Natuurbeleving & taalontwikkeling. Cursus Ontwerpen van leersituaties. Werkgroepbegeleider Gijsbert Erkens. Doelgroep VVE peuterspeelzaal Bon Bini

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Natuurbeleving & taalontwikkeling. Cursus Ontwerpen van leersituaties. Werkgroepbegeleider Gijsbert Erkens. Doelgroep VVE peuterspeelzaal Bon Bini"

Transcriptie

1 Legitimeringsrapport Natuurbeleving & taalontwikkeling Eveline Booij Nicole Bonouvrie Ellen Daamen Sietske Goldenbeld Cursus Ontwerpen van leersituaties Werkgroepbegeleider Gijsbert Erkens Opdrachtgever Amsterdams Natuur en Milieu Educatie Centrum Doelgroep VVE peuterspeelzaal Bon Bini Studie Onderwijskunde pre-master Semester 1, periode 2, 2009/ 2010 Universiteit Utrecht In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 1

2 Inhoudsopgave Inleiding Analyses Probleemanalyse en probleemdefinitie Probleemdefinitie Achtergrond Behoefteanalyse Stap 1: Probleembeschrijving Stap 2: Doel Stap 3: Ideaalbeeld Stap 4: Ondersteunende behoeften Stap 5: Vaststellen oorzaken en aanbevelingen Stap 6: Terugkoppeling behoefteanalyse naar de cliënt Curriculumanalyse Inleiding Amsterdams Natuur en Milieu Educatie Centrum Pedagogisch kader voor kindercentra 0-4 jaar VVE Peuterspeelzaal Bon Bini Samenvatting en implicaties voor het ontwerp Contextanalyse Fysieke omgeving Schoolcultuur Organisatiestructuur Aanwezige materialen Kennis/kunde van docenten/trainers Doelgroepanalyse Theoretisch didactische uitgangspunten Constructivisme Ontwikkelingsgericht onderwijs Pedagogisch kader, steunen en stimuleren van leren Piramide Woordenschatontwikkeling Constructie Leertaken en leerdoelen Leertaken en sequentering Leerdoelenspecificatie Ontwerp ondersteunende informatie voor non-recurrent skills Analyse van cognitieve strategieën Modeling examples Process worksheets Analyse van mentale modellen In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 2

3 2.4.1 Conceptuele modellen Structurele modellen Ontwerp procedurele informatie voor recurrent skills Analyse van cognitieve regels Cognitieve regels Demonstraties (Pre-requisiete informatie) Deeltaakoefening Verantwoording macro-ontwerp Algemeen Sequentering van de leertaken Verantwoording micro-ontwerp Visie op leren in de leersituatie Onderwijsleerpakket en materialen Evaluatie en implementatie Formatieve evaluatie Plan van aanpak Instrumenten Evaluatievragen Implementatie Groepsreflectie academische vaardigheden Samenwerken (individueel) Nicole Bonouvrie Eveline Booij Ellen Daamen Sietske Goldenbeld Synthetiseren (groep) Referentielijst Bijlagen Bijlage 1 - Begrippen thema Zonnebloemen Bijlage 2 - Overkoepelende verhaal Lente Bijlage 3 - Informatie prentenboek Zonnebloem van Anne Schneider Bijlage 4 - Liedje Bloempje Bijlage 5 - Versje Bloemenzaadje Bijlage 6 - Praatplaat Zonnebloemen Bijlage 7 - Verschillende filmpjes Bijlage 8 - Kaartjes Groei zonnebloem Bijlage 9 - Werkblad Sorteren klein-groot niveau Bijlage 10 - Werkblad Sorteren klein-groot niveau Bijlage 11- Notulen wekelijkse vergaderingen Bijlage 12 - Projectplan In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 3

4 Inleiding In het tweede blok van onze pre-master Onderwijskunde aan de Universiteit van Utrecht kregen we de opdracht om voor het vak Ontwerpen van Leersituaties op wetenschappelijk verantwoorde wijze lesmateriaal te ontwerpen. Een opdracht mocht bij allerlei bedrijven of instanties geworven worden. Na rondvraag in ons netwerk vonden we een opdracht die we uit konden voeren voor het Amsterdams Natuur- en Milieu Educatie Centrum, kortweg het ANMEC. Het ANMEC verzorgt materialen voor natuuronderwijs en natuurbeleving voor jongeren in het basis- en voortgezet onderwijs in Amsterdam. Sinds kort is de doelgroep uitgebreid naar jonge kinderen op dagverblijven, maar het ANMEC is ook geïnteresseerd in jonge kinderen met een taalachterstand die Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) volgen. Wij hebben daarom voor het ANMEC contact gezocht met een VVE peuterspeelzaal in Amsterdam en hier enkele analyses gedraaid. Zo kregen we een goed beeld van de huidige situatie, behoeftes en de mogelijkheden voor samenwerking tussen het ANMEC en deze VVE peuterspeelzaal. Naar aanleiding van de analyses hebben wij een aansluitend ontwerp gemaakt waarin natuurbeleving en taalontwikkeling centraal staat. Dit legitimeringsrapport bestaat uit vier delen: de analyses, de constructie, evaluatie en implementatie en groepsreflecties. De analyses geven een uitgebreide schets van de context en de mogelijkheden van de opdracht. Ook theoretisch didactische uitgangspunten worden besproken. Aan de hand van de analyses hebben wij een keuze gemaakt voor een ontwerpproduct: een themaboekje rondom het thema zonnebloemen. In het constructiegedeelte van dit rapport worden de keuzes die tijdens het ontwerp zijn gemaakt nader toegelicht. Dit gebeurt aan de hand van theorie afkomstig uit het boek Ten steps to complex learning: A Systematic Approach to Four-Component Instructional Design (van Merriënboer & Kirschner, 2007). Van deze theorie is een vertaling naar de praktijk van het eigen ontwerp gemaakt. Er is in dit gedeelte ook een aparte verantwoording te vinden voor zowel het micro- als het macro-ontwerp. In het derde gedeelte van dit rapport is de evaluatie en implementatie te vinden. Hier wordt gekeken naar de sterke en zwakke kanten van het ontwerpproces en het ontwerpproduct. We sluiten het legitimeringsrapport af met een terugblik op het ontwerpproces en de samenwerking. Ieder van ons blikt terug en beoordeelt haar eigen academische vaardigheden met betrekking tot samenwerking. Onze dank gaat uit naar Marijntje van Gisbergen van het ANMEC, Muriël Druiventak en Abida Benyaich van VVE peuterspeelzaal Bon Bini en onze begeleider van de Faculteit Sociale Wetenschappen, Gijsbert Erkens. Zonder hun ondersteuning was het ontwerpen van dit product niet mogelijk geweest.. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 4

5 1 Analyses In dit gedeelte van het legitimeringsrapport wordt de opdracht en de probleemstelling nader toegelicht. Voordat er een ontwerp gemaakt kon worden zijn er eerst verschillende analyses uitgevoerd, met als doel een duidelijk beeld te krijgen van de situatie en de mogelijkheden voor een ontwerp. 1.1 Probleemanalyse en probleemdefinitie Probleemdefinitie TABEL 1.1 Overzicht probleemdefinitie Probleem Voor wie Oorzaken Voorwaarden Het ANMEC ondersteunt door middel van projecten en lesmaterialen verschillende doelgroepen, waarbij zij zich steeds meer richten op buitenschoolse activiteiten. Ze willen graag weten of er behoefte is binnen het VVE aan natuuractiviteiten gekoppeld aan taalontwikkeling. Deze behoefte blijkt er te zijn. Ons doel is om een leermiddel te ontwerpen voor het ANMEC wat gebruikt kan worden door VVE s in en rond Amsterdam. Tijdens dit project zullen wij ons richten op VVE peuterspeelzaal Bon Bini. Het ANMEC wil graag haar aanbod uitbreiden, door zich te richten op VVE. Omdat daar taal centraal staat, zullen natuurbeleving en taal aan elkaar gekoppeld moeten worden. Vanaf 2000 zijn er in Nederland belangrijke impulsen gegeven aan de vooren vroegschoolse educatie. VVE houdt in dat kinderen op jonge leeftijd deelnemen aan educatieve programma s. De centrumprogramma s beginnen in een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf en lopen door in de eerste twee groepen van de basisschool. De doelstelling van het VVEbeleid is om de ontwikkeling van kinderen uit autochtone en allochtone achterstandsgroepen zodanig te stimuleren dat zij hun kansen op een goede schoolloopbaan en maatschappelijke carrière worden vergroot. Een VVE-programma kent een gestructureerde didactische aanpak en neemt een aantal dagdelen per week in beslag (Onderwijsachterstanden, 2009). Het ANMEC wil hier graag bij aansluiten door natuurprogramma s te ontwikkelen die zowel de taalontwikkeling van kinderen stimuleren, als aansluiten bij hun natuurbeleving. Peuterspeelzaal Bon Bini heeft aangegeven heel enthousiast te zijn over het project, maar wel behoefte te hebben aan duidelijke handvatten en lessuggesties. Daarnaast hebben we hebben gekozen voor een uitgebreid project, waar we slechts 10 weken de tijd voor hebben. Hierdoor zullen we ons in bepaalde opzichten moeten beperken. Ons ontwerp zal aan moeten sluiten op de methode Piramide, de gebruikt wordt door Bon Bini Achtergrond Het Amsterdams Natuur en Milieu Educatie Centrum Het ANMEC geeft, samen met partners, vorm en inhoud aan natuur- en milieu educatie in Amsterdam. ze maakt natuur, milieu en een leefbare stad concreet voor Amsterdammers zodat zij daar, bij de keuzes die ze maken, ook iets mee doen; ze zorgt voor goede, educatieve producten voor scholen en andere maatschappelijke organisaties; ze werkt met een betrokken, professioneel en enthousiast team met zowel praktische als theoretische kennis over ANMEC (Amsterdams Natuur- en Milieu Educatie Centrum, 2009). In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 5

6 Het ANMEC heeft onder andere contacten met Amsterdamse basisscholen en middelbare scholen en werkt sinds 2008 ook samen met de kinderopvang. Op dit moment heeft het ANMEC een aantal producten voor naschoolse opvang en brede scholen ontwikkeld en op diverse locaties een activiteitenprogramma opgezet. Hierbij hebben ze contact met landelijke aanbieders van activiteiten. Het streven voor 2012 is om in ieder stadsdeel kinderen van 0-12 jaar mee te laten doen aan natuuractiviteiten in de stad. Hierbij moeten wijk- en buurtcentra, peuterspeelzalen, brede scholen en kinderopvang een rol spelen. Het ANMEC biedt persoonlijk advies, workshops, contacten met andere locaties en suggesties voor activiteiten met ondersteunende materialen. Uit de positieve samenwerking van het ANMEC met de reguliere kinderopvang in Amsterdam blijkt dat het ANMEC als expertisecentrum een goede bijdrage kan leveren aan de natuur- en milieueducatie van jonge kinderen (0 tot 4 jaar). Het ANMEC wil haar doelgroep graag uitbreiden naar VVE peuterspeelzalen en dagverblijven, waar jonge kinderen met (risico op) taalachterstand heen gaan. Voor- en Vroegschoolse Educatie De overheid investeert tijd en geld in VVE. VVE houdt in dat peuters begeleid en gestimuleerd worden in hun taalontwikkeling, zodat achterstanden voorkomen worden. Er zijn speciale VVE-peuterspeelzalen, maar ook VVE kinderdagverblijven (Mens en samenleving, 2009). Deze ontwerpopdracht richt zich op VVE-peuterspeelzaal Bon Bini in Amsterdam. De educatieve programma s die de leerlingen hier krijgen worden ingezet bovenop de gewone begeleiding en vinden spelenderwijs plaats. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 6

7 1.2 Behoefteanalyse Naar aanleiding van de opdracht van het ANMEC hebben wij contact gezocht met de VVE peuterspeelzaal Bon Bini in Amsterdam Centrum Oost. Door hier een ochtend mee te lopen en met de leidsters te spreken is er een duidelijk beeld gevormd van het probleem en de behoeftes. De behoefteanalyse hieronder is opgesteld volgens het zes stappenplan zoals beschreven in Seel en Dijkstra (2004) Stap 1: Probleembeschrijving Het ANMEC vindt het belangrijk dat kinderen al zo jong mogelijk ervaringen opdoen met natuur. Daarom wil het ANMEC hun doelgroep 0 tot 4 jarigen uitbreiden van enkel samenwerking met gewone dagopvang en peuterspeelzalen, naar samenwerking met gewone en VVE dagopvang en peuterspeelzalen. De vraag is of hier behoefte aan is vanuit de praktijk en waar die behoefte dan eventueel ligt Stap 2: Doel Het doel van deze behoefteanalyse is te ontdekken of Peuterspeelzaal Bon Bini behoefte heeft aan extra ondersteuning welke het ANMEC zou kunnen bieden. Hoe stimuleren de leidsters natuurbeleving? (Wat is de huidige situatie?) Wat verstaan de leidsters onder natuurbeleving? Waar lopen de leidsters in het huidige programma tegenaan? Wat kan het ANMEC deze VVE peuterspeelzaal bieden? Is er behoefte aan meer concreet materiaal, aan ideeën of aan kennis over natuur en milieu? Stap 3: Ideaalbeeld Het zou ideaal zijn wanneer aan het einde van ons project er een positieve samenwerking ontstaat tussen het ANMEC en de leidsters van peuterspeelzaal Bon Bini. De kinderen van peuterspeelzaal Bon Bini zullen dankzij deze samenwerking extra gestimuleerd worden wat betreft natuurbeleving. Ook zullen ze vanuit een door ons speciaal voor peuterspeelzaal Bon Bini ontworpen product op speelse wijze ervaringen opdoen met de natuur en gestimuleerd worden in hun taalontwikkeling Stap 4: Ondersteunende behoeften In onze behoefteanalyse zullen wij gebruik maken van de volgende bronnen: het ANMEC; gesprekken met de contactpersoon van het ANMEC, Marijntje van Gisbergen; gesprekken met de leidsters van peuterspeelzaal Bon Bini; de meedraaiochtend bij Bon Bini; het curriculumonderzoek en literatuur. Omgeving van Bon Bini Ruimte Peuterspeelzaal Bon Bini beschikt over een lokaal, een kantoor en een betegelde buitenspeelplaats. In het lokaal zijn verschillende hoeken te vinden. Het gaat hierbij onder andere om een eethoek, een poppenhoek, een keukentje en een projecthoek. In de projecthoek staan op tafels verschillende boeken en objecten die te maken hebben met het huidige thema en aan het prikbord achter de tafels hangen tekeningen, posters en de woorden die gedurende het thema centraal staan. Materialen In het lokaal zijn kranen (op kinderhoogte) aanwezig en er staat een zand- en watertafel. Speelgoed (naast dat in de hoeken) bestaat onder andere uit puzzels, ballen, verkleedkleren, plastic groente en fruit en knutselmateriaal bestaat onder andere uit papier, scharen, lijm, klei, verf, touw, wol en kosteloos materiaal. In het kantoor is een kopieerapparaat en computer aanwezig. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 7

8 Methode De thema s waarmee gewerkt wordt zijn afkomstig uit de methode Piramide (zie curriculumanalyse). Op jaarbasis worden 13 thema s vanuit deze methode uitgewerkt. In het lokaal staan boven het bureau van de leidsters 13 kisten op planken waarin per thema spullen bewaard worden die gebruikt kunnen worden gedurende de uitvoering van het thema. Ook is er een plank met prentenboeken, ook gesorteerd op thema. Visie op natuurbeleving Beide leidsters lieten weten dat zij natuurbeleving belangrijk vinden. Wanneer het kan gaan zij naar buiten. Tijdens thema herfst bijvoorbeeld, gaan zij graag met de kinderen naar buiten om de wind en de regen te voelen en om bladeren te zoeken. Om de ervaring van kinderen buiten te optimaliseren, bereiden zij het uitstapje van te voren voor. Een voorbeeld van deze voorbereiding is het verstoppen van verschillende soorten en kleuren bladeren. Binnen de muren van de peuterspeelzaal stimuleren de leidsters natuurbeleving graag door te werken met de zand- en watertafel, door te kleien en door te verven met vingerverf. Ook versieren zij de muren (tijdens thema herfst) met takken en bladeren van buiten. De leidsters geven aan dat zij het, ondanks de strakke planning, fijn vinden om ieder jaar een thema een beetje anders aan te kleden, zodat het voor henzelf en voor de kinderen die voor het tweede jaar naar peuterspeelzaal Bon Bini komen niet saai wordt. Verder vinden beide leidsters het belangrijk dat kinderen dingen ervaren. Zelf ruiken, voelen, horen, zien, proeven en ontdekken. Beschikbare tijd De leidsters werken dagelijks op de peuterspeelzaal. Zij zijn de twee vaste krachten. De 13 kinderen komen allemaal ongeveer 4 a 5 ochtenden in de week naar Bon Bini. De peuterspeelzaal is doordeweeks geopend van 9.00 uur tot uur. De leidsters van Bon Bini werken in de middag vaak aan de administratie en voorbereiding van de volgende dag of van een volgend thema. Eisen Bon Bini is een van de vele VVE peuterspeelzalen in Amsterdam. Het belangrijkste verschil met een gewone peuterspeelzaal, is dat Bon Bini werkt met een methode (zie curriculumanalyse) en dus niet vrij is in hun jaar, termijn, week en dagindeling. De methode schrijft allerlei activiteiten voor die de taalontwikkeling van de kinderen stimuleert. Het belangrijkste doel is dat deze jonge kinderen met zo min mogelijk en natuurlijk het liefste geheel zonder taalachterstand aan hun schooltijd te laten beginnen. Het vaste programma en het accent op taalontwikkeling zijn twee belangrijke dingen waar het ANMEC in de samenwerking met VVE dagverblijven en peuterspeelzalen rekening mee moet houden. Factoren die de huidige situatie verklaren Beleid en management Op het moment is de stichting IJsterk, waaronder de peuterspeelzaal valt failliet. Bon Bini en de andere VVE peuterspeelzalen die onder de stichting vielen worden overgenomen door een andere stichting. Toegang materialen De methode waarmee Bon Bini werkt geeft ruimschoots ideeën en werkt deze per thema uit op jaar-, week- en dagbasis. De methode biedt de leidsters geen materialen aan. Zij geven aan ons aan van te voren veel tijd kwijt te zijn aan de voorbereiding van een thema en dan in het speciaal met het verzamelen van prikkelende materialen. In het lokaal zijn 13 themakisten te vinden waar de leidsters materialen in verzamelen die zij bij de uitvoering van het thema kunnen gebruiken. Deze materialen zijn veelal door de leidsters zelf gemaakt van gekleurd papier (bijvoorbeeld een reuzenpaddenstoel van papier). De leidsters maken geen gebruik van materialen die het ANMEC hen kan bieden, omdat ze voor dit bezoek niet van het bestaan van dit expertisecentrum afwisten. Houding, visie, kennis en vaardigheden van de leidsters Hoewel beide leidsters natuurbeleving belangrijk vinden geven zij aan niet vaak naar buiten te kunnen. Niet alle ouders stellen het op prijs om naar buiten te gaan met de kinderen, zeker als het weer slecht is. Bovendien kun je met jonge kinderen niet ver weg van de peuterspeelzaal. De leidsters vinden dit jammer en zouden graag meer van buiten naar binnen halen. Hoe dit kan zonder nog meer tijd kwijt te zijn aan de voorbereiding weten zij niet. Ze hebben allebei veel ideeën bij natuurbeleving, maar hebben hun ideeën niet vergeleken met landelijke doelen voor natuurbeleving voor peuters. Zij geven aan hier geen tijd voor gehad te hebben, maar bevestigen dat dit tot nieuwe inzichten en ideeën zou kunnen leiden. Deze zijn welkom. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 8

9 Curriculum (eisen) Landelijk vs. lokaal De leidsters van Bon Bini moeten op jaarbasis dertien thema s uitwerken. Voor ieder thema staat drie weken. In deze drie weken staan er een aantal woorden die goed bij het thema passen centraal. Door de dagelijkse activiteiten moeten de kinderen bekend raken met deze woorden en deze leren gebruiken. Na ieder thema volgt een week waarin de kinderen worden getoetst. Aan de hand van plaatjes worden vragen aan de kinderen gesteld over de basisbegrippen. Op welk van deze drie plaatjes regent het? (passieve woordenschat) Welke dieren zie je op dit plaatje? (actieve woordenschat) Naast deze toetsen heeft ook ieder kind een persoonlijk handelingsplan, zijn er observatielijsten die de leidsters invullen om de complete ontwikkeling van iedere peuter te administreren en zijn er zo nu en dan oudergesprekken. Bovendien schakelen de leidsters indien nodig de hulp van externe instanties zoals de GGD in. De leidsters vinden drie weken erg kort om aan een thema te werken. Soms komt een thema traag op gang, vallen de activiteiten tegen of blijven nieuwe woorden niet bij alle kinderen hangen. Er is geen tijd om te reflecteren en om activiteiten terug te pakken, ook al worden doelen niet gehaald. De planning gaat door. Bon Bini werkt met de methode om de doorlopende leerlijn van de peuters naar de kleuterklas te versoepelen. De basisschool waar de peuterspeelzaal mee samenwerkt, werkt in groep 1 en 2 immers ook met Piramide. De leidsters plegen regelmatig overleg met de leraren van deze kleuterklassen. Wensen De leidsters merken dat het leerrendement bij de kinderen het hoogst is wanneer er iets bijzonders te zien of te doen is. Tijdens de meedraaiochtend gingen zij bijvoorbeeld samen met de kinderen koekjes bakken. Kinderen kunnen dan ruiken, voelen, proeven, horen en ze zien van alles. Dit levert veel ervaringen en gespreksstof op: Wat is dat? Laat eens kijken naar dat mixen! Dat is lekker, het is zoet. Het ei is glibberig, etc. De leidsters verwoorden continue wat ze aan het doen zijn en dagen de kinderen uit tot activiteiten. Dit soort activiteiten zijn een succes, omdat de nieuwsgierigheid en de zintuigen van de kinderen van alle kanten geprikkeld worden. Het leren gaat bijna vanzelf. Dergelijke activiteiten met uitdagend levensecht materiaal (gericht op natuurbeleving) zijn van harte welkom Stap 5: Vaststellen oorzaken en aanbevelingen Algemene uitgangspunten en aanbod van het ANMEC Wat is natuur? Natuur is meer dan alleen planten en dieren, het is een continu proces om ons heen. Denk bijvoorbeeld aan het ritme van de dagen (dag en nacht) en seizoenen (warm en koud). Ook in het lichaam vinden allerlei processen plaats. Wat is natuurbeleving? fysiek buiten zijn, met al je zintuigen vrij ontdekken; ontdekken en ervaren van natuurlijke materialen; zorgen voor planten en dieren. Wat is het doel van natuurbeleving? kinderen hebben plezier in het ervaren en ontdekken van de natuur (motoriek, zintuigen); kinderen ontwikkelen een vertrouwensrelatie met de natuur (soc. emotioneel); kinderen leren zorg dragen voor dieren en planten (soc. emotioneel); kinderen maken kennis met veranderingsprocessen in de natuur (cognitief); kinderen leren woorden en begrippen m.b.t. de natuur (cognitief). Hoe kun je natuurbeleving stimuleren? gestructureerde activiteiten aanbieden; rijke omgeving, binnen en buiten. Voorwaarden om natuurbeleving te stimuleren: positieve houding leidsters, activeren en begeleiden kinderen; communicatie met ouders, belang uitleggen, voorwaarden scheppen; pedagogisch beleid, visie op natuur en natuurbeleving binnen de organisatie; programma met gestructureerde activiteiten; groene buitenruimte, mogelijkheden om natuur te ontdekken in de directe buitenomgeving. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 9

10 Aanbod ANMEC aan activiteiten: training Groen is gras (oude naam: krekels en andere kriebelbeesten ), in het bijzonder gericht op de houding van leidsters; vervolgtraining Masterclass Natuuractiviteiten, voornamelijk gericht op zelf ontwikkelen natuuractiviteiten; seizoenspakketten: Zelf paddenstoelen kweken (herfst thema), slakken (zelf zorgen voor slakken), zelf zonnebloemen kweken (zomer thema); lesmateriaal: Leskist peuters en natuur om eenvoudige ontdekkingsactiviteiten uit te voeren (kijken met vergrootglas, muziek luisteren, geuren, etc.); werkbezoeken naar groene kinderdagverblijven, uitwisseling mogelijkheden en ervaringen; workshop: Inrichten van buitenruimte. Mogelijkheden voor Bon Bini TABEL 1.2 Overzicht met mogelijkheden voor Bon Bini Houding leidsters Communicatie ouders Pedagogisch beleid Situatie Bon Bini Positieve houding. Incompleet beeld van mogelijkheden met betrekking tot natuurbeleving. Aanbod met uitdagend levensecht materiaal! Drempels met naar buiten gaan. Regelmatig oudergesprekken. Ouders zijn negatief over buitenspelen bij slechte weersomstandigheden. Geen beleid? Kansen Verbreden beeld natuurbeleving door bestaande trainingen groen is gras / masterclass natuuractiviteiten? Vaardigheden oefenen in communicatie met ouders met betrekking tot natuurbeleving door een communicatietraining? Ouders belang van natuurbeleving uitleggen tijdens oudergesprekken / ouderavond. Ouders laten faciliteren in natuurbeleving door regenlaarsjes mee te geven, regenjasjes, extra of oude kleding meegeven. Natuurbeleving een plek geven in het pedagogisch beleid van Bon Bini. Antwoorden op dilemma s zoals: Hoe ga je om met veiligheid van kinderen bij buitenspelen en uitstapjes? Hoe waarborg je de uitdaging voor kinderen bij buitenspelen en uitstapjes? Wanneer grijp je in bij het buitenspelen en wanneer laat je kinderen risico s ervaren?; Hoe ga je om met de hygiëne bij het buitenspelen? Hoe ga je om met kinderen die natuur kapot maken, balans tussen zelf ontdekken en zorgen voor? In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 10

11 Gestructureerde activiteiten Rijke omgeving binnen Rijke omgeving buiten Bieden activiteiten aan met behulp van methode Piramide. Zijn niet geheel tevreden over effectiviteit methode. Missen uitdagend levensechte materiaal/opdrachten bij deze thema s. Nemen natuur mee naar binnen. Zouden hier meer ondersteuning in willen krijgen. Betegelde buitenruimte. Bestaand aanbod afstemmen op Piramide: sluiten bijv. bestaande leskist peuters en natuur en de seizoenspakketten aan bij de methode Piramide? Is het gewenst dat bijv. de seizoenspakketten paddenstoelen en slakken aangepast of aangevuld worden? Nieuw aanbod ontwikkelen aansluitend bij Piramide met uitdagend levensecht materiaal en opdrachten. Aanbieden leskisten met materialen of seizoenspakketten aansluitend bij de methode Piramide. Volgen bestaande workshop inrichten buitenruimte voor aanpassen buitenruimte zodat in buitenspeelruimte natuurbeleving mogelijk is: bloembakken, grasheuveltjes, bamboe, boomstammen, etc Stap 6: Terugkoppeling behoefteanalyse naar de cliënt Tijdens het opstellen van de behoefteanalyse is er enkele keren contact geweest met de opdrachtgever, onder andere om te bespreken op welke behoeften van peuterspeelzaal Bon Bini het ANMEC in zou kunnen springen (zie de aanbevelingen, stap 5). De laatste versie van de behoefteanalyse is via de e- mail opgestuurd en nogmaals naar aanleiding van de feedback vanuit het ANMEC aangepast. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 11

12 1.3 Curriculumanalyse Inleiding Er zijn verschillende partijen betrokken in deze analyse en in onze ontwerpopdracht. Enerzijds het bestaande curriculum van het ANMEC, anderzijds het curriculum waarmee peuterspeelzaal Bon Bini werkt. Bon Bini werkt met de methode Piramide (Kuyk, 2003). Op advies van het ANMEC nemen we ook het Pedagogisch Kader kindercentra 0-4 jaar mee in de curriculumanalyse, omdat dit veel informatie verstrekt over de beoogde doelgroep. Het Landelijk Pedagogenplatform Kinderopvang is de motor geweest van dit pedagogisch raamwerk. De aanleiding van dit kader was dat het tijd was voor meer nadruk op de pedagogiekontwikkeling in de kinderopvang Amsterdams Natuur en Milieu Educatie Centrum Het ANMEC ontwikkelt materialen voor verschillende doelgroepen met de thema s: natuur in en om de stad, zwerfafval, schone lucht, water, verantwoorde voeding, klimaat en energie. Hun doelgroepen zijn basisonderwijs, voor- en buitenschoolse aanbieders, schooltuinwerk, voortgezet onderwijs, lerarenopleidingen en wijk- en buurtcentra. Deze bevinden zich allen in of in de omgeving van Amsterdam. Algemeen doel is dat alle kinderen in Amsterdam en omgeving in aanraking komen met natuur en natuur leren beleven. Het AMNEC heeft voor verschillende doelgroepen een aanbod beschikbaar (zie onderstaande tabel). TABEL 1.3 Overzicht aanbod AMNEC Aanbod Doelgroep Toelichting Workshops Leerkrachten Bijvoorbeeld veldwerk of proefjes. Projecten Basisscholen Bijvoorbeeld de courgette-groei-wedstrijd of een project over zwerfvuil. NatuurMEdiatheek Iedereen Voor het lenen van achtergrondinformatie en veldwerkmateriaal. Voor het lenen van lesmateriaal, lesmethoden en boeken of als inspiratiebron. Lespakketten Basisscholen Er is een database met lessen op thema, groep of organisatie. Schooltuin Scholen met schooltuin Het AMNEC kan ondersteuning bieden bij het samen met de kinderen onderhouden van deze tuinen. Ervaringslessen Basisscholen Ervaringen van andere leerkrachten, omschreven in een les. Seizoenspakketten Basisscholen Per seizoen zijn er lespakketten beschikbaar die materialen bevatten om direct aan de slag te gaan. Lesmaterialen Projecten Informatie voor het profielwerkstuk Voortgezet Onderwijs Voortgezet Onderwijs Voortgezet Onderwijs Voor het voortgezet onderwijs ligt het accent meer op aansluiting bij de reguliere vakken, zoals biologie, aardrijkskunde en techniek. Ook bij projecten ligt het accent meer op aansluiting bij de reguliere vakken, zoals biologie, aardrijkskunde en techniek. Informatie voor het profielwerkstuk sluit ook aan op de reguliere vakken, zoals biologie, aardrijkskunde en techniek. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 12

13 1.3.4 Pedagogisch kader voor kindercentra 0-4 jaar Het pedagogisch kader beschrijft het landelijk pedagogisch beleid voor educatie van kinderen van 0-4 jaar. In hoofdstuk 19, worden doelen en competentiegebieden voor het omgaan met de natuur en de fysieke omgeving omschreven. Omdat het ANMEC heeft aangegeven hierbij aan te willen sluiten vatten we deze competenties kort samen. Gezien het feit deze competenties zijn omschreven als richtlijn voor kinderen van 0-4 jaar, zijn ze allen relevant voor peuterspeelzaal Bon Bini. Cognitieve competenties zintuiglijke ontdekkingen; aandacht voor veranderingsprocessen; aandacht voor verschillen en overeenkomsten; aandacht voor als dan -relaties. Sociale competenties delen van ervaringen, het laten vertellen wat hij ziet of doet; leren van woorden en begrippen. Morele competenties In hun omgang met de natuur en fysieke omgeving leren kinderen om zorg te dragen voor dieren, planten, dingen en ruimten. Beeldende competenties vindsels (mooie dingen maken van dingen die kinderen hebben gevonden); bouwen en constructies maken; techniek, werking van voorwerpen. Het landelijk pedagogisch beleid laat zien dat natuurbeleving een belangrijke rol dient te spelen tijdens het leren en ontwikkelen van het kind. Het is een erg praktijkgericht geschreven rapport met veel handvaten en voorbeelden, die wellicht later te gebruiken zijn VVE Peuterspeelzaal Bon Bini Deze peuterspeelzaal werkt met de educatieve taalmethode Piramide van CITO. Deze methode sluit aan bij de basisschool waar Bon Bini mee samenwerkt en waar alle kinderen naartoe gaan. Op deze manier wordt de overstap voor peuters die naar de basisschool gaan verkleind. Piramide is opgebouwd uit dertien thema s, die de medewerkers zelf voorbereiden (materiaal zoeken), uitwerken (in een tijdsschema per week en met subdoelen) en uitvoeren met de kinderen. Ieder kind heeft een spelbegeleidingsplan, waarin de voortgang wordt vastgelegd. Ook zijn er themaboekjes waarmee gewerkt wordt, die aan de ouders meegegeven worden zodat de ouder weet wat het kind leert en er thuis ook mee kan werken. De dertien thema s die behandeld worden zijn: welkom, ruimte, kunst, herfst, Sinterklaas, kerst, tellen, huis, verkeer, lente, grootte, water en kleding. Ieder te behandelen thema is opgebouwd uit de volgende vier stappen: oriënteren; demonstreren; verbreden; verdiepen. Deze stappen worden uitgewerkt per dag en week door de leidsters tot activiteiten en verspreid over de drie weken dat ze met een thema bezig zijn. Door het volgen van deze stappen komen acht ontwikkelingsgebieden aan bod: Persoonlijkheidsontwikkeling Zelfredzaamheid, zelfvertrouwen, zelfstandigheid, zelfcontrole en doorzettingsvermogen. Piramide legt de basis. Zo groeien kinderen op tot zelfstandige individuen. Sociaal-emotionele ontwikkeling Leren omgaan met zowel de eigen gevoelens als die van anderen. Piramide stimuleert een sociale en emotioneel ontwikkelde persoonlijkheid. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 13

14 Ontwikkeling van de waarneming Voelen, proeven, ruiken, zien en horen. Piramide stimuleert kinderen al hun zintuigen te gebruiken. Een belangrijke voorwaarde om de wereld te ontdekken. Taalontwikkeling en ontwikkeling van lezen en schrijven Communiceren met kinderen en volwassenen, de woordenschat uitbreiden, interactief voorlezen. Piramide nodigt kinderen uit om te praten en bereidt ze voor op het leren lezen en schrijven. De taallijn VVE is in de Piramidemethode verwerkt. Denkontwikkeling en ontwikkeling van rekenen Ordenen van kleuren en vormen, classificeren, seriëren, maar ook omgaan met getallen, tellen en vergelijken. Piramide bereidt de kinderen voor op het leren rekenen. Oriëntatie op ruimte en tijd en wereldverkenning Benoemen van lichaamsdelen, de kamers in een huis, de buurt of op reis gaan. Met de thema s van Piramide exploreren kinderen de wereld om hen heen. Ook krijgen ze besef van volgorden waarin gebeurtenissen plaatsvinden. Motorische ontwikkeling Grote en kleine motorische vaardigheden. Piramide laat kinderen springen, mikken en dansen, maar ook omgaan met stiften, potloden, schaar en bereidt kinderen tevens voor op het schrijven van letters en cijfers. Kunstzinnige ontwikkeling Muzikale en beeldende ontwikkeling. Piramide stimuleert de creativiteit door samen muziek te maken, te beleven en door te dansen. De kinderen werken aan hun beeldende ontwikkeling door op een creatieve manier met thema s als kleur, vorm, licht en ruimte bezig te zijn. Technisch leren ze diverse materialen hanteren, zoals klei, verf, papier of textiel. Ook leren ze om te gaan met kleur, vorm, licht en ruimte (Kuyk, 2003). In het taalgeheugen van het kind wordt kennis over woorden of concepten op drie verschillende niveaus opgeslagen. Dit draagt bij aan een zo volledig mogelijk beeld en een zo volledig mogelijke inhoudsvulling van het aangeboden woord/concept. De methode Piramide loopt parallel met deze verschillende taalrepresentatieniveaus: waarnemingsniveau (oriënteren en demonstreren); ervaringsniveau (verbreden); toepassingsniveau (verdiepen). In ons ontwerp zullen de thema s lente en grootte uit Piramide terug komen. Piramide geeft bij ieder thema een aantal basisbegrippen, extra begrippen en contextbegrippen, waar in de weken dat het thema loopt aandacht aan besteed wordt en op getoetst wordt. TABEL 1.4 Begrippen Piramide Thema Basisbegrippen Extra begrippen Contextbegrippen Lente dier kuiken lam kalf big geboren jong klein bol zaadje blaadje groeien wachten lente ei uitkomen bloem warm water eerst daarna gebeuren kip schaap koe varken binnen buiten plaatje lopen eten wei eruit zien steel kijken ruiken lief boek prachtig druk hebben eend zien verdrietig blij broeden nest zon knop nieuw plant mooi steel zaaien kinderboerderij groot Grootte groot klein even groot even klein passen olifant muis huis bouwen groter grootst te groot kleiner kleinst te klein op een rij erbij horen aap blok bal steen raam deur dak schoorsteen bel brievenbus mooi spelen speelgoed auto een beetje neerzetten eerst dan klaar dik dun lang kort boek dier staart vriendje bang paard krokodil vogel leeuw nijlpaard zeehond pauw vos kangaroe giraf slang In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 14

15 Met een peutervolgsysteem wordt de peuter gevolgd in zijn of haar sociaal-emotionele, persoonlijke, motorische en creatieve ontwikkeling. Met de toetsen taal, ordenen en ruimte wordt de cognitieve ontwikkeling van de peuter objectief gevolgd Samenvatting en implicaties voor het ontwerp Er zijn overeenkomsten te vinden tussen de thema s waar het ANMEC mee werkt en de thema s die peuterspeelzaal Bon Bini gebruikt door gebruik van de methode Piramide. We denken hierbij aan het de thema s grootte en lente. Omdat uit eerdere analyse is gebleken dat tijd een knelpunt is voor de leidsters is het verstandig om twee thema s samen te voegen in een globaal macro-ontwerp en één uitgewerkt lesontwerp. Het macro-ontwerp kan, naast een ontwerp, bestaan uit adviezen over de buitenruimte, hoe de leidsters zelf natuurlessen kunnen ontwikkelen, wat de beste houding is tijdens natuuractiviteiten en waar ze eventueel op werkbezoek kunnen gaan. Voor peuterspeelzaal Bon Bini zou het ook interessant kunnen zijn om te weten hoe en waar ze kant-en-klare lespakketten kunnen lenen, dit zal ze de tijd besparen die ze normaal gezien aan voorbereiding besteden. De in het pedagogisch kader genoemde competenties kunnen een leidraad zijn voor het ontwerp, samen met de vier stappen waaruit een thema van Piramide bestaat. We willen een ontwerp maken wat uiteraard geen kopie is van Piramide maar waar de leidsters wel gemakkelijk mee aan de slag kunnen. Hierbij wordt gedacht aan competenties. Een aantal voorbeelden hiervan zijn: zintuiglijke ontdekkingen doen, het delen van ervaringen, fysieke omgang en zorg voor natuur (dieren en planten) en het zoeken van voorwerpen in de natuur. Deze competenties zijn praktisch, concreet, levensecht en sterk gericht op natuurbeleving. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 15

16 1.4 Contextanalyse In deze contextanalyse wordt ingegaan op de omgeving waarin de instructie zal plaatsvinden, namelijk de omgeving van peuterspeelzaal Bon Bini. Contactgegevens: Peuterspeelzaal Bon Bini Kattenburgerkruisstraat JR Amsterdam Telefoonnummer: Fysieke omgeving De instructie vindt plaats op peuterspeelzaal Bon Bini in Amsterdam. Deze is gelegen in stadsdeel centrum en bevindt zich in basisschool De Parel. FIGUUR 1.1 Buitenomgeving peuterspeelzaal Bon Bini FIGUUR 1.2 Binnenomgeving peuterspeelzaal Bon Bini Schoolcultuur Peuterspeelzaal Bon Bini maakt deel uit van kinderopvang IJsterk. IJsterk heeft verschillende peuterspeelzalen voor kinderen in de leeftijd van 2 tot 4 jaar. Op een gewone peuterspeelzaal werkt één leidster samen met een stagiaire, groepshulp en/ of ouder. Bon Bini is echter geen gewone peuterspeelzaal, maar een voorschool. Een voorschool is een peuterspeelzaal met een speciaal programma voor kinderen van 2 tot 6 jaar. Dit programma wordt in samenwerking met basisscholen uitgevoerd. Op een voorschool werken twee leidsters, waardoor kinderen meer aandacht krijgen en extra gestimuleerd worden in hun ontwikkeling. In verband met het speciale programma, komen kinderen minimaal vier dagen per week naar de voorschool (Welzijn IJsterk, 2009). In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 16

17 1.4.3 Organisatiestructuur De taken van de leidsters zijn verdeeld; daar waar leidster 1 de groep begeleidt, richt leidster 2 zich vooral op de individuele begeleiding van de kinderen. Hierbij pakt zij achterstanden van kinderen aan, maar voert ze ook pre-teaching uit, waarbij ze kinderen voorbereid op het komende onderwerp. Van voorkennis is er vaak nog geen sprake Aanwezige materialen Peuterspeelzaal Bon Bini werkt met de methode Piramide. Dit is een taalmethode van het CITO. Piramide bestaat uit dertien thema s van drie weken gevolgd door één evaluatieweek na elk thema. Aan elk thema zijn woorden gekoppeld, die terug komen in de activiteiten en kinderliedjes van het thema. Per thema is een themaboek beschikbaar, waarin de opbouw van het thema is uitgewerkt, met verschillende lessen en ideeën. Hieraan is een peutervolgsysteem gekoppeld, zodat de resultaten van iedere individuele peuter per thema kunnen worden geregistreerd. Als laatste levert Piramide ook een cd met liedjes, aansluitend bij de thema s. Natuurbeleving vormt een belangrijk onderdeel binnen de peuterspeelzaal. Hierbij wordt vooral aandacht aan de zintuiglijke waarnemingen besteed. Andere manieren waarop natuurbeleving gestimuleerd wordt, zijn dans en muziek, door naar buiten te gaan, en door zoveel mogelijk de natuur naar binnen te halen door echte materialen te gebruiken (echte blaadjes in de boom op de muur van de klas bijvoorbeeld). Ook zijn er drie thema s die goed bij natuur en milieu aansluiten, te weten herfst, lente en water. We kunnen dus stellen dat natuurbeleving en taal beiden belangrijk zijn binnen de peuterspeelzaal Bon Bini. Er wordt vanuit de methode piramide echter geen concreet materiaal aangeboden die de leidsters kunnen gebruiken bij het vormgeven van hun lessen betreffende natuurbeleving. Hier ligt dan ook een waardevolle kans voor het ANMEC. Naast deze kans zien we nog veel meer kansen, die we zullen bespreken in de behoefteanalyse Kennis/kunde van docenten/trainers Beide leidsters hebben een ruime ervaring in het werken op de peuterspeelzaal. Sinds vijf jaar richten ze zich in het speciaal op kinderen met een taalachterstand. Beiden hebben ze eigen specialismen, die terug te vinden zijn in de onderlinge taakverdeling. In de doelgroepanalyse zullen we dieper ingaan op de kennis en kunde van de leidsters. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 17

18 1.5 Doelgroepanalyse De doelgroep zijn de leidsters van peuterspeelzaal Bon Bini in Amsterdam, en de kinderen van peuterspeelzaal Bon Bini. De leidsters begeleiden de kinderen op de peuterspeelzaal, waarbij de taalontwikkeling van de kinderen centraal staan. Het ontwerp heeft zowel betrekking op de leidsters, als op de kinderen. Om deze reden zijn beiden in deze analyse betrokken. In onderstaand schema worden de leidsters van peuterspeelzaal Bon Bini geanalyseerd op de kenmerken: algemeen, persoonlijk, cultureel, specifiek, cognitief, motivationeel, attitude en sociaal & interactief, omdat dit de karakteristieken zijn die wij relevant achten voor deze doelgroep. Bij ieder kenmerk wordt ingegaan op de kennis, vaardigheid en ervaring die de leidsters bezitten en betrekken wij zowel het taalaspect als het natuur- en milieuaspect. Dit geldt niet voor de kenmerken algemeen en persoonlijk, omdat deze aspecten hierop niet van toepassing zijn. TABEL 1.5 Doelgroepanalyse leidsters Bon Bini Algemeen De leidsters van peuterspeelzaal Bon Bini in Amsterdam Persoonlijk Leidster 1 Leidster 2 Sekse Vrouw Vrouw Geboortedatum 24 november september 1977 Vooropleiding MBO Sociaal Pedagogisch Werk (SPW) MBO Sociaal Pedagogisch Werk (SPW) Cultureel Specifiek De leidsters hebben een verschillende culturele achtergrond. Leidster 1 is van oorsprong Surinaams, Leidster 2 is Marokkaans. Beide leidsters spreken Nederlands als tweede taal. Dit is terug te zien in hun Nederlandse taalgebruik. Ze kunnen zich goed verstaanbaar maken in het Nederlands, maar maken wel de nodige taalfouten. Dit kan een probleem geven bij het stimuleren van de Nederlandse taal bij de kinderen op de peuterspeelzaal. De leidsters begeleiden kinderen, die vaak een taalachterstand hebben, op een VVE peuterspeelzaal. Dit betekent dat de taalontwikkeling van de kinderen centraal staat in het programma van deze peuterspeelzaal. Beide leidsters hebben zich gespecialiseerd in dit onderwerp en zijn bevoegd om het VVE-programma uit te voeren. Ze hebben hiervoor drie jaar training van het VVE gevolgd en het daarbij horende certificaat behaald. De leidsters zijn beiden alle dagen op de peuterspeelzaal aanwezig en hebben een verschillende taak. Leidster 1 begeleidt de groep en Leidster 2 richt zich op de individuele begeleiding van de kinderen. Zij houdt zich bezig met de (taal)achterstanden van kinderen, maar voert bijvoorbeeld ook pre-teaching uit om kinderen die dat nodig hebben voor te bereiden op een groepsactiviteit. Cognitief De leidsters hebben veel kennis en vaardigheden op het gebied van het begeleiden van kinderen in de leeftijd van tweeënhalf tot en met vier jaar, in het bijzonder op het gebied van taalontwikkeling. Dit blijkt ook uit de trainingen en het certificaat dat ze hiervoor behaald hebben. Ze hebben beide inmiddels vijf jaar ervaring met het VVE taalprogramma. Natuur- en milieu educatie speelt al een grote rol binnen de het programma van de peuterspeelzaal. De leidsters besteden er op verschillende manieren aandacht aan, zowel in activiteiten en liedjes, als door echt naar buiten te gaan. Daarnaast sluiten een aantal van de thema s (herfst, lente en water), waarmee de leidsters werken, aan bij natuurontwikkeling. De leidsters weten wat aansluit bij de belevingswereld van de kinderen en passen dit toe. Beide leidsters zijn echter niet op de hoogte van wat er nog meer mogelijk is op het gebied van natuur en milieu en zijn ook niet op de hoogte van het aanbod van het ANMEC. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 18

19 Motivationeel De leidsters bezitten de kennis, vaardigheden en ervaring om kinderen in deze leeftijdscategorie op een speelse manier te motiveren voor (taal)activiteiten. Ze geven zelf ook aan dat ze op het gebied van taalontwikkeling duidelijk resultaat zien bij de kinderen, wat ze erg motiveert. Beide leidsters geven aan dat ze natuurbeleving een erg belangrijk onderdeel vinden in de ontwikkeling van kinderen, wat ook de reden is dat ze er al veel aandacht aan besteden. Ze zijn erg enthousiast over deze mogelijkheid om natuur- en milieueducatie nog verder te ontwikkelen in hun programma, door middel van ons ontwerp. Attitude De leidsters hebben een positieve en open houding ten opzichte van nieuwe dingen. Beiden waren al werkzaam op de peuterspeelzaal voordat het VVE taalprogramma werd ingevoerd en hebben dit dus geheel meegemaakt. Ze hebben dit als iets positiefs ervaren en zien duidelijke ontwikkeling bij de kinderen. Beide leidsters geven ook aan dat ze graag nieuwe dingen leren en ontdekken, het liefst met een korte voorbereidingstijd. Dit geldt ook voor natuur- en milieueducatie. Zoals al eerder beschreven zien de leidsters het belang van vroege natuur- en milieueducatie voor de ontwikkeling van de kinderen. Ze staan dan ook open voor nieuwe ontwikkelingen op dit gebied. Sociaal & interactief De leidsters zijn gewend sociaal en interactief samen te werken met verschillende mensen en instanties. Als eerst werken ze effectief met elkaar samen en communiceren ze veel met elkaar. Omdat ze duidelijk verschillende taken hebben vullen ze elkaar aan, zowel bij de begeleiding van de kinderen als bij het evalueren van kinderen en het registreren van hun werk. Voor elk kind wordt een dossier bijgehouden, waarover contact is met de GGD. De ouders van de kinderen zijn hiervan op de hoogte. Een aantal keer per jaar krijgen de leidsters bezoek van de onderwijsinspectie. De leidsters werken daarnaast met de methode Piramide van CITO. Hierbij moet elk onderdeel voor elk kind geregistreerd worden. Om te controleren of het VVE taalprogramma goed wordt uitgevoerd, komt ook de VVE inspectie een aantal keer per jaar langs. Een goede communicatie is hierbij belangrijk. Ook is er veel contact tussen de leidsters en de ouders van de kinderen. De (taal)resultaten van de kinderen worden met de ouders besproken. Daarnaast krijgen de ouders themaboekjes mee naar huis, om ook zelf met hun kinderen taal te oefenen. Ouders worden daarnaast ook betrokken bij andere activiteiten en helpen mee materialen te verzamelen. De leidsters geven aan dat ze graag met het ANMEC willen samenwerken en gebruik willen maken van hun aanbod, om zo natuur- en milieueducatie in hun programma verder te ontwikkelen. In het volgende schema worden de kinderen van peuterspeelzaal Bon Bini geanalyseerd op de kenmerken: algemeen, persoonlijk, cultureel, specifiek, cognitief, metacognitief, motivationeel & attitude, sociaal & interactief, affectief & emotioneel, persoonlijkheid, fysiek en motorisch. Daarnaast zijn ook de kenmerken taal en natuur opgenomen. Hier wordt dieper op in gegaan omdat wij de ontwikkeling van de kinderen op dit gebied van belang achten voor deze opdracht. Omdat aangesloten wordt bij het VVEprogramma van de peuterspeelzaal is de taalontwikkeling van peuters van belang en omdat ontworpen wordt voor het AMNEC is de natuurontwikkeling van peuters belangrijk. Bij alle karakteristieken (op algemeen en persoonlijk na) wordt ingegaan op kennis, vaardigheid en/of ervaring die de kinderen bezitten. Voor het beschrijven van de ontwikkeling van de kinderen bij de verschillende kenmerken wordt gebruik gemaakt van verschillende literatuur, waaronder het Pedagogisch Kader kindercentra 0-4 jaar. In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 19

20 TABEL 1.6 Doelgroepanalyse kinderen Bon Bini Algemeen De dertien kinderen van peuterspeelzaal Bon Bini in Amsterdam. Persoonlijk Sekse jongens (7) en meisjes (6) Leeftijd tweeënhalf t/m vier jaar Cultureel Specifiek Cognitief De kinderen hebben een verschillende culturele afkomst. De voorkomende culturele achtergronden onder de kinderen op de peuterspeelzaal zijn: Chinees, Grieks, Marokkaans, Pakistaans en Surinaams. De meerderheid van de kinderen spreekt Nederlands als tweede taal. De kinderen gaan vier ochtenden per week naar peuterspeelzaal Bon Bini. Ze wonen in de omgeving van de peuterspeelzaal. Bij alle kinderen is, mede vanwege hun culturele afkomst, sprake van een taalachterstand. Op peuterspeelzaal Bon Bini worden ze speciaal begeleid in hun Nederlandse taalontwikkeling. Ontwikkeling Peuters (30 maanden - 48 maanden) zitten in een opwindende periode waarbij ze steeds allerlei nieuwe dingen ontdekken. Ze kunnen nog niet goed onderscheid maken tussen fantasie en werkelijkheid. Een peuter wordt geconfronteerd met uitdagingen, conflicten, angsten, en leert nieuwe lichamelijke en sociale vaardigheden (Van Eijkeren, 2005). De peuter heeft een groeiend taalvermogen en leert verschillende standpunten zien. Hij of zij krijgt inzicht in afbeeldingen, symbolen, getallen, en woorden. Leerrijke ervaringen zijn belangrijk, zodat kinderen begrip voor hun eigen belevingswereld en de wereld om hen heen kunnen opbouwen. Peuters zijn nog steeds wisselend in hun ontwikkelingstempo; ze gaan dan weer ineens met sprongen vooruit en staan dan weer een poosje stil of vallen even terug. Ze leren steeds beter om te gaan met veranderingen en onverwachte gebeurtenissen. Voor de ontwikkeling van kinderen is het belangrijk dat leidsters oog hebben voor individuele en culturele verschillen tussen de kinderen en ouders (Singer, E. & Kleerekoper, L., 2009). Peuters: herkennen patronen en regels in de wereld. dit moedigt hen aan om vragen te stellen en te reageren op onzin en humor; krijgen een groeiende mogelijkheid om het gezin, thuis en kindercentrum te zien in het perspectief van de groter wordende wereld; krijgen nieuwe mogelijkheden zoals omgaan met symbolen, voorstellingen, creativiteit, muziek, woordspelletjes en getallen; ontwikkelen taal en rekenkundige vaardigheden; ook inzicht in begrippen, oorzaak/gevolg, verbale expressie en ontdekkingen in de fysieke en sociale wereld; ontwikkelen een beter geheugen en kunnen daarom verhalen vertellen, complexere situaties oplossen, langer met iets bezig zijn en zijn meer gericht nieuwsgierig (Singer, E. & Kleerekoper, L., 2009). Manier van leren Peuters ontwikkelen zich en leren door: actief leren en totale betrokkenheid (holisme); leren door uitproberen en ontdekken; spelend leren; kijken en imiteren; leren door herhalingen, scriptkennis en rituelen; leren op eigen tempo en eigen wijze; meehelpen en leren door meedoen; woorden geven aan ervaringen; ervaringen op verschillende manieren uiten en vormgeven (Singer, E. & Kleerekoper, L., 2009). In opdracht van: het Amsterdams Natuur- en Milieu en Educatie Centrum Pagina 20

Piramide. Dé educatieve methode voor alle jonge kinderen

Piramide. Dé educatieve methode voor alle jonge kinderen Voor- en vroegschoolse educatie Piramide Piramide Dé educatieve methode voor alle jonge kinderen Geeft jonge kinderen de kans zich optimaal te ontwikkelen Biedt houvast en ruimte voor pedagogisch medewerkers,

Nadere informatie

Piramide. De educatieve methode voor alle jonge kinderen

Piramide. De educatieve methode voor alle jonge kinderen Voor- en vroegschoolse educatie Piramide Piramide De educatieve methode voor alle jonge kinderen Geeft jonge kinderen de kans zich optimaal te ontwikkelen Biedt houvast en ruimte voor pedagogisch medewerkers,

Nadere informatie

Piramide. Dé educatieve methode voor alle jonge kinderen

Piramide. Dé educatieve methode voor alle jonge kinderen Voor- en vroegschoolse educatie Piramide Piramide Dé educatieve methode voor alle jonge kinderen Geeft jonge kinderen de kans zich optimaal te ontwikkelen Biedt houvast en ruimte voor pedagogisch medewerkers

Nadere informatie

Piramide voor kinderdagverblijven

Piramide voor kinderdagverblijven Kinderdagverblijven Piramide Piramide voor kinderdagverblijven Spelend de wereld ontdekken Voor alle kinderen van 0 tot 4 jaar Plezier voor kinderen, pedagogisch medewerkers en ouders Sociaal-emotionele

Nadere informatie

Beleidsplan Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Peuterspeelzaal Margriet

Beleidsplan Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Peuterspeelzaal Margriet Beleidsplan Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Peuterspeelzaal Margriet Versie 1.0 Januari 2019 Pagina 1 van 7 Inhoud 1. Inleiding...3 2. Voorwaarden VVE...3 a. Kwaliteit van de beroepskrachten...3

Nadere informatie

Samenvatting pedagogisch beleidsplan Trias Kinderopvang, waar kinderen zich thuis voelen

Samenvatting pedagogisch beleidsplan Trias Kinderopvang, waar kinderen zich thuis voelen Samenvatting pedagogisch beleidsplan Trias Kinderopvang, waar kinderen zich thuis voelen Voor u ligt het samengevatte pedagogisch beleidsplan van de kinderdagverblijven van Trias Kinderopvang. Doelstellingen

Nadere informatie

Een vroege aanpak van achterstand in de (taal) ontwikkeling kan een slechte start op de basisschool voorkomen.

Een vroege aanpak van achterstand in de (taal) ontwikkeling kan een slechte start op de basisschool voorkomen. VVE, Voor- en Vroegschoolse Educatie Bij Kindcentrum Supertof wordt ontwikkelingsgericht gewerkt. Om er voor te zorgen dat ieder kind een goede start kan maken op de basisschool wordt gewerkt met de VVE-methode.

Nadere informatie

Activiteitenbeleid 2013

Activiteitenbeleid 2013 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Hoofdstuk 2: Hoofdstuk 3: Hoofdstuk 4: Hoofdstuk 5: Hoofdstuk 6: Pedagogisch beleid TintelTuin De 6 competenties Visie Activiteitenbeleid binnen het (dag)programma Laat zien

Nadere informatie

Piramide op Vlasgaard

Piramide op Vlasgaard Piramide op Vlasgaard Evenwichtig, vol afwisseling, leuk en voor elk kind! Pagina 1 Vlasgaard heeft gekozen voor het werken met Piramide in onze groepen 1 2! Gezellige lokalen met knusse hoeken voor kinderen

Nadere informatie

Pedagogische Visie en Beleid

Pedagogische Visie en Beleid Pedagogische Visie en Beleid Inleiding Voor ouders, medewerkers en alle anderen die betrokken zijn bij, en geïnteresseerd zijn in onze kinderopvang. Voor verantwoorde kinderopvang is veel nodig, om te

Nadere informatie

Pedagogische werkwijze Peuterspelen De Waterlelie, januari 2019 Locatiemanager: Yael Lindhout Horev

Pedagogische werkwijze Peuterspelen De Waterlelie, januari 2019 Locatiemanager: Yael Lindhout Horev Omvang van de peuterspelen Er kunnen maximaal 15 kinderen per dagdeel worden opgevangen. De samenstelling van de en Naam van de Maximaal aantal kinderen op de Horizontale/ verticale/ flexibele Leeftijdsindeling

Nadere informatie

Pedagogische werkwijze Voorschool De Vijf Sterren, april 2016 Ineke van der Haak, locatiemanager

Pedagogische werkwijze Voorschool De Vijf Sterren, april 2016 Ineke van der Haak, locatiemanager Omvang van de voorschool en de samenstelling van de groepen Er kunnen maximaal 64 kinderen per dag worden opgevangen op voorschool De Vijf Sterren. De samenstelling van de groepen Naam van de groep Paarse

Nadere informatie

VVE protocol. IKC Juliana. Weth. Rebellaan KA Barneveld

VVE protocol. IKC Juliana. Weth. Rebellaan KA Barneveld VVE protocol IKC Juliana Weth. Rebellaan 142 3771 KA Barneveld 0342-412165 Inhoud Overstap van peuteropvang naar kleutergroep 2 Wat is VVE? 3 Doorstroming naar de 3 De warme overdracht 3 Aanbod van de

Nadere informatie

Peuteropvang Dolfijn

Peuteropvang Dolfijn Peuteropvang Dolfijn Samen spelen, leren en ontdekken VVE Leuk en leerzaam Vriendjes maken Voorwoord Beste ouders en peuters, In deze brochure kunt u allerlei praktische informatie lezen over onze peutergroep.

Nadere informatie

Voor en vroegschoolse educatie

Voor en vroegschoolse educatie Organisatie Voor en vroegschoolse educatie Hoe zit het nu precies? S K S G Centraal Bureau Heresingel 10 9711 ES Groningen Telefoon: (050) 313 77 27 E-mail: algemeen@sksg.nl Wat is VVE? De afkorting VVE

Nadere informatie

Pedagogische kwaliteit in beweging

Pedagogische kwaliteit in beweging Pedagogische kwaliteit in beweging De kinderopvang staat voor grote uitdagingen: kinderen een veilige basis en voldoende uitdaging bieden voor een gezonde ontwikkeling en hen voorbereiden op het basisonderwijs.

Nadere informatie

Pedagogische werkwijze Peuterspelen De Komeet, maart 2018 Locatiemanager: Anouk Aafjes

Pedagogische werkwijze Peuterspelen De Komeet, maart 2018 Locatiemanager: Anouk Aafjes Omvang van de Peuterspelengroep Er kunnen maximaal 16 kinderen per dagdeel worden opgevangen. De samenstelling van de groepen Naam van de groep Komeet Maximaal aantal kinderen op de groep Horizontale/

Nadere informatie

Pedagogische werkwijze BSO De Wilgenboom, versie december 2015 Vera Snelle, locatiemanager

Pedagogische werkwijze BSO De Wilgenboom, versie december 2015 Vera Snelle, locatiemanager Omvang van De BSO en de samenstelling van de en Er worden momenteel op maandag, dinsdag en donderdag niet meer dan 20 kinderen opgevangen op BSO De Wilgenboom. Op vrijdag worden er momenteel niet meer

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan. Peuterspeelzaal Pippeloentje. Pedagogisch werkplan peuterspeelzaal Pippeloentje SPL / SJWB februari 2019

Pedagogisch werkplan. Peuterspeelzaal Pippeloentje. Pedagogisch werkplan peuterspeelzaal Pippeloentje SPL / SJWB februari 2019 1 Pedagogisch werkplan Peuterspeelzaal Pippeloentje Februari 2019 2 Inhoud 1. informatie over peuterspeelzaal Pippeloentje 3 2. groepsomvang en leeftijdsopbouw 5 3. kennismaking en wennen en mentorschap

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Inleiding Kinderopvang Haarlem heeft één centraal pedagogisch beleid. Dit is de pedagogische basis van alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem.

Nadere informatie

In gesprek met ouders. Spel en ontwikkeling! (module 1 en 2) (module 3 en 4) Doel Verkrijgen van inzicht in het belang van spel en

In gesprek met ouders. Spel en ontwikkeling! (module 1 en 2) (module 3 en 4) Doel Verkrijgen van inzicht in het belang van spel en Peuters spelender wijs! Een praktische verdiepingscursus voor pedagogisch medewerkers in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven De ontwikkeling van jonge kinderen gaat snel. Ze zijn altijd op ontdekkingstocht

Nadere informatie

Visie (Pedagogisch werkplan)

Visie (Pedagogisch werkplan) Visie (Pedagogisch werkplan) Gastouderopvang De Krummeltjes stelt zich tot doel om een omgeving te bieden waarin kinderen kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige mensen met respect voor anderen

Nadere informatie

groep 1 en 2 informatieboekje

groep 1 en 2 informatieboekje groep 1 en 2 informatieboekje "De St. Nicolaasschool is een professionele leergemeenschap. Zij streeft ernaar een positieve, veilige en stimulerende leeromgeving te bieden waar, met betrokkenheid van en

Nadere informatie

Inspectierapport Dolfijntje (PSZ) Triasplein 7 3845 GC HARDERWIJK

Inspectierapport Dolfijntje (PSZ) Triasplein 7 3845 GC HARDERWIJK Inspectierapport Dolfijntje (PSZ) Triasplein 7 3845 GC HARDERWIJK Toezichthouder: GGD Noord en Oost Gelderland In opdracht van gemeente: HARDERWIJK Datum inspectie: 16-10-2014 Type onderzoek : Regulier

Nadere informatie

Pedagogische werkwijze op de locatie (

Pedagogische werkwijze op de locatie ( Locatie: Voorschool De Vijf Sterren opgemaakt d.d.: april 2014 door: Ineke van der Haak, locatiemanager Omvang van de voorschool en de samenstelling van de groepen Er kunnen maximaal 64 kinderen per dag

Nadere informatie

Achtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:

Achtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt: Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan

Nadere informatie

Bee l d e n d e v o r m i n g, n a t u u r, t e c h n i e k

Bee l d e n d e v o r m i n g, n a t u u r, t e c h n i e k Bee l d e n d e v o r m i n g, n a t u u r, t e c h n i e k Thema / onderwerp Als verwerkingsactiviteit gaan de kinderen een eigen (kinder)boerderij maken, inclusief huisvesting (stallen, hokken, schuilplaatsen

Nadere informatie

Pedagogisch beleid. kinderdagverblijf

Pedagogisch beleid. kinderdagverblijf Pedagogisch beleid kinderdagverblijf maatwerk kinderopvang voor elk gezin Voorwoord Dit pedagogisch beleid is met het doel geschreven om duidelijkheid te geven aan de inhoud van een pedagogisch beleidsplan.

Nadere informatie

kinderdagopvang peutergroep basisschool bso alles in huis voor kinderen van 0 tot 13 jaar

kinderdagopvang peutergroep basisschool bso alles in huis voor kinderen van 0 tot 13 jaar kinderdagopvang peutergroep basisschool bso alles in huis voor kinderen van 0 tot 13 jaar educatief centrum Educatief centrum de Bongerd is een plek waar kinderen van 0 tot 13 jaar de hele dag kunnen leren,

Nadere informatie

Zorgboekje. Kindgegevens

Zorgboekje. Kindgegevens Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is

Nadere informatie

Pedagogische werkwijze Peuterspelen Het SchatRijk, Februari 2019 Anouk Aafjes, Locatiemanager

Pedagogische werkwijze Peuterspelen Het SchatRijk, Februari 2019 Anouk Aafjes, Locatiemanager Omvang van de peuterspeel Er kunnen maximaal 14 kinderen per dagdeel worden opgevangen. De samenstelling van de en Naam van de Maximaal aantal kinderen op de Horizontale/ verticale/ flexibele Leeftijdsindeling

Nadere informatie

UW KIND, ONS KLAVERTJE VIER. Het pedagogisch beleidsplan van

UW KIND, ONS KLAVERTJE VIER. Het pedagogisch beleidsplan van UW KIND, ONS KLAVERTJE VIER Het pedagogisch beleidsplan van Wij willen u graag laten weten hoe wij bij Spelenderwijs ons werk doen. Daarom hebben we dit boekje met de basis van ons pedagogisch beleidsplan

Nadere informatie

Samen Inspireren Ontdekken. Informatiegids. IKC de Plattenburg.

Samen Inspireren Ontdekken. Informatiegids. IKC de Plattenburg. Samen Inspireren Ontdekken Ontwikkelen Informatiegids IKC de Plattenburg www.deplattenburg.nl Kiezen Het kiezen van een basisschool voor uw kind: een belangrijke stap. Bij de Plattenburg gaat er voor uw

Nadere informatie

Informatieavond schooljaar 2015-2016. Cluster 1/2

Informatieavond schooljaar 2015-2016. Cluster 1/2 Informatieavond schooljaar 2015-2016 Cluster 1/2 Programma Even voorstellen Ik & Ko KIJK! het observatiesysteem Het rapport De ontwikkelingslijnen/hoe werken we in de kleuterklas? naar eigen klas Praktische

Nadere informatie

Algemene informatie Kinderopvang 0-4. November 2014

Algemene informatie Kinderopvang 0-4. November 2014 Algemene informatie Kinderopvang 0-4 November 2014 Voorwoord Positive Action wordt in Amerika met veel succes uitgevoerd. Het is een bewezen effectief programma dat positieve resultaten behaalt op zowel

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan. Peuterspeelzaal Pippeloentje

Pedagogisch werkplan. Peuterspeelzaal Pippeloentje Pedagogisch werkplan Peuterspeelzaal Pippeloentje Maart 2016 1 Inhoud 1. informatie over peuterspeelopvang Pippeloentje 3 2. groepsomvang en leeftijdsopbouw 4 3. kennismaking en wennen 5 4. dagindeling

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan buitenschoolse opvang het Zwammeke

Pedagogisch beleidsplan buitenschoolse opvang het Zwammeke Pedagogisch beleidsplan buitenschoolse opvang het Zwammeke Inhoud 1. Inleiding 2. Onze visie 3. Doelstellingen 4. Pedagogische uitgangspunten voor het kind 5. Pedagogische uitgangspunten voor de groepsleiding

Nadere informatie

Peuteropvang Uithuizen

Peuteropvang Uithuizen Peuteropvang Uithuizen Ontdek, leer, groei en geniet! SPELEN, ONTMOETEN EN BELEVEN! Goed voorbereid naar de basisschool Samen met andere kinderen ravotten, dansen, zingen, rennen, knutselen, puzzelen en

Nadere informatie

Informatiebrochure Hoera Maasbree. Locatie de Violier, peuters

Informatiebrochure Hoera Maasbree. Locatie de Violier, peuters Informatiebrochure Hoera Maasbree Locatie de Violier, peuters Inhoudsopgave 1. Hoera Maasbree... 3 2. Mogelijkheden bij Hoera Maasbree, locatie Violier... 3 2.1. Dagopvang... 3 2.1.a Reguliere dagopvang...

Nadere informatie

Informatiebrochure Hoera Nederweert Locatie Budschop

Informatiebrochure Hoera Nederweert Locatie Budschop Informatiebrochure Hoera Nederweert Locatie Budschop Inhoudsopgave 1. Hoera Nederweert... 3 2. Mogelijkheden bij Hoera Nederweert, locatie Budschop... 3 2.1. Peuterprogramma... 3 2.1.1 Peuterprogramma

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan.

Pedagogisch werkplan. p/a Akkerpad 15 3755 TL Eemnes Telefoon: 06-21833544 www.stichtingbelhamels.nl E-mail: info@ stichtingbelhamels.nl k.v.k.: 32168409 Bank: 10.68.66.990 Pedagogisch werkplan. Wij werken met Piramide. Piramide

Nadere informatie

2 Algemene doelstelling en visie

2 Algemene doelstelling en visie 2 Algemene doelstelling en visie 2.1 Algemene doelstelling De groene kikker heeft als doel huiselijke en persoonlijke kinderopvang te bieden, die optimaal tegemoet komt aan de behoeften van de kinderen.

Nadere informatie

Wie de schoen past. Kaleidoscoop op het ROC ASA, voor studenten opleiding onderwijsassistent en SPW

Wie de schoen past. Kaleidoscoop op het ROC ASA, voor studenten opleiding onderwijsassistent en SPW Wie de schoen past Kaleidoscoop op het ROC ASA, voor studenten opleiding onderwijsassistent en SPW Het ROC ASA in Amsterdam heeft de afgelopen drie jaar het programma Kaleidoscoop ingevoerd. Daardoor volg

Nadere informatie

KINDERDAGVERBLIJVEN BLUB, ZEGT DE VIS

KINDERDAGVERBLIJVEN BLUB, ZEGT DE VIS KINDERDAGVERBLIJVEN BLUB, ZEGT DE VIS Blub, zegt de vis zijn gezellige, kleinschalige en huiselijke kinderdagverblijven. De kinderdagverblijven bestaan uit groepen die opvang en verzorging bieden aan kinderen

Nadere informatie

1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving

1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Pedagogisch Beleidsplan 1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Een veilige en vertrouwde omgeving is de basis van waaruit een kind zich kan gaan ontwikkelen. Het is dus belangrijk dat

Nadere informatie

PROCEDURE + ZWOLS OVERDRACHTSFORMULIER

PROCEDURE + ZWOLS OVERDRACHTSFORMULIER PROCEDURE + ZWOLS OVERDRACHTSFORMULIER Overdracht kindgegevens van voorschoolse instellingen naar het basisonderwijs Inleiding Een goede, eenduidige overdracht van gegevens over kinderen van de voorschoolse

Nadere informatie

Inspectierapport Woelwater (PSZ) d'yserinckweg 24a 2141AB VIJFHUIZEN

Inspectierapport Woelwater (PSZ) d'yserinckweg 24a 2141AB VIJFHUIZEN Inspectierapport Woelwater (PSZ) d'yserinckweg 24a 2141AB VIJFHUIZEN Toezichthouder: GGD Kennemerland In opdracht van gemeente: Haarlemmermeer Datum inspectie: 27-09-2016 Type onderzoek : Jaarlijks onderzoek

Nadere informatie

Kids2b. Een koffer vol bagage. Kleine kinderen worden groot. REIS vormt de kern van ons handelen; RES PEC VOOR. Het pedagogisch beleid

Kids2b. Een koffer vol bagage. Kleine kinderen worden groot. REIS vormt de kern van ons handelen; RES PEC VOOR. Het pedagogisch beleid Op REIS met Kids2b Kids2b Kids2b is zeer verheugd dat u uw kind aan ons toevertrouwd. Wij begrijpen dat het voor S I E R u als ouder een grote stap is om een deel van de zorg en opvoeding van uw kind te

Nadere informatie

Pedagogische werkwijze KDV De Torenmolen, versie november 2015 Selma Schalkwijk, locatiemanager

Pedagogische werkwijze KDV De Torenmolen, versie november 2015 Selma Schalkwijk, locatiemanager Omvang van het kinderdagverblijf en de samenstelling van de en Er kunnen maximaal 16 kinderen per dag worden opgevangen op kinderdagverblijf De Torenmolen. De samenstelling van de en Naam van de Maximaal

Nadere informatie

Voorschoolse voorzieningen Ommen

Voorschoolse voorzieningen Ommen Voorschoolse voorzieningen Ommen Ommen, juni 2012 Wat is Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Voor- en Vroegschoolse Educatie is bedoeld voor kinderen vanaf ongeveer 2½ jaar. Sommige kinderen in die leeftijd

Nadere informatie

Inspectierapport Pinokkio (PSZ) Mathilde Wibautstraat MC HOOFDDORP

Inspectierapport Pinokkio (PSZ) Mathilde Wibautstraat MC HOOFDDORP Inspectierapport Pinokkio (PSZ) Mathilde Wibautstraat 20 2135MC HOOFDDORP Toezichthouder: GGD Kennemerland In opdracht van gemeente: Haarlemmermeer Datum inspectie: 06-07-2016 Type onderzoek : Jaarlijks

Nadere informatie

Piramide voor gastouders

Piramide voor gastouders Gastouderopvang Piramide Piramide voor gastouders Plezier voor kinderen, gastouders en ouders! Voor alle kinderen van 0-4 jaar Compleet pakket Tips, suggesties en uitgewerkte activiteiten Professionalisering

Nadere informatie

VOORBEELD UIT HET PEDAGOGISCH BELEIDSPLAN. VEILIGHEID EN GEBORGENHEID BIEDEN - BABY S

VOORBEELD UIT HET PEDAGOGISCH BELEIDSPLAN. VEILIGHEID EN GEBORGENHEID BIEDEN - BABY S VOORBEELD UIT HET PEDAGOGISCH BELEIDSPLAN. VEILIGHEID EN GEBORGENHEID BIEDEN - BABY S ALGEMEEN: EMOTIONELE EN FYSIEKE VEILIGHEID BABY S Het pedagogisch beleidsplan geeft de grenzen (pedagogisch medewerker/kindratio

Nadere informatie

Piramide. Informatie voor ouders en verzorgers

Piramide. Informatie voor ouders en verzorgers Voor- en vroegschoolse educatie Piramide Piramide Informatie voor ouders en verzorgers Voor alle kinderen van 0 tot 7 jaar Optimale ontwikkeling van ieder kind Spel staat centraal Zelfstandig leren Wat

Nadere informatie

Hieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen.

Hieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen. Onderbouwrapport In het onderbouwrapport waarderen wij alle genoemde aspecten ten opzichte van de leeftijd. Een waardering wordt uitgedrukt in een cijfer. U kunt via de beknopte omschrijvingen in het rapport

Nadere informatie

Voorschoolse voorzieningen Ommen

Voorschoolse voorzieningen Ommen Voorschoolse voorzieningen Ommen Ommen, november 2012 Voorschoolse voorzieningen Ommen Peuterontwikkeling in Ommen; in het belang van peuters Uw kind gaat naar een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf

Nadere informatie

Inspectierapport 't Roefje (PSZ) Schouwstraat KL RIJSENHOUT

Inspectierapport 't Roefje (PSZ) Schouwstraat KL RIJSENHOUT Inspectierapport 't Roefje (PSZ) Schouwstraat 17 1435KL RIJSENHOUT Toezichthouder: GGD Kennemerland In opdracht van gemeente: Haarlemmermeer Datum inspectie: 19-05-2016 Type onderzoek : Jaarlijks onderzoek

Nadere informatie

Inspectierapport Doomijn Peuteropvang Bachlaan 20 (KDV) Bachlaan HL Zwolle Registratienummer

Inspectierapport Doomijn Peuteropvang Bachlaan 20 (KDV) Bachlaan HL Zwolle Registratienummer Inspectierapport Doomijn Peuteropvang Bachlaan 20 (KDV) Bachlaan 20 8031HL Zwolle Registratienummer 236512134 Toezichthouder: GGD IJsselland In opdracht van gemeente: Zwolle Datum inspectie: 22-01-2019

Nadere informatie

Informatieavond schooljaar Cluster 1/2

Informatieavond schooljaar Cluster 1/2 Informatieavond schooljaar 2018-2019 Cluster 1/2 Even voorstellen.. Programma Ik & Ko / Kleuterplein KIJK! het observatiesysteem Het rapport De ontwikkelingslijnen/hoe werken we in de kleuterklas? naar

Nadere informatie

Oké-formulier. Overdrachtsformulier voorschoolse voorziening- basisonderwijs in de gemeente Deventer

Oké-formulier. Overdrachtsformulier voorschoolse voorziening- basisonderwijs in de gemeente Deventer Oké-formulier Overdrachtsformulier voorschoolse voorziening- basisonderwijs in de gemeente Deventer In te vullen door de voorschoolse voorziening Gegevens voorschoolse voorziening Bezocht het kind een

Nadere informatie

SKS Alles Kids. Ieder kind is uniek. Onze visie. De 5 speerpunten

SKS Alles Kids. Ieder kind is uniek. Onze visie. De 5 speerpunten GEEF ZE DE VIJF! SKS Alles Kids De wereld om ons heen verandert. Ook in de kinderopvang zijn nieuwe ontwikkelingen aan de orde van de dag. SKS Alles Kids biedt al jaren kinderopvang en loopt voorop als

Nadere informatie

Docentenhandleiding Educatieprogramma

Docentenhandleiding Educatieprogramma Docentenhandleiding Educatieprogramma Hoe, wat & waar Primair Onderwijs groep 3 t/m 6 Inhoud Het Dordrechts Museum..p.3 Algemene doelstelling programma...p.3 Aansluiting bij kerndoelen. p.3,4 Programma:Hoe,

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan. Peuterspeelzaal Het Piraatje

Pedagogisch werkplan. Peuterspeelzaal Het Piraatje Pedagogisch werkplan Peuterspeelzaal Het Piraatje Juli 2017 1 Inhoud 1. informatie over peuterspeelzaal t Piraatje p. 3 2. groepsomvang, en leeftijdsopbouw en personeel p. 4 3. kennismaking en wennen p.

Nadere informatie

bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter

bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter Zor gboek je bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter Datum Ingevuld door: (naam en functie): STEDELIJK ZORGBOEKJE PEUTER- KLEUTER ROTTERDAM Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende

Nadere informatie

Samenvatting pedagogisch beleid Kinderopvang Natuurlijk. Doel Doelstelling Doelgroep

Samenvatting pedagogisch beleid Kinderopvang Natuurlijk. Doel Doelstelling Doelgroep Samenvatting pedagogisch beleid Kinderopvang Natuurlijk. Het pedagogisch beleidsplan is bedoeld als leidraad bij de opvang van de kinderen van Chr. Kinderopvang Natuurlijk. Alle medewerkers van het kinderdagverblijf

Nadere informatie

VVE programma Uk & Puk

VVE programma Uk & Puk VVE programma Uk & Puk Kinderdagverblijf het Helpernest werkt sinds 2013 met het VVE programma Uk en Puk. Wij vinden gerichte aandacht voor de begeleiding van baby s en peuters en het stimuleren van hun

Nadere informatie

algemene informatie groep 1/2

algemene informatie groep 1/2 algemene informatie groep 1/2 algemeen De groepen 1-2A en 1-2b zijn gemengde groepen. Dit betekent dat kinderen van 4, 5 en 6 jaar in één groep zitten. In onze kleutergroepen werken we vanuit de actuele

Nadere informatie

Welkom in mijn Museum

Welkom in mijn Museum Docentenhandleiding Educatieprogramma Welkom in mijn Museum Primair Onderwijs groep 3 en 4 Inhoud Het Dordrechts Museum p.3 Algemene doelstelling programma p.3 Aansluiting bij kerndoelen p.3,4 Programma:

Nadere informatie

Welkom bij Op Stoom. Pedagogische visie. Lieve actieve medewerkers

Welkom bij Op Stoom. Pedagogische visie. Lieve actieve medewerkers Welkom bij Op Stoom Kwaliteit en service zijn belangrijke kenmerken van Op Stoom zodat ouders hun kinderen met een gerust hart achterlaten bij de medewerkers. We bieden liefdevolle zorg en inspiratie aan

Nadere informatie

Informatieboekje van. Peuterspeelschool Opijnen

Informatieboekje van. Peuterspeelschool Opijnen Informatieboekje van Peuterspeelschool Opijnen Welkom Voor u ligt het informatieboekje van peuterspeelschool Opijnen. Wij wensen u veel plezier met het doorlezen van dit boekje en hopen uw peuter en u

Nadere informatie

Inspectierapport Aanvullende eisen Hengelose Voorschool Hebbes Peuteropvang Anninksschool, Bergweg 34 te Hengelo

Inspectierapport Aanvullende eisen Hengelose Voorschool Hebbes Peuteropvang Anninksschool, Bergweg 34 te Hengelo Inspectierapport Aanvullende eisen Hengelose Voorschool Hebbes Peuteropvang Anninksschool, Bergweg 34 te Hengelo Toezichthouder: GGD Twente, Inge Kleinherenbrink In opdracht van gemeente: Hengelo Datum

Nadere informatie

De pedagogisch medewerker kan deze tijd tevens gebruiken voor rapportage en het bieden van individuele ondersteuning.

De pedagogisch medewerker kan deze tijd tevens gebruiken voor rapportage en het bieden van individuele ondersteuning. Dit werkplan is aanvullend op het pedagogisch beleid dagopvang. In het pedagogisch beleid wordt omschreven waar Shezaf voor staat en wat pedagogische visie is. In dit werkplan is voor Het Kompas uitgewerkt

Nadere informatie

Pedagogische werkwijze POG De Hoek, versie januari 2018 Vera Snelle, locatiemanager

Pedagogische werkwijze POG De Hoek, versie januari 2018 Vera Snelle, locatiemanager Omvang van het kinderdagverblijf en de samenstelling van de groepen Er kunnen maximaal 59 kinderen per dag worden opgevangen op KDV en peuterochtendgroep De Hoek. Momenteel zijn door terugloop van kinderen

Nadere informatie

KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt.

KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt. KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek : Datum gesprek : KIJK! Lijst 1. Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn vel zit, zal zich goed en vlot ontwikkelen. Het is van nature nieuwsgierig

Nadere informatie

Piramide in Kinderdagverblijf Oase

Piramide in Kinderdagverblijf Oase Piramide in Kinderdagverblijf Oase Informatie voor ouders over vroegschoolse educatie binnen Oase Inhoud 1. Oase en vroegschoolse educatie 2. Wat is Piramide 3. Totaalprogramma 4. Zelfstandig leren en

Nadere informatie

Thema nieuwsbrief Karel in de lente April 2015

Thema nieuwsbrief Karel in de lente April 2015 Thema nieuwsbrief Karel in de lente April 2015 Beste ouders en/of verzorgers Tijdens de vorige thema s hebben de kinderen veel gedaan. Zo hebben ze uitstapjes gedaan, geknutseld, gezongen en de boekjes

Nadere informatie

Dubbeldamseweg-Zuid 97, 3314 JC Dordrecht, 078-6139776

Dubbeldamseweg-Zuid 97, 3314 JC Dordrecht, 078-6139776 Versie 20 september 2010 Activiteitenprogramma VVE KDV De Huiskamer BV 1 Verdere professionalisering VVE activiteiten Kinderdagverblijf De Huiskamer is een zelfstandig en onafhankelijk kinderdagverblijf

Nadere informatie

Groep specifieke informatie

Groep specifieke informatie Groep specifieke informatie KIJK! Volgsysteem voor de groepen 1-2-3 Observeren en registreren van de ontwikkeling van kinderen in al haar facetten, bij alles wat kinderen doen in de klas Input voor de

Nadere informatie

1. Inleiding Pag.2. 2. De Stichting Kinderopvang Alkmaar Pag.2. 3. De VVE Peuterspeelzaal Pag.2

1. Inleiding Pag.2. 2. De Stichting Kinderopvang Alkmaar Pag.2. 3. De VVE Peuterspeelzaal Pag.2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Pag.2 2. De Stichting Kinderopvang Alkmaar Pag.2 3. De VVE Peuterspeelzaal Pag.2 4. Observatie en Overdracht naar de basisschool Pag.3 4.1 Observatie 4.2 Overdracht naar de basisschool

Nadere informatie

Pedagogisch beleid. buitenschoolse opvang. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/-of verspreid zonder. maatwerk kinderopvang voor elk gezin

Pedagogisch beleid. buitenschoolse opvang. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/-of verspreid zonder. maatwerk kinderopvang voor elk gezin Pedagogisch beleid buitenschoolse opvang maatwerk kinderopvang voor elk gezin Pedagogisch beleidsplan 1.1 Visie 1.2 Missie 1.3 Uitgangspunten 1.4 Pedagogische doelen 1.4.1. Emotionele en lichamelijke veiligheid

Nadere informatie

Inspectierapport o.b.s. De Piramide - psz Mini Piramide (PSZ) Duitslandlaan BC Haarlem

Inspectierapport o.b.s. De Piramide - psz Mini Piramide (PSZ) Duitslandlaan BC Haarlem Inspectierapport o.b.s. De Piramide - psz Mini Piramide (PSZ) Duitslandlaan 9 2034BC Haarlem Toezichthouder: GGD Kennemerland In opdracht van gemeente: Haarlem Datum inspectie: 20-09-2017 Type onderzoek:

Nadere informatie

Basiskwaliteit Voorschool VVE Zaanstad CRITERIA PROFESSIONELE COMPETENTIES VOOR MEDEWERKERS, TEAM EN ORGANISATIE

Basiskwaliteit Voorschool VVE Zaanstad CRITERIA PROFESSIONELE COMPETENTIES VOOR MEDEWERKERS, TEAM EN ORGANISATIE Basiskwaliteit Voorschool VVE Zaanstad CRITERIA PROFESSIONELE COMPETENTIES VOOR MEDEWERKERS, TEAM EN ORGANISATIE Vastgesteld Stuurgroep VVE Zaanstad 13 september 2016 1 INLEIDING Aanleiding Voorschoolse

Nadere informatie

Leeswijzer individueel rapport KIJK! 0-4 jaar voor ouders

Leeswijzer individueel rapport KIJK! 0-4 jaar voor ouders Het individuele rapport geeft u een beeld van de totale ontwikkeling van uw kind. De vaste pedagogisch medewerkers van uw kind hebben een half jaar observaties bijgehouden. Deze observaties zijn verwerkt

Nadere informatie

Stichting Kinderopvang Alkmaar. Pedagogisch Beleid. Peuterspeelzalen

Stichting Kinderopvang Alkmaar. Pedagogisch Beleid. Peuterspeelzalen Stichting Kinderopvang Alkmaar Pedagogisch Beleid Peuterspeelzalen Inhoudsopgave 1. INLEIDING...3 2. DOEL VAN HET BELEID...3 2.1 ALGEMEEN...3 2.2 BIJDRAGE AAN ORGANISATIEDOELEN...3 2.3 ROLLEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN...4

Nadere informatie

PEDAGOGISCHE WERKWIJZE BOFKONTJES pagina 1 van 5

PEDAGOGISCHE WERKWIJZE BOFKONTJES pagina 1 van 5 pagina 1 van 5 1 WAT IS KARAKTERISTIEK VOOR DE BOFKONTJES Kindercentrum de Bofkontjes is een spelenderwijs groep die halve dagopvang biedt. De Bofkontjes heeft haar groepsruimte in de Tarthorstschool direct

Nadere informatie

Leren & Leven in het Kindcentrum

Leren & Leven in het Kindcentrum Leren & Leven in het Kindcentrum Leren & Leven Leren & Leven heeft een aanpak en een programma waarmee alle kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. De aanpak

Nadere informatie

Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE

Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE Geboeid kijk je de wereld in om je te blijven verwonderen. Of je nu oud of jong bent, die verwondering moet je vasthouden. 2 SWK-Kinderopvang SWKGroep Kinderopvang

Nadere informatie

Samen de Wereld Kleuren. Pedagogische visie

Samen de Wereld Kleuren. Pedagogische visie Samen de Wereld Kleuren Pedagogische visie 2 SWK-Kinderopvang Samen de Wereld Kleuren Samen de Wereld Kleuren SWK-Kinderopvang: Samen de Wereld Kleuren Onze kinderopvangorganisaties hebben aandacht voor

Nadere informatie

SCHOOLMAGAZINE

SCHOOLMAGAZINE SCHOOLMAGAZINE 2016-2017 SAMENWERKEN AAN GEÏNSPIREERD ONDERWIJS! ONZE WAARDEN Als team staan wij voor de taak om uw kind(eren) een zo goed mogelijke basisschool tijd te bieden. Goed onderwijs waarbij ook

Nadere informatie

Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE

Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE SWKGroep Geboeid kijk je de wereld in om je te blijven verwonderen. Of je nu oud of jong bent, die verwondering moet je vasthouden. Stichting SWKGroep staat voor

Nadere informatie

11:45-12:00 Kinderen worden opgehaald/overdracht

11:45-12:00 Kinderen worden opgehaald/overdracht Dit werkplan is aanvullend op het pedagogisch beleid dagopvang en peuteropvang. In het pedagogisch beleid wordt omschreven waar Shezaf voor staat en wat de pedagogische visie is. In dit werkplan is voor

Nadere informatie

In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. 2015/2016. Daar krijg je zin in leren.

In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. 2015/2016. Daar krijg je zin in leren. In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. 2015/2016 Daar krijg je zin in leren. Op onze school krijg je zin in leren. Wie enthousiast is, presteert beter. Dat geldt voor volwassenen, maar

Nadere informatie

Pedagogisch beleid 0 4 jaar. een samenvatting. Juni 2015

Pedagogisch beleid 0 4 jaar. een samenvatting. Juni 2015 Pedagogisch beleid 0 4 jaar een samenvatting Juni 2015 Waarom een pedagogisch beleid? Ons pedagogisch beleid geeft de visie van Kinderopvang Purmerend weer op het opvoeden van kinderen in een andere situatie

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan Gastouderopvang Leuk enzo!

Pedagogisch werkplan Gastouderopvang Leuk enzo! Pedagogisch werkplan Gastouderopvang Leuk enzo! In het pedagogisch werkplan komt tot uitdrukking hoe ik met de kinderen omga en waarom ik dat zo doe. Als christelijke gastouder draag ik ook christelijke

Nadere informatie

Informatieboekje. Peuterstap 28-1-2015

Informatieboekje. Peuterstap 28-1-2015 2015 Peuterstap 28-1-2015 INHOUDSOPGAVE 1 Welkom... 3 2 Peuterspeelzaal Peuterstap... 4 2.1 Doelstelling... 4 2.2 Aanbod... 4 3 VVE (Voorschoolse en Vroegschoolse Educatie)... 5 3.1 Doel VVE... 5 4 Programma

Nadere informatie

FANTASIE IN BEWEGING

FANTASIE IN BEWEGING FANTASIE IN BEWEGING Dingjan Peuterdansonderwijs; fantasie in beweging Hoe werkt Dingjan Peuterdansonderwijs? Een lange rij peuters lopen achtereen, elkaar vasthoudend aan de schouders, als plots een paar

Nadere informatie

De Akkers. Kwaliteitsonderzoek. vroegschoolse educatie

De Akkers. Kwaliteitsonderzoek. vroegschoolse educatie De Akkers Kwaliteitsonderzoek vroegschoolse educatie Datum vaststelling: 15 maart 2019 Samenvatting De inspectie heeft op 6 november 2018 een onderzoek uitgevoerd in groep 1 en 2 van basisschool OBS De

Nadere informatie

Cultuuronderwijs in school

Cultuuronderwijs in school Cultuuronderwijs in school Handreiking voor het schrijven van een beleidsplan cultuuronderwijs Het Motto Een motto of beweegreden is een korte tekst die de bedoeling van iets weergeeft. In dit geval een

Nadere informatie

HKZ Kinderopvang - BIJLAGEN. 08-01-2014 Versie: 1 Pagina 1 van 6

HKZ Kinderopvang - BIJLAGEN. 08-01-2014 Versie: 1 Pagina 1 van 6 08-01-2014 Versie: 1 Pagina 1 van 6 Bijlage Beleid peutermoment Inleiding Om tegemoet te komen aan de behoefte(s) van kind(eren) en ouder(s) is ervoor gekozen om oudere kinderen in een apart lokaal extra

Nadere informatie