Het leesdossier of de leesportfolio

Transcriptie

1 1 Het leesdossier of de leesportfolio Leerdoelen 1 Litertuur Tekstkeuze en leeservring eschrijven, evlueren en documenteren. Tekstervrend en -estuderend lezen. c d e Informtie verzmelen en verwerken. Bij deze ctiviteiten de gepste leesstrtegieën geruiken. Doelewust gegevens, egrippen en werkwijzen hnteren om de tken hieroven uit te voeren. 2 Lezen Beoordelend niveu: onekend puliek of onekende leeftijdgenoten. De geschikte leesstrtegie kiezen nrgelng vn leesdoel en tekstsoort, en ze toepssen. 3 Schrijven Beoordelend niveu + onekend puliek. Bij de plnning, uitvoering vn en reflectie op de schrijftken enkele strtegieën kunnen toepssen. Leerinhouden c d e Leesdossier of leesportfolio. Literire teksten (proz, poëzie, podiumkunsten) uit heden en verleden interpreteren, nlyseren en evlueren. Drij vernden kunnen leggen innen en tussen teksten, tussen teksten en het rede socil-culturele veld, tussen tekst en uteur, tussen teksten en hun multimedile omgeving. + Verslg uitrengen over eigen leeservringen en deze toetsen n ndere interpretties en wrdeoordelen. Geruik vn informtieknlen: iliotheek en meditheek, internet en digitle informtieknlen, krnt en tijdschrift, rdio- en tv-progrmm's, literire ctuliteit... Zie Lezen. Begrippen ls perspectief, genre, personge, themtiek, plot, romn, kortverhl, motief, spnning, symoliek, klnk en rijm, vers, strofeouw, eeldsprk, humor, enscenering, hndeling, diloog, verfilming, trgedie, komedie. Fictionele teksten (cf. litertuur). Niet-fictionele teksten: informtieronnen, recensie, niet-specilistische of toegnkelijke wetenschppelijke teksten, reisverslg. Oriënterend, intensief en zoekend lezen. Tekstsoorten zols: - verslgen. - gedocumenteerde ergumenteerde teksten: recensie en leesdossier. De volgende vrdigheden: - eigen schrijfdoel(en) eplen. - edoeld puliek eplen. - tekstsoort eplen. - voorkennis inzetten.

2 2 4 Spreken Beoordelend niveu + onekend puliek. Bij de plnning, uitvoering vn en reflectie op de spreek- of gesprekstken enkele vrdigheden kunnen toepssen. - gericht informtie zoeken, ordenen en verwerken. - logische tekstopouw creëren met ndcht voor inhoudelijke en functionele relties. - eigen tekst reviseren. - inhouds- en vormconventies vn de tl verzorgen. - ly-out verzorgen. - correct citeren (ronvermelding). - geruikmken vn ICT. Tekstsoorten zols: - gedocumenteerde informtie presenteren. - verslg uitrengen vn lectuur. - stndpunten/meningen uiteenzetten en motiveren in een discussie. - gevoelens in een gepst register uitdrukken. - persoonlijke ervringen presenteren. De volgende vrdigheden: - eigen spreek- en gespreksdoel(en) eplen. - zich een eeld vormen vn het puliek. - voorkennis inzetten. - nrgelng vn de spreek-, gespreksdoel(en) en het puliek: gericht informtie selecteren en in een duidelijke vorm verwoorden. tlgeruik npssen. inhoudelijke en functionele relties tussen tekstonderdelen vststellen en verwoorden. visuele informtie geruiken. onderscheid mken tussen hoofden ijzken. non-verl gedrg inschtten en inzetten. - gespreksconventies hnteren om gesprekken te eginnen, te onderreken, gnde te houden en f te sluiten. - feiten en opinies, rgumenten en conclusies herkennen en nrengen. - dequt regeren op de inreng vn de gespreksprtner(s). Zols u in de hndleiding kunt lezen (zie 1.2, punt D), heen wij er om llerlei redenen voor gekozen om lles in vernd met het leesdossier of -portfolio (eide termen komen in de verschillende leerplnnen voor) op de methodesite vn Focus 6 te pltsen. Zo kunt u lles op mt mken vn uw leerlingen en volgens de principes vn uw vkgroep en leerpln.

3 3 * De onderstreepte, vette termen in de tekst hieronder verwijzen nr prte documenten op de site. 1 Wt? Het leesdossier of -portfolio is in feite een verzmelmp wrin een reeks tken i.v.m. huislectuur geundeld worden. De volgende zken zijn er (per grd) in terug te vinden: 1 De leesverslgen (cht literire teksten per grd). 2 De leesutoiogrfie, die ij voorkeur gemkt wordt in de eerste helft vn het vijfde jr. 3 Het (eind)lnsverslg, dt uitgewerkt wordt n het einde vn het zesde jr. Eventueel kn er n het einde vn het vijfde of n het egin vn het zesde jr nog een tussenlns worden gemkt. Smen geven deze tken een eeld vn de leeservringen vn de leerlingen, vn de evolutie erin en vn hun literire competentie. De term huislectuur is eigenlijk niet zo gelukkig, ngezien de leerlingen ook v. een toneelof cretvoorstelling, een poëzievond of zelfs een film mogen ehndelen in plts vn een oek (v. ij ernstige dyslexie). In principe kn de vkgroep trouwens eslissen nonfictie in de leeslijst op te nemen die v. nsluit ij een epld ehndeld them of ij een eplde periode. 2 De sisdoelen Twee zken stn ij huislectuur voorop: de leerlingen ertoe stimuleren plezier te vinden in de omgng met literire werken. de literire competentie verhogen. Jongeren zeggen doorgns wel dt ze grg lezen, mr dt de verplichte lectuurlijst en de vele schrijf- en opzoektken veel zo niet lles verpesten. Het komt er dus op n een goed evenwicht te vinden tussen wt ijdrgt tot hun literire ontwikkeling en wt hen kn oeien en stimuleren. Te uitgereide opdrchten zdelen u ovendien op met enorm veel vereterwerk. Welke literire competenties komen ij de huislectuur onder meer n od? Persoonlijke leeservringen verwoorden. Een eigen oordeel formuleren en dit confronteren met dt vn nderen (v. met een uittreksel op internet of een krntenrecensie). Reflecteren op de evolutie in de persoonlijke smk. Een literire tekst nlyseren en interpreteren. Al ehndelde literire egrippen toepssen. De tekst situeren innen een reder mtschppelijk en historisch kder. Vergelijken met een nder gelijkrdig werk of met de filmversie. Documenttie in vernd met de tekst, uteur of periode verzmelen en verwerken. De literire tekst cretief verwerken. Bovendien wordt de leesvrdigheid evorderd en moeten de leerlingen hun ideeën helder, ordelijk en correct verwoorden, schriftelijk mr eventueel ook mondeling. Verder moeten ze zelfstndig n de slg en kn gedcht worden n groeps- of projectwerk. 3 Het leerproces

4 4 Het ccent ligt ij de opdrchten niet lleen op het product, mr ook op het proces. Hoe geeurt dit? c De oriënttie Voor de leerlingen n de slg gn, moeten ze zich oriënteren op hun tk en een weloverwogen en gemotiveerde keuze mken vn de literire teksten. De voorereiding en uitvoering De leerlingen lezen, eluisteren en/of ekijken de literire tekst, documenteren zich, zoeken een en nder op en entwoorden de vrgen. Tijdens deze fse kn een gesprek georgniseerd worden om n te gn hoe het stt met de vorderingen. U kunt ook v. op geregelde tijdstippen een progressieve leesopdrcht (zie het prte document op de site) opleggen. De leerlingen rengen dn het oek dt ze n het lezen zijn, nr school mee. In de kls vullen ze een opdrchtformulier in, zodt u een idee krijgt vn de vooruitgng en eventueel kunt ijsturen. Niet zelden mken de leerlingen verkeerde keuzes (te clichémtig i.v.m. ijvooreeld het vertelstndpunt of ruimte en tijd: te lgemeen ij ijvooreeld de schrijfstijl). An de hnd vn deze opdrcht kunnen we ze helpen originelere en ewustere keuzes te mken in vernd met wt zij leuk vonden n het oek. De reflectie Op het einde reflecteren de leerlingen op hun werkwijze en het resultt. Op het fgewerkte leesdossier kn ovendien nog gereflecteerd worden tijdens een (mondeling) proefwerk. Zowel in de leesutoiogrfie ls het lnsverslg reflecteren de leerlingen eveneens op de ontwikkeling vn hun literire smk en de vorderingen in hun literire competentie. De leerkrcht heeft ij dit lles een ijzondere tk: hij/zij moet de leerlingen egeleiden ij hun keuze en het leerproces, hen stimuleren en op weg helpen, erop toezien dt er voldoende vritie en groei is ij de smenstelling vn de persoonlijke leeslijst Enkele tips: - Het eginniveu vn uw leerlingen kent u vn vorig jr of verneemt u vn uw colleg vn het vijfde jr. - Geef in het egin vn het jr wt uitleg over de voorgestelde oeken, met specile ndcht voor die werken wrvn u weet dt veel leerlingen ze grg lezen. Verklr u ltijd ereid om leerlingen te helpen die individueel leesdvies wensen. - Vrg n de leerlingen of ze tips heen voor elkr. U kunt in de kls ook een prikord geruiken of een plek voorzien op het elektronisch leerpltform wrop de leerlingen n elkr leessuggesties kunnen doen: ze geven kort het them, het genre en hun motivtie. Elders verwijzen we nr wesites die leestips evtten. - Het is hndig om de leerlingen in het egin vn het schooljr te vrgen een ccount n te mken ij v. Google Docs, zodt het uitwisselen en redigeren vn documenten vlot verloopt. Zo kunt u wnneer nodig ook tussentijds feedck geven. - Omdt schrijfvrdigheid ook een elngrijke competentie is, is het niet ongewoon om de leerlingen voor (ijn) lle oeken een recensie te lten schrijven. Hoewel er in dit scenrio minder vritie in de werkvormen is, stelt het de leerkrcht wel in stt eter de progressie in schrijfvrdigheid te egeleiden en te evlueren, voorl dn in klssen die zwk zijn hierin. Heel elngrijk is dt u de tken in vernd met het leesdossier goed op tijd opgeeft. De timing kunt u het est l in septemer vstleggen voor het hele schooljr. U geeft dn ook l de precieze opdrchten voor het eerste of de eerste twee oeken. Die voor de volgende moeten de leerlingen minstens een mnd voorf kennen. Leg tegelijk uit hoe een en nder

5 5 geëvlueerd wordt. Zo kunnen ze nooit klgen dt ze te weinig tijd hdden of dt ze iets niet wisten. 4 Het leerproces Trditioneel mken de leerlingen een schriftelijke oekespreking, die door de leerkrcht wordt eoordeeld. Drn volgt eventueel nog een kort gesprek. Er zijn ook lterntieven: U overhoort iedereen mondeling. Bij de evlutie vertrekt u vn wt de leerlingen tijdens dit gesprek vertellen en u pst dit cijfer innen een eplde mrge n op sis vn hun schriftelijke tk. Terwijl u iemnd op de rooster legt, zijn de ndere leerlingen n de hnd vn een studiewijzer zelfstndig ezig met een epld hoofdstuk uit Focus 6. Er worden een ntl leeskringen gemkt die estn uit vier of vijf leerlingen die hetzelfde oek lezen. Ze mken fzonderlijk een leeservringsverslg en eventueel ook een verwerkingsopdrcht, mr het elngrijkste voor de evlutie is het groepsgesprek: De leerlingen stellen eerst n elkr twee of drie vrgen over de inhoud. Drn stelt u nog een reeks vrgen over de inhoud, hun leeservring en persoonlijk oordeel. De evlutie geeurt zols ij () of u kunt de leerlingen elkr lten eoordelen. De nietetrokken leerlingen werken zelfstndig n een hoofdstuk uit Focus 6 (v. een leesoefening) terwijl u met deze groep ezig ent. Enkele vooreelden vn oeken die hiervoor goed in nmerking komen: 1. Bernlef, J.: Hersenschimmen 2. Brijs, Stefn: De engelenmker 3. Dorrestein, Rente: Een hrt vn steen 4. Giordno, Polo: De eenzmheid vn de priemgetllen 5. Grunerg, Arnon: Tirz 6. Hrris, Roert: Lustrum 7. Hermns, Willem Frederik: De donkere kmer vn Dmokles 8. Hosseini, Khled: Duizend schitterende zonnen 9. Jpin, Arthur: Een schitterend gerek 10. Plmen, Connie: De vriendschp 11. Remrque, Erich Mri: Vn het westelijk front geen nieuws 12. Sonnino, Pier: Zo ws het. Een Itlinse fmilie in Auschwitz 13. Vereke, Annelies: Slp! 14. Westermn, Frnk: El Negro en ik 15. Wolkers, Jn: Turks fruit c d e f Drie of vier leerlingen lezen hetzelfde oek en houden een presenttie voor de kls (zie hoofdstuk 1.3). Drij vergelijken ze het v. ook met de filmversie, mken ze een triler Drie of vier leerlingen lezen hetzelfde oek en spelen twee of drie elngrijke of oeiende scènes eruit n. U evlueert zowel de schriftelijke tk ls de cretieve verwerking. De leerlingen lezen hun ltste of ltste twee oeken voor het mondeling exmen. Ze geven voor de exmens eginnen, enkel een leeservringsverslg f met de sisgegevens. De leerlingen geven een mondelinge toelichting n de hnd vn een spiekriefje, wrop v. een mindmp stt vn het oek.

6 6 g U geeft enkel een cretieve opdrcht, schriftelijk en/of mondeling, individueel of in groep (v. een wesite of logoek mken, een tentoonstelling voor de open dg). U overhoort de leerlingen ook individueel of in groepjes over hun oek. 5 De evlutie De mnier wrop u oordeelt, hngt f vn de gegeven opdrchten en kn het est geeuren in overleg met de colleg s vn de vkgroep. Het ccent ligt in elk gevl op de ontwikkeling vn de literire competentie. Als u verschillende componenten wilt integreren, dn geeft u het est prte cijfers. Twee vooreelden: U geeft v. 30 punten voor het niveu vn de literire verwerking en 10 punten voor de verwoording (schrijfvrdigheid). U geeft v. 30 punten voor litertuur en 10 punten voor de kwliteit vn de ngespeelde scènes (spreekvrdigheid). Wnneer de opdrchten de persoonlijke verwerking en cretiviteit ccentueren, kn de eoordeling volledig schriftelijk geeuren. Eventueel volgt er nog een kort gesprek wrin u doelgerichte vrgen stelt. Zijn de tken vn die rd dt leerlingen ntwoorden kunnen vinden op het internet, dn is een persoonlijk gesprek noodzkelijk. Ook ls u de ehndelde literire tekst niet zelf het gelezen, gehoord of gezien, kunt u nog ltijd degelijke vrgen stellen. Enkele vooreelden: Met welk personge kun je je het meest identificeren? Wrom? Met welk personge sympthiseer je het meest? Wrom? Wt is het kernproleem vn het oek? Zou jij in die situtie ook gehndeld heen zols de hoofdfiguur? Wrom (niet)? Zou je de personges kunnen indelen in twee groepen, wrvn de tweede estt uit ntgonisten? Leg uit. Wt is volgens jou de elngrijkste/este/zwkste scène? Leg uit. Vind je het oek niet te lng? Zijn er overodige scènes? Wie vertelt dit verhl? Stel dt je het door de ogen vn zou zien, welke zken zouden er zol nders zijn? Wt vond je vn het einde? Houd je vn een open einde? Vond je het niet voorspelr? Hoe ctueel vind je het oek? Geef twee gemotiveerde rgumenten voor en twee tegen het oek. Hoe is de wereldvisie vn de uteur? Zie jij de mtschppij ook zo? Moet een oek spnnend zijn? Hoe is het tlgeruik? Weet je iets meer over de uteur? He je nog ndere oeken vn hem/hr gelezen? He je nog ndere oeken over dit onderwerp gelezen? Welk oek vond je het meest geslgd? Wt oeit je in dit onderwerp? He je de filmversie gezien? Vergelijk film en oek. Welke versie vond je de este? Wt vond je vn de recensie/internetespreking? Wrom? Wt zegt dit over jouw visie op litertuur? Ben je lij met de oeken die je dit jr voor huislectuur gekozen het? Wt he je dit jr meer geleerd over litertuur? Welke vrgen zou je ij een interview met de schrijver zeker willen stellen? Is je smk de voorije twee jr geëvolueerd (sinds je leesutoiogrfie)? In welke zin?

7 7 Wnneer de leerlingen in groep moeten smenwerken, zols ij de leeskring of de presenttie, kunt u eveneens geruikmken vn peerevlutie. Bij lle werkvormen kunt u de leerlingen ook zichzelf lten eoordelen. Bij de reflectie vergelijken ze dit oordeel dn met uw evlutie. 6 De opdrchten Om u de kns te geven een en nder n te pssen n uw leerlingen en n de leerlijn vn uw vkgroep, heen we de opdrchten vn het leesverslg (zie het prte document op de site) in een ewerkre vorm op de wesite gezet. Hierin zijn heel wt verwerkingsopdrchten opgenomen. Belngrijk is dt u zorgt voor vritie, dt de leerlingen niet steeds dezelfde kiezen. Zo kunt u een vijftl keuzemogelijkheden geven voor oek 1, een vijftl ndere voor oek 2 enz. Bovendien kunt u het est ook fsprken mken met uw colleg s vn de ndere jren om te vermijden dt de leerlingen elk jr hetzelfde doen, v. een oekomslg of collge mken. In plts vn dit leesverslg kunt u de leerlingen een recensie (zie het prte document op de site) lten schrijven. Hierin espreken ze ondig enkele verhlelementen die het oek goed of minder goed mken. Wt dit ltste etreft: verzeker de leerlingen dt hun cijfer niet fhngt vn de mte wrin zij een oek ophemelen, ook l vinden zij het heleml niet goed. TIPS 1 Beklemtoon dt de leerlingen wel een sujectieve mening mogen heen, mr dt ze deze zo veel mogelijk moeten proeren te ojectiveren, d.w.z. zoeken nr duidelijke vooreelden die deze opinie ondersteunen en een zkelijke stijl geruiken (v. niet persoonlijk ik en vn mening dt mr de uteur slgt er niet goed in om ). 2 Om de leerlingen een goed idee te geven hoe een recensie geëvlueerd wordt, is het mogelijk om op voorhnd l eens een leeg evlutieformulier (zie het einde vn hoofdstuk 4.12 in het werkoek vn Focus 5) te geven dt u gt geruiken ij de veretering vn het eindproduct. 7 De leeslijst Sommige leerkrchten geven de leerlingen lle vrijheid ij de keuze vn hun oeken. Wij zijn echter vn oordeel dt de leerlingen enige hulp moeten krijgen zonder dt hun vrijheid te veel wordt eperkt. Vndr een leeslijst die ehoorlijk ruim is, mr ls leerkrcht kunt u enkele werken die erin voorkomen sterk nevelen. U kunt ook v. zeggen dt twee oeken verplicht uit de lijst moeten komen. Op onze wesite vindt u twee leeslijsten: leeslijst 1 (zie het prte document op de site) is themtisch ingedeeld en vrij uitgereid, leeslijst 2 (zie het prte document op de site) is eperkter, mr geeft meer informtie per oek. U kunt een vn deze lijsten ls dusdnig fdrukken, mr u kunt er zelf ook een eigen selectie uit mken, fhnkelijk vn de voorkeuren of het niveu vn uw leerlingen, de ehndelde them s of onderwerpen Voorf zijn er wel een ntl zken wrover u en uw colleg s moeten ndenken. U vindt deze onder het kopje Algemene informtie (zie het prte document op de site). U kunt

8 8 ook deze tekst nr elieven npssen. We heen hier ovendien enkele wesites en oeken vermeld die de leerlingen kunnen helpen ij de keuze vn hun oeken. 8 De leesutoiogrfie en het lnsverslg Vn zowel de leesutoiogrfie ls het lnsverslg (zie de prte documentrn op de site) vindt u een estnd dt u kunt ewerken en npssen.