Alexander de Grote en de hellenistische rijken
|
|
- Alexander Smits
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 11 Alexander de Grote en de hellenistische rijken cultureel socio-economisch politiek De Griekse poleis hebben zich in een onderlinge strijd verzwakt (zie les 10). De Macedoniërs profiteren daarvan en veroveren in de 4e eeuw v.c. Hellas. Alexander de Grote verovert nadien nog meer gebieden. Hij regeert daardoor over een van de grootste wereldrijken uit de geschiedenis. Op welke manier probeert Alexander de Grote zijn rijk te besturen? Welke rol speelt de Helleense cultuur in het rijk? Wat gebeurt er na de dood van Alexander met het rijk? 800 v.c. KLASSIEKE OUDHEID 359 v.c. regering PHILIPPOS II van Macedonië Philippos II verovert Hellas 338 v.c. Philippos II vermoord 336 v.c. regering ALEXANDER DE GROTE 323 v.c Philippos II van Macedonië verenigt het verdeelde Griekenland Na de Peloponnesische oorlogen is de macht van Athene gebroken. Sparta wil graag de leider van Hellas zijn, maar heel wat poleis zijn daar niet tevreden mee. De Perzen zetten de poleis tegen elkaar op: ze hopen zo Hellas in handen te krijgen. Maar het loopt anders dan verwacht... Ten noorden van Griekenland ligt het koninkrijk Macedonië. Hun koning Philippos II ( v.c.) is een bewonderaar van de Griekse cultuur en van het militaire Sparta. Het is zijn droom een machtig rijk uit te bouwen. Hij verslaat de verbonden legers van Thebe en Athene en neemt heel Hellas in. Hij sticht een nieuw bondgenootschap: de Korinthische bond. Alle Griekse poleis moeten zich daarbij aansluiten en Macedonië als leider aanvaarden. Op politiek vlak blijven ze zelfstandig. Enkel Sparta is vrijgesteld van het lidmaatschap. De koning plant vervolgens een aanval op Perzië, maar wordt in 336 v.c. vermoord. Zijn zoon Alexander volgt hem op. Opdracht 1 Lees de tekst en beantwoord de vragen. Volgens de legenden was Alexander als kind al zonder angst en moedig. Op zijn twaalfde temde hij het prachtige paard Bucephalus, waarop tot dan toe niemand kon rijden. Hij was ook leergierig. Naar men zegt, sliep hij met een kopie van de Ilias van Homeros onder zijn hoofdkussen. Hij had verschillende leraars, waaronder de beroemde Atheense filosoof Aristoteles. Alexander was weetgierig en hield van lezen. De Ilias van Homerus hield hij voor het handboek van krijgskunde en dapperheid. Toen hij zich in Azië bevond, waar andere boeken niet te krijgen waren, liet hij zich Griekse werken opsturen: Philistus, Euripides (...) C De Griekse stadstaten 87
2 Aanvankelijk liep hij hoog op met Aristoteles, ja hij hield van hem, zoals hijzelf zei, evenzeer als van zijn vader: van deze heb ik het leven ontvangen, zei hij, maar Aristoteles leerde mij wel te leven. Uit: Plutarchus, Levens: Alexander De Griek Plutarchus (47-120) schreef biografieën van beroemde Grieken en Romeinen. Hij toonde in zijn boeken vooral de deugd en moed van beroemde mannen. - Wie was Aristoteles? - Wat heeft Alexander vooral van Aristoteles geleerd? - Bewijs dat de Ilias een van Alexanders lievelingsboeken was. - Waaruit blijkt dat Alexander zeer veel van de Grieken afwist? - Vat het karakter van Alexander in twee woorden samen. - Geef twee redenen waarom de tekst van Plutarchus misschien niet helemaal correct is. 2 Alexander de Grote verovert een wereldrijk Samen met de leden van de Korinthische bond en het Macedonische leger valt Alexander in 334 v.c. Perzië binnen. Hij verovert dit enorme rijk, met de hoofdstad Persepolis, in minder dan vier jaar. Koning Darius wordt vermoord door een van zijn eigen legeraanvoerders. Alexander de Grote roept zichzelf uit tot zijn opvolger. Hij droomt van de wereldheerschappij en rukt verder op naar Indië. Zijn leger steekt wel de Indus over, maar weigert daarna nog verder te trekken. Sommige soldaten zijn al jaren van huis. Alexander beslist daarom om terug te keren. In Babylon wordt hij ziek en sterft hij (323 v.c.). 88 LES 11 Alexander de Grote en de hellenistische rijken
3 Opdracht 2 Het wereldrijk van Alexander - Noem vijf hedendaagse landen die geheel of gedeeltelijk in het rijk van Alexander liggen. Gebruik een atlas. - Je begrijpt dat het moeilijk is om zo n rijk te besturen. Je kunt niet regelmatig van de ene hoek naar de andere reizen. Tel het aantal steden dat Alexander gesticht heeft. - Waarom zou hij dat gedaan hebben? - Waar stierf Alexander? In welk jaar? - Hoe lang heeft hij over de verovering van zijn wereldrijk gedaan? C De Griekse stadstaten 89
4 Opdracht 3 Coöperatief groepswerk: Ik, Alexander... RONDE 1 1 Jij kruipt nu samen met een paar klasgenoten in de huid van Alexander de Grote. Het Perzische Rijk is enorm groot. Er leven heel wat volkeren met een eigen cultuur (taal, godsdienst, gewoontes ). Hoe zou jij het rijk besturen? Welke beslissingen zou jij in zijn plaats nemen op het vlak van bestuur, handel, cultuur? Vergeet niet dat je in de 4e eeuw v.c. leeft! 2 Let goed op dat je heel aandachtig luistert naar de voorstellen van je groep. Nadien moet je die ideeën uitleggen aan een andere groep. Groep A: Politiek en oorlogvoering - Wat doe je met de overwonnen edellieden en rijken in het veroverde gebied? - Wat doe je met de overwonnen koning? - Wat doe je met overwonnen soldaten? - Hoe controleer je of je wetten in alle delen van je rijk worden gevolgd? - Hoe pak je opstanden in het rijk aan? Groep B: Economie - Hoe raak je aan geld? - Welk voordeel kun jij als koning uit de handel halen? - Welk voordeel kun jij als koning uit de nijverheid halen? - Hoe kun je de handel bevorderen? - Hoe kun je de nijverheid bevorderen? Groep C: Cultuur - Wat doe je met andere godsdiensten? - In je rijk worden verschillende talen gesproken. Welke nadelen heeft dat? - Wat doe je met andere talen? - Hoe kun je de verschillende culturen dichter bij elkaar brengen? - Hoe kun je je eigen cultuur over het hele rijk verspreiden? RONDE 2 3 De leden van elke groep gaan nu elk afzonderlijk naar een nieuw groepje. De nieuwe groepjes bestaan uit drie personen, afkomstig uit groep A, B en C. 4 De leden van de nieuwe groepen leggen nu alle voorstellen over politiek en oorlogvoering, economie en cultuur aan elkaar uit. 5 Vergelijk jullie ideeën met de oplossingen van Alexander. Gebruik daarbij de tekst en de bronnen van deze les. Noteer jullie bevindingen in de tabel. 90 LES 11 Alexander de Grote en de hellenistische rijken
5 Het idee van jouw groep Alexanders oplossing Politiek en oorlogvoering - - Een wereldrijk besturen Economie - - Handel bevorderen Perzië helleniseren Cultuur De hellenistische politiek van Alexander Ondanks zijn opvoeding in de democratische polis Athene kiest Alexander voor een heel andere politiek. Net zoals de Perzische koning regeert hij als een goddelijke alleenheerser over zijn wereldrijk. Om de culturele eenheid in zijn rijk te bevorderen, probeert hij Perzië te vergrieksen (= hellenisme). Hij laat groepen Grieken naar Perzië verhuizen. Hij maakt van het Grieks de officiële taal voor ambtenaren, wetenschappers, handelaars en soldaten. Daarvoor organiseert hij o.a. taallessen voor Perzen. Perzische soldaten krijgen les in Griekse gevechtstechnieken. Ook het aanmoedigen van huwelijken tussen Griekse en Macedonische militairen en Perzische vrouwen moet het hellenisme bevorderen. Op heel wat plaatsen in zijn rijk sticht hij nieuwe steden die meestal de naam Alexandrië krijgen. Alexandrië in Egypte groeit later uit tot een van de belangrijkste steden van de Oudheid. Samen met de eenheidstaal bevorderen die steden de handel. Om de handel te vergemakkelijken, voert hij in heel zijn rijk de Attische (Atheense) munt in. Opdracht 4 Huwelijk Alexander niet het enige (327 v.c.) Op de dag van het huwelijk tussen Alexander en de Bactrische prinses Roxane zijn in het hele rijk nog talloze andere Macedonische edelen getrouwd met Perzische bruiden. Dat gebeurde op uitdrukkelijk verzoek van de koning, die ook hiermee de grotere eenheid tussen de volkeren in zijn rijk wil bevorderen. Ook in de directe omgeving van de koning hebben een aantal jongere Macedonische edelen op de dag van het huwelijk van Alexander en Roxane een Perzische vrouw tot bruid genomen. Uit: Histokrant nr Waar ligt Bactriana? Kijk op de kaart bij opdracht 2. Wat zou de hedendaagse nationaliteit van prinses Roxane zijn? C De Griekse stadstaten 91
6 - Welke bedoeling had Alexander met het sluiten van gemengde huwelijken tussen edelen van verschillende volkeren? - Bewijs dat Alexander het voorbeeld geeft. 4 Het rijk valt uit elkaar Alexander sterft te snel om het rijk goed te kunnen organiseren. Zijn generaals, de Diadochen, bestrijden elkaar en het rijk valt uiteen in verschillende kleinere koninkrijken: de hellenistische rijken. Die rijken maken een economische en culturele bloei mee. Toch profiteren enkel de rijkste mensen van die hellenistische bloei. De gewone bevolking betaalt zware belastingen en beschikt over een zeer klein inkomen. De vermenging van verschillende volkeren mislukt. Bovendien bestrijden de koninkrijken elkaar. Vanaf de 2e eeuw v.c. worden ze stuk voor stuk veroverd door andere volkeren, zoals de Romeinen en de Parthen. Opdracht 5 De hellenistische Rijken of Diadochenrijken ca. 301 v.c. - Vergelijk deze kaart met die van opdracht 2. Wat is er veranderd? - Hoeveel tijd verloopt er tussen de situatie op beide kaarten? 92 LES 11 Alexander de Grote en de hellenistische rijken
7 Opdracht 6 De Slag bij Issos (333 v.c.; mozaïek dat bestaat uit 1,5 miljoen gekleurde steentjes. Omstreeks 100 v.c. gemaakt. Bewaard in het Archeologisch museum van Napels (Italië). Afkomstig van het Huis van de Faun in Pompei. Diende daar als versiering. Lengte: 5,82 meter. Breedte: 3,13 meter.) Alexander (links afgebeeld) valt met zijn ruiterij de Perzen aan. De Perzische koning Darius III (in het midden) slaat met zijn strijdwagen op de vlucht. - Wat is een mozaïek? - Bespreek de afbeelding met het onderstaande observatieschema. Hoe observeer ik een voorwerp? - Soort voorwerp: gebruiksvoorwerp, schildering, beeld, gebouw, sieraad, reconstructie, andere: (1). - Materiaal dat is gebruikt: steen, hout, metaal, verf, doek, klei, leem, marmer, andere: - Toestand waarin het verkeert: zeer slecht / slecht / redelijk / goed / zeer goed (1). - Maten en gewichten: hoogte: lengte: breedte: gewicht: andere: - Waarvoor heeft het voorwerp gediend? - Geef twee zaken die aan het voorwerp opvallen. (1) Omcirkel het juiste antwoord. Soms moet je meer dan één antwoord geven. C De Griekse stadstaten 93
8 Opdracht 7 Moeilijke begrippen In het televisienieuws of in wetenschappelijke teksten gebruikt men soms zeer moeilijke woorden. Aan de hand van Alexander de Grote bestudeer je drie van die moeilijke woorden. - Je zoekt voor elk woord de betekenis op. - Vervolgens leg je uit hoe je het op Alexander en zijn rijk kunt toepassen. woordverklaring imperialisme Alexander woordverklaring expansie Alexander woordverklaring hegemonie Alexander Onwaarschijnlijk! De Macedoniër Ptolemeus was al van in zijn kindertijd een goede vriend van Alexander en bestuurde in diens naam als generaal Egypte. Al snel na de dood van Alexander besefte hij dat het rijk het best in drie stukken werd gesplitst. Maar waar moest het lichaam van Alexander begraven worden? Moest men het terug naar Maceconië brengen? Tijdens zijn leven had Alexanders geliefkoosde waarzegger, Aristander, voorspeld dat het land waar zijn lichaam zou begraven worden het meest welvarende ter wereld zou worden. Ptolemeus wist wat hem te doen stond en wilde het lichaam voor zichzelf houden. Maar Perdiccas, die de leiding had tot Alexanders zoon oud genoeg zou zijn om het rijk te besturen, dacht daar anders over. 94 LES 11 Alexander de Grote en de hellenistische rijken
9 Het duurde nog twee jaar vooraleer de sarcofaag van Alexander vanuit Babylon op weg ging naar zijn laatste rustplaats. Het einddoel is tot op heden onbekend. De mummie van Alexander was in twee gouden kisten gelegd met daarop een purperen mantel en de wapenrusting van Alexander. Voor het vervoer had men een gouden wagen gebouwd met een dak dat door ionische zuilen werd gedragen. Het plafond was beschilderd met taferelen die de heldendaden van Alexander voorstelden. Niet minder dan 64 muilezels trokken de koets, die werd voorafgegaan door een lange processie. Ptolemeus had zijn spionnen en lag in een hinderlaag klaar. In de buurt van Damascus sloeg hij toe. Hij roofde de sarcofaag en vervoerde ze naar Egypte. Omdat de graftombe van Alexander en de stad Alexandrië nog niet volledig klaar waren, bracht hij de kist tijdelijk naar de tempelstad Memphis. Hoe het de sarcofaag en Alexanders mummie verder verging? Ten tijde van Julius Caesar was de gouden kist van Alexander vervangen door een van kristal. Ptolemeus IV had de kist laten smelten en verkocht omdat hij zonder geld zat. De Romeinse keizer Augustus wilde het lichaam van Alexander aanraken en brak per ongeluk zijn neus af. De beschaamde Augustus kon niet anders dan hem weer laten vastplakken. Vele eeuwen later lag de graftombe van Alexander er als een ruïne bij, net zoals de eens zo bloeiende stad Alexandrië. Of het lichaam van Alexander tot in onze tijd bewaard is gebleven en zo ja, waar, is niet bekend. Wat je na deze les moet kennen en kunnen: KEnnen KUnnen 1 het begrip hellenisme verklaren 2 twee redenen geven waarom Philippos II Hellas wilde veroveren 3 uitleggen hoe Philippos het overwonnen Hellas verenigt en onderwerpt 4 de verovering van het Perzische Rijk beschrijven 5 drie voorbeelden van de hellenistische politiek van Alexander de Grote geven 1 op een blinde kaart Alexanders wereldrijk situeren 2 informatie uit geschreven bronnen afleiden 3 zelf een eigen strategie ontwikkelen en met de politiek van Alexander vergelijken 4 ideeën van je groepje aan andere klasgenoten overbrengen 5 een voorwerp aan de hand van een observatieschema bespreken 6 uitleggen hoe Alexander de economie in zijn rijk bevordert 7 uitleggen hoe het rijk van Alexander uit elkaar valt 8 de begrippen mozaïek, hellenisme, imperialisme, expansie en hegemonie uitleggen De meeste van deze onderdeeltjes van kennen en kunnen kun je via verder inoefenen. Als je denkt dat je een onderdeeltje kent of kunt, dan zet je daar een kruisje voor. C De Griekse stadstaten 95
10 bordschema LES 11 : Alexander de Grote en de hellenistische rijken cultureel socio-economisch politiek 1 Philippos II van Macedonië verenigt het verdeelde Griekenland Philippos II (koning van Macedonië, bewonderaar van de Griekse cultuur) Waarom? - Wil een groot rijk uitbouwen. - Wil groeiende macht van de Perzen tegenhouden. Onderwerping van Griekenland: sticht de Korinthische Bond: - Griekse poleis blijven zelfstandig. - Aanvaarden Macedonische leiding. - Sparta is vrijgesteld. 2 Alexander de Grote verovert een wereldrijk - Verovert in vier jaar tijd Perzische Rijk. - Verwoest hoofdstad Persepolis. - Perzische legeraanvoerder vermoordt Perzische koning. - Alexander wordt opvolger. - Droomt van wereldheerschappij wil India veroveren. - Alexander sterft in 323 v.c. 3 De hellenistische politiek van Alexander Bestuur Alexander Goddelijke alleenheerser Democratische polis Burgers hebben politieke macht. Hellenistische politiek Wat? Het Perzische Rijk vergrieksen = de Griekse cultuur verspreiden in Perzië Hoe? - Volksverhuizingen van Grieken naar het Perzische Rijk - Gemengde huwelijken - Zelf huwt hij een oosterse prinses. - Sticht nieuwe steden: Alexandrië met gemengde bevolking - Grieks wordt voertaal van ambtenaren, soldaten, kooplui en wetenschappers - Eenheidsmunt (Attische munt) 4 Het rijk valt uit elkaar - Generaals bestrijden elkaar rijk valt uit elkaar. - Culturele vermenging mislukt. - Enkel rijken profiteren van hellenistische bloei. - Onderlinge strijd verzwakking - Romeinen en oosterse volkeren veroveren Hellenistische rijken 96 LES 11 Alexander de Grote en de hellenistische rijken
11 12 De Griekse kunst cultureel socio-economisch politiek Ook in onze tijd bewonderen vele toeristen de overblijfselen van Griekse gebouwen en beelden. Elk belangrijk geschiedkundig museum in Europa en zelfs Noord-Amerika bezit een afdeling met Griekse kunst. Wat zijn de typische kenmerken van de Griekse bouwkunst en de Griekse beeldende kunsten? 1 De Griekse bouwkunst is een openbare, monumentale kunst prehistorie 3500 v.c. Opdracht 1 De Grieken maken grote bouwwerken. Wat is de functie of bedoeling van de volgende bouwwerken? stroomculturen 800 v.c. klassieke oudheid Tempel: Stadion: 500 middeleeuwen 1450 nieuwe tijd 1750 nieuwste tijd 1945 eigen tijd Theater: Agora: C De Griekse stadstaten 97
12 D De Etruskische stadstaten en het oudste Rome cultureel socio-economisch politiek Je hebt tijdens de vorige lessen de Grieken bestudeerd. Dat verhaal speelt zich grotendeels af in het oostelijke deel van de Middellandse Zee. In het westelijke deel ontstaat de stadstaat Rome. De Romeinen leven op het Italische schiereiland (Italië). Ze staan onder invloed van andere volkeren zoals de Etrusken en de Grieken. Opdracht b Het Italische schiereiland a Het westelijke bekken van de Middellandse Zee CENTRAAL EUROPA eën Ad nn ria ij IBERISCH SCHIEREILAND n e pe ene p A Pyr l A Het Koninkrijk ne ti sc n 509 v.c. ITALISCH SCHIEREILAND M i d d e l l a n d s e he Ze e Z e e De Republiek boven 2000 m s A t l a m m NOORD-AFRIKA m m m 27 v.c km Omcirkel telkens het juiste antwoord. - Het Italische schiereiland ligt in het midden / aan de rand van het westelijke bekken. Het keizerrijk - Rome ligt aan de rivier de Nijl / de Po / de Tiber. - De zee tussen Italië en de rest van Europa heet de Adriatische Zee / Tyrreense Zee. - Dit gebergte loopt dwars door Italië van noord naar zuid: Alpen / Apennijnen / Pyreneeën D De Etruskische stadstaten en het oudste Rome
13 15 De Etrusken cultureel socio-economisch politiek In het noorden van het huidige Italië bevindt zich de streek Toscane. Die naam verwijst naar een volk uit de Klassieke Oudheid: de Tusci of Etrusken. Ze hebben veel invloed gehad op de Romeinse cultuur. In feite is er weinig bekend over de Etrusken. Wie zijn die Etrusken? En hoe komt het dat we zo weinig over hen weten? 1 De mysterieuze Etrusken in Italië 900 v.c. Begin Etruskische samenleving 700 v.c. bloeiperiode van de Etruskische samenleving (1) Het Etruskische volk leeft ten noorden van Rome. Hun gebied bestaat net zoals in Hellas uit vele stadstaten. De Etrusken zouden zowel koningen als verkozen leiders gehad hebben. Dat verschilt van stadstaat tot stadstaat. (2) De Etrusken zijn waarschijnlijk een rijk volk geweest. In hun gebied bevinden zich immers grote voorraden aan ijzererts. De vraag naar ijzer voor wapens is in die tijd erg groot. De Etrusken ruilen hun ijzer tegen andere kostbare voorwerpen: uit Egypte is dat goud en ivoor. Uit Griekenland komt mooi versierd aardewerk. (3) We weten helaas niet zo veel over de Etrusken. Ten eerste zijn er maar weinig geschreven bronnen bewaard: we kennen geen verhaal, toneelstuk, gedicht of brief van de Etrusken. Alle informatie moet gehaald worden uit opschriften, opgegraven ruïnes en teruggevonden gebruiksvoorwerpen. Ten tweede gebruikten de Etrusken een eigen taal die tot vandaag grotendeels onbekend is. Onderzoekers hebben nog altijd maar een gedeelte van de Etruskische opschriften kunnen vertalen. Opdracht 1 Lees de bovenstaande tekst en beantwoord de vragen. 400 v.c. Romeinse veroveringen 265 v.c. - Schrijf het juiste paragraafnummer van de tekst bij het bijbehorende maatschappelijke domein. Kies uit (1), (2) en (3). Socio-economisch: Politiek: Cultureel: - Wie bestuurden de Etruskische stadstaten? D De Etruskische stadstaten en het oudste Rome 117
14 - Waarom was ijzer zo belangrijk ten tijde van de Etrusken? - Waarom weten we zo weinig over de Etrusken? Geef twee redenen. - Tegenwoordig is een sjeik een rijke oliehandelaar uit de Arabische wereld. Waarom worden de Etrusken ook wel ijzersjeiks genoemd? Leg uit. 2 Opgegraven Etruskische voorwerpen Dankzij opgravingen zijn archeologen toch wat te weten gekomen over de Etrusken. Aan de hand van alledaagse gebruiksvoorwerpen, wapens en kunstwerken hebben zij een deel van de Etruskische cultuur kunnen blootleggen. Omdat ze geen tekst bevatten, maar het materiaal op zich informatie geeft over het verleden, worden ze materiële bronnen genoemd. Opdracht 2 Bekijk aandachtig de onderstaande Etruskische voorwerpen. Schrijf de letters van de omschrijvingen bij de juiste afbeelding. a Sandalen van hout. De twee stukken worden met scharnieren aan elkaar bevestigd. b Voetenbankje van klei c Kam d Bronzen scheermes, voorzien van een oogje om het mes op te hangen e Schild f Spiegel g Urne uit Volterra. Op de kist is een dikke jongen afgebeeld. Hij staat voor de poort van de onderwereld terwijl hij afscheid neemt van zijn familie. h Kaarsenhouder met een jongensfiguur i Helm 118 LES 15 De Etrusken
15 D De Etruskische stadstaten en het oudste Rome 119
16 Opdracht 3 De onderstaande afbeelding toont de Chimaera van Arezzo. Het beeld wordt beschouwd als een van de hoogtepunten van de Etruskische kunst. De Chimaera komt ook voor in Griekse en Romeinse verhalen. - Welke drie dieren herken je in de Chimaera? Duid ze op de afbeelding aan met behulp van de letter. a b c 3 Etruskische inscripties Opdracht 4 Dit is een afbeelding van een Etruskische tekst. Een dergelijke tekst wordt oorspronkelijk bevestigd op deuren en andere voorwerpen om duidelijk te maken wie in een huis woonde of welke functie een voorwerp had. Een vrije vertaling: De koning van het volk, Thefarie Velianas, heeft een standbeeld geschonken aan de godin Astarte. Hij heeft dat gedaan omdat Astarte hem drie jaar heeft beschermd als koning. Hopelijk blijft het beeld zoveel jaren bestaan als er sterren in de hemel zijn. - Waarom heeft koning Thefanie Velianas een standbeeld voor Astarte laten maken? 120 LES 15 De Etrusken
17 Opdracht 5 Deze Etruskische vaas of inktpot stelt een kip voor. Op de vaas staat een deel van het Etruskische alfabet geschreven. - Welke letters van ons eigen alfabet herken je? Noteer ze. - Aan welk ander alfabet doet het geschrift je denken? Wat je na deze les moet kennen en kunnen: KEnnen KUnnen 1 de indeling van het Etruskische Rijk beschrijven 1 Etruskische voorwerpen op een foto herkennen 2 de rijkdom van de Etrusken verklaren 3 het gebrek aan informatie over de Etrusken uitleggen 4 een chimaera beschrijven 5 het nut van materiële bronnen uitleggen Al die onderdeeltjes van kennen en kunnen kun je via verder inoefenen. Als je denkt dat je een onderdeeltje kent of kunt, dan zet je daar een kruisje voor. D De Etruskische stadstaten en het oudste Rome 121
18 bordschema LES 15 : De Etrusken cultureel socio-economisch politiek Wie zijn die Etrusken? En hoe komt het dat we zo weinig over hen weten? 1 De mysterieuze Etrusken in Italië Het Etruskische volk - leeft ten noorden van Rome - stadstaten bestuurd door koningen of verkozen leiders - handel in ijzererts met Egypte en Griekenland Weinig geweten over Etrusken goud en ivoor aardewerk - weinig geschreven bronnen, materiële bronnen - taal grotendeels onbekend 2 Opgegraven Etruskische voorwerpen Gebruiksvoorwerpen, wapens en kunstwerken fabeldier = chimaera geloof in goden en een hiernamaals kennis Etruskische cultuur Etruskische opschriften Etruskisch alfabet lijkt op het Griekse alfabet. 122 LES 15 De Etrusken
19 16 Rome begint als stadstaat cultureel socio-economisch politiek In de vorige les heb je geleerd dat de Grieken uitwijken naar overzeese gebieden. Sommige Grieken komen terecht in het westelijke bekken van de Middellandse Zee en vestigen zich onder meer op het Italische schiereiland. Omstreeks 1000 v.c. ontwikkelt zich daar de Romeinse beschaving. Hoe is de stadstaat Rome ontstaan? Waar komen de Romeinen vandaan? Welke kenmerken heeft de Romeinse samenleving? Hoe wordt het bestuur in het Oude Rome georganiseerd? 753 v.c. Het Koninkrijk 509 v.c. Opdracht 1 Juist of onjuist? Rome ligt in het midden van Italië. Wanneer Rome ontstaat, is de Griekse cultuur uitgedoofd. De Grieken en de Romeinen komen nooit met elkaar in contact. Juist Onjuist De Republiek 27 v.c. Het keizerrijk 1 GROEPSWERK 1 Het ontstaan van Rome: legende en feiten De Romeinen zijn Indo-Europeanen die zich omstreeks 1000 v.c. op het Italische schiereiland hebben gevestigd. Ze geloven zelf dat ze afstammen van de tweeling Romulus en Remus, maar de wetenschap vertelt een ander verhaal: in de 10e eeuw v.c. ontstaan de eerste nederzettingen in Latium, een moerassig, heuvelachtig en vruchtbaar gebied aan de Tiber. De bewoners van die streek zijn eenvoudige herders en boeren. 476 Aan de kust wordt er aan zoutwinning gedaan. Rome ligt gunstig: midden op de verbindingsweg tussen het noorden en het zuiden van Italië. De heuvels en moerassen vormen een natuurlijke bescherming tegen invallers. De afstand tussen Rome en de zee is groot genoeg om veilig te zijn voor zeerovers. De Tiber is ideaal om goederen te vervoeren en de zee te bereiken. D De Etruskische stadstaten en het oudste Rome 123
Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen
Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken
Nadere informatieInleiding geschiedenis Griekenland
Europa rond de Middellandse Zee rond 500 v. Chr. Sint-Janslyceum s-hertogenbosch, Theo Manders Inleiding geschiedenis Griekenland Rond 2000 v. Chr. Stedelijke centra: Op Kreta, Minoische cultuur Op Griekse
Nadere informatieGriekenland 336 v. Chr (bij de dood van Philippos van Macedonië ) Alexander de Grote opvolger Philippos van Macedonië.
Kenmerkende aspecten: De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat De klassieke vormentaal van de Grieks Romeinse cultuur De ontwikkeling
Nadere informatieInleiding geschiedenis Griekenland
Europa rond de Middellandse Zee rond 500 v. Chr. Sint-Janslyceum s-hertogenbosch, Theo Manders Inleiding geschiedenis Griekenland Rond 2000 v. Chr. Stedelijke centra: Op Kreta, Minoische cultuur Op Griekse
Nadere informatieVoorwoord. Rome en de Romeinen
Voorwoord Rome en de Romeinen Dit verhaal speelt in Rome, ongeveer 2000 jaar geleden. Rome was toen een rijke stad, met prachtige gebouwen. Zoals paleizen voor de keizers, voor de Senaat en voor de grote
Nadere informatieGESCHIEDENIS VAN DE KLASSIEKE OUDHEID. Inhoudstafel. Emma Vanden Berghe (2013-2014)
GESCHIEDENIS VAN DE KLASSIEKE OUDHEID Inhoudstafel 1 Inleiding: p. 23-46 I. INLEIDING 1. Bronnen en chronologie Bronnen Geschreven bronnen Ongeschreven bronnen Brongebruik Chronologie Relatieve en absolute
Nadere informatieMaak hier de gaatjes voor in je multomap. Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN. Dit boekje is van
Maak hier de gaatjes voor in je multomap Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN _ Dit boekje is van Welkom bij de Romeinen! In Welkom bij de Romeinen maak je kennis met het Romeinse leven. Je zult merken
Nadere informatie1 Belangrijk in deze periode
1 Belangrijk in deze periode De Romeinen en de Grieken zijn in hun tijd twee machtige volkeren. Ze hebben beiden zaken bedacht en uitgevoerd die ook nu voor ons eigen, hedendaagse leven belangrijk zijn.
Nadere informatieTijd van Grieken en Romeinen (3000 v.c. 500 na C.) / Oudheid * ontwikkeling van wetenschappelijk denken en denken over burgerschap en politiek in de
Tijdvakken Tijd van Grieken en Romeinen (3000 v.c. 500 na C.) / Oudheid K.A. * ontwikkeling van wetenschappelijk denken en denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat * klassieke vormentaal
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Tijd van Grieken en Romeinen: kern, perspectief en kenmerkende aspecten
Samenvatting Geschiedenis Tijd van Grieken en Romeinen: kern, perspectief en kenmerkende aspecten Samenvatting door Lotte 2036 woorden 19 juni 2017 5,4 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks
Nadere informatieSituering in tijd en ruimte
Situering in tijd en ruimte Rome groeide tussen 753 v.c. en 476 uit tot een echt wereldrijk. Binnen deze tijdspanne kunnen we drie periodes onderscheiden: Rome als koninkrijk, als republiek en tenslotte
Nadere informatieGriekenland 336 v. Chr (bij de dood van Philippos van Macedonië ) Alexander de Grote opvolger Philippos van Macedonië. Tijd van Grieken en Romeinen
Griekenland 336 v. Chr (bij de dood van Philippos van Macedonië ) Sint-Janslyceum s-hertogenbosch, Theo Manders Alexander de Grote opvolger Philippos van Macedonië. Alexander de Grote opvolger Philippos
Nadere informatieParagraaf 1: Griekse beschaving - TL 1
Paragraaf 1: Griekse beschaving - TL 1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Floris Sieffers 07 October 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/65623 Dit
Nadere informatieeen zee Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in
Werkblad 9 Ω Grieken en Romeinen Ω Les : Grieken: goden en mensen Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in Griekenland heel belangrijk. Ze werden stadstaten genoemd.
Nadere informatie5,8. Samenvatting door een scholier 933 woorden 28 november keer beoordeeld. Geschiedenis. Begrippen:
Samenvatting door een scholier 933 woorden 28 november 2012 5,8 118 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Begrippen: Atheense democratie: een vorm waarbij het bestuur het volk (demos) via stemming
Nadere informatieProject Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC
Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.
Nadere informatieDe renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.!
De renaissance Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis. Deze term betekent letterlijk de wedergeboorte, en is een kunststroming uit
Nadere informatieGeschiedenis Tijdvak CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/101047
Geschiedenis Tijdvak 02 01 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 10 mei 2017 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/101047 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp
Nadere informatieGriekse beschaving hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62215 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatietaal reliëf > stadstaten (polis / poleis) machtstrijd poleis (Athene <> Sparta) zelfde vijand Homerus
H2 GRIEKENLAND 1. Eenheid en verdeeldheid > Waarom? taal reliëf > stadstaten (polis / poleis) religie machtstrijd poleis (Athene Sparta) zelfde vijand Homerus Polis: - Acropolis - bestuur, rechtspraak,
Nadere informatieToetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen
Tijdvak 1 Toetsvragen 1 De meeste kennis over de periode waarin de eerste mensen leefden, komt van archeologen. Wat houdt het werk van archeologen in? A Zij bestuderen de verschillende theorieën over de
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 tijd van grieken en romeinen, paragraaf 3 Imperium Romanum
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 tijd van grieken en romeinen, paragraaf 3 Imperium Romanum Samenvatting door Anisha 1170 woorden 23 januari 2018 0 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks
Nadere informatieIn het oude Rome De stad Rome
In het oude Rome De stad Rome In het oude Rome De stad Rome is héél oud. De stad bestaat al meer dan tweeduizend jaar. Rome was de hoofdstad van het grote Romeinse rijk. De mensen die naar Rome kwamen,
Nadere informatie100% Romeins. op zoek naar de Romein in jezelf
100% Romeins op zoek naar de Romein in jezelf 1 Wist je dat alle voorwerpen op deze tentoonstel- hoi, dit is de route, begin bij leger, dan door naar haard en huis en zo verder. dit is de 2e verdieping
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatieReisverslag Berlijn 2012 Deel 2 [1]
Gepubliceerd op Willem-Jan van der Zanden (http://www.wjvanderzanden.nl) Home > Reisverslag Berlijn 2012 Deel 2 Reisverslag Berlijn 2012 Deel 2 [1] Door wjvanderzanden [2] op za, 10/20/2012-22:50 Tags:
Nadere informatieVerslag Geschiedenis De Grieken
Verslag Geschiedenis De Grieken Verslag door een scholier 902 woorden 3 januari 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Grieken Annabel van der Geer H1B Voorwoord Ik ga vertellen over de cultuur, politiek
Nadere informatieGeschiedenis hoofdstuk 3
Geschiedenis hoofdstuk 3 Romeinse rijk 500 v Christus 500 na Christus Rome de eeuwige stad : deze stad bestaat al eeuwenlang. De tijdlijn Het Romeinse rijk begint 500v Chr. En eindigt 500 na Christus.
Nadere informatieRomeinen. Romeinen. Germanen
Romeinen Romeinen Grieken en Romeinen lijken op elkaar qua levensstijl. Het Romeinse rijk is ontstaan in Rome (753 v. Chr.). De Romeinen kwamen 50 v. Chr. naar Nederland. De Romeinen hebben het Latijns
Nadere informatie3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.
6 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De oudste bewoners Jos en Mirthe fietsen in de zomervakantie op de Elspeetse heide. Ze maken met hun ouders een
Nadere informatieGRIEKEN EN ROMEINEN KENNISVRAGEN VWO-4
GRIEKEN EN ROMEINEN KENNISVRAGEN VWO-4 1. Leg uit wat een sofist was. score: 2. Welke rol speelden de sofisten in de Atheense democratie? 3. Waarom is het niet juist te spreken van Griekenland in de tijd
Nadere informatieDE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6. Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum. 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te:
DE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6 Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te: 1 In de museumzaal hangen banieren met tekst. Een banier is een soort vlag. Er staan ook
Nadere informatieVraag 1: Waar en wanneer begon en eindigde de Griekse beschaving?
Vraag 1: Waar en wanneer begon en eindigde de Griekse beschaving? In Griekenland bestond de eerste grote beschaving van Europa. Vul het juiste antwoord in. Plaats waar de Griekse beschaving begon: Tijdstip
Nadere informatieKarel de Grote Koning van het Frankische Rijk
Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk Eén van de bekendste koningen uit de Middeleeuwen is Karel de Grote. Hij leeft zo'n 1300 jaar geleden, waar hij koning is van het Frankische rijk. Dat rijk
Nadere informatieNaam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6
Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis De Grieks-Romeinse wereld
Samenvatting Geschiedenis De Grieks-Romeinse wereld Samenvatting door een scholier 2160 woorden 7 januari 2010 6,8 13 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 2, De Grieks-Romeinse
Nadere informatieDE WIJZE KONING SALOMO
Bijbel voor Kinderen presenteert DE WIJZE KONING SALOMO Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door: Bible
Nadere informatieExamen Geschiedenis. Geef de 7 tijdsvakken: Mintiens Quintin
Examen Geschiedenis Geef de 7 tijdsvakken: Prehistorie :... 3500 v.c Stroomculturen : 3500 v.c 800 v.c Klassieke Oudheid : 800 v.c 500 n.c Middeleeuwen : 500 n.c 1450 n.c Nieuwe tijd : 1450 n.c 1750 n.c
Nadere informatie1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters.
Oefenrepetitie geschiedenis SUCCES!!! 4 Havo Periode 1 Tijdvakken 1 t/m 4 Dyslectische leerlingen slaan de vragen met een asterisk (*) over. DOOR DE TIJD HEEN 1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de
Nadere informatieTuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieBijbel voor Kinderen presenteert DE WIJZE KONING SALOMO
Bijbel voor Kinderen presenteert DE WIJZE KONING SALOMO Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door: Bible
Nadere informatieBEGELEID ZELFSTANDIG LEREN GESCHIEDENIS
BEGELEID ZELFSTANDIG LEREN GESCHIEDENIS BZL 1-30 september 2007 WERKBRIEF Naam: Klas: Legende individueel per twee in groep Nr: Verplichte opdracht Vrije opdracht Correctie met sleutel Pc nodig BZL 1 Werken
Nadere informatie100% romeins. opdrachtenboekje
opdrachtenboekje schoonheid en gezondheid goden handel huis en haard leger Dit is de route van jullie groepje: Jullie beginnen bij LEGER. Ben je klaar, dan loop je door naar HUS EN HAARD. En zo verder.
Nadere informatieDit werkstuk werd online gezet door. Dit is mijn werkstuk over Griekenland en ik ga het hebben over:
Dit werkstuk werd online gezet door Griekenland. Dit is mijn werkstuk over Griekenland en ik ga het hebben over: De inleiding Het bestuur. Middelen van bestaan. De kranten De eilanden De geschiedenis Het
Nadere informatieEen Egyptische collectie in Leiden
Een Egyptische collectie in Leiden Naam: Klas:.. Het Rijksmuseum van Oudheden, de naam zegt het al, toont voorwerpen uit oude tijden. De collectie bestaat uit objecten van beschavingen die vandaag de dag
Nadere informatieDit verslag is van Ylaine en Ryanne Mulder 29-10-'03. Verslag van het oude Egypte Ylaine en Ryanne Mulder 29-10- 03
Dit verslag is van Ylaine en Ryanne Mulder 29-10-'03 blz.0 Inhoudsopgave Inleiding blz. 2 De Egyptenaren jagen en oogsten blz. 3 De Farao blz. 4 Doden blz. 5 Arm of welvarend blz. 6 Ik ben de Farao blz.
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieTuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieLandenspel. Duur: 30 minuten. Wat doet u?
Landenspel Korte omschrijving werkvorm: In deze opdracht wordt de klas verdeeld in vijf groepen. Iedere groep krijgt een omschrijving van een land en een instructie van de opdracht. In het lokaal moeten
Nadere informatie* = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen). Het Romeinse Rijk
Grieken en Romeinen LES 2 DE ROMEINEN JE LEERT hoe het Romeinse leger werkt; dat wegen belangrijk zijn voor de Romeinen; hoe Romeinen wonen. 5000 jaar * = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen).
Nadere informatieJagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat
Nadere informatieOver land en over zee. Veroveraars
De Romeinen hadden een heel groot rijk van Azië, Noord- Afrika en ook nog Europa. Ze hadden sterke legers en hele slimme generaals met stevige wegen en snelle boten. Over land en over zee In Nederland
Nadere informatieDe klassieke tijdlijn
De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme
Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we
Nadere informatieDe Griekse Bouwkunst
De Oude Grieken De Oude Grieken Het land Griekenland ligt in het zuidoosten van Europa. Het bestaat uit een groot stuk vastland en een heleboel kleine eilandjes. Griekenland bestond uit allerlei staatjes.
Nadere informatieBrandaan. Geschiedenis WERKBOEK
7 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK 7 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK THEMA 4 Eindredactie: Monique Goris Leerlijnen: Hans Bulthuis Auteurs: Juul Lelieveld, Frederike Pals, Jacques van der Pijl Controle historische
Nadere informatieDe Romeinen. Wie waren de Romeinen?
De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als
Nadere informatie2 juni 2019 [STUDIEPLANNER GESCHIEDENIS VWO TOT KERST] overig. Lesweek. activiteiten. / verrijken/ verdiepen *
Vanaf Vaste activiteiten PERIODE 1 34 19/8 di: start lessen Leerdoelen hoe tijd voor geschiedenis werkt en kunnen er zelf mee aan de slag 35 26/8 de belangrijkste gebeurtenissen in het tijdvak van jagers
Nadere informatieHet geheim van Cleopatra
Marian Hoefnagel Het geheim van Cleopatra VEERTIEN De tijd van je leven Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen Voorwoord Dit verhaal speelt meer dan 2000 jaar geleden, in Egypte. De wereld zag er
Nadere informatieLatijn en Grieks in de 21ste eeuw
Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het
Nadere informatieBij les 1: Werkblad 1a, bij ansicht 1 (Groeten uit Fletio)
Bij les 1: Werkblad 1a, bij ansicht 1 (Groeten uit Fletio) Opdracht 1 Op jullie ansichtkaart heeft Sem een tekst geschreven over de Romeinen. Sommige dingen kloppen niet. Overleg met je groepje. Zet achter
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Oude Grieken. Politiek 4,4. Werkstuk door een scholier 2360 woorden 26 oktober keer beoordeeld.
Werkstuk Geschiedenis Oude Grieken Werkstuk door een scholier 2360 woorden 26 oktober 2017 4,4 17 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Politiek De eerste bestuursvorm in Athene was de monarchie. Dat betekent
Nadere informatieEEN PRINS WORDT EEN HERDER
Bijbel voor Kinderen presenteert EEN PRINS WORDT EEN HERDER Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieTijd van Grieken (Athene en Sparta zijn hier als voorbeelden gebruikt!) en Romeinen/ Klassieke oudheid/ Klassieke beschavingen
Samenvatting door F. 1532 woorden 19 juni 2016 7,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden SV GS H2 Tijd van Grieken (Athene en Sparta zijn hier als voorbeelden gebruikt!) en Romeinen/
Nadere informatieGeschiedenis 2 de jaar: Pasen Proefwerk voorbereiden
ORIËNTEREN Geschiedenis 2 de jaar: Pasen Proefwerk voorbereiden Bekijk het leerstofoverzicht. Bekijk je toetsen en lees de reflectiecommentaren van de leerkracht. Op basis hiervan markeer je nu in het
Nadere informatieOp zoek naar Dorestad
Dit speurboekje is van 1 2 Inhoudsopgave 2 Colofon Samenstelling: Marjolein den Ouden, Marieke Peters, in samenwerking met Bureau Nebti, Hilversum Redactie: Annemarieke Willemsen, Tanja van der Zon Illustraties:
Nadere informatieActiviteitenschema Archeologie
Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten
Nadere informatieGESCHIEDENIS. 1 Vul de legende bij de kaart aan. 0,5. 2 Leg uit in één woord: expansie = 0,5. 3 Wanneer begon de klassieke oudheid?
GESCHIEDENIS Overhoring 1 Bestemming Hellas: sociaal en economisch domein & Minoïsche en Myceense cultuur /10 naam: klas: nr.: datum: 1 Vul de legende bij de kaart aan. 1 Leg uit in één woord: expansie
Nadere informatieFuncties en Invalshoeken Kunst
Inleiding Kunst Algemeen Functies en Invalshoeken Kunst Overal om ons heen zien we kunst: of het nou in de gangen van school is, in het museum, of in een kerk het hangt er vol mee. In heel uiteenlopende
Nadere informatieGeschiedenis groep 6 Junior Einstein
De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten
Nadere informatieDE ROMEINEN. Professor Kleinbrein. intelligent konijn
DE ROMEINEN Professor Kleinbrein intelligent konijn PROFESSOR KLEINBREIN legionair geen doetjes borstplaat gladius Wonderlijke weetjes en fascinerende feiten over de ROMEINEN SARAH DEVOS met illustraties
Nadere informatieinhoud blz. Inleiding 3 1. De farao 4 2. De dood van de farao 5 3. Bewaard als mummie 6 4. Het graf 7 5. Groter en groter 8 6. De vorm 9 7.
Piramides inhoud blz. Inleiding 3 1. De farao 4 2. De dood van de farao 5 3. Bewaard als mummie 6 4. Het graf 7 5. Groter en groter 8 6. De vorm 9 7. De bouw van de piramide 10 8. Beroemde piramides 13
Nadere informatieArcheologie. Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt.
Archeologie Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt. Inhoudsopgave Wat is een archeoloog? Bekende archeologen. Opleiding. Soorten archeologen. Tempel van Empel. Opgravingen. Mijn buurman. 1 Wat
Nadere informatieNaam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt
Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt De Gouden Eeuw duurde niet precies honderd jaar. Hij begon aan het eind van de 16de eeuw, beleefde zijn hoogtepunt rond 1675 en was in de 18de eeuw voorbij. De Gouden
Nadere informatieOpwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is
rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar
Nadere informatieGeschiedenis 2 de jaar: Proefwerk voorbereiden
ORIËNTEREN Geschiedenis 2 de jaar: Proefwerk voorbereiden Bekijk het leerstofoverzicht. Bekijk je toetsen en lees de reflectiecommentaren van de leerkracht. Op basis hiervan markeer je nu in het leerstofoverzicht:
Nadere informatie5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.
Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke
Nadere informatieGRIEKEN EN ROMEINEN ORIENTATIEKENNISVRAGEN...
GRIEKEN EN ROMEINEN ORIENTATIEKENNISVRAGEN... score: 1. a Waarom konden er in Griekenland zoveel verschillende staatsvormen naast elkaar bestaan? Gebruik in je antwoord het begrip poleis. b Sparta en Athene
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Tijdvak 2
Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 2 Samenvatting door een scholier 1189 woorden 13 oktober 2014 6,6 30 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat De ontwikkeling
Nadere informatie14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.
Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het
Nadere informatieHet Romeinse Rijk
Europa hoe verder? Het Romeinse Rijk Het oude Rome Europa in 1600 Napoleon Waterloo 1940: het derde rijk dood en verderf 1945: de bevrijding na 1945 Europese Gemeenschap van Kolen en Staal 1952 6 landen
Nadere informatieTijdlijn van het oude Israël - 800 v.chr. tot 400 v. Chr.
Tijdlijn van het oude Israël - 800 v.chr. tot 400 v. Chr. Jesaja is de zoon van Amoz, de broer van Uzzia, koning van Juda. Uzzia werd op 16- jarige leeftijd koning, tijdens het 27 e regeringsjaar van Jerobeam
Nadere informatie2 Er begint een nieuwe periode in de geschiedenis als er veel verandert
Antwoordkernen bij Eureka 2mavo-de herziene druk, Amersfoort 2009-2010 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De
Nadere informatieSoorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatiezondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar
Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.
Nadere informatieDeel 5: Romeinse Rijk Project: Bij de Gallo- Romeinen in de vicus Tienen. HB pg 138-141
Deel 5: Romeinse Rijk Project: Bij de Gallo- Romeinen in de vicus Tienen. HB pg 138-141 I. Inleiding Schrijf bij elke afbeelding welke functie/doel het zou hebben gehad in de Gallo- Romeinse periode. Functie:
Nadere informatieOver het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel
Voorwoord Gijsbrecht van Amstel leefde rond 1300. Hij was de belangrijkste man van de stad Amsterdam in die tijd. Gijsbrecht was geliefd bij de bevolking van Amsterdam, maar hij had ook veel vijanden.
Nadere informatiePasen met peuters en kleuters. Jojo is weg
Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?
Nadere informatieDe piramide van Cheops is s werelds grootste piramide en één van de 7 wereldwonderen uit de klassieke oudheid. Hij is 146 meter hoog en daarmee Drie
Nijl Egypte Wie heeft Egypte gesticht? Ongeveer 5000 jaar geleden waren er twee onafhankelijke koninkrijken: Opper- en Neder- Egypte. Na vele veldslagen zijn deze twee rijken met elkaar verenigd. De eerste
Nadere informatieVollenhove Wonen op een havezate
D S T R K C N T Opdracht 1 Nodig: foto van jezelf als klein kind, fotoblad opdracht 1 In Vollenhove staat de havezate Oldruitenborgh. De havezate is al heel oud. Bijna 250 jaar geleden, rond 1770, woonden
Nadere informatieInhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12.
Inhoud Thema 5.1 Jagers en boeren 3 Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6 Thema 5.3 Monniken en ridders 9 Thema 5.4 Steden en staten 12 Eigentijds Eigentijds Toets Thema 5.1 Jagers en boeren 1. Rondtrekken 3.
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatieExperimentele Archeologie
Experimentele Archeologie o 1 "Alles dat we als archeologen opgraven, onderzoeken we grondig. Zo willen we zoveel mogelijk te weten komen over het verleden. Maar soms is het mysterie te groot en moeten
Nadere informatieParagraaf 4: De Germaanse cultuur - TL 1
Auteur Floris Sieffers Laatst gewijzigd 28 October 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/65939 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieDe Openbaring 1:19. De verschijning van de Zoon des Mensen. Wat hierna gebeuren zal. Wat u gezien hebt 1
De Openbaring 1:19 Wat u gezien hebt 1 Wat is Wat hierna gebeuren zal De verschijning van de Zoon des Mensen De Openbaring 1:19 Wat u gezien hebt Wat is Wat hierna gebeuren zal 1 2-3 7 brieven = 7 beoordelingen
Nadere informatieTijd van monniken en ridders (500 100) 3.1 Leenheren en leenmannen (500 100) (500 100) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw
3.1 Leenheren en nen 3.1 Leenheren en nen Gallië was rond 450 n. Chr. al meer dan 4 eeuwen (sinds Caesar) onder Romeins bestuur en een sterk geromaniseerd gebied, cultuur, bestuur, economie, taal en geloof
Nadere informatieGeschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika
Geschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika In het vroegere Amerika woonden Indianenstammen. Columbus ontdekte dit land van de Indianen in 1492. Het waren de Azteken, de Inca s
Nadere informatieMijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum.
2 INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het museum. In dit werkboekje
Nadere informatie