Rapport zzp er en pensioen: weinig nieuwe inzichten en gemiste kans

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Rapport zzp er en pensioen: weinig nieuwe inzichten en gemiste kans"

Transcriptie

1 Rapport zzp er en pensioen: weinig nieuwe inzichten en gemiste kans Op 18 maart 2013 stuurde staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) het resultaat van een uitvoerig onderzoek over de pensioensituatie van zelfstandigen zonder personeel (zzp ers) naar de Tweede Kamer. 1 Het is een onderzoek naar de oorzaken van beperkte pensioenopbouw van zzp ers en biedt mogelijke oplossingsrichtingen. De uitkomsten zijn echter niet verrassend en bieden weinig nieuwe inzichten. Sterker nog, het is een gemiste kans. Lagere pensioenopbouw zzp ers De huidige groep gepensioneerde zelfstandigen heeft een inkomen na pensionering dat grotendeels vergelijkbaar is met dat van momenteel gepensioneerde werknemers. Dit realiseren ze deels met hogere vrij opgebouwde vermogens (los van pensioen) en/of langer doorwerken dan werknemers. Om meerdere redenen geeft de situatie van de huidige gepensioneerde zelfstandigen echter geen goede indicatie van de toekomstige pensioensituatie van de nu actieve zelfstandigen. Zo is de populatie sterk aan het veranderen door de groei van het aantal zzp ers en bieden de goede rendementen uit het verleden geen garantie voor de toekomst. HET ONDERZOEK De onderzoekers bekeken waarom zelfstandigen minder pensioen opbouwen dan werknemers. Ook inventariseerden zij waarom bestaande mogelijkheden niet of onvoldoende worden benut. Aan de hand van deze inventarisatie bekeek het kabinet of het aanbod van pensioenvoorzieningen en -producten aansluit bij de vraag van zelfstandigen, of er belemmeringen zijn voor deelname en waar deze eventueel kunnen worden weggenomen. Het onderzoek heeft betrekking op zzp ers. Het betreft de zelfstandigen zonder personeel die voornamelijk hun eigen arbeid aanbieden, meer dan 15 uur per week in hun onderneming werken en geen medeondernemer hebben (zoals in een maatschap of een vennootschap). Ongeveer zelfstandigen hebben wel personeel en ongeveer zelfstandigen verkopen vooral producten, werken minder dan 15 uur in hun onderneming of hebben wel een medeondernemer. Erik Schouten Drs. E.A.P. Schouten CPC is adviseur bij Aegon Adfis, Adviesgroep Fiscale en Juridische Zaken Vergeleken met de pensioenopbouw van werknemers levert het onderzoek op het eerste gezicht geen schokkende uitkomsten op Volgens het onderzoek bouwt ruim een kwart van de circa zzp ers een pensioen op van 50 tot 70% van het huidige brutojaarinkomen. Ongeveer de helft komt uit op 70% of meer en het resterende kwart op minder dan 50%. Hoewel het zeker niet voor de gehele groep zelfstandigen geldt, duiden de cijfers uit 2009 en 2010 erop dat de pensioensituatie van circa tot zzp ers aanzienlijk slechter is dan die van werknemers. Als de groei van het aantal zelfstandigen doorzet en steeds meer mensen een deel van hun leven als zelfstandige werkzaam zijn, zal dit in de toekomst nog sterker kunnen gaan gelden. Vergeleken met de pensioenopbouw van werknemers zijn dit op het eerste gezicht geen schokkende uitkomsten. Veel werknemers verwachten na pensionering 70% van het laatstverdiende salaris te ontvangen, maar in veel, zo niet vrijwel alle gevallen zal dit (veel) lager zijn. Dat zou dan betekenen dat het merendeel van de zzp ers een vergelijkbare of betere pensioenopbouw heeft dan gewone werknemers. Waarom lagere pensioenopbouw? Zelfstandigen bouwen volgens het onderzoek minder pensioen op dan werknemers. Dat kan zijn omdat ze bewust de voorkeur geven aan investeringen in hun 1 Onderzoekrapport Pensioen van zelfstandigen, ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 18 maart Pensioen Magazine juni/juli

2 rapport zzp er en pensioen eigen onderneming, of omdat ze geld willen gebruiken voor een eigen huis, een opleiding of consumptieve doeleinden. Het onderzoek beschrijft vier verschillende oorzaken voor het feit dat de feitelijke pensioenopbouw van mensen in het algemeen en dus waarschijnlijk ook van zelfstandigen niet altijd aansluit bij de door die zelfstandige geformuleerde pensioenbehoeften: 1. mensen kunnen te weinig zelfbeheersing hebben, waardoor soms investeren in pensioenopbouw achterwege blijft zonder dat dit een bewuste, weloverwogen keuze is; 2. mensen vertonen vaak uitstelgedrag. Velen schuiven het organiseren van een pensioenvoorziening voor zich uit; 3. mensen maken soms een onjuiste inschatting van het bedrag dat ze moeten inleggen om na pensionering de dan gewenste levensstandaard te bereiken; 4. mensen hebben te maken met risico s in pensioenproducten. Onvoldoende inzicht in die risico s, zoals een stijgende levensverwachting en dalende aandelenkoersen, kan ertoe leiden dat de verwachte pensioenuitkering afwijkt van de daadwerkelijke pensioenuitkering. Het is niet expliciet onderzocht in welke mate bovengenoemde oorzaken relevant zijn voor het gedrag van zelfstandigen. Het onderzoek vat genoemde vier oorzaken samen als beperkte rationaliteit. Bij werknemers heeft deze beperkte rationaliteit weinig of geen invloed op de pensioenopbouw. De meeste werknemers nemen immers verplicht deel aan een pensioenregeling. Bij zelfstandigen heeft dit wel effect, omdat zij zelf verantwoordelijk zijn voor hun pensioenopbouw. Het effect van beperkte rationaliteit wordt versterkt door de lage organisatiegraad onder zelfstandigen Het effect van beperkte rationaliteit wordt bovendien versterkt door de lage organisatiegraad onder zelfstandigen, waardoor zij veelal eventuele collectiviteitsvoordelen ontberen die hun oudedagsvoorziening mogelijk goedkoper kunnen maken. De laatste twee genoemde oorzaken wijzen op financiële ongeletterdheid. Dat dit een groot probleem is, bevestigt de uitkomst van een grote wereldwijde studie van Aegon naar de pensioen voorbereiding in twaalf landen. 2 Ongeveer mensen namen deel aan het onderzoek. Op veel vragen over pensioen had men geen antwoord. Zo weten twee op de vijf respondenten niet of ze op koers liggen om het inkomen te bereiken dat ze bij pensionering nodig hebben. Verbeteren financiële kennis Binnen het huidige kader kunnen enkele stappen worden gezet die leiden tot verbetering van de individuele pensioenopbouw van zelfstandigen. Bijvoorbeeld door het verder verbeteren van hun financiële kennis en vaardigheden. De mate waarin dergelijke maatregelen een substantiële bijdrage leveren aan een hogere pensioenopbouw is echter onduidelijk. Ze zijn bijvoorbeeld niet specifiek gericht op het voorkomen van uitstelgedrag. Vrijwillige collectieve pensioenregeling Een andere mogelijkheid is dat zelfstandigenorganisaties een vrijwillige collectieve pensioenregeling in de derde pijler (dus lijfrenten) voor zelfstandigen opzetten. Het vrijwillig pensioencollectief kan worden uitgevoerd door bestaande aanbieders van derdepijlerproducten (banken en verzekeraars), maar ook door de organisaties zelf. De wettelijke mogelijkheden voor collectief vermogensbeheer zijn al aanwezig, maar worden nog onvoldoende benut. Voor zover praktische problemen dit in de weg staan, bijvoorbeeld bij oprichting van een beleggingsinstelling, is het kabinet bereid om desgewenst zelfstandigenorganisaties bij te staan bij het nemen van die hobbels. De overheid is hiervoor een werkgroep met zelfstandigenorganisaties gestart om initiatieven van deze organisaties een grotere kans van slagen te geven. Het was de bedoeling dat de werkgroep medio mei jl. haar werkzaamheden zou afronden. Bij het afsluiten van dit artikel was nog geen resultaat gepubliceerd. Geen vermogenstoets bijstand Pensioenopbouw van zelfstandigen wordt mogelijk gestimuleerd als hun pensioenvermogen niet wordt aangesproken als ze een beroep op de bijstand moeten doen. Het derdepijlerpensioen is thans nog vermogen dat meetelt in de vermogenstoets voor de bijstand. Daardoor moeten ze dat eerst afbouwen voordat ze recht hebben op bijstand. Dit zou, naast eerdergenoemde redenen, aanleiding kunnen zijn voor een verminderde prikkel bij zelfstandigen om te sparen voor een aanvullend pensioen in de derde pijler. Het kabinet zal onderzoeken of, hoe en onder welke voorwaarden het wenselijk is dat derdepijlerpensioenvermogen buiten de toets van de bijstand kan blijven. Belangrijk hierbij is dat het uitgangspunt van de Wet werk en bijstand bijstand bieden aan mensen die daadwerkelijk niet over middelen van bestaan beschikken en de financiële consequenties van een eventuele aanpassing van de vermogenstoets worden meegenomen. Overigens antwoordde de staatssecretaris vorig jaar op Kamervragen dat het kabinet geen aanleiding ziet voor aanpassing van de Bijstandswet. 3 Het verschil tussen tweede- en derdepijlerpensioen wordt volgens de staatssecretaris veroorzaakt door de wetgeving. De Pensioenwet regelt dat het pensioenvermogen pas beschikbaar komt bij pensionering. In de derde pijler bestaat even- 2 Zie 3 Antwoorden van 2 november 2012, Tweede Kamer, vergaderjaar , aanhangselnummer juni/juli 2013 Pensioen Magazine

3 wel geen dwingendrechtelijk verbod om eerder over het pensioenvermogen te beschikken. Om die reden pakt de vermogenstoets in de Bijstandswet verschillend uit voor pensioen in de tweede en derde pijler. Verplichte deelname aan pensioenfonds? Als de wens is dat zelfstandigen zonder meer een hoger pensioen opbouwen, kan dat alleen door de introductie van verplichte deelname aan een pensioenregeling, al dan niet met de mogelijkheid van opting out. Een dergelijke verplichting voor ondernemers vergt een fundamentele koerswijziging ten opzichte van het huidige beleid van eigen verantwoordelijkheid. Zo n wijziging is ook niet los te zien van de rest van het pensioenstelsel. Daarbij komt dat een verplichting niet in lijn is met de uitgesproken voorkeur van zelfstandigen voor vrijwillige deelname en keuzevrijheid. Ook zou een verplichtstelling met eventuele opting out gevolgen hebben in budgettaire zin en uitvoeringstechnisch complexe vragen met zich meebrengen. Bijvoorbeeld wat het introduceren van een opting out voor zelfstandigen kan betekenen voor de verplichte deelname van werknemers. Een verplichtstelling met eventuele opting out kan gevolgen hebben in budgettaire zin en uitvoeringstechnisch complexe vragen met zich meebrengen REACTIES OP HET ONDERZOEK Inmiddels heeft een aantal organisaties gereageerd op het rapport van SZW of er zelfs een eigen rapport tegenaan gegooid. Hierna een bloemlezing. Belangenorganisaties zzp ers Stichting ZZP Nederland reageert verheugd op de voornemens van Klijnsma. 4 Ze heeft de bereidheid uitgesproken om samen met de ZZP-organisaties de mogelijkheden te verkennen om een ZZP pensioencollectief op te richten, dat een pensioenregeling in uitvoering neemt die voldoet aan de wensen van de zzp er. Stichting ZZP Nederland ziet dit als een belangrijke stap op weg naar een hogere pensioendeelname van zzp ers en zal hier graag aan meewerken. opzetten en wat hen daarvan mogelijk weerhoudt. Fundamenteler is volgens het Verbond de discussie over het pensioenstelsel als geheel en over de vraag in hoeverre dat voldoende mogelijkheden biedt voor zelfstandigen. Dat stelsel moet wat het Verbond betreft zijn gebaseerd op de behoeften van iedereen die inkomsten uit werk geniet: ongeacht of men zelfstandig werkt of in loondienst. Pensioenfederatie Anders dan staatssecretaris Klijnsma, die zich vooral richt op oplossingen in de derde pijler, ziet de Pensioenfederatie ruimte in de tweede pijler, dus in de arbeidsgerelateerde pensioenen. Uitbreiding van de vrijwillige voortzetting van de pensioenopbouw bij het pensioenfonds waarbij de zzp er voorheen was aangesloten, lijkt in dat kader de meest passende optie. Er zijn wel fiscale aanpassingen nodig om pensioenregelingen in deze richting te kunnen uitbreiden. De Pensioenfederatie heeft de problematiek van pensioen voor zzp ers in kaart gebracht in een rapport met aanbevelingen om op korte termijn tot verbetering van de pensioensituatie van zzp ers te komen. 6 De Pensioenfederatie is het met de staatssecretaris eens dat voor de langere termijn moet worden gezocht naar structurele verbetering van de pensioensituatie van zzp ers. Aandacht voor hun positie zou onderdeel moeten zijn van de bredere discussie over de toekomst van het pensioenstelsel. Anders dan staatssecretaris Klijnsma, die zich vooral richt op oplossingen in de derde pijler, ziet de Pensioenfederatie ruimte in de tweede pijler FNV Zelfstandigen FNV Zelfstandigen reageert positief op de aankondiging van de regering om de mogelijkheden te onderzoeken voor een collectieve pensioenregeling voor zelfstandig ondernemers. Volgens de FNV moet de regeling goed worden uitgewerkt en betrouwbaar zijn. 7 Het kan niet zo zijn dat de overheid de voorwaarden aanpast als er zich budgettaire problemen voordoen. De FNV is in beginsel positief en wil graag meepraten over de verdere uitwerking. Verbond van Verzekeraars Ook het Verbond verwelkomt de voorstellen van Klijnsma. 5 Het omarmt van harte het voorstel om een onderzoek te doen naar de mogelijkheid om pensioenvermogen voor zelfstandigen buiten de vermogenstoets van de bijstand te plaatsen. En het neemt graag het voortouw in een onderzoek of zelfstandigenorganisaties een vrijwillige collectieve regeling in de derde pijler kunnen 4 Persbericht ZZP Nederland, d.d. 18 maart Nieuwsbericht Verbond van Verzekeraars, d.d. 19 maart Nieuwsbericht Pensioenfederatie, d.d. 19 maart Persbericht FNV, d.d. 19 maart Pensioen Magazine juni/juli

4 rapport zzp er en pensioen COMMENTAAR Allereerst is het de vraag of er werkelijk sprake is van een groot probleem. Vergeleken met de pensioenopbouw van werknemers lijkt de omvang van het probleem namelijk nogal mee te vallen. Volgens het onderzoek bouwt zo n driekwart van de circa zzp ers een pensioen op van 50% of meer van het huidige brutojaarinkomen, en de helft zelfs 70% of meer. Uiteraard blijven er veel zzp ers over die minder pensioen opbouwen, maar dat zal bij werknemers net zo zijn. De uitkomsten van het onderzoek zijn niet verrassend en bieden weinig nieuwe inzichten. Sterker nog, het is een gemiste kans. Het onderzoek van Klijnsma is zeker niet het eerste dat is gedaan naar de pensioensituatie van zzp ers. Al vele onderzoeken zijn de laatste jaren verschenen die de problematiek in kaart brachten en die oplossingen voor de gevonden knelpunten probeerden te vinden. De uitkomsten van het onderzoek zijn niet verrassend en bieden weinig nieuwe inzichten. Sterker nog, het is een gemiste kans Verschillende typen zzp ers Het onderzoek toont wel aan dat er zzp ers in allerlei soorten en maten zijn. Wat mij betreft wordt er een onderscheid gemaakt in twee typen zzp ers. Ten eerste de echte ondernemer, die vanuit passie en overtuiging zijn eigen onderneming is gestart. Die wil ook zijn eigen beslissingen nemen voor zijn oudedagsvoorziening en zal doorgaans weinig voor een collectief voelen. Daarnaast heb je de zzp er tegen wil en dank. Ze zijn dan wel ondernemer, maar voelen zich nog werknemer. De zzp-status was alleen noodzakelijk om hun baan te houden. Deze zzp ers voelen zich mogelijk meer aangetrokken tot een collectieve regeling. Probleem is echter dat, als je de collectiviteit vrijwillig maakt, er selectie optreedt. Daarop zijn collectieve tarieven en voorwaarden niet berekend. Pensioen opbouwen in PPI? Het is duidelijk: zzp ers kunnen op verschillende manieren zorgen voor hun inkomen na pensionering. Ze kunnen kiezen voor lijfrente (via een verzekeringsmaatschappij of een bank), opbouwen van privévermogen, opbouwen via het bedrijf ( mijn bedrijf is mijn pensioen ) en tijdelijk blijven deelnemen aan de pensioenregeling als ze vanuit een dienstverband zelfstandige worden. Voor sommige sectoren is er ook een beroepspensioenregeling. Het onderzoek van Klijnsma besteedt ook aandacht aan de vraag of het zinvol is dat een zzp er pensioen kan opbouwen in een premiepensioeninstelling (PPI). Het antwoord is dat dit geen meerwaarde heeft voor collectief vermogensbeheer ten opzichte van de bestaande mogelijkheid van onderbrenging bij een beleggingsinstelling (in de derde pijler). Volgens Klijnsma is met de PPI destijds mogelijk gemaakt dat collectieve beschikbarepremieregelingen kunnen profiteren van een eenvoudig en transparant vehikel, zoals de beleggingsinstelling. Daarmee kregen werknemers juist een mogelijkheid die zelfstandigen al kunnen benutten. Ik zie dat anders. Het kan voor zzp ers voordelen hebben om juist in de tweede pijler pensioen op te bouwen. Ze hebben dan dezelfde ruimte en bescherming als de andere tweedepijlerpensioenen en kunnen via een collectief contract in de PPI tegen relatief lage kosten pensioen opbouwen. Dat is relatief simpel te regelen. Onderzoekers van het Expertisecentrum Pensioenrecht van de Vrije Universiteit kwamen in november 2011 tot de conclusie dat de Europese regelgeving toetreding van zzp ers tot een PPI mogelijk maakt. 8 Het Nederlandse recht moet hier de voorwaarden voor scheppen, waarbij de pensioenregelingen voor zelfstandigen als arbeidsgerelateerde pensioenregelingen worden aangemerkt. Een eenvoudige aanpassing in de Wet op het financieel toezicht (Wft) is al voldoende. Als in de Wft wordt opgenomen dat pensioenregelingen voor personen die winst uit onderneming genieten, worden aangemerkt als arbeidsgerelateerde pensioenregeling, kan de PPI voor zelfstandigen de pensioenregeling uitvoeren. Bijkomend voordeel is dat tweedepijlerpensioen niet meetelt bij de toets voor de bijstand. Is ook dat probleem meteen opgelost! Het kan voor zzp ers voordelen hebben om juist in de tweede pijler pensioen op te bouwen Gelijke fiscale behandeling werknemers en zzp ers Een andere benadering heft de fiscale ongelijkheid in pensioenopbouw tussen werknemers en ondernemers (inclusief zzp ers) op. Dat was een belangrijk aspect van het advies van de Vereniging voor Belastingwetenschap over de fiscale behandeling van oudedagsvoorzieningen. 9 De onderzoekscommissie constateert dat pensioen en lijfrente sinds 1992 steeds meer naar elkaar zijn toegegroeid, maar nog niet geheel gelijk zijn. Het huidige fiscale kader voor pensioen en overige toekomstvoorzieningen is in essentie goed en toe- 8 Onderzoek De PPI ook voor zelfstandigen?, Expertisecentrum Pensioenrecht van de Vrije Universiteit, november Fiscale behandeling van oudedagsvoorzieningen: Het kan beter, eerlijker, efficiënter en eenvoudiger, Commissie fiscale behandeling van oudedagsvoorzieningen van de Vereniging voor Belastingwetenschap, Geschriften no juni/juli 2013 Pensioen Magazine

5 komstbestendig. Dit neemt niet weg dat aanpassingen wenselijk zijn om het beter te laten aansluiten bij de huidige tijd, de gewijzigde behoeften en de technologische ontwikkelingen. Een betere samenhang tussen de verschillende pensioenpijlers is wenselijk en mogelijk. Bovendien is het ongewenst dat de fiscale begeleiding voor de opbouw van een oudedagsvoorziening voor een werknemer anders is dan voor een ondernemer. Het voorstel van de onderzoekscommissie komt aan al deze uitgangspunten tegemoet. Het is een gemiste kans dat staatssecretaris Klijnsma niet heeft gekeken naar het voorstel van de Vereniging voor Belastingwetenschap Volgens het voorstel moet er eenzelfde fiscale ruimte worden geboden in de tweede en de derde pijler voor zowel werknemers als zelfstandigen. De bepaling van deze ruimte is gebaseerd op de systematiek van een middelloonregeling in de tweede pijler. Een formule stelt een jaarlijkse maximale fiscale ruimte vast voor de tweede en derde pijler, vertaald in een eenmalige premie (inkoopsom). De ruimte in de derde pijler bedraagt de jaarlijkse maximale fiscale ruimte, verminderd met de in dat jaar gebruikte ruimte in de tweede pijler. De ruimte die in enig jaar niet wordt benut, gaat nooit verloren en kan tot uiterlijk de pensioendatum worden vooruitgeschoven in de tijd. In de uitkeringsfase mag geen verschil bestaan in resultaat tussen toepassing van de tweede en de derde pijler. De commissie is er voorstander van om aan te sluiten bij het fiscale kader dat al bestaat voor de tweede pijler. Het is een gemiste kans dat staatssecretaris Klijnsma niet heeft gekeken naar deze benadering. Een vernieuwing die een grote vereenvoudiging betekent en een arbeidsneutrale fiscale opbouw van pensioen. 10 De fiscale regels zijn dan dus gelijk voor werknemers, freelancers, ondernemers en zzp ers. Wie wil dat nu niet? Nieuw pensioenstelsel volgens Jong Paars Op 26 mei 2013 presenteerden de jongerenorganisaties van VVD, PvdA en D66 (JOVD, Jonge Socialisten en Jonge Democraten) in het tv-programma Buitenhof een plan voor een nieuw pensioenstelsel. 11 Ze vinden dat mensen meer zeggenschap over hun pensioen moeten krijgen. Dat willen ze bereiken door pensioendeelnemers in staat te stellen zelf een pensioenuitvoerder te kiezen. De verplichting om te sparen voor het pensioen blijft, maar de pensioenpremie wordt voortaan gestort op een persoonlijke pensioenrekening. Pensioenuitvoerders zorgen vervolgens dat het geld op deze rekeningen op collectieve wijze wordt belegd. De jongerenorganisaties willen de verplichtstelling dus omzetten in een algemene spaarplicht. Iedereen die in Nederland zijn inkomen verdient, moet een deel van dat inkomen sparen op zijn persoonlijke pensioenrekening. Ook zelfstandigen en zzp ers kunnen zo meedelen in de schaalvoordelen van het tweedepijlerpensioen. Zo wordt een oplossing geboden voor het probleem dat een steeds groter wordende groep mensen geen aanvullend pensioen opbouwt. En omdat er een spaarverplichting is, wordt het probleem van de beperkte rationaliteit vanzelf opgelost. 10 Zie ook de working paper op van de Werkgroep Arbeidsvormneutraal pensioenkader (werkgroep ANP), Competence Centre for Pension Research, Tilburg University, september Zie voor meer informatie VU Law Academy Betrokken op úw competentie Dé specialist in Pensioenrechtopleidingen actualiteiten lezingen Pensioenrecht (4 x per jaar) collegecyclus Pensioenrecht (april 2014) leergang Fiscaal Pensioenrecht (maart 2014) leergang Pensioenrecht (september 2013) Meer informatie en inschrijven Pensioen Magazine juni/juli

Geef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening. Position paper: Toekomst pensioenstelsel

Geef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening. Position paper: Toekomst pensioenstelsel Geef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening Position paper: Toekomst pensioenstelsel Publicatiedatum: juni 2016 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk voor eerlijke en transparante

Nadere informatie

Meerderheid zelfstandigen bouwt geen pensioen op Een derde verwacht onvoldoende

Meerderheid zelfstandigen bouwt geen pensioen op Een derde verwacht onvoldoende ZZP ING Economisch Bureau Meerderheid zelfstandigen bouwt geen pensioen op Een derde verwacht onvoldoende pensioeninkomen te hebben Meer dan de helft van de zelfstandige zonder personeel (zzp ers) bouwt

Nadere informatie

Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen

Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 15 december 2015 GEWIJZI Vooraf 08 Herziening IORP-richtlijn G 01 Toekomst pensioenstelsel 09 Payroll - motie Hamer G 02 03 04 05 Algemeen pensioenfonds

Nadere informatie

Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen

Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 14 september 2015 VERD VERD VERD VERD GEWIJZI Vooraf VERD VERD 08 VERD Herziening IORP-richtlijn VERD G 01 02 03 04 05 VERD Toekomst pensioenstelsel Algemeen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 32 043 Toekomst pensioenstelsel Nr. 387 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 13 oktober 2017 De vaste commissie voor Sociale Zaken

Nadere informatie

Zelfstandigen zonder pensioen(fonds)

Zelfstandigen zonder pensioen(fonds) Zelfstandigen zonder pensioen(fonds) Fieke van der Lecq, APG-leerstoel, EUR/ESE Alwin Oerlemans, APG PensioenNetwerkGroep Amsterdam, 16 september 2014 PROGRAMMA Terugblik op dit (politieke) dossier Wat

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 32 043 Toekomst pensioenstelsel Nr. 231 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer

Nadere informatie

Nieuwsbrief van het Expertisecentrum Pensioenrecht van de Vrije Universiteit Amsterdam ter ondersteuning van de Leergang Pensioenrecht.

Nieuwsbrief van het Expertisecentrum Pensioenrecht van de Vrije Universiteit Amsterdam ter ondersteuning van de Leergang Pensioenrecht. Nieuwsbrief van het Expertisecentrum Pensioenrecht van de Vrije Universiteit Amsterdam ter ondersteuning van de Leergang Pensioenrecht. Editie 2013/9 Kamervragen Instemmingsrecht Ondernemingsraad bij PPI

Nadere informatie

Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen

Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 19 februari 2016 NIEUW VERNIEUWD ONGEWIJZIGD Vooraf VERNIEUWD 08 Payroll motie Hamer ONGEWIJZIGD 01 02 03 04 05 Toekomst pensioenstelsel Verbetering beschikbare

Nadere informatie

Quiz. Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee

Quiz. Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee Quiz Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee 2 de pijler SP PvdA GroenLinks CDA 50Plus ChristenUnie SGP D66 VVD PVV Verdere versobering Doorsneepremie Contract Max 40,4% aftrekbaar

Nadere informatie

Directie Directe Belastingen. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. 16 november 2007 DB M

Directie Directe Belastingen. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. 16 november 2007 DB M Directie Directe Belastingen De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Datum Uw brief (Kenmerk) Ons kenmerk 16 november 2007 DB 2007-00589 M Onderwerp Vrijwillige

Nadere informatie

Stelseldiscussie Stand van zaken

Stelseldiscussie Stand van zaken Stelseldiscussie Stand van zaken Aan welke knoppen kunnen we draaien 1 Vereniging van pensioenjuristen Herman M. Kappelle; directeur Aegon Adfis, bijzonder hoogleraar Fiscaal Pensioenrecht VU Amsterdam

Nadere informatie

We willen het zelf doen

We willen het zelf doen ABN AMRO MeesPierson Nederland 8 september 2016 We willen het zelf doen Onderzoek ABN AMRO MeesPierson: Welk pensioenstelsel wil Nederland? ABN AMRO MeesPierson 2 We willen het zelf doen 8 september 2016

Nadere informatie

De PPI ook voor zelfstandigen?

De PPI ook voor zelfstandigen? . De PPI ook voor zelfstandigen? Prof. Dr. Erik Lutjens Hoogleraar Pensioenrecht Vrije Universiteit Amsterdam Expertisecentrum Pensioenrecht - Fac. Rechtsgeleerdheid Initium De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam

Nadere informatie

Ministerie!van!Sociale!Zaken!en!Werkgelegenheid!! t.a.v.!staatssecretaris!j.!klijnsma! Postbus!90801! 2509!LV!Den!Haag!!!

Ministerie!van!Sociale!Zaken!en!Werkgelegenheid!! t.a.v.!staatssecretaris!j.!klijnsma! Postbus!90801! 2509!LV!Den!Haag!!! MinisterievanSocialeZakenenWerkgelegenheid t.a.v.staatssecretarisj.klijnsma Postbus90801 2509LVDenHaag DenHaag,6september2013, Betreft:Reactieinternetconsultatie reëleambitieovereenkomst GeachtemevrouwKlijnsma,

Nadere informatie

In gesprek over ons pensioen. 25 juni 2014. RGF Twente en IJsselzoom. Agenda. Doreth van den Heuvel Mary Hofmans. Pensioen in Nederland

In gesprek over ons pensioen. 25 juni 2014. RGF Twente en IJsselzoom. Agenda. Doreth van den Heuvel Mary Hofmans. Pensioen in Nederland In gesprek over ons pensioen Doreth van den Heuvel Mary Hofmans 25 juni 2014 RGF Twente en IJsselzoom Agenda Pensioen in Nederland Over het pensioenfonds Wat biedt SPF? Pensioenpremie Actuele ontwikkelingen

Nadere informatie

IN GESPREK MET STICHTING PENSIOENFONDS VOOR FYSIOTHERAPEUTEN (SPF)

IN GESPREK MET STICHTING PENSIOENFONDS VOOR FYSIOTHERAPEUTEN (SPF) IN GESPREK MET STICHTING PENSIOENFONDS VOOR FYSIOTHERAPEUTEN (SPF) In gesprek over ons pensioen Doreth van den Heuvel Bert van Kuijck Nuenen 17 juni 2013 juli 2009 Nuenen: de vragen! 1. Verplichtstelling:

Nadere informatie

Bijeenkomst BPOA in de regio. Mei 2014

Bijeenkomst BPOA in de regio. Mei 2014 Bijeenkomst BPOA in de regio Mei 2014 Agenda 1. Opening 2. Algemene inleiding 3. Uitkomsten van digitale enquête 4. Reacties op open vraag in de enquête 5. Lijn van BPOA 6. Lidmaatschap BPOA 7. Sluiting

Nadere informatie

Toekomst Pensioenstelsel

Toekomst Pensioenstelsel Toekomst Pensioenstelsel Bijeenkomst NVOG Arnhem, 22 november 2017 Corien Wortmann-Kool Bestuursvoorzitter ABP 2 Actuele financiële positie ABP Onze financiële positie (per 30 september 2017) bron: www.abp.nl

Nadere informatie

33 672 Invoering van pensioen- en lijfrente-excedentregelingen (Wet pensioenaanvullingsregelingen) Nadere Memorie van Antwoord.

33 672 Invoering van pensioen- en lijfrente-excedentregelingen (Wet pensioenaanvullingsregelingen) Nadere Memorie van Antwoord. 33 672 Invoering van pensioen- en lijfrente-excedentregelingen (Wet pensioenaanvullingsregelingen) Nadere Memorie van Antwoord Inleiding Het kabinet heeft met interesse kennisgenomen van de nadere vragen

Nadere informatie

Kabinetsreactie Pensioen van zelfstandigen

Kabinetsreactie Pensioen van zelfstandigen Mr. M.E.C. Boumans 1 Artikelen Kabinetsreactie Pensioen van zelfstandigen over herhaling van zetten en missen van kansen 26 1. Inleiding Op 18 maart 2013 heeft staatssecretaris Klijnsma van SZW het langverwachte

Nadere informatie

In gesprek over ons pensioen

In gesprek over ons pensioen In gesprek over ons pensioen Doreth van den Heuvel Bert van Kuijck De Rijp 25 november 2013 Regio AMA & Noord-Holland Agenda Inleiding, vragen Pensioen in Nederland Over het pensioenfonds Pensioenpremie

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Betreft Kamervragen van het lid Krol Hierbij zend ik u de

Nadere informatie

Bij de opstelling van de notitie is zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij de positie van de VCP, waarbij ANBO is aangesloten.

Bij de opstelling van de notitie is zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij de positie van de VCP, waarbij ANBO is aangesloten. 26 juni 2018 ANBO s visie op pensioen PA-26062018 w.reijn@anbo.nl Inleiding ANBO speelt een actieve rol in de pensioendiscussie. In deze position paper pensioenen staan de uitgangspunten die ANBO hanteert

Nadere informatie

Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen

Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 17 maart 2015 GEWIJZIGD GEWIJZIGD GEWIJZI Vooraf 08 GEWIJZIGD FATCA G 01 Pensioencommunicatie 09 GEWIJZIGD Waardeoverdracht G 02 03 04 Versnelde verhoging

Nadere informatie

In gesprek over ons pensioen

In gesprek over ons pensioen In gesprek over ons pensioen Doreth van de Heuvel Bert van Kuijck Venlo 3 oktober 2013 juli 2009 Agenda Inleiding Pensioen in Nederland Over het pensioenfonds Pensioenpremie Wat biedt SPF? Actuele ontwikkelingen

Nadere informatie

1. Uitwerking wetgeving voor de afschaffing van de doorsneesystematiek

1. Uitwerking wetgeving voor de afschaffing van de doorsneesystematiek Kabinetsbrief vernieuwing pensioenstelsel: gevolgen voor werkgevers en ondernemingsraden? Op 1 februari jl. presenteerde Minister Koolmees een Kabinetsbrief over de vernieuwing van het pensioenstelsel.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 33 863 Wijziging van de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en enkele andere wetten in verband met het van toepassing worden

Nadere informatie

De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds. mei, 2014

De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds. mei, 2014 De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds mei, 2014 1 Beste DNB er Hartelijk dank voor jouw deelname aan en/of interesse in dit deelnemersonderzoek onder (ex)werknemers van DNB. Van

Nadere informatie

2016D30138 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

2016D30138 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG 2016D30138 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG De vaste commissie voor Financiën heeft op 13 juli 2016 een aantal vragen en opmerkingen voorgelegd aan de Staatssecretaris van Financiën over zijn

Nadere informatie

Wat kunt ú doen voor uw eigen pensioen. Ruben Stam

Wat kunt ú doen voor uw eigen pensioen. Ruben Stam Wat kunt ú doen voor uw eigen pensioen Ruben Stam Programma Er was eens. - ons huidige pensioenstelsel nader belicht Roerige tijden - het pensioenstelsel onder hoogspanning Wat ú kunt doen! - Úw keuzes

Nadere informatie

Een nieuwe pensioenregeling

Een nieuwe pensioenregeling Een nieuwe pensioenregeling De pensioenregeling van Pensioenfonds voor de Accountancy wordt per 1 januari 2015 aangepast. Het bestuur heeft inmiddels de hoofdlijnen van de nieuwe regeling vastgesteld.

Nadere informatie

Welkom bij de informatiemiddag van PGB

Welkom bij de informatiemiddag van PGB Welkom bij de informatiemiddag van PGB Vanaf 2016 ook een beschikbarepremieregeling 2 1 Tom Vollebergh Bestuurslid PGB Informatietechnologie Luuk Lennaerts Bestuurssecretaris PGB 3 Middelloonregeling (DB-regeling)

Nadere informatie

Waardeoverdracht. bij indiensttreding. Wat is waardeoverdracht? Is waardeoverdracht. verstandig? Goed om te weten. Een nieuwe baan.

Waardeoverdracht. bij indiensttreding. Wat is waardeoverdracht? Is waardeoverdracht. verstandig? Goed om te weten. Een nieuwe baan. Waardeoverdracht bij indiensttreding Meer weten? www.kpnpensioen.nl Wat is waardeoverdracht? 4 Zoek en vind 11 Een nieuwe baan 3 Is waardeoverdracht verstandig? Goed om te weten 6 Zo vraagt u aan 10 9

Nadere informatie

Deel 3: - Omzetten bestaande aanspraken naar contract persoonlijke pensioenvermogens - Opname bedrag ineens mogelijk maken

Deel 3: - Omzetten bestaande aanspraken naar contract persoonlijke pensioenvermogens - Opname bedrag ineens mogelijk maken Pagina 1 van 5 KABINET GAAT DOOR MET VERNIEUWING PENSIOENSTELSEL Minister Koolmees van SZW heeft in zijn brief van 1 februari 2019 aan de Tweede Kamer aangegeven welke stappen het kabinet wil zetten richting

Nadere informatie

Het 2020-plan van Klijnsma in vogelvlucht

Het 2020-plan van Klijnsma in vogelvlucht Het 2020-plan van Klijnsma in vogelvlucht De perspectiefnota vanuit een praktisch perspectief Raimond Schikhof Waarom naar een nieuw perspectief? De arbeidsmarkt verandert Lage rente, financiële crisis

Nadere informatie

ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015

ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015 Vrouw en Pensioen anno 2015 e.v. Balans tussen werk, zorg en invloed ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015 Mr. Caroline Jones Groeneweg RB Even voorstellen 3 pijlers Nederlands pensioenstelsel 3.Privé 2.De werkgever

Nadere informatie

Veelgestelde vragen nettopensioenregeling

Veelgestelde vragen nettopensioenregeling Veelgestelde vragen nettopensioenregeling Vragen en antwoorden over pensioenopbouw en verzekeren nabestaandenpensioen over uw pensioengevend salaris boven 100.000 Pagina 1 van 7 Vragen en antwoorden Wat

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 182 Wijziging van de Pensioenwet en enige andere wetten in verband met versterking van het bestuur bij pensioenfondsen en enige andere wijzigingen

Nadere informatie

Help, pensioenregels (weer) op de schop?! Mr. Marin van Esterik CPL

Help, pensioenregels (weer) op de schop?! Mr. Marin van Esterik CPL Help, pensioenregels (weer) op de schop?! Mr. Marin van Esterik CPL Onderwerpen 1. Pensioen, wat is pensioen? 2. Wijziging Wet op de ondernemingsraden 3. Outsourcing vanuit zorg en overheid OR (opeens)

Nadere informatie

Aanpassing pensioenregelingen n.a.v. nieuwe wetgeving rond VUT, prepensioen en levensloopregeling

Aanpassing pensioenregelingen n.a.v. nieuwe wetgeving rond VUT, prepensioen en levensloopregeling Aanpassing pensioenregelingen n.a.v. nieuwe wetgeving rond VUT, prepensioen en levensloopregeling (klik op logo om onze website te bezoeken) Aan de cliënten Breda, 19 oktober 2005 1. Inleiding De Eerste

Nadere informatie

Principeakkoord cao-pensioenregeling Q&A Intern

Principeakkoord cao-pensioenregeling Q&A Intern Voor publicatie op de websites van de vakorganisaties en Mijn PostNL Algemeen Is het echt nodig om de pensioenregeling aan te passen? Ja. De fiscale wetgeving voor pensioen wijzigt. Dit betreft met name

Nadere informatie

PensioenLab. Team Keuzevrijheid

PensioenLab. Team Keuzevrijheid PensioenLab Team Keuzevrijheid Het vraagstuk Wat vinden jullie ervan om meer keuzevrijheid voor deelnemers mogelijk te maken? 2 Het proces 3 Het begrip Keuzevrijheid: de mogelijkheid voor deelnemers om

Nadere informatie

Pensioenen Oktober 2015

Pensioenen Oktober 2015 Pensioenen Oktober 2015 Agenda Waarom deze bijeenkomst? Waarom Pensioenfonds PGB? Pensioenregelingen 2016 Volgende stappen Vragen 2 Waarom deze bijeenkomst? Informeren over veranderingen op pensioengebied

Nadere informatie

PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE

PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE PENSIOEN IS AANVULLING OP AOW Lijfrente Salaris 100% Pensioen Staatspensioen (AOW) 2 AOW, VOLKSVERZEKERING (1) Voorziet in MINIMUM

Nadere informatie

Congres NOPD. Congres NOPD

Congres NOPD. Congres NOPD Congres NOPD 1430Opening 1435Brief SvF mr J van Es 1520Rapport Werkgroep Ondernemerspensioen mr Dr G Staats 1605Paneldiscussie 1700Borrel 1800Einde bijeenkomst PROGRAMMA Congres NOPD 1430Opening 1435Pensioenobservaties

Nadere informatie

Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen. drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG. Aon Hewitt Consulting Retirement Actuarial Services

Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen. drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG. Aon Hewitt Consulting Retirement Actuarial Services Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG Agenda Waarom Pensioenakkoord? Inhoud Pensioenakkoord Wat doen we ermee? Oplossingsrichtingen Hoe nu verder?

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 32 043 Toekomst pensioenstelsel Nr. 406 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELE- GENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der

Nadere informatie

Overzicht vragen gesteld tijdens inloopsessies met betrekking tot de nieuwe pensioenregeling

Overzicht vragen gesteld tijdens inloopsessies met betrekking tot de nieuwe pensioenregeling Overzicht vragen gesteld tijdens inloopsessies met betrekking tot de nieuwe pensioenregeling 1. Waarom wordt het nieuwe pensioenreglement pas later uitgereikt? Antwoord: De pensioenregeling is gebaseerd

Nadere informatie

Actualiteiten week 10 maart tot en met 16 maart 2015

Actualiteiten week 10 maart tot en met 16 maart 2015 UW PENSIOENBUREAU Actualiteiten week 10 maart tot en met 16 maart 2015 Jan Nijssen, senior partner bij Montae Wetsvoorstel Pensioencommunicatie en Eerste Kamer In ons vorige overzicht hebben wij u gemeld

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Op koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur

Op koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur Op koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur Agenda Stand van zaken PPF APG: kerngegevens, beleggingsresultaten dekkingsgraadontwikkeling Deelnemerstevredenheidsonderzoek Effecten

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Haarlem. Raadsfractie t.a.v. de fractie van D66

Haarlem. Raadsfractie t.a.v. de fractie van D66 Gemeente Haarlem Haarlem Retouradres Postbus 511, 2003PB Haarlem Raadsfractie t.a.v. de fractie van D66 I I Datum 2 december 2014 Ons kenmerk Contactpersoon A.L. van der Kraan Doorkiesnummer 023-5114061

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) 333 44 44 Fax (070) 333 40 33

Nadere informatie

Maak op tijd kennis met SPF!

Maak op tijd kennis met SPF! Maak op tijd kennis met SPF! INFORMATIE OVER HET PENSIOENFONDS VOOR FYSIOTHERAPEUTEN Wanneer u aan het werk gaat als fysiotherapeut is het voor u van belang dat u zich tijdig bij de Stichting Pensioenfonds

Nadere informatie

Pensioen voor ZZP ers. 12 juni 2015 - AMSTERDAM

Pensioen voor ZZP ers. 12 juni 2015 - AMSTERDAM Pensioen voor ZZP ers 12 juni 2015 - AMSTERDAM 1 Inhoud Een oudedagsvoorziening opbouwen Drie nieuwe initiatieven Fiscaliteiten Vermogensbeheer Uitkering bij Arbeidsongeschiktheid Wat gebeurt er bij Overlijden?

Nadere informatie

2513AA22. Effecten life cycle beleggen

2513AA22. Effecten life cycle beleggen > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22 Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333 44

Nadere informatie

Het pensioen; de ontwikkelingen en de praktijk op fiscaal gebied

Het pensioen; de ontwikkelingen en de praktijk op fiscaal gebied Het pensioen; de ontwikkelingen en de praktijk op fiscaal gebied Aruba Bonaire Curaçao St. Maarten Arthur van Aalst & Wilco van Oosten Baker Tilly Dutch Caribbean 29 oktober 2015 Inhoud Algemene introductie:

Nadere informatie

Op de voordracht van van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van [[Datum openlaten]], nr. [[nr invullen]];

Op de voordracht van van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van [[Datum openlaten]], nr. [[nr invullen]]; Ontwerpbesluit van [[ ]] tot wijziging van het Besluit uitvoering Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling vanwege wijziging van het inkooptarief voor nettopensioen Op de voordracht van van

Nadere informatie

Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2. Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13

Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2. Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13 Bijlagen Pensioenen: solidariteit en keuzevrijheid Stella Hoff Inhoud Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2 Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13 Bijlagen SCP-publicatie Pensioenen:

Nadere informatie

HOUDBAARHEID PENSIOEN

HOUDBAARHEID PENSIOEN Actuaris dag 2013 HOUDBAARHEID PENSIOEN Prof. Dr. Erik Lutjens HOUDBAARHEID VERPLICHTSTELLING Onderzoek Expertisecentrum Pensioenrecht Vrije Universiteit Amsterdam - www.rechten.vu.nl/ expertisecentrumpensioenrecht

Nadere informatie

Advies van de adviescommissie pensioenrecht Nederlandse orde van advocaten

Advies van de adviescommissie pensioenrecht Nederlandse orde van advocaten MEMORANDUM Advies van de adviescommissie pensioenrecht Nederlandse orde van advocaten Aan: Mevr. J. Klijnsma, Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Sociaal-economische Raad Stichting van

Nadere informatie

Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling

Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling Bijdrage aan de maatschappelijke pensioendialoog Publieksversie SER-verkenning 20 mei 2016 1 1 Een nieuw soort pensioenregeling De Sociaal-Economische

Nadere informatie

PENSIOEN. Alex Ter Horst Ruud Derksen. 2 april Advocaten pensioenrecht

PENSIOEN. Alex Ter Horst Ruud Derksen. 2 april Advocaten pensioenrecht PENSIOEN Alex Ter Horst Ruud Derksen Advocaten pensioenrecht 2 2 april 2019 3 so li da ri teit (de; v) 1gevoel van een-zijn met anderen; = saamhorigheid 4 5 Oktober 2017 regeerakkoord: persoonlijke pensioenpotten

Nadere informatie

Afscheid van uw oude baan. Uw pensioen bij uitdiensttreding

Afscheid van uw oude baan. Uw pensioen bij uitdiensttreding Afscheid van uw oude baan Uw pensioen bij uitdiensttreding Uit dienst Verandert u van baan? Begint u voor uzelf? Of bent u werkloos geworden? In al deze gevallen verandert uw leven. U moet veel regelen.

Nadere informatie

Zzp ers en hun pensioen bij een bpf: wat kan en wat heeft de voorkeur?

Zzp ers en hun pensioen bij een bpf: wat kan en wat heeft de voorkeur? Zzp ers en hun pensioen bij een bpf: wat kan en wat heeft de voorkeur? Al jarenlang woedt er een politieke discussie over de positie van de zelfstandige zonder personeel (zzp er). Toch is er al die tijd

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

De doorsneepremie toegelicht

De doorsneepremie toegelicht Pensioenfederatie Prinses Margrietplantsoen 90 2595 BR Den Haag Postbus 93158 2509 AD Den Haag T +31 (0)70 76 20 220 info@pensioenfederatie.nl www.pensioenfederatie.nl De doorsneepremie toegelicht KvK

Nadere informatie

Nieuwsbericht 28 december 2017

Nieuwsbericht 28 december 2017 Nieuwsbericht 28 december 2017 Waardeoverdracht klein pensioen en (interne) collectieve waardeoverdracht Dit nieuwsbericht behandelt het Wetsvoorstel waardeoverdracht klein pensioen, waarin ook bepalingen

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 30 413 Regels betreffende pensioenen (Pensioenwet) Nr. 100 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELE- GENHEID EN STAATSSECRETARIS VAN

Nadere informatie

10 puntenplan minister Koolmees vergeleken met toetsingscriteria

10 puntenplan minister Koolmees vergeleken met toetsingscriteria 10 puntenplan minister Koolmees vergeleken met toetsingscriteria Samenvatting: Direct betrokken bij de opstelling van het wettelijk kader voor de transitie Afschaffing doorsneeproblematiek: financiering

Nadere informatie

Wegwijzer GE Pensioen. Inzicht in uw pensioensituatie

Wegwijzer GE Pensioen. Inzicht in uw pensioensituatie Wegwijzer GE Pensioen Inzicht in uw pensioensituatie Inleiding Met de Wegwijzer GE Pensioen krijgt u informatie over uw pensioenregeling en kunt u inzicht krijgen in uw eigen pensioensituatie. De pensioenwijzer

Nadere informatie

Waardeoverdracht van uw pensioenopbouw

Waardeoverdracht van uw pensioenopbouw Waardeoverdracht van uw pensioenopbouw Een nieuwe baan! Gefeliciteerd! U heeft een andere baan. Met andere collega s en misschien wel heel ander werk. Een nieuwe stap, die ook gevolgen heeft voor de opbouw

Nadere informatie

DOEN MET JE PENSIOEN!

DOEN MET JE PENSIOEN! 7 TIPS OM JE PENSIOENPLANNING IN EIGEN HAND TE NEMEN! DOEN MET JE PENSIOEN! Maak jij je zorgen over je pensioen? Je bent niet de enige! Ruim veertig procent van de Nederlanders doet dat!; Wil jij in alle

Nadere informatie

PENSIOENBAROMETER 2012 Onderzoek van GfK Panel Services in opdracht van Montae

PENSIOENBAROMETER 2012 Onderzoek van GfK Panel Services in opdracht van Montae PENSIOENBAROMETER 2012 Onderzoek van GfK Panel Services in opdracht van Montae Op macroniveau begrijpt de grote meerderheid van de Nederlandse werknemers dat ingrepen in het pensioenstelsel noodzakelijk

Nadere informatie

Nr. 2 Brief van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Nr. 2 Brief van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 33110 Evaluatie van de Wet verplichte beroepspensioenregeling en de Pensioenwet 32043 Toekomst pensioenstelsel Nr. 2 Brief van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de

Nadere informatie

Leergang Collectieve Pensioenen - Essay. PEPP, Persoonlijk Europees Pensioenproduct, toekomst of utopie?

Leergang Collectieve Pensioenen - Essay. PEPP, Persoonlijk Europees Pensioenproduct, toekomst of utopie? PEPP, Persoonlijk Europees Pensioenproduct, toekomst of utopie? 1 PEPP, Persoonlijk Europees Pensioenproduct, toekomst of utopie? Begin oktober hoorde ik voor het eerst iets over het PEPP, het Persoonlijk

Nadere informatie

Naar een fiscaal modern pensioen

Naar een fiscaal modern pensioen Naar een fiscaal modern pensioen Dr. A.H.H. Bollen-Vandenboorn 27 januari 2014 Department 1 Agenda Inleiding Probleem Waar staan we nu? Waar moeten we naar toe? Department 2 Doel: Adequaat pensioen voor

Nadere informatie

Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom

Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010 Welkom Waar willen wij het met elkaar over hebben? Pensioen anno 2010 Stand van Zaken AOW en Pensioenakkoord 4

Nadere informatie

Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen

Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 1 mei 2015 ONGEWIJZI Vooraf 08 FATCA 01 Pensioencommunicatie 09 Waardeoverdracht ONG 02 03 04 Versnelde verhoging AOW-leeftijd De Nationale Pensioendialoog

Nadere informatie

Fiscale hervorming pensioenopbouw 2015

Fiscale hervorming pensioenopbouw 2015 Fiscale hervorming pensioenopbouw 2015 De parlementaire behandeling van de fiscale hervorming van de pensioenen is afgerond. Op dinsdag 27 mei is de Eerste Kamer in meerderheid akkoord gegaan met de plannen

Nadere informatie

Datum 2 mei 2013 Betreft Kamervragen van het lid Omtzigt (CDA) over medezeggenschap bij PPI

Datum 2 mei 2013 Betreft Kamervragen van het lid Omtzigt (CDA) over medezeggenschap bij PPI > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

JOUW PENSIOEN VERANDERT Jij kiest je pensioenregeling

JOUW PENSIOEN VERANDERT Jij kiest je pensioenregeling JOUW PENSIOEN VERANDERT Jij kiest je pensioenregeling INHOUD 2 Wie voert de pensioenregeling uit? Het pensioengebouw in Nederland De pensioenregelingen van RELX in Nederland Vergelijking CDC en IDC Welke

Nadere informatie

Op de voordracht van Onze Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van [[Datum openlaten]], nr. [[nr invullen]]:

Op de voordracht van Onze Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van [[Datum openlaten]], nr. [[nr invullen]]: Ontwerpbesluit van [[ ]] tot wijziging van het Besluit uitvoering Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling in verband met tijdelijke beperking van de plicht tot waardeoverdracht bij bijbetalingslasten

Nadere informatie

Actualiteiten pensioenen. Marcel van de Grift Senior pensioenadviseur

Actualiteiten pensioenen. Marcel van de Grift Senior pensioenadviseur Actualiteiten pensioenen Marcel van de Grift Senior pensioenadviseur 1. Algemeen 2. Rol OR 3. Pensioenregelingen Agenda 4. Fiscale wijzigingen 2015 (rol OR bij compensatiemaatregelen) 5. Pensioenuitvoerders

Nadere informatie

Wijziging CDC-regeling TBI

Wijziging CDC-regeling TBI Wijziging CDC-regeling TBI Voorlichtingssessie tijdens deelnemersvergadering Stichting Pensioenfonds TBI 18 november 2014 Copyright 2014 Sprenkels & Verschuren. Geen enkele reproductie van het document

Nadere informatie

Commentaar RB op de reactie Maatregelen op het gebied van het pensioen in eigen beheer

Commentaar RB op de reactie Maatregelen op het gebied van het pensioen in eigen beheer Commentaar RB op de reactie Maatregelen op het gebied van het pensioen in eigen beheer 1 Inleiding Het Register Belastingadviseurs (hierna het RB) heeft met belangstelling kennis genomen van de reactie

Nadere informatie

14 december Pensioenen in Vandena van der Meer

14 december Pensioenen in Vandena van der Meer 14 december 2017 Pensioenen in 2018 P L U S.. E E N V O O R U I T B L I K Vandena van der Meer Agenda De zin en onzin van pensioen Pensioenleeftijd 68 jaar Plannen van het nieuwe kabinet Pensioenen in

Nadere informatie

Week 15 december tot en met 22 december Eerste Kamer stemt in met wetsvoorstel Algemeen Pensioenfonds

Week 15 december tot en met 22 december Eerste Kamer stemt in met wetsvoorstel Algemeen Pensioenfonds Actualiteiten Week 15 december tot en met 22 december 2015 Luciënne van Paassen, managing partner Werkt deze week aan een format voor de vergelijking van drie uitvoeringsopties voor een OPF. Eerste Kamer

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Kamervragen van de leden Ulenbelt en van Gesthuizen

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Kamervragen van de leden Ulenbelt en van Gesthuizen De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) 333 44 44 Fax (070) 333 40 33

Nadere informatie

Het webinar Pensioen 2.0 begint om 20.03

Het webinar Pensioen 2.0 begint om 20.03 Nog even geduld Het webinar Pensioen 2.0 begint om 20.03 Twitter? @BrightPensioen #NLPensioenbewust Pensioen 2.0 Twitter? @BrightPensioen #NLPensioenbewust Enkele onderwerpen Hoe werkt pensioen in Nederland?

Nadere informatie

Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen

Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen Pensioenmiddag PVGE 19 september 2018 Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen DOOR RUUD VERBERNE 1. Vragen Systeem oudedagsvoorzieningen AGENDA 1) AOW = 1 e pijler. Is een basisvoorziening van de overheid.

Nadere informatie

ALUMNIDAG RECHTEN 2016 PENSIOENRECHT ACTUALITEITEN PROF. ERIK LUTJENS PROF. HERMAN KAPPELLE

ALUMNIDAG RECHTEN 2016 PENSIOENRECHT ACTUALITEITEN PROF. ERIK LUTJENS PROF. HERMAN KAPPELLE ALUMNIDAG RECHTEN 2016 PENSIOENRECHT ACTUALITEITEN PROF. ERIK LUTJENS PROF. HERMAN KAPPELLE DEEL 1 Prof. Erik Lutjens Onderwerpen: 1. Hoofdlijnen huidige pensioenstelsel 2. Knelpunten > toekomstdiscussie.

Nadere informatie

26 september Pensioenen in Hans Kennis

26 september Pensioenen in Hans Kennis 26 september 2017 Pensioenen in 2018 P L U S.. E E N V O O R S P E L L I N G Hans Kennis Agenda De zin en onzin van pensioen Pensioenleeftijd 68 jaar Plannen van het nieuwe kabinet Pensioenen in 2020?

Nadere informatie

Toelichting Uniform Pensioenoverzicht

Toelichting Uniform Pensioenoverzicht Toelichting Uniform Pensioenoverzicht Wat u moet weten over uw pensioen Het Uniform Pensioenoverzicht geeft u duidelijkheid over wat u krijgt bij pensionering.

Nadere informatie

Waardeoverdracht. bij indiensttreding. Wat is waardeoverdracht? Is waardeoverdracht. verstandig? Goed om te weten. Een nieuwe baan.

Waardeoverdracht. bij indiensttreding. Wat is waardeoverdracht? Is waardeoverdracht. verstandig? Goed om te weten. Een nieuwe baan. Waardeoverdracht bij indiensttreding Meer weten? www.kpnpensioen.nl Wat is waardeoverdracht? 4 Zoek en vind 11 Een nieuwe baan 3 Is waardeoverdracht verstandig? Goed om te weten 6 Zo vraagt u aan 10 9

Nadere informatie

Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015

Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Het Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering (kortweg wetsvoorstel ) maakt voor deelnemers aan een premieovereenkomst

Nadere informatie