Materiaal Schaarste: Productie en prijzen van metalen HISTORISCH BESEF. Primaire productie ijzererts. Primaire productie aluminium
|
|
- Elias Aerts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Iron-ore mine production (kg/cap) or (g/real$) Iron-ore mine production (Million ton) Aluminium primary production (kg/cap) or (g/real$) 4-5- Aluminium primary production (Million ton) Materiaal Schaarste: Acute bedreiging, eeuwigdurend probleem of non-issue? René Kleijn Universiteit Leiden Centrum voor Milieuwetenschappen (CML) Afdeling Industriële Ecologie HISTORISCH BESEF Productie en prijzen van metalen 9-8 Primaire productie ijzererts Primaire productie aluminium 4 35 pre-war / war (.%) buildup OECD (6.3%) dematerialisation OECD (.6%) buildup China (9.7%) kg/cap ton pre-war / war (8.3%) buildup OECD (9.9%) dematerialisation OECD (.7 %) buildup China (6.%) ton kg/cap oil crisis financial crisis 5 4 oil crisis financial crisis great depression 9 depression WWII depression great depression WWII 5 5 g/$ 5 g/$
2 Copper mine production (kg/cap) or (g/real$) Copper mine production (Million ton) Primaire productie koper pre-war / war (.%) buildup OECD (4.7%) dematerialisation computer age (3.4%) OECD (.8 %) kg/cap 8 Prijs-index metalen, inflatie gecorrigeerd, 95= oil crisis ton 6 4 financial crisis.5 9 depression great depression WWII g/$ Prijs-index metalen, inflatie gecorrigeerd, 98= Waarom stijgen de prijzen niet? Technologische ontwikkeling mijnbouw en opwerking Opschalen mijnbouw Dalende kosten bulk transport globalizering De vraag naar metalen opbouw ontwikkelende landen (BRIC) GEVOLG: snel groeiende vraag naar basismetalen
3 4-5- Verdubbeling van de stedelijke bevolking Meer metaalgebruik per persoon als gevolg van mondiale welvaartsgroei Bron: UN World urbanisation prospects 9 Bron: Rio Tinto & Global Insight, 8 Meer metaalgebruik per persoon als gevolg van mondiale welvaartsgroei Complexere producten GEVOLG: Meer en meer verschillende elementen in alledaagse producten Bron: Rio Tinto & Global Insight, 8 Elementen gebruikt bij het produceren van computerchips: 98s: van 9 elementen Elementen gebruikt bij het produceren van computerchips: 99s: 6 van 9 elementen Data: National Research Council, 7 / Intel Data: National Research Council, 7 / Intel 3
4 Ratio extraction (s/97s) Hg Pb Ge Cd Sn Mn P K W population Zn Fe Mo Ni Ag Cu Sb Va Co Zr Cr Al GDP PGM Li Nb REE Sr 4-5- Ga Re In Elementen gebruikt bij het produceren van computerchips: s: 6 van 9 elementen winning s/winning 97s Displays Turbine Engines Electronics & PV Specialty Alloys Batteries Magnets & Phosphors High-Strenght Low-Alloy Steel Ceramics, Glass & Batteries Exhaust Catalysts Data: National Research Council, 7 / Intel Elementen in alledaagse producten, recycling? mobieltjes (.5 miljard per jaar) 9 mg palladium 4 mg goud 5 mg zilver 9 g koper 3.5 g kobalt (batterij) tantaal (condensatoren) (conflict mineraal!) indium (beeldscherm) 4
5 [g / kwh] 4-5- transitie naar duurzame energie GEVOLG: (veel) meer metaal per kwh Steel intensity of electricity generation g metaal/kwh vergeleken met huidige elektriciteitsmix %.5 +3% chromium steel low alloyed steel reinforcing steel.5 gas NGCC NGCC+ +CCS PC kolen PC+ +CCS Speciale metalen in duurzame energie technologiën Wind turbines Een grote centrale (GW) = 5-5 turbines (MW) 3 kg neodymium (Nd) per turbine ton Nd voor één centrale Huidige jaarlijkse productie 6 ton (-5 centrales / j) Auto s (5-6 miljoen/j, dubbel zoveel 5).5 kg neodymium per hybride( 34 miljoen auto s / j).5- kg lanthanum per hybrid ( 5-5 miljoen auto s/j) 9 g dysprosium per hybride (55. auto s /j) 7 kg lithium per elektrische auto car (,6 miljoen auto s /j) kg kobalt per elektrische auto (6 miljoen auto s/j) 5
6 4-5- HET AANBOD VAN METALEN 6
7 Copper ROI g/g 4-5- Dalende kwaliteit ertsen Ertskwaliteit in Australië GEVOLG: Meer energie (en materiaal) per kg metaal Bron: Mudd, De mineralogische barrière (Skinner) Energie voor winning metalen Based on Data from: Meadows, D., Randers, J., Meadows, D., Limits to Growth The 3-Year Update, Source: Meadows, D., Randers, J., Meadows, D., Limits to Growth The 3-Year Update, Koper ROI Makkelijk toegankelijke ersten worden schaars. current common rock & wind, best case common rock & PV, worst case RESULT: Diepere mijnen, mijnen in natuurgebieden, mijnbouw in de oceanen 7
8 4-5- De toekomst: de vraag naar metalen De toekomst: Het aanbod van metalen De opbouw van ontwikkelende landen zal de komende decennia doorgaan Producten worden steeds complexer Snel groeiende stijging van de vraag naar metalen voor de energietransitie Globalisering is eenmalige winst Kosten bulktranpsort nemen niet verder af: grenzen aan de groei van schepen/havens en toenemende kosten brandstof Grenzen aan het opschalen van mijnbouw projecten: kleinere vondsten, diepere ertslagen, terug naar ondergrondse mijnen? Efficientie opwerking nadert fysieke grenzen Is dit nu echt een probleem? Zijn voedsel, water en landgebruik niet veel belangrijker? Deze problemen zijn sterk met elkaar verbonden! (Graedel & van der Voet ) Metalen zijn niet alleen nodig om leuke gadgets te produceren: we hebben onze industriële capaciteit nodig om 9 miljard mensen van voedsel, energie en andere basisbehoeften te voorzien Oplossingen Laat het over aan de ingenieur: selecteer technologiën op basis van veelvoorkomende elementen substitutie (erts, element, component, technologie) dematerializatie van de levenscyclus (niet alleen het product) Vergroot het aanbod Zoeken naar ertslagen, mijnbouw in oceanen Recycling: Verlaagt de input van nieuw metaal Gebruik urban mines Ga toe naar closed loop business models Verminder de vraag naar metaal en producten autonoom S-curve Verlaat het groeiparadigma Wanneer kan recycling helpen? Voorbeeld: staal in China Recycling is een noodzakelijk onderdeel van een duurzaam materiaalgebruik Recycling kan een substantieel deel van de vraag voldoen wanneer: Groei in de vraag beperkt is Materialen in gecncentreerde vorm worden gebruikt en niet diffuus worden verspreid Wanneer de transportafstanden beperkt zijn Bron: Mingming Hu, PhD Thesis, CML, Leiden 8
9 4-5- Problemen voor recycling Logistieke problemen - Snel groeiende vraag en vertraging tussen productie en afval - hibernating stocks vergrootten vertraging (oude TVs, mobieltjes, mp3 spelers op zolder) - Lekkage naar de informele sector, export afval - Productie in een paar landen en gebruik over de hele wereld Technologische problemen - Dissipatief gebruik - Scheidingsproblemen (vermenging op atomaire schaall) - Metallurgie (combinatie van metals die anders is dan in de ertsen) Economische en milieu overwegingen - Kosten van inzameling vs de prijs van nieuw materiaal - Milieu-impact van gerecycled materiaal versus nieuw materiaal - raw material efficiency leads to lower recycling value Oplossingen efficiëntie & recycling zijn are essentiële ingredienten van de oplossing MAAR: alleen wanneer gecombineerd met economische incentives om de vraag te verlagen Nieuwe businessmodellen / belastingdruk van arbeid en BTW naar grondstofgebruik (en/of milieudruk we moeten gaan nadenken over prettige krimp scenarios 9
De kansen voor de Circulaire Economie - met oog op recycling - Ton Bastein
De kansen voor de - met oog op recycling - The Limits to growth Verscheen in 1972 Uitgangspunt: Één wereld Overshoot Exponentiële groei Actie (o.a.): Systeemveranderingen Resource efficiency Recycle Vervangen/Substitutie
Nadere informatieVERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND
VERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND Ing. Ed Smulders InterProAdvies Tilburg WATERWAYS Rijkswaterstaat, Provinces, Waterschappen (public) Value: EUR 10-100 bn RAILWAYS 1837 ProRail
Nadere informatieCirculair met E-Waste
Circulair met E-Waste Gemakkelijk Elektronica Recyclen Ernest de Weert Sims Metal Management Werelds grootste metaal recycler Beursgenoteerd in Australië 8,7 miljoen ton jaarlijks Wereldwijd beschikbaar
Nadere informatielezing door Dolf Hali voor de Probusclub Santpoort op 1 mei 2013 (de uitgesproken tekst volgt na dia 5)
lezing door Dolf Hali voor de Probusclub Santpoort op 1 mei 2013 (de uitgesproken tekst volgt na dia 5) 1. Politiek (nimby mentaliteit) 2. Onze heilige koe 3. Windturbines 4. Kernenergie Heilige koe Windturbines
Nadere informatieEnergie transitie. het grote plaatje. Prof.dr.ir. Vianney Koelman. Photo: Andrew Glaser
Energie transitie het grote plaatje Prof.dr.ir. Vianney Koelman Photo: Andrew Glaser Hoeveel kcal per persoon per dag moeten geproduceerd worden om onze samenleving draaiende te houden? a. 2 000 kcal b.
Nadere informatieWaar halen wij onze grondstoffen vandaan
Waar halen wij onze grondstoffen vandaan Bezoek VNO NCW 15 mei 2012 aan Smink Groep Jan Robert van Veen Environmental Consultancy Group B.V. www.envigroup.nl Environmental Consultancy Group B.V. Bureau
Nadere informatiePublicatieblad van de Europese Unie L 151/13
12.6.2012 Publicatieblad van de Europese Unie L 151/13 BIJLAGE IV Verslaglegging over recyclingrendementen voor lood-zuurbatterijen en -accu s 1. Voor lood-zuurbatterijen en -accu s die in het recyclingproces
Nadere informatieDe rol van thermische opslag voor systeemintegratie en voor stedelijke energievoorziening
De rol van thermische opslag voor systeemintegratie en voor stedelijke energievoorziening Wilfried Ivens (wilfried.ivens@ou.nl) Herman Eijdems (h.eijdems@mijnwater.com) René Verhoeven (r.verhoeven@mijnwater.com)
Nadere informatieDe club van Rome had toch gelijk!
De club van Rome had toch gelijk! Bernard Dam MECS, Chemical Engineering, Faculty of Applied Science, Delft University of Technology 11 november 2009 Delft University of Technology Challenge the future
Nadere informatieUmicore sluit de cirkel: Duurzaamheid werkt!
Umicore sluit de cirkel: Duurzaamheid werkt! Flanders Inland Shipping Network Johan Brusselaers 03/12/2012 Umicore s business approach We transformeren metalen in hoogtechnologische materialen. We gebruiken
Nadere informatieTabellen. Thermodynamica voor ingenieurs, Tabellen 1
abellen abel 1. De elementen (molaire massa s) abel 2. Soortelijke warmte c p (bij lage drukken 0 1 ) in.k abel 3. Soortelijke warmte c p an lucht abel 4. Van der Waals coëfficiënten* abel 5. Gemiddelde
Nadere informatieSociale economie en duurzame ontwikkeling, het koppel van de toekomst!?
Sociale economie en duurzame ontwikkeling, het koppel van de toekomst!? Inleiding door Bernard MAZIJN (Brussel, 28 mei 2013) Enkele kritische opmerkingen op het huidige transitiedenken Het behoud van het
Nadere informatieDeel 2. Basiskennis chemie
Deel 2. Basiskennis chemie Achteraan vind je een periodiek systeem van de elementen. Gebruik dit waar nodig. Vraag 21 Koolstofmonoxide (C) kan gesynthetiseerd worden door stoom met methaan (CH4 ) te laten
Nadere informatieBiomassa: brood of brandstof?
RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply
Nadere informatieTB141-E Introductie in Energie & Industriesystemen
TB141-E Introductie in Energie & Industriesystemen Oefententamen 1 Aanwijzingen: Lees de vragen vooraf door en deel de beschikbare tijd in voor beantwoording van de vragen. Dit tentamen beslaat 20 meerkeuzevragen
Nadere informatieVan I-PACE tot I-PACE: Jaguar Land Rover geeft aluminium tweede leven
02 april 2019, 09:00 (CEST) Van I-PACE tot I-PACE: Jaguar Land Rover geeft aluminium tweede leven Jaguar Land Rover begint aan de nieuwe fase van zijn circulaire strategie met de implementatie van een
Nadere informatieRisico's van blootstelling aan gevaarlijke stoffen in de vuurwerkbranche. - een initiërend onderzoek door en voor de sector-
To 4see consultancy Risico's van blootstelling aan gevaarlijke stoffen in de vuurwerkbranche - een initiërend onderzoek door en voor de sector- I. van der Putte, F. Arntz, J.W. Peters Buskruit 2 KNO 3
Nadere informatieDuurzaamheid begint bij jezelf! Alumni. 11 september 2012. jan.blom@keyknowledge.nl
Duurzaamheid begint bij jezelf! 11 september 2012 Alumni jan.blom@keyknowledge.nl Hoe oud is duurzaamheid?? Duurzaamheid is maar vijfentwintig jaar oud! 16 juni 1987: Gro Harlem Brundtland biedt haar rapport
Nadere informatieZA5470. Flash Eurobarometer 315 (Attitudes of European Entrepreneurs Towards Eco-innovation) Country Specific Questionnaire Belgium (Flemish)
ZA5470 Flash Eurobarometer 315 (Attitudes of European Entrepreneurs Towards Eco-innovation) Country Specific Questionnaire Belgium (Flemish) FL315 Attitudes of European entrepreneurs towards eco innovation
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19740 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19740 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kleijn, René Title: Materials and energy : a story of linkages Date: 2012-09-05
Nadere informatieCirculaire Economie. Urgentie en ongemakkelijke waarheden rond circulariteit Prof. Arnold Tukker Universiteit Leiden - CML en TNO
Circulaire Economie Urgentie en ongemakkelijke waarheden rond circulariteit Prof. Arnold Tukker Universiteit Leiden - CML en TNO Lineair Take make waste Planned obsolence Selling stuff Circulair: Lange
Nadere informatieMDS technologie. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, 6 maart 2014
MDS technologie Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, 6 maart 2014 Achtergrond Urban Mining Corp (UMC) Urban Mining Corp is een samenwerking tussen Fondel Urban Mining en de TU Delft De partijen werken al
Nadere informatieConstructieve Flexibiliteit. Rijk Blok
Constructieve Flexibiliteit Constructief Ontwerper Part Time Universitair Docent Constructief Ontwerpen Department for the Built Environment TU/e Eindhoven University of Technology Rotterdam Mysterieland
Nadere informatieHernieuwbare Energie na Frans Rooijers - directeur CE Delft
Hernieuwbare Energie na 2025 Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige
Nadere informatieVlaams afval- en materialencongres 6 april
Vlaams afval- en materialencongres 6 april Erik de Baedts Directeur NVRD President MWE Board member ISWA Strategisch omgaan met grondstoffen Nederlandse vereniging van gemeenten ogv afvalbeheer & reiniging
Nadere informatie1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen
achtergrond Afscheid van fossiel kan Klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Energie(on)zekerheid ook. Dat betekent dat een transitie naar een veel duurzamere economie noodzakelijk is. Het recept
Nadere informatieModelering en resultaten flexibele inzet van gemalen in PPSGen voor het project Slim Malen. Symposium Slim Malen. 14 maart 2019
Modelering en resultaten flexibele inzet van gemalen in PPSGen voor het project Slim Malen Symposium Slim Malen 14 maart 2019 Inhoud 1. Inleiding en doelstelling 2. Model en Scenario s 3. Modellering flexibele
Nadere informatieKritische materialen en de Nederlandse technologische industrie
Kritische materialen en de Nederlandse technologische industrie 1 Verkenning Kritische Materialen in de Nederlandse technologische industrie Vragen: Hebben bedrijven last van leveringsonderbrekingen? Zo
Nadere informatieCasus 3.5 Zeldzame aardmetalen
Casus 3.5 Zeldzame aardmetalen In hoofdstuk 3 van het boek wordt in het onderdeel Beschikbaarheid van grondstoffen aardolie als voorbeeld genomen. Onderzoekers hebben vastgesteld dat de nu bekende oliereserves
Nadere informatieKennisdeling: Duurzaamheid van vergistingsprocess
Kennisdeling: Duurzaamheid van vergistingsprocess Drs. Ing. F. Pierie Drs. L.J.M. Heijne Prof. Dr. A.J.M. Schoot Uiterkamp 6/14/2017 1 6/14/2017 2 Inleiding vergisting Onderdelen in de keten 6/14/2017
Nadere informatieKENNISMAKING MET UMICORE
KENNISMAKING MET UMICORE Kennismaking met Umicore CATALYSIS ENERGY MATERIALS PERFORMANCE MATERIALS RECYCLING 1 We zijn een materiaaltechnologie- en recyclagegroep op wereldschaal. We richten ons op toepassingen
Nadere informatieKinderopvang in transitie. Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014
Kinderopvang in transitie Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014 Conclusies Ingrijpende maatschappelijke verandering vraagt aanpassing Transities leiden tot onzekerheid, spanning en afbraak Omgaan met transities
Nadere informatiePraktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse
Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse Frank Pierie Onderzoeker Hanzehogeschool Groningen 3/30/2017 1 Agenda 1. Introductie
Nadere informatieNaar een nieuwe industrialisering van en voor de metaalsector. Een kringloopeconomie binnen de context van duurzame ontwikkeling.
Naar een nieuwe industrialisering van en voor de metaalsector. Een kringloopeconomie binnen de context van duurzame ontwikkeling. Bernard MAZIJN Instituut vóór Duurzame Ontwikkeling vzw Universiteit Gent
Nadere informatieDuurzame energie De Wereld, Nederland en Nieuwegein
Duurzame energie De Wereld, Nederland en Nieuwegein Gert Jan Kramer Politiek Café Energietransitie, Nieuwegein, 5 juni 2019 Inhoud / onderwerpen Het Klimaat; Energie en Klimaat Het Politieke Klimaat rond
Nadere informatieEnergie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra.
Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra www.ecn.nl energiegebruik Alarmerende stijging energiegebruik klimaatproblemen duurzame energievoorziening noodzakelijk Ambitieus &
Nadere informatieZonnestroom en windstroom Samen meer
Zonnestroom en windstroom Samen meer Van niche naar impact Wim Sinke -- Peter Eecen Perslunch ECN Amsterdam, CASA 400 2 juni 2015 www.ecn.nl Structuur Context klimaat + economie Uitzicht op 2050 Wind Technologie,
Nadere informatieWereldlezing Nutriëntneutraal als ideaal in de circulaire economie. Van dead end naar kringloop in de waterketen
Wereldlezing Nutriëntneutraal als ideaal in de circulaire economie Van dead end naar kringloop in de waterketen Jan Weijma Wageningen University & Research Sub-department of Environmental Technology 1
Nadere informatieWATERSTOF DC IN SMART MULTI COMMODITY GRID S
4 april 2019 dr.ir. ing. Sander Mertens WATERSTOF DC IN SMART MULTI COMMODITY GRID S Even voorstellen De Haagse Hogeschool 26.000 studenten uit 140 landen 1.900 medewerkers 25 lectoren toegepast onderzoek
Nadere informatieWereldvoedselvoorziening en mondiale voedselzekerheid als uitdaging
Wereldvoedselvoorziening en mondiale voedselzekerheid als uitdaging Prof. Dr Ir Rudy Rabbinge Universiteitshoogleraar Duurzame Ontwikkeling & Voedselzekerheid, Wageningen UR Debatreeks De toekomst van
Nadere informatieSlide. Tata Steel. ETS en Innovatie. Hans Kiesewetter / Tilly de Bie
Tata Steel Slide ETS en Innovatie Hans Kiesewetter / Tilly de Bie Tata Steel Slide 2 Deze presentatie verschilt van de getoonde presentatie op de netwerkdag: Het bruggetje van Heineken naar Tata Steel
Nadere informatieDuurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs
Duurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie Nelo Emerencia, Speerpuntmanager Onderwijs & Innovatie Utrecht, 9 februari 2012 DAS Docentenconferentie
Nadere informatiePublicatieblad van de Europese Unie L 151/9
12.6.2012 Publicatieblad van de Europese Unie L 151/9 VERORDENING (EU) Nr. 493/2012 VAN DE COMMISSIE van 11 juni 2012 houdende nadere bepalingen voor de berekening van de recyclingrendementen van de recyclingprocesssen
Nadere informatieINVESTEREN IN. Strategische Metalen
INVESTEREN IN Strategische Metalen Neodium Neodium BVBA werkt nauw samen met een van de grootste leveranciers van strategische metalen in Europa. In tijden van crisis, inflatie, politieke instabiliteit
Nadere informatieStandaardcondities FAAS
Universiteit Utrecht Faculteit Bètawetenschappen Departement Scheikunde Scheikunde Practicum R.J. Baars, J.J. Hermans juli 29 Zilver Ag 328.683 nm (primaire lijn) lucht/acetyleen, 4 L/h, 7 mm -5 mg/l.2542
Nadere informatieGrondstoffenbeheer in en buiten het bedrijf
Grondstoffenbeheer in en buiten het bedrijf Design for Recycling, substitutie en Closed Loop Supply Chains vrijdag 23 november 2011 Kivi Niria Jaarcongres ir. J.-H. Welink, ww.duurzaamgrondstoffenbeheer.nl,
Nadere informatieGreen IT. Duurzaam Middelbaar Beroeps- Onderwijs
Green IT Rob de Vrind Duurzaam Middelbaar Beroeps- Onderwijs We hebben een prachtige wereld waar we zuinig op moeten zijn Kijk maar hoe mooi de wereld is Kijk maar hoe mooi de wereld is Kijk maar hoe mooi
Nadere informatieDE GRENZEN VAN HET LAND
DE GRENZEN VAN HET LAND DR. WIETEKE (LOUISE) WILLEMEN ASSISTANT PROFESSOR IN GEO-INFORMATION FOR ECOSYSTEM SERVICES NASA http://richiecarmichael.github.io/sat/index.html Mijn route Geo-onderzoek voor
Nadere informatieUitdagingen op het vlak van recyclage in een geglobaliseerd Europa
Uitdagingen op het vlak van recyclage in een geglobaliseerd Europa Mathieu BERTHOUD - COO SITA NEWS SITA NEWS I 1 Grondstoffen worden steeds schaarser met een toenemende nood tot spaarzaamheid en recyclage
Nadere informatieDe transitie naar duurzaam materialenbeheer. Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) 30 Augustus 2011
De transitie naar duurzaam materialenbeheer Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) 30 Augustus 2011 Uitputting van niet-hernieuwbare grondstoffen Gelijkaardig probleem voor uitputting van fosfaatvoorraden
Nadere informatieDeze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:
van Tata Steel IJmuiden B.V. Wenckebachstraat 1 1951 JZ Velsen-Noord Nederland Locatie waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Preparatie a IJzererts Preparatie t.b.v. IVN 1009,
Nadere informatieING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 12 november 2015 Sectorcommentaar Metaal en mijnbouw Door Marina Hagoort, beleggingsanalist van het ING Investment Office In dit rapport vindt u onze vooruitzichten
Nadere informatieDE REKENING VOORBIJ ons energieverbruik voor 85 % onzichtbaar
DE REKENING VOORBIJ ons energieverbruik voor 85 % onzichtbaar Drie scenario s bestaande technologie Netgebonden Infrastructuur: elektriciteit en warmte (gas) Actuele gegevens van 2012 vertaald naar 2035
Nadere informatiegelijk aan het aantal protonen in de kern. hebben allemaal hetzelfde aantal protonen in de kern.
1 Atoombouw 1.1 Atoomnummer en massagetal Er bestaan vele miljoenen verschillende stoffen, die allemaal zijn opgebouwd uit ongeveer 100 verschillende atomen. Deze atomen zijn zelf ook weer opgebouwd uit
Nadere informatieDe markt lost altijd alles op, niks aan de hand?
Metaalschaarste: een ontnuchterend perspectief Materiaalschaarste: bedreiging of kans voor Nederland? 12 november 2009 andre.diederen@tno.nl Slide 1 Schaarste is natuurlijk van alle tijden. Maar een belangrijk
Nadere informatieBeleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu
Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem
Nadere informatieAfnemend aardolieaanbod voor 2020? De Rode Hoed, 20 januari 2007, Amsterdam
Afnemend aardolieaanbod voor 2020? De Rode Hoed, 20 januari 2007, Amsterdam Het aardolietijdperk 1 vat = 159 liter Peak oil drijvende kracht in energiebeleid? Verwachtingen productie goedkope aardolie
Nadere informatieULCOS, Ultra Low CO 2 Steelmaking. Koen Meijer, TATA Steel
ULCOS, Ultra Low CO 2 Steelmaking Koen Meijer, TATA Steel ULCOS, Ultra Low CO 2 Steelmaking Het ULCOS project Het ULCOS project is een initiatief van de Europese staalindustrie Doel: 50% reductie van CO
Nadere informatiePraktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse
Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse Frank Pierie Onderzoeker Hanzehogeschool Groningen 2/14/2017 1 Agenda 1. Introductie
Nadere informatieProducten en Diensten. Versie: 2016-2
Producten en Diensten Versie: 2016-2 Inhoudsopgave 1 Toelichting 3 2 Oppervlaktewater 4 2.1 Monsterneming 4 2.2 Veldmetingen 4 2.3 Chemisch onderzoek 5 2.4 Continue metingen on-site 6 2.5 Bacteriologisch
Nadere informatieRoerige tijden in de wereld van koelen en verwarmen. Ir. Erik J. Hoogendoorn, ENGIE Refrigeration
Roerige tijden in de wereld van koelen en verwarmen Ir. Erik J. Hoogendoorn, ENGIE Refrigeration Even voorstellen Inhoud Koudemiddelen Energie transitie Even voorstellen Introductie Erik Hoogendoorn Manager
Nadere informatieHoe snel verandert de energiemarkt?
Hoe snel verandert de energiemarkt? Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige
Nadere informatieTHEORIE UIT EXPERIMENTEN TABELLEN SCIENCE / NATUURKUNDE / SCHEIKUNDE
THEORIE UIT EXPERIMENTEN ONDERBOUW TABELLEN SCIENCE / NATUURKUNDE / SCHEIKUNDE TABEL 1 DICHTHEID (bij 25 C) gram per cm 3 = g cm -3 aardgas 0,00076 alcohol 0,8 aluminium 2,7 broom 3,1 butagas 0,0024 eikenhout
Nadere informatieElektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto
Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in
Nadere informatieEconomische perspectieven voor waterstof invloed van elektriciteits- en gasmarkt en klimaatbeleid
Economische perspectieven voor waterstof invloed van elektriciteits- en gasmarkt en klimaatbeleid 1 Machiel Mulder Hoogleraar Regulering Energiemarkten Bijeenkomst Energietransitie & Waterstof Noordelijke
Nadere informatieStaal heeft de cirkel rond : de Circulaire Economie. Frank Maatje : Bouwen met Staal Bauke Bonnema: Tata Steel Bouw
Staal heeft de cirkel rond : de Circulaire Economie Frank Maatje : Bouwen met Staal Bauke Bonnema: Tata Steel Bouw 1 Uitdagingen Sustainable Development 1950 2.5 billion 2011 7 billion 2050 9 billion World
Nadere informatieEnergy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem. Frans Rooijers - directeur CE Delft
Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en
Nadere informatieNet voor de Toekomst. Frans Rooijers
Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen
Nadere informatieSolepura is gelegen in de Noord centrale provincie van Sri Lanka, ruim 3 uur rijden vanaf vliegveld Colombo naar het Noorden.
Waterzuivering regio Solepura, Sri Lanka Solepura is gelegen in de Noord centrale provincie van Sri Lanka, ruim 3 uur rijden vanaf vliegveld Colombo naar het Noorden. In mei 2012 ging Father Ajith Rohan
Nadere informatieEnergievoorziening Rotterdam 2025
Energievoorziening Rotterdam 2025 Trends Issues Uitdagingen 9/14/2011 www.bollwerk.nl 1 Trends (1) Wereld energiemarkt: onzeker Toenemende druk op steeds schaarsere fossiele bronnen Energieprijzen onvoorspelbaar,
Nadere informatieInhoud presentatie. Verbeteren leveringszekerheid grondstoffen en halffabricaten
MILIEU EN ENERGIE BIJEENKOMST VOORJAAR 2016 Verbeteren leveringszekerheid grondstoffen en halffabricaten 8-4-2016 I 1 FME is de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie (TI) De bedrijvigheid
Nadere informatieVraag en Aanbod in de Goudmarkt
Vraag en Aanbod in de Goudmarkt Beleggen in goud is een populair onderwerp sinds de financiële crisis zijn intrede heeft gedaan. In 2011 bereikte de goudprijs een all time high van $1900 per troy ounce.
Nadere informatieOnderbouwing van de duurzaamheid van staalconstructies = Large Valorisation on Sustainability of Steel Structures CASE STUDIES
Onderbouwing van de duurzaamheid van staalconstructies = Large Valorisation on Sustainability of Steel Structures CASE STUDIES November 2014 Agenda 12/10/2014 2 12/10/2014 3 Scope van de studie Doel: vergelijk
Nadere informatieUmicore s business approach
Batterij Recyclage bij Umicore Materiaal van hernieuwbare energiebronnen, 1 april 2014 Umicore s business approach 2 We transformeren metalen in hoogtechnologische materialen. We gebruiken onze knowhow
Nadere informatieDe potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie
De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie Technologische kansen voor de Nederlandse industrie Diepe geothermie heeft vele voordelen Characteristics Geothermal Geothermal
Nadere informatieToekomst agri & foodsector. Dirk Duijzer, directeur Food en Agri
Toekomst agri & foodsector in Neder Dirk Duijzer, directeur Food en Agri Agenda Nieuwe situatie na crisis 2007 Wereldbevolking, economie, voedsel Nederse positie niet vergelijkbaar Opgave voor het wereldwijde
Nadere informatieTon Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur
Geïntegreerde netwerken en knooppunten: veranderingen in de maatschappij Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur Project uitwerking en planvoorbereiding Advies verkenningen Onderzoek duurzame stedenbouw
Nadere informatieMARAS Material Recycling and Sustainability. Executive Summary. Kwantificering kritische (grond )stoffen. in E waste producten.
Executive Summary Kwantificering kritische (grond )stoffen in E waste producten Verkenning kritische grondstoffen in Groot Witgoed, Verlichting, Printplaten, CRT TV s, Mobiele telefoons en Batterijen 12
Nadere informatieAlgemene en Technische Scheikunde
Algemene en Technische Scheikunde Naam en voornaam: Examennummer: Reeks: Theorie: Oefeningen: Totaal: 1A 2A 3B 4B 5B 6B 7B 8B 1B 2B 3A 4A 5A 6A 7A 8A 1 1 H 1.008 2 He 4.003 2 3 Li 6.941 4 Be 9.012 5 B
Nadere informatieEuropa: Uitdagingen? Prof. Hylke Vandenbussche Departement Economie- International Trade 26 April 2018 Leuven
Europa: Uitdagingen? Prof. Hylke Vandenbussche Departement Economie- International Trade 26 April 2018 Leuven America First! Wat is het potentiële banenverlies voor België en Europa? VIVES discussion paper
Nadere informatieLes De productie van elektriciteit
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les De productie van elektriciteit Werkblad Doe de stekker in het stopcontact en je hebt licht, geluid, beeld, beweging... Allemaal dankzij elektriciteit. Maar waar komt dat
Nadere informatieGlas-Glas panelen, de nieuwe standaard voor PV. Paul de Jong 16 april 2015
Glas-Glas panelen, de nieuwe standaard voor PV Paul de Jong 16 april 2015 Inhoud Achtergrond EXASUN Visie Technologie gericht op extreme betrouwbaarheid Waarom glas-glas? Waarom MWT? BLACK GLASS X60-BG285
Nadere informatie5 Formules en reactievergelijkingen
5 Formules en reactievergelijkingen Stoffen bestaan uit moleculen en moleculen uit atomen (5.1) Stoffen bestaan uit moleculen. Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen. Een molecuul is een groepje
Nadere informatieEen overzicht van de hernieuwbare-energiesector in Roemenië
Een overzicht van de hernieuwbare-energiesector in Roemenië Roemenië ligt geografisch gezien in het midden van Europa (het zuidoostelijk deel van Midden-Europa). Het land telt 21,5 miljoen inwoners en
Nadere informatieKomt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010
Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010 Cutting Energy Related CO 2 Emissions Baseline Emissions 62 Gt BLUE Map Emissions 14 Gt 2030 Key aspects
Nadere informatieWind Werkt ook in 2050
Wind Werkt ook in 2050 Prof.dr. Gerard van Bussel TU Delft, leerstoel windenergie Delft University of Technology Challenge the future Wind Werkt 10 GW Sinds 1990: groei van 30%/jr Europa leidend vanaf
Nadere informatieIn het oog van de orkaan: waar staat u?
In het oog van de orkaan: waar staat u? Jan Rotmans, RDM-campus 28 november 2012 www.twitter.com/janrotmans !!"#!$#%#&!&'#(!'&!)*+,#-.!%/&!%#-/&+#-'&0!!!!!1//-!'&!##&!%#-/&+#-'&0!%/&!)*+,#-.#&!!!!!!!!!!2#-1/&!3#-4/0#&!
Nadere informatieWaarom voor sommige stoffen geen woongrond bestaat en waarom schone grond industriegrond kan zijn.
Waarom voor sommige stoffen geen woon bestaat en waarom schone industrie kan zijn. Onder het Bsb-regime wordt bij de toetsing van een depotkeuring conform VKB 1001 per gemeten stof bekeken waar het gemiddelde
Nadere informatieKieming en. Jilt Sietsma. groei in metalen
Kieming en Jilt Sietsma groei in metalen 1 Metalen 2 METALEN STRUCTUUR microstructuur 0,5 nm 26 mei 2010 atomaire structuur Delft University of Technology 3 Challenge the future Metaal maken processing
Nadere informatieGroene ICT en Duurzame ontwikkeling: Meters maken in het HO. 31-1-2013 Groene ICT en Duurzame ontwikkeling
: Meters maken in het HO Visie ICT groeit, ongecontroleerd, in een ijzingwekkend tempo. In hetzelfde tempo groeit onze afhankelijkheid, ongecontroleerd. Dit levert een enorm spanningsveld waarvan weinig
Nadere informatieKetenemissies hernieuwbare elektriciteit
Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit Notitie Delft, april 2010 Opgesteld door: G.J. (Gerdien) van de Vreede M.I. (Margret) Groot 1 April 2010 3.150.1 Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit 1 Inleiding
Nadere informatieVANG Van Afval Naar Grondstof
Afval is een keuze VANG Van Afval Naar Grondstof Regionaal Symposium Grondstoffen in Afvalland? Dinteloord, 15 april 2015 Maarten Goorhuis Senior beleidsmedewerker Koninklijke NVRD Koninklijke NVRD Vereniging
Nadere informatieTitle slide Arial bold 33pt
Date Arial bold 16pt Title slide Arial bold 33pt Subtitle Arial bold 18pt Burj Dubai 2 Ontwikkelingen in de Staalindustrie Verschuiving economische macht Globalisatie Beschikbaarheid grondstoffen Consolidatie
Nadere informatieNederland importland. Landgebruik en emissies van grondstofstromen
Nederland importland Landgebruik en emissies van grondstofstromen Vraagstelling en invulling Welke materiaalstromen naar en via Nederland veroorzaken wereldwijd de grootste milieudruk? Klimaat, toxische
Nadere informatieCARBON FOOTPRINT ANALYSE
CARBON FOOTPRINT ANALYSE Carbon Footprint Analyse voor het hergebruik van automotive Li-ion batterijen voor de opslag van hernieuwbare energie Marlies Meijer-Willems ARN Bart in t Groen DNV-GL ARN is het
Nadere informatieCONNECT2025. Theo Ockhuijsen (Innovatie Express & BIMpuls )
Theo Ockhuijsen (Innovatie Express & BIMpuls ) De impact van techniek op weg naar 2025 Voor een Nederland dat mee voorop loopt Zes toekomstthema s Mensenwerk oud naast nieuw De stad Nederland op zoek naar
Nadere informatieThermische Centrales voor Elektriciteit College TB142Ea, 12 mei 2014
Thermische Centrales voor Elektriciteit College TB142Ea, 12 mei 2014 Dr.ir. Gerard P.J. Dijkema E.On kolencentrales, Maasvlakte, Rotterdam. G.P.J. Dijkema 5 mei 2014 Faculty of Technology, Policy and Management
Nadere informatieDe ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
Nadere informatieDr. J.M.H. Huynen. Dr. J.M.H. Huynen KIVI-EL Utrecht, 22 januari
KIVI-EL Utrecht, 22 januari 2019 1 Overzicht Introductie en historie Energiebeleid Grootschalige opslag Pumped Hydro Storage: O-PAC Financiële aspecten Socio-economische effecten Actualiteit 2 Coo Trois
Nadere informatiefax 09/ Laboratorium voor Toegepaste Geologie en Hydrogeologie UNIVERSITEITGENT. Geologisch Instituut Krijgslaan 281, S8 B-9000 Gent
UNVERSTETGENT Labratrium vr Tegepaste Gelgie en Hydrgelgie ECONOMSCHE PRE-EVALUATE VAN MNERALJSATES N BOORKERNEN VAN HET MASSEF VAN BRABANT Tabellen en figuren Gelgisch nstituut Krijgslaan 281, S8 B-9
Nadere informatie