenspraak opgelost. Soms is echter deskundige ondersteuning nodig: dan komt het schoolmaatschappelijk werk in zicht. Het doel van het SMW is ontwikkelingsbelemmerende factoren zodanig te beïnvloeden dat de leerling (het kind ) zich kan ontplooien tot een evenwichtige volwassene. Werkwijze Het schoolmaatschappelijk werk vervult een zogenaamde brugfunctie tussen: - ouders en leerling; - ouders en school; - leerling en school; - ouders/leerling en externe hulpverlenende instanties. De schoolmaatschappelijk werker probeert een situatie te creëren waarin het kind zoveel mogelijk kansen krijgt om zich zo goed mogelijk te ontwikkelen. Hierbij worden de signalen die het kind op school afgeeft als uitgangspunt genomen. Samenwerking en afstemming in de driehoek school gezin schoolmaatschappelijk werker is gericht op het adequaat functioneren van het kind, waardoor zijn/haar ontwikkeling onbelemmerd voortgang kan vinden. De schoolmaatschappelijk werker zal er daarom naar streven de communicatie tussen ouders, leerling, school en externe instanties zo goed mogelijk te laten verlopen. Samenwerken is een van de kernbegrippen binnen het schoolmaatschappelijk werk. De schoolmaatschappelijk werker probeert zoveel mogelijk aan te sluiten bij de bestaande organisatie van de leerling-zorg op iedere school. Outreachend werken is een belangrijke werkwijze voor de schoolmaatschappelijk werker. Het is een tijdrovende wijze van hulpverlenen waarbij vaak sprake is van complexe problematiek. Het gaat om een doelgroep die zich meestal niet realiseert dat hulp noodzakelijk is. De vraag wordt vaak door de omgeving (de school) gedefinieerd. Het vraagt om een actieve benadering door de schoolmaatschappelijk werker om deze doelgroep te bereiken. Het creëren van een vertrouwensrelatie is een voorwaarde voor effectieve hulpverlening. Het kost tijd om de aangeboden hulp te laten accepteren. Indien noodzakelijk verwijst de schoolmaatschappelijk werker naar gespecialiseerde hulpverlening. Mogelijke invloeden vanuit de gezinssituatie (o.a. specifieke kenmerken vanuit het gezinssysteem; de maatschappelijk situatie; etnische achtergrond; interculturalisatie; de migratiegeschiedenis; individuele of relatieproblemen van de ouders), leeftijdgenoten, leefomgeving en de relatie met docenten en eventuele effecten van het pedagogisch klimaat op school, worden daarin meegenomen. 4 Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen

5 Het schoolmaatschappelijk werk wordt op verschillende manieren aangeboden: - De schoolmaatschappelijk werker kan de leerkrachten coachen in de aanpak van leerlingen met bepaalde problemen, omgang met ouders, leerlingen, enz. - In het voorgezet onderwijs vinden de gesprekken in eerste instantie met de leerling plaats, nadat de ouders op de hoogte zijn gebracht (tot 16 jaar). De leerling kan zo snel geholpen worden waardoor verdere escalatie van de problemen voorkomen kan worden. SMW is voor de leerling een zeer laagdrempelige vorm van hulpverlenen Het schoolmaatschappelijk werk is professioneel. De schoolmaatschappelijk werker heeft kennis van de ontwikkeling en het functioneren van de leerling, is op de hoogte van relevante maatschappelijke ontwikkelingen en weet wat dit betekent voor gezinnen, kinderen en scholen. Hij/zij is op de hoogte van ontwikkelingen van het eigen vakgebied. Taakgebieden SMW Op het MBO Helicon voert de schoolmaatschappelijk werker de drie kerntaken van het schoolmaatschappelijk werk uit: 1. Schoolondersteuning De schoolmaatschappelijk werker sluit zoveel mogelijk aan bij de bestaande organisatie van de leerlingenzorg. Zo nodig kan de schoolmaatschappelijk werker ook adviezen geven m.b.t. het schoolklimaat of de zorgstructuur op school. Schoolondersteuning houdt het volgende in: Inbreng van kennis van de sociale kaart en hulpverlenings(on)mogelijkheden; Inbreng van specifieke deskundigheid over een gezonde psychosociale ontwikkeling en het leeftijdsadequaat functioneren van leerlingen; Inbreng van specifieke deskundigheid over het communiceren met ouders; Bemiddeling tussen leerlingen, ouders en school; Deelnemen aan relevante zorgoverleggen binnen de school of samenwerkingsverbanden; Bijdragen aan het opstellen van (be)handelingsplannen binnen de school en binnen het Zorg Advies Team (ZAT); Deskundiger maken van leerkrachten in het signaleren van psychosociale problemen bij hun leerlingen; Deskundiger maken van leerkrachten in het omgaan met hun leerlingen en de klassensituatie; Consultatie en coaching van leerkrachten op gespreksvoering met ouders; Adviseren van de school en samenwerkingsverbanden met betrekking tot schoolklimaat en zorgbeleid, waar die lacunes vertonen of het functioneren van leerlingen negatief beïnvloed. Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen 5

6 2. Hulpverlening aan ouders en kinderen De hulpverlening die de schoolmaatschappelijk werker biedt is kortdurend en oplossingsgericht. Met oplossingsgericht werken wordt bedoeld dat we uitgaan van het oplossingsgerichte vermogen van de leerling. Wij hebben als doel dat oplossingsgerichte vermogen te versterken waarna de leerling zelf acties kan ondernemen gericht op de oplossing van zijn problemen. Daarbij wordt in eerste instantie het kernprobleem vastgesteld waarna gekeken wordt welke stappen of stapjes de leerling kan zetten om het kernprobleem aan te pakken. Er wordt minder nadruk gelegd op de herkomst van het probleem of de omliggende problemen. De theorie hierachter is dat op deze manier de empowerment van de leerling versterkt wordt waardoor hij in het vervolg makkelijker zelfstandig problemen die hij tegenkomt het hoofd kan bieden. De schoolmaatschappelijk werker richt zich in eerste instantie op de leerling en voert de gesprekken met de leerling. Wanneer dit nodig blijkt gaat de schoolmaatschappelijk werker ook in gesprek met ouders of andere instanties. De hulpverlening houdt het volgende in: Actief contact leggen met zorgleerlingen en/of hun ouders en hen motiveren voor verdere en/of andersoortige hulpverlening; Onderzoeken van het probleem en het in kaart brengen van (eerdere of reeds aanwezige) vormen van hulpverlening; Analyseren en verhelderen van de hulpvraag; Opstellen en uitvoeren van (be)handelingsplannen; Afstemmen van (be)handelingsplannen met betrokkenen in samenwerking met de zorgcoördinator van de school; Geven van informatie en advies aan leerlingen en ouders; Verlenen van kortdurende hulpverlening aan leerlingen en/of hun ouders, gericht op het vergroten van hun competenties in hun dagelijks functioneren; Bieden van laagfrequente ondersteuningscontacten indien (nog) niet verwezen kan worden; Evalueren en afronden van de hulpverlening en zo nodig bieden van nazorg. 3. Toeleiding naar speciale en geïndiceerde zorg Als de schoolmaatschappelijk werker al met een leerling of gezin op weg is en het blijkt nodig om te verwijzen, dan verzorgt de schoolmaatschappelijk werker de verwijzing. Dit wordt overlegd met de zorgcoördinator van school. Hierbinnen valt het volgende: Motiveren en ondersteunen van ouders en/of leerlingen bij verwijzing; Verwijzen van ouders en leerlingen naar begeleiding of hulpverlening voor niet schoolgerelateerde problemen; Voorbereiden van aanmelding en screening bij een verwijzing naar Bureau Jeugdzorg of een andere (jeugd)zorginstelling; Leveren van een bijdrage aan het leerling-dossier van de school bij aanvragen voor bovenschoolse voorzieningen of verwijzingen naar het speciaal onderwijs door de school; Indien nodig bemiddelen bij de contactlegging met en/of het begeleiden van ouders of leerlingen bij het eerste bezoek aan een instelling die de begeleiding of hulpverlening gaat uitvoeren; Controleren van de effectuering van verwijzingen en overleg voeren over de teruggang; (Toezien op) regelmatige terugkoppeling naar de school over de ingestelde behandeling door zorginstellingen. 6 Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen

7 De meerwaarde van het schoolmaatschappelijk werk voor de school is: - Deskundigheid op het gebied van gespreksvoering / methodieken - Deskundigheid op het gebied van procesmatige hulpverlening - Kennis van sociale kaart en verwijs(on)mogelijkheden - Werken met systemen (b.v. kind en ouders) - Afbakening in tijd, aantal gesprekken, afstand/nabijheid - Onafhankelijke positie binnen school, vooral in de driehoek ouder/leerling/school - Bredere kennis van problematieken binnen een maatschappelijk- sociale context - Deskundig in het motiveren tot hulpverlening School is de vindplaats als het gaat om jongeren met problemen. De schoolmaatschappelijk werker is op school en kan direct met deze jongeren aan de slag. Het schoolmaatschappelijk werk kan zo zeer preventief werken om verdere escalatie van problemen (b.v. schooluitval) te voorkomen. In die zin gaat het altijd om problemen die op school zichtbaar zijn. Hierbij is het mogelijk dat het kernprobleem bij de ouders ligt en dat de jongere daar last van heeft en dit uit op school. Ook is het mogelijk dat het enkel gaat om problemen van de jongere. Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen 7

8 Inzet Vanaf december 2008 is de STMR begonnen met de inzet van Schoolmaatschappelijk werk op MBO Helicon. In het jaar 2011 is er 4 uur per week smw ingezet over een periode van 40 schoolweken. De uitvoering is gedaan door één schoolmaatschappelijk werker. De beschikbare uren worden op een vaste ochtend (dinsdag) gemiddeld 4 uur per week ingezet. In eerste instantie is gekozen voor de volgende verdeling van deze uren: - 3 uur per week voor aanmeldingen, consultaties, gesprekken, overleggen, registratie en verslaglegging. - 1 uur per week voor urgente, acute situaties waarin het SMW snel moet kunnen interveniëren. Er is om twee redenen bewust gekozen om geen inloopspreekuur voor de leerlingen in te stellen. Ten eerste kunnen bij een inloopspreekuur veel irrelevante vragen vanuit leerlingen bij het SMW binnenkomen. Door een verwijzing via trajectbegeleiders, teammanagers of onderwijsadviseurs is er al sprake van een eerste screening. Ten tweede houdt school via deze verwijzingen meer zicht en controle op de toestroom naar het SMW, bij een inloopspreekuur is dit veel minder het geval. Wijze van aanmelding: 1. Leerlingen kunnen door middel van een verwijzing door zorgcoördinator, teammanager of onderwijsadviseur bij het SMW aangemeld worden. Deze verwijzing kan bij voorkeur face to face, telefonisch of via gedaan worden. Daarnaast is er een mogelijkheid voor consultatie en ondersteuning aan de docent, mentor, trajectbegeleider, afdelingsleider of accountmanager in probleemsituaties. 2. Tijdens een eerste gesprek met de leerling wordt geïndiceerd of er Kortdurende Ambulante Begeleiding door het SMW ingezet kan worden, of dat een externe verwijzing nodig is naar een gespecialiseerde instelling. 3. Bij Kortdurende Ambulante Begeleiding door het SMW vindt een terugkoppeling plaats aan de betreffende verwijzer. 4. Wanneer sprake is van een externe verwijzing zal het SMW de voortgang van deze verwijzing blijven volgen en terugkoppelen aan de betreffende docent, mentor, trajectbegeleider, afdelingsleider of accountmanager. Profilering Het schoolmaatschappelijk werk is inmiddels prima zichtbaar op de school. Naast de zorgcoördinator weten ook de docenten en zelfs de leerlingen de schoolmaatschappelijk werker te vinden. Tijdens de rondleiding aan het begin van het schooljaar laat men de leerlingen de kamer van de schoolmaatschappelijk werker zien en wordt er uitleg gegeven over het schoolmaatschappelijk werk. De aanwezigheid van de schoolmaatschappelijk werker op de open dagen worden niet als wenselijk gezien. Indien er behoefte aan is zal de schoolmaatschappelijk werker wel aanwezig zijn tijdens de ouderavonden. De schoolmaatschappelijk werker is inclusief foto en contactgegevens in de schoolgids opgenomen. 8 Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen

9 In 2011 heeft STMR geïnvesteerd in deskundigheidsbevordering op het gebied van ontwikkelingspsychologie en herstructurering ouderschap. De schoolmaatschappelijk werker heeft een periodiek SMW-overleg. In dit overleg komen naast de intervisie ook zaken aan de orde als beleidsvragen en kennisoverdracht. Op deze manier garandeert STMR de deskundigheid van de schoolmaatschappelijk werkers. Afspraken met MBO Helicon - De schoolmaatschappelijk werker is in principe op dinsdagochtend aanwezig. - Indien nodig vinden contacten met leerlingen ook plaats op andere dagen en tijden - Er is wekelijks een overleg met de zorgcoördinator t.a.v. leerling-zaken - De schoolmaatschappelijk werker beschikt op school over een spreekkamer, telefoon en een computer. - De schoolmaatschappelijk werker heeft een eigen mailaccount op Helicon, ook het mailadres en mobiele nummer van STMR is bekend bij de zorgcoördinator, docenten en leerlingen, dit maakt dat de bereikbaarheid van de schoolmaatschappelijk werker goed is. Zorgteam. Het smw neem deel aan het Zorg Advies Team (ZAT). Deelname aan het overleg door een schoolmaatschappelijk werker bevordert de afstemming tussen de zorgstructuur van de scholen en het smw. De deskundigheid van een schoolmaatschappelijk werker is een aanvulling op de al aanwezige deskundigheid. Tevens is de schoolmaatschappelijk werker erg goed op de hoogte van het aanbod en de ontwikkelingen bij andere instanties waardoor de verwijsmogelijkheden beter benut kunnen worden. Door het gezamenlijk bespreken van casuïstiek wordt de gezamenlijke deskundigheid optimaal benut en wordt kennis en deskundigheid onderling uitgewisseld. Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen 9

10 CIJFERS EN UITLEG Totaal aantal leerlingen Locatie Aantal leerlingen MBO Helicon 228 Aanmeldingen Locatie Doorlopend Nieuwe aanmeldingen 2010 Afgesloten Totaal aantal begeleidingen MBO Helicon Bijzonderheden: Te zien is dat gedurende de looptijd er steeds meer aanspraak wordt gemaakt op het schoolmaatschappelijk werk. In 2011 wordt deze stijgende lijn voortgezet. Steeds meer leerlingen worden verwezen naar het SMW. Verdeling leerlingen Locatie Man Vrouw Autochtoon Allochtoon Totaal MBO Helicon Bijzonderheden: In tegenstelling tot 2010 is het aantal mannen hoger dan het aantal vrouwelijke leerlingen. Dit is opvallend te noemen, gemiddeld worden er meer vrouwen bij de hulpverlening aangemeld. Echter komt het cijfer wel overeen met de verhouding man/vrouw op Helicon. Het aantal allochtonen wat de opleiding volgt is nihil. Dit is ook terug te zien in de cijfers van het schoolmaatschappelijk werk. Contacten met leerlingen, ouders en andere instanties Locatie Totaal aantal leerlingen 0-6 Contacten 6-10 contacten 10 of meer contacten Contact met ouders Contact andere instanties MBO Helicon Bijzonderheden: Aangezien smw streeft naar kortdurende hulpverlening zien we dit in deze cijfers goed terugkomen. In 85% van de gevallen is de hulpverlening kortdurend. Er is een lichte stijging te zien ten opzichte van vorig jaar. In een aantal casussen is er contact geweest met de ouders. Gezien de brugfunctie die het schoolmaatschappelijk werk vervuld in de driehoek leerling, school en ouders is dit een mooi resultaat. Het is niet in alle casussen mogelijk of nodig om deze brugfunctie te vervullen In zes van de casussen is er overleg geweest of samengewerkt met andere instanties. Men weet elkaar goed te vinden en de contacten verlopen over het algemeen goed. 10 Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen

11 Verwijzingen Verwezen naar: MBO Helicon AMW 1 GGZ 1 Bureau Jeugdzorg 1 Verslavingszorg 1 Totaal 4 Problematiek Motivatie/spijbelen 18 Psychische problemen (angsten, fobieen, depressie, faalangst, psychiatrische problemen) 11 Relatie met ouders (conflicten, scheiding, nieuw samengesteld gezin, opvoedingsproblemen) 11 Gedragsproblemen 7 Relatie met leeftijdsgenoten (pesten/gepest worden, sociaal onvaardig zijn, onzekerheid, eenzaamheid) 6 Identiteit 6 Relatie met autoriteit 4 Verwerking 3 Mishandeling/ verwaarlozing / multi-problem 2 Misbruik (seksueel, geestelijk of lichamelijk) 0 Automutilatie 0 Het komt zelden voor dat een leerling een afgebakend probleem heeft. Veelal gaat het om verschillende problemen die een wisselwerking op elkaar hebben, maar niet passen binnen de definitie van multi-problem. Relatief zien we veel problemen in de sfeer van motivatie, psychische problemen en de relatie met ouders. Dit zijn ook de problemen die goed passen binnen het schoolmaatschappelijk werk. Veel voorkomende problemen bij jongeren: Pesten/ assertiviteit Problemen in de relatiesfeer Depressiviteit Lichamelijke/geestelijke mishandeling Financiële problemen Gebrek aan sociale vaardigheden Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen 11

12 Problemen in een nieuw samengesteld gezin Weinig aandacht ervaren en/of krijgen van ouders Parentificatie Ouders niet durven belasten met hun eigen problemen waardoor de eigen persoonlijke ontwikkeling en groei van de leerling belemmerd wordt en soms zelfs stagneert Problemen op het gebied van de omgang met anderen Buitensporig gebruik van alcohol, drugs (blowen) Affectieve verwaarlozing Verwerking van een scheiding Agressie Eetproblemen Psychiatrische problemen Automutilatie (zelfbeschadiging) Motivatieproblemen Seksueel misbruik Problemen met identiteit Conflict met ouders Ouders met psychiatrische problemen Spijbelen Alle hierboven genoemde problemen kunnen bij het SMW terecht. In sommige gevallen is verwijzing naar externe hulpverlening wenselijk, gezien de specialistische aard van de problematiek. Het SMW kan hiervoor als een eerste opstap dienen naar verdere externe hulpverlening. Ten aanzien van problemen met ouders kan het schoolmaatschappelijk werk de samenwerking met het Algemeen maatschappelijk werk zoeken. Als het gaat om jongeren en gezinssystemen ligt de kracht van het Algemeen Maatschappelijk werk vooral bij - Pedagogische hulp aan ouders. - Hulp aan jongeren met sociaal-emotionele problemen. Het gaat dan niet om jongeren met een stoornis. - Multi-problem gezinnen - Partner zijn in de ketenzorg rond multi-problem gezinnen - Casemanagement - Outreachend werken Conclusies en ontwikkelingen. Conclusie Ook in 2011 zijn er een aantal jongeren en/of hun gezinssysteem bereikt en de zorgcoördinator geeft aan dat zijn taak duidelijk is verlicht door de werkzaamheden van de schoolmaatschappelijke werker. Alle betrokken partijen zetten zich in om de probleemsituaties rondom de leerling in zijn/ haar systeem aan te pakken en naar oplossingen te zoeken. De meerwaarde van SMW in de school heeft zich bewezen en kan als volgt worden samengevat, er is op MBO Helicon (meer): - Deskundigheid op het gebied van gespreksvoering / methodieken - Deskundigheid op het gebied van procesmatige hulpverlening - Kennis van sociale kaart en verwijs(on)mogelijkheden - Werken met systemen (b.v. kind en ouders) 12 Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen

13 - Afbakening in tijd, aantal gesprekken, afstand/nabijheid - Onafhankelijke positie binnen school, vooral in de driehoek ouder/leerling/school - Bredere kennis van problematieken binnen een maatschappelijk- sociale context - Deskundig in het motiveren tot hulpverlening Ontwikkelingen We kunnen concluderen dat het schoolmaatschappelijk werk in 2011 zijn positie heeft verstevigd, gezien de toegenomen aantal begeleidingen. Het schoolmaatschappelijk werk heeft een duidelijke plaats ingenomen in de zorgstructuur van de school. De korte lijnen en goede contacten met de zorgcoördinator leveren hier een belangrijke bijdrage aan. Het streven in 2012 is om deze positie binnen school nog meer bekendheid te geven, zodat er meer verwijzingen richting het SMW gaan. Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk 2011, MBO Helicon te Geldermalsen 13