Duurzaam Dineren. Projectteam Duurzaam Dineren: Iens Boswijk, IENS.nl Roel van der Kraan, IENS.nl
|
|
- Esmée Adam
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 DUURZAAM DINEREN
2
3 Duurzaam Dineren Projectteam Duurzaam Dineren: Iens Boswijk, IENS.nl Roel van der Kraan, IENS.nl Linda Nijenhuis, Milieu Centraal Mariken Stolk, Milieu Centraal Giulietta Cohen, CREM Jeroen Drijver, CREM Floor Visser, CREM
4
5 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding Projectpartners 1 2 Ondernemersonderzoek Werkwijze Bevindingen Motivatie Voedselverspilling Consumentenvoorlichting en communicatie 8 3 Consumentenenquête Betrouwbaarheid van het onderzoek Resultaten Duurzame initiatieven en producten De rol van duurzaamheid bij het maken van een keuze Doggybag Stellingen 14 4 Samenvatting Wat wil de ondernemer Initiatieven en producten Communicatie naar de consument Voedselverspilling Wat wil de consument Initiatieven en producten Duurzame keuze Doggybag Portiegrootte 17 5 Conclusie Initiatieven en producten Communicatie Voedselverspilling en samenwerking 18
6
7 1 INLEIDING De consument vindt duurzaam eten steeds belangrijker, ook bij uit eten gaan. Horecaondernemers geven op hun beurt aan te willen investeren in duurzaamheid. In de praktijk wordt jaarlijks voor naar schatting 235 miljoen euro aan voedsel weggegooid 1. Een duurzame(re) horeca en voedselverspilling tegengaan kan alleen slagen wanneer ondernemer en consument samenwerken en wanneer een handelingsperspectief geboden wordt. Communicatie tussen de horecaondernemer en de horecabezoeker is hierbij onontbeerlijk. De online restaurantgids IENS, voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal en CREM werken in dit project samen aan een duurzamere horecabranche. Duurzaamheid blijft een containerbegrip, in dit project staan het toetsen van concrete duurzame initiatieven door zowel horecaondernemer als consument centraal. Onderwerpen als bijvoorbeeld arbeidsomstandigheden- uiteraard ook van belang voor duurzaam of verantwoord ondernemen in de horecabranche- vallen buiten het bereik van dit Duurzaam Dineren project. In dit onderzoek worden enerzijds nieuwe mogelijkheden (van samenwerking) onderzocht tussen horecaondernemers en -consumenten, die duurzaamheid stimuleren en met name voedselverspilling tegengaan en een concreet handelingsperspectief bieden. Anderzijds is middels een grote consumentenenquête gekeken welke opvattingen nu leven. Het project wordt ondersteund door Stichting Vakbekwaamheid Horeca en bestaat uit een marktonderzoek, een pilot, en een communicatiecampagne. De pilot gaat vanaf September 2011 gedurende zes maanden van start met horecaondernemers uit de regio Amsterdam. Met een speciaal duurzaamheidsprofiel op IENS.nl kunnen zij de horecaconsument informeren over welke initiatieven zij al nemen op dit gebied. Daarnaast heeft CREM een marktonderzoek gehouden onder horecaconsumenten. Milieu Centraal heeft naast de inhoudelijke expertise, zorg gedragen voor de communicatiecampagne. 1.1 Projectpartners IENS.nl IENS Independent Index biedt sinds 1998 onafhankelijke restaurantinformatie en is sindsdien uitgegroeid tot de grootste bron voor restaurantinformatie van Nederland. IENS biedt haar doelgroep de informatie via het web, mobiele telefoon, interactieve TV en in print. IENS is het grootste consumenten platform voor de horeca in Nederland, met meer dan 5,5 miljoen unieke bezoekers per jaar die de beschikking hebben over een database van meer dan restaurants. Milieu Centraal Milieu Centraal is een onafhankelijke voorlichtingsorganisatie die consumenten praktische informatie biedt over milieu en energie in het dagelijkse leven; van afval tot zonnepanelen. Bijzonder is dat alle informatie wetenschappelijk getoetst wordt. Deze gevalideerde informatie' vormt de basis van deze en andere websites van Milieu Centraal en van applicaties die consumenten voorzien van Advies op maat. Milieu Centraal werkt samen met maatschappelijke organisaties, bedrijven, overheid en media. 1 Bron: Luitjes, H. (2007) "Voedselverspilling in de horeca", AFSG Wageningen UR Inleiding 1
8 Stichting Milieu Centraal heeft ten doel het uit eigen initiatief (en op aanvraag) beschikbaar stellen van onafhankelijke en praktische informatie over milieu en energie. De informatie is gericht aan de Nederlandse consumenten, burgers en intermediaire organisaties in brede zin, zodat zij toegerust met deze informatie hun houding en gedrag kunnen veranderen in een richting die bijdraagt aan een duurzame samenleving in het algemeen - en een beter milieu in het bijzonder. CREM CREM is een bureau voor duurzame ontwikkeling met aandacht voor mens, milieu en economie. Sinds de oprichting in 1989 houdt CREM zich bezig met duurzaamheidvraagstukken op lokaal, nationaal en internationaal niveau. CREM biedt onderzoek, advisering en facilitering bij de uitvoering zoals projectmanagement, communicatie, training en detachering. Dit in opdracht van internationale organisaties, de overheid, het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en certificeringsinstellingen. Met expertise in Biodiversiteit en natuurlijke hulpbronnen, MVO en ketenbeheer, Lokale duurzame ontwikkeling en Afvalmanagement. Vanuit deze laatste twee werkvelden is dit project ontstaan, eerder is al een groot onderzoek gedaan op het gebied van voedselverspilling 2. Daarnaast heeft CREM ervaring met het betrekken van de burger/consument bij duurzame initiatieven SVH SVH (Stichting Vakbekwaamheid Horeca) is er voor iedereen die leert, werkt, of onderneemt in de horeca. Het oogmerk is dat de branche beschikt over voldoende en goed gekwalificeerde medewerkers. Vandaar dat SVH het horecavak promoot en producten en diensten aanbiedt die vakbekwaamheid stimuleren. De SVH fungeert als vraagbaak, dienstverlener, initiator en kwaliteitsbewaker. SVH stimuleert de professionaliteit en kwaliteit van iedereen die leert, werkt of onderneemt in de horeca. Hierbij werkt de SVH samen met sociale partners, andere brancheorganisaties, opleiders en beroepsverenigingen. SVH is hét aanspreekpunt voor de Nederlandse horeca. De SVH heeft als klankbordgroep en vraagbaak opgetreden in dit project. 2 CREM rapport 2010 Monitoring voedselverliezen huishoudens, i.o.v. Ministerie Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer 2 Duurzaam Dineren
9 2 ONDERNEMERSONDERZOEK 2.1 Werkwijze Om te inventariseren hoe horecaondernemers aankijken tegen duurzaam ondernemen zijn verschillende methoden ingezet. Dit is gedaan om zoveel mogelijk verschillende restaurateurs te kunnen spreken, zowel de voorlopers op het gebied van duurzaam ondernemen als ondernemers die (nog) niet tot nauwelijks iets doen op het gebied van duurzaamheid. De werkwijze is gericht op zowel het genereren van kwalitatieve gegevens (middels interviews, een klankbordbijeenkomst, bezoek Horecava) als kwantitatieve gegevens (het houden van een steekproef onder horecaondernemers). Voor het kwalitatieve onderzoek zijn in de inventarisatieperiode in totaal twintig restaurateurs gesproken over duurzaam ondernemen. Zeven restaurateurs hebben deelgenomen aan een klankbordgroepbijeenkomst Duurzame Horeca die op 2 februari 2011 in restaurant Merkelbach is georganiseerd. Bij deze bijeenkomst waren voornamelijk restaurateurs aanwezig die relatief gezien veel duurzame maatregelen hadden doorgevoerd en sommige van hen behoorden tot pioniers op het gebied van duurzaam ondernemen. Bij het interviewen van de resterende dertien ondernemers is daarom specifiek gekozen voor restaurateurs met een minder duurzaam profiel om een zo volledig mogelijk beeld van de horecabranche te krijgen. Hierbij is een (brede) inventarisatie gehouden van al lopende duurzame initiatieven (van voedselverspilling tot energieen watergebruik) zodat concrete initiatieven op dit gebied onderdeel van gesprek konden zijn tijdens de diepte-interviews. Een medewerker van CREM heeft de Horecava 2011 (die van 10 tot en met 13 januari plaatsvond) bezocht om ook aldaar enkele korte gesprekken te voeren. Op de vakbeurs werd er veelvuldig over gesproken: als horecaondernemer moet je innovatief zijn om meer clientèle te verkrijgen en de lasten te verlagen. Daarnaast wil de horecaconsument graag duurzaam en eerlijk eten. Op de eerdere editie van deze vakbeurs gaf ruim 90 procent van de deelnemers aan in 2010 te (willen) investeren in duurzaamheid 3 waarbij de helft van alle respondenten aangeeft dit meer te zullen doen dan in De online enquête die is uitgezet is door 29 horecaondernemers ingevuld, de gewenste respons was 400 horecaondernemers. Dit aantal is niet groot genoeg om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over de gehele populatie restaurateurs. In de resultaten wordt dan ook enkel gesproken over de ondernemers die de enquête hebben ingevuld en niet over horecaondernemers in het algemeen. Ondanks de inzet van verschillende middelen, bleek de gewenste respons niet haalbaar. Het projectteam heeft het vermoeden dat dit komt door een combinatie van tijdgebrek en een afwachtende houding van de (horeca) ondernemer Vindt mijn gast dit wel belangrijk?. Daarbij ligt de nadruk van de meeste ondernemers op communicatie over service en kwaliteit. Ook de angst dat communicatie over duurzaam ondernemen extra druk met zich meebrengt, kan een rol hebben gespeeld. Bovenstaande activiteiten tezamen hebben de input geleverd die in paragraaf 2.2 uiteen gezet wordt. Belangrijk om hierbij te vermelden is dat deze gegevens dus geen representatieve steekproef van de totale populatie zijn. Met andere woorden deze bevindingen kunnen niet doorvertaald worden naar mogelijk geldend voor de populatie Horecaondernemers in Amsterdam (of Nederland). Wel leveren deze bevindingen inzichten op en indicatieve uitgangspunten. De betrouwbaarheid (zoals beschreven in paragraaf 3.1) is dus op het ondernemersonderzoek niet van toepassing. 3 Ondernemersonderzoek 3
10 2.2 Bevindingen Motivatie Samengevat De meeste restaurateurs ondernemen in de eerste plaats duurzaam omdat het kosten bespaart en efficiënter is, daarnaast speelt de kwaliteit van producten een rol in hun keuze voor duurzame ingrediënten, Bij enkele restaurateurs heerst juist het idee dat duurzaam ondernemen geld en capaciteit kost, Bij duurzaam inkopen spelen de leveranciers van de horeca een grote rol. Toelichting Bij de geïnterviewde restaurateurs heerst in eerste instantie onduidelijkheid over de definitie van duurzaam ondernemen. Enkele van hen dachten bij duurzaam ondernemen louter aan kenmerkende groene producten op de menukaart, zoals duurzame vis of diervriendelijke ingrediënten. Na een korte uitleg werd bij hen duidelijk dat duurzaam ondernemen breder kan zijn en zich ook kan manifesteren in bijvoorbeeld de interne bedrijfsvoering. Dit geeft in ieder geval als leerpunt dat met het containerbegrip duurzaamheid voorzichtig moet worden omgesprongen. De meerderheid van de geïnterviewde restaurateurs neemt duurzame maatregelen in de eerste plaats vanuit economische overwegingen. Het gaat dan bijvoorbeeld om kostenbesparing door middel van energie- en waterbesparing, of door efficiënter inkopen om onnodig voedselverlies te voorkomen. Wanneer restaurateurs duurzame producten inkopen gaat dit meestal om biologische producten. De geïnterviewde ondernemers gaven aan dat de smaak en kwaliteit van deze producten meestal superieur is aan niet-biologische producten. Bij gelijke kosten geven de meeste geïnterviewde restaurateurs de voorkeur aan duurzame(re) producten. De restaurateurs geven aan dat duurzaamheid bijvoorbeeld bij de inkoop van vis een rol speelt, door bij voorkeur vis te kiezen uit het seizoen of duurzaam gevangen vis. De restaurateurs benadrukten het belang van een nauwe samenwerking met leveranciers als het gaat om de inkoop van duurzame ingrediënten. Alle geïnterviewde restaurateurs geven aan in meer of mindere mate duurzame maatregelen doorgevoerd te hebben als het gaat om interne bedrijfsvoering en/of de menukaart. Enkele geven aan dat zij in het komende jaar van plan zijn om duurzame maatregelen door te voeren. Een aantal kleinere restaurateurs geeft aan dat zij wel duurzamer willen ondernemen, maar vanwege de capaciteit van hun restaurant en beperkte investeringruimte noodgedwongen lage ambities hebben. In de enquête die plaatsvond onder 29 restaurateurs werd gevraagd welke activiteiten zij reeds ondernemen. De restaurateurs die de enquête hebben ingevuld doen al behoorlijk veel op het gebied van duurzaamheid. De meerderheid van de restaurateurs maakt gebruik van spaarlampen (90%), doet aan afvalscheiding (85%) en biedt duurzame producten aan (85%) (zie figuur 2.1). 4 Duurzaam Dineren
11 Figuur 2.1 Activiteiten die worden ondernomen door de restaurateurs N=29 4 Wat betreft duurzame producten hechten de restaurateurs het meeste belang aan seizoens- en streekproducten, maar ook aan andere duurzame producten wordt veel waarde gehecht door de restaurateurs die de enquête hebben ingevuld, zie figuur 2.2. Figuur 2.2 Belang dat restaurateurs hechten aan het aanbieden van duurzame producten N=29 Tot slot geven de restaurateurs aan dat de leveranciers een voldoende duurzaam aanbod hebben (64%) en 59% geeft aan voldoende kennis te hebben om duurzaam te kunnen ondernemen. 4 N= aantal ondernemers dat is ondervraagd in de steekproef. Ondernemersonderzoek 5
12 2.2.2 Voedselverspilling Samengevat Er zijn verschillende reststromen van voedsel, meer inzicht in de hoeveelheden van verschillende reststromen is nodig om mogelijke handelingsperspectieven voor consumenten te bedenken en de duurzaamheidwinst van de maatregelen te bepalen, Kleinere restaurants hebben de voedselverspilling beter in de hand omdat zij nauwkeuriger kunnen voorspellen hoeveel consumenten men verwacht, Sommige restaurateurs zien graag meer mogelijkheden bij afvoer van voedselresten, bijvoorbeeld vergisting of hergebruik als varkensvoer. Toelichting In de horeca zijn verschillende afvalstromen van voedsel te onderscheiden: Het snij afval; dat is voedsel dat voor de bereiding wordt afgesneden (schillen, restvlees etc.), dit is onvermijdbaar afval, Het bord afval; dat is voedsel wat is opgediend, maar niet door de consument is opgegeten, Het overtollige voedsel; dat zijn ingrediënten die overblijven en zonder te bereiden worden weggegooid. Voedselverliezen worden zoveel mogelijk beperkt door efficiënt inkopen en creatief omgaan met snij afval en restproducten. Zo kunnen de restproducten van vis bijvoorbeeld gebruikt worden om soep uit te trekken. De kleinere restaurants denken dat voedselverspilling bij grotere restaurants, catering en instellingen als ziekenhuizen relatief gezien vele malen groter is omdat zij minder nauwkeurig hoeveelheden kunnen voorspellen. Daarnaast is het voor de grotere restaurants een grotere logistieke uitdaging om het snij afval dat hergebruikt kan worden te bewaren en in een nieuw gerecht te verwerken. Het terugdringen van bordafval is vanuit economisch oogpunt voor de restaurateurs minder interessant omdat de consument daar al voor betaald heeft. Daarbij komt dat restaurateurs niet willen dat gasten met honger huiswaarts keren, om deze reden bouwen chef-koks vaak een veilige marge in als het de portionering betreft. De restaurateur denkt wel dat de consument kan wennen aan het bijbestellen van eten, bijvoorbeeld als het gaat om frietjes, groenten of aardappelen. De restaurateur kan de consument bijvoorbeeld vooraf de keuze geven of zij wel of niet een bijgerecht wil, of hij kan de consument de mogelijkheid geven om gedurende het diner bij te bestellen. Op deze manier kan het bordafval teruggedrongen worden zonder dat de chefkok het risico loopt dat consumenten met honger naar huis gaan. Nog weinig restaurateurs doen het op deze wijze omdat de obers hiervoor goed geïnstrueerd moeten worden, de consument hier niet bekend mee is en bijbestellingen tijdens het diner een logistieke planning vereisen. Ondanks de aandacht voor voedselverspilling en de vele initiatieven van de restaurateurs om voedselverliezen terug te dringen gaat toch een aanzienlijk deel uiteindelijk de prullenbak in. Het overgrote deel van het voedsel dat in de prullenbak belandt is snij afval en bordafval. De geïnterviewde restauranthouders geven schattingen die variëren van 60 tot 200 kilo voedselafval per week. 6 Duurzaam Dineren
13 Sommige restaurateurs geven aan graag iets met het voedselafval te doen, zo heeft één van de restaurants zijn overgebleven salades een keer aan het Leger Des Heils aangeboden, deze instelling kon het eten echter niet accepteren omdat de herkomst van het voedsel niet gecontroleerd kon worden. Ook in de enquête komt naar voren dat de restaurateurs graag zien dat iets gebeurt met de overgebleven snijresten (69%), zoals op laten halen door de kinderboerderij. Een aantal restaurateurs ziet graag dat het voedselafval gescheiden opgehaald wordt waardoor een deel van het afval bijvoorbeeld vergist kan worden of opnieuw gebruikt als varkensvoer. In het centrum van Amsterdam wordt momenteel niet gescheiden ingezameld. Voorbeeld: tegengaan van voedselverspilling Eén van de geïnterviewde restaurants voorkomt voedselverspilling door de consument alleen te laten kiezen uit de gerechten die nog over zijn. Om de consument geen nee te hoeven verkopen heeft het restaurant een gesproken kaart. De ober noemt alleen nog de gerechten om die over zijn. Naast de gesproken kaart heeft het restaurant ook een afspraak met de leverancier om van het snij afval van biologisch vlees hamburgers te maken. Uit de enquête onder 29 restaurateurs kwam naar voren dat zij voedselverspilling vooral tegen proberen te gaan door middel van een efficiënte inkoop (83%), daarnaast proberen zij bederfelijke producten zoveel mogelijk á la minute te bereiden (52%). Actief aan gasten vragen naar de gewenste samenstelling van gerechten (14%) is de minst ondernomen actie. (zie figuur 2.3). Figuur 2.3 Acties die worden ondernomen om voedselverspilling tegen te gaan N=29 Efficiënte inkoop 83% Meer á la minute bereiding van bederfelijke producten Mogelijkheid tot bijbestellen 48% 52% Opslag 'regels' in acht nemen Keuze voor grote of kleine porties 31% 28% Aanbieden van een 'Doggy Bag' Anders, namelijk Actief aan gasten vragen welke bijgerechten ze willen Actief aan gasten vragen naar de gewenste 21% 21% 17% 14% Ik onderneem nog geen activiteiten 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% De meest gegeven reden waarom voedsel uit de keuken wordt weggegooid (zie figuur 2.4) is dat het niet vers meer is (59%), daarnaast is een veel genoemde reden dat er minder gasten dan gebruikelijk zijn (41%), bijvoorbeeld vanwege een voetbalwedstrijd. Als voedsel wordt weggegooid gaat dit, volgens de geënquêteerden, meestal om een schatting van 10% van de totale hoeveelheid (62% geeft dit aan). De meerderheid (59%) biedt de gasten niet de mogelijkheid een doggybag mee te nemen. Volgens meer dan de helft (55%) van de geënquêteerden wordt hier soms naar gevraagd, volgens de rest gebeurt dit nooit. Ondernemersonderzoek 7
14 Van de geënquêteerden vindt bijna de helft (49%) het een prima idee wanneer gasten de mogelijkheid krijgen zelf de samenstelling van hun bijgerechten te bepalen. Bijna de helft (48%) vindt het een goed idee als gasten, die niet minimaal 24 uur van tevoren hun (online) reservering annuleren, een geldbedrag betalen. Deze maatregel zou kunnen bijdragen aan een betere samenwerking tussen horecaondernemer en consument of het opvoeden van de horecabezoeker. Dit gezien uit de interviews bleek dat het niet afbellen van een reservering niet alleen hoog staat in de lijst van ergernissen van horecaondernemers, maar uiteraard ook directe voedselverspilling in de hand kan werken. Figuur 2.4 Wanneer voedsel uit de keuken wordt weggegooid is de reden meestal N= Consumentenvoorlichting en communicatie Samengevat De meeste, geïnterviewde, restaurateurs willen zich niet als groen profileren omdat ze bang zijn dat dit greenwashing is en het extra druk met zich meebrengt, De geïnterviewde restaurateurs communiceren liever over de service en kwaliteit van het eten, dan over duurzaam ondernemen omdat zij denken dat consumenten daar weinig waarde aan hechten, De geïnterviewde restaurateurs communiceren graag over onderwerpen waar aantoonbaar interesse voor is vanuit de consument, zij zijn benieuwd of de consument geïnteresseerd is in informatie over duurzaam ondernemen en welke initiatieven worden gewaardeerd. Toelichting Verschillende kanalen Het voorlichten en communiceren met consumenten gebeurt via verschillende kanalen en op verschillende momenten: in het restaurant zelf, via de website van het restaurant, via een nieuwsbrief, op restaurantwebsites, via sociale media. De restaurateurs vinden het erg belangrijk om te weten hoe de consument hun service en gerechten waardeert en ontvangen hier graag feedback over. De restaurateurs vinden de interactie met de consument in het restaurant zelf het meest van belang. Veel restaurateurs geven aan dat voorlichting over de herkomst van ingrediënten en de bereidingswijze van gerechten voornamelijk aan tafel geschiedt, maar alleen als consumenten daar om vragen. 8 Duurzaam Dineren
15 Daarnaast communiceren de restaurateurs via de eigen website en soms via een aanvullende nieuwsbrief. In een nieuwsbrief kunnen restaurants informatie kwijt over de herkomst van producten of over een speciale aanbieding. Restaurants profileren zich ook op restaurantwebsites zoals IENS.nl. Een aantal restaurateurs geeft aan dat zij de berichten over hun restaurant op IENS.nl nauwlettend in de gaten houden. Eén van de restaurateurs vertelt dat voorheen op IENS.nl ook een forum bestond waar consumenten en restaurateurs konden debatteren over de horeca, zij ziet een mogelijk forum over groene horeca voor zich waar consumenten en restaurateurs met elkaar in contact komen over onderwerpen als de herkomst van producten. Tijdens de Horecava van 2011 stond de opkomst van sociale media centraal. Onduidelijk is of restaurateurs daar nu al veel gebruik van maken, hier is in de interviews niet specifiek naar gevraagd (alleen als middel zie alinea hieronder -52% via sociale media), omdat dit geen directe link heeft met deze onderzoeksfase. Uit de enquête komt naar voren dat de restaurateurs het liefst over duurzaamheid communiceren (zie figuur 2.5) via hun eigen website (62%), via sociale media (52%) en via een internetprofiel op IENS.nl (52%). Ook de menukaart (48%) en de bediening (48%) zijn populaire middelen (zie figuur 2.5). Bijna de helft (49%) van de ondervraagde restaurateurs geeft aan het belangrijk te vinden over duurzaamheid te communiceren om de gast bewust te maken. Figuur 2.5 Manieren waarop restaurateurs het liefst communiceren over duurzaamheid N=29 Interesse van consumenten voor duurzaamheid Over het algemeen gaan de meeste vragen van consumenten in het restaurant over de herkomst van producten en bereidingswijze. Vis is daarbij de laatste jaren veel in nieuws gekomen en dat merkt de restaurateur doordat het aantal vragen over de herkomst van vis is toegenomen. Bij de geïnterviewde lunchzaak ging de interesse van de consument vooral uit naar de herkomst van de koffiebonen en de bereidingswijze van koffie. Consumenten letten volgens de restaurateurs daarbij op hun eigen gezondheid en verwachten van de restaurateur dat zij daar ook rekening mee houden door hen kwalitatief goede, vetarme producten zonder bestrijdingsmiddelen of toevoegingen aan te bieden. De meeste restaurateurs zeggen in de interviews dat zij niet geloven dat de consument geïnteresseerd is in informatie over duurzaam ondernemen, laat staan dat de consument daar haar keuze door zou laten beïnvloeden. Toch geeft in de enquête 65% van de restaurateurs aan het niet eens te zijn met de stelling Ik denk dat het mijn gasten niet uitmaakt of ik wel of niet duurzame initiatieven ontplooi. De geïnterviewde restaurateurs denken over het algemeen dat consumenten primair geïnteresseerd zijn in service en kwaliteit van het eten, deze aspecten vormen volgens hen de basis voor een restaurantbeleving. Daarnaast geven de restaurateurs aan dat het de consument op dit vlak ontbreekt aan de benodigde kennis en het bewustzijn om duurzaam te kiezen. Ondernemersonderzoek 9
16 De ondervraagde restaurateurs zijn benieuwd of de consument geïnteresseerd is in duurzaam ondernemen en naar welke specifieke onderwerpen die interesse uit gaat. Ook willen de restaurateurs weten of de consument duurzame initiatieven waardeert ten opzichte van de bereidheid daar iets meer voor te betalen. In de enquête geeft 58% van de restaurateurs aan dat zij het belangrijk vinden de branche in een goed daglicht te zetten met betrekking tot duurzaamheid. Profilering In de ogen van de meeste ondervraagde restaurateurs levert communicatie over duurzaam ondernemen hoogstens een schouderklopje op. De restaurateurs geven aan dat het anders werkt voor restaurants die zich op het gebied van duurzaam ondernemen onderscheiden en zich als groen profileren. De voorlopers die zijn geïnterviewd communiceren hier bewust over en trekken daardoor een bepaald publiek aan dat hier belang aan hecht. Zo is de gemeente een klant van restaurant Fifteen omdat zij duurzaamheid belangrijk vindt en verplicht is om duurzaam in te kopen en een voorbeeldfunctie te vervullen heeft. Zowel pioniers op het gebied van duurzaam ondernemen als de gewone restaurateur zijn trots op hun bedrijf en willen graag laten zien hoe gewerkt wordt. De restaurateurs willen informatie met de consument delen als is aangetoond dat zij daarop zit te wachten. De gemiddelde restaurateur is aanvankelijk huiverig als het woord duurzaamheid valt, omdat zij zich niet verwant voelen aan de restaurateurs die zich nadrukkelijk als groen profileren. Beter kan de informatie over duurzaam ondernemen worden meegenomen als onderdeel van de communicatie over kwaliteit en service, op sommige punten gebeurt dit al. Zo zien de restaurateurs dat veel restaurants op biologische producten overstappen vanwege de kwaliteit en zich daarmee onderscheiden. Een ander aspect van de terughoudendheid om over duurzaam ondernemen te communiceren is dat de restaurateurs ervoor willen waken niet aan greenwashing te doen. De meeste restaurateurs weten dat ze op het gebied van duurzaam ondernemen nog stappen kunnen zetten en willen daarom niet te hoog van de toren blazen. Veel restaurateurs zitten bovendien niet te wachten op de extra druk die een groen imago met zich mee kan brengen. Een geïnterviewde restaurateur maakt de vergelijking met een Michelin ster, een dergelijke onderscheiding brengt hoge verwachtingen met zich mee waardoor de klant extra kritisch kan worden. 10 Duurzaam Dineren
17 3 CONSUMENTENENQUÊTE Om een beeld te krijgen van hoe de consument aankijkt tegen duurzaamheid in de horeca, is via internet een enquête uitgezet. Via (de nieuwsbrief van) IENS.nl, sociale media websites en de website van CREM hadden bezoekers van April 2011 tot en met halverwege Juni 2011 de mogelijkheid de vragenlijst in te vullen. In totaal is de vragenlijst door 744 consumenten ingevuld Betrouwbaarheid van het onderzoek Om een betrouwbaar resultaat te verkrijgen is de steekproef erg belangrijk. Deze dient representatief te zijn voor de onderzoeksdoelgroep en voldoende groot te zijn. Hoe groter de steekproef hoe groter de betrouwbaarheid. Het onderzoek vond plaats onder 744 consumenten verdeeld over heel Nederland. Een betrouwbaarheidsinterval is een interval waarbinnen een onderzoeksuitkomst met een bepaalde zekerheid valt. Als men spreekt over een betrouwbaarheid van 95% (α=.05) dan betekent dit dat bij herhaalde steekproeven de waarde 95% van de metingen binnen het interval zal liggen. De uitspraak die gedaan wordt over de onderzoeksuitkomsten is dus in 95% van de gevallen juist. Een betrouwbaarheid van 95% wordt over het algemeen als acceptabel gezien. De steekproefgrootte n = 744 uit het huidige onderzoek geeft een betrouwbaarheid van ruim 99% (α=.01). Naast het betrouwbaarheidsinterval speelt de nauwkeurigheid een belangrijke rol. Elk onderzoek op basis van een steekproef geeft afwijkingen ten opzichte van de werkelijkheid, dit wordt de nauwkeurigheidsmarge of steekproefmarge genoemd. Over het algemeen geldt dat hoe groter de steekproef is hoe kleiner deze marge zal zijn. De steekproefgrootte n = 744 geeft bij vragen met vier antwoordopties een marge van 3,05%. 3.2 Resultaten Duurzame initiatieven en producten Om na te gaan in hoeverre de consument belang hecht aan duurzame initiatieven van horecaondernemers, is gevraagd voor verschillende initiatieven het belang aan te geven. In figuur 3.1 is te zien dat de consument het meeste waarde hecht aan het aanbieden van kraanwater als alternatief voor bronwater, aan het aanbieden van een doggybag hecht zij het minste belang. Ook het aanbieden van duurzame producten vindt de consument belangrijk, bijna de helft (45%) geeft aan hier 'heel veel belang' aan te hechten. Consumentenenquête 11
18 Figuur 3.1 Mate van belang dat wordt gehecht aan duurzame initiatieven N=744 Vervolgens is gevraagd hoe belangrijk de consument het aanbod van bepaalde producten vindt. In figuur 3.2 is te zien dat de consument het dierenwelzijn en MSC gecertificeerde vis of vis uit groene kolom viswijzer belangrijk vindt. De consumenten vindt het minder belangrijk dat klimaatvriendelijke producten worden aangeboden, dit zou kunnen komen doordat de consument niet precies weet wat klimaatvriendelijk inhoudt. Bijna één op de tien (9%) consumenten geeft aan onvoldoende kennis te hebben over wat een klimaatvriendelijk product inhoudt. Figuur 3.2 Mate van belang dat wordt gehecht aan het aanbieden van bepaalde producten N=744 Op de vraag welke producten de consument zelf koopt, worden klimaatvriendelijke producten ook het minst vaak genoemd, één op de vijf (19%) consumenten koopt deze producten wel eens zelf. Tussen de 60% en 70% van de consumenten geeft aan wel eens MSC gecertificeerde vis of vis uit de groene kolom van de viswijzer (60%), producten waarbij rekening is gehouden met dierenwelzijn (63%) of fair trade producten (69%) te kopen. Ongeveer tweederde (65%) eet bewust minstens één keer per week geen vlees of vis. Biologische producten (89%) en seizoensen of streekproducten (91%) worden het meest door de consument zelf gekocht. 12 Duurzaam Dineren
19 3.2.2 De rol van duurzaamheid bij het maken van een keuze Welke rol speelt duurzaamheid wanneer de consument een keuze maakt voor een restaurant? Om dit te onderzoeken is de rol van duurzaamheid vergeleken met andere criteria zoals de kwaliteit van het eten of de goede service. In figuur 3.3 is te zien dat voor meer dan de helft van de consumenten (58%) duurzaamheid op het gebied van voeding een grote rol speelt bij de keuze voor een restaurant. De kwaliteit van het eten vindt de consument het belangrijkst, gevolgd door de menukaart en de sfeer binnen het restaurant. Figuur 3.3 Mate waarin factoren een rol spelen bij de keuze van een restaurant N=744 Informatie over duurzaamheidsinitiatieven van een restaurant vindt de consument het liefst terug op de website van het restaurant, via de menukaart van het restaurant of via IENS.nl (of een andere horecawebsite). Informatie ontvangen via een nieuwsbrief van het restaurant zelf of via sociale media zijn het minst populair. Figuur 3.4 Communicatiemiddelen die consumenten prefereren als het gaat om communicatie over duurzaamheid binnen horecaondernemingen N=744 Consumentenenquête 13
20 3.2.3 Doggybag Op de vraag 'blijft er wel eens een gedeelte van uw gerecht over?' antwoordt bijna één derde (30%) van de consumenten dat dit zelden tot nooit gebeurt, bij bijna de helft (47%) gebeurt dit soms. Bij ongeveer één op de vier (23%) consumenten gebeurt het regelmatig tot vaak. Het gaat dan meestal om kleine hoeveelheden, tussen de 10% en 30% van het totale gerecht, zie figuur 3.5. Wanneer eten over is gebleven zou dit meegenomen kunnen worden in een doggybag. Aan één op de vijf (20%) consumenten is dit wel eens aangeboden, 31% heeft zelf wel eens om een doggybag gevraagd. De meest genoemde reden om niet naar een doggybag te vragen is dat het niet gebruikelijk is in Nederland (46%), 16% van de consumenten schaamt zich ervoor om naar een doggybag te vragen, daarnaast vindt 17% dat het 'zuinig' overkomt. Ruim één op de vier (28%) consumenten heeft eigenlijk nooit nagedacht over het vragen naar een doggybag. Als consumenten een doggybag aangeboden zouden krijgen zou de meerderheid (68%) hier (waarschijnlijk) gebruik van maken, de overgrote meerderheid (79%) doet dit omdat het hen een goed gevoel geeft. Daarnaast vinden ze het zonde, omdat ze voor het gerecht betaald hebben (44%) en vinden ze het makkelijk voor de volgende dag (47%). Consumenten die geen gebruik zouden maken van een doggybag wanneer dit hen wordt aangeboden geven aan dat het onhandig is (43%), dat het eten niet zo lang houdbaar is (32%), dat het armoedig overkomt (26%) en dat het onhygiënisch is (22%). Figuur 3.5 Wanneer er een deel van uw gerecht overblijft, om welke hoeveelheid (ten opzichte van het gehele gerecht) gaat het dan?n = Stellingen Tot slot zijn enkele stellingen voorgelegd, hieruit kwam naar voren dat de overgrote meerderheid van de respondenten (90%) het waardeert wanneer (vanuit milieuoogpunt) met bepaalde seizoensgebonden producten gewerkt wordt en dit betekent dat zij bijvoorbeeld in de winter geen aardbeien kunnen eten. Daarnaast komt duidelijk naar voren dat de meerderheid (81%) best iets meer wil betalen voor duurzame producten en dat de consument eerder bereid is een duurzame keuze te maken van de menukaart, wanneer deze goed wordt toegelicht door de ober (78%). De consument waardeert het wanneer zij zelf de samenstelling (72%) en de hoeveelheid (69%) van 14 Duurzaam Dineren
Duurzaamheidk. Denken en doen over groente Duurzaamheidkompas meting #12 Mei 2014
Duurzaamheidk mpas Denken en doen over groente Duurzaamheidkompas meting #12 Mei 2014 Inleiding Het Duurzaamheidkompas Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van milieu-, klimaat-, voedsel- en economische
Nadere informatieDuurzaamheidk. Consument zoekt manieren om minder voedsel te verspillen Duurzaamheidkompas meting #13 December 2014
Duurzaamheidk mpas Consument zoekt manieren om minder voedsel te verspillen Duurzaamheidkompas meting #13 December 2014 Het Duurzaamheidkompas Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van een milieu-,
Nadere informatieAdviesplan doggybags. Wieke Glas, Alyza Josef, Isabelle van Montfoort en Zamanalu Bidiga. 27 november 2017 Gericht naar: De Markt
Adviesplan doggybags Wieke Glas, Alyza Josef, Isabelle van Montfoort en Zamanalu Bidiga 27 november 2017 Gericht naar: De Markt 1 Inhoudsopgave - (Voorwoord) blz. 2 - Inleiding blz. 2-3 - (Samenvatting)
Nadere informatieVraag naar duurzame producten blijkt crisisproof Duurzaamheidkompas #9 thema: Duurzaamheid in tijden van crisis
Vraag naar duurzame producten blijkt crisisproof Duurzaamheidkompas #9 thema: Duurzaamheid in tijden van crisis November 2012 Inleiding Duurzaamheidkompas Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van
Nadere informatieFlitspeiling Voedselverspilling
bezoekadres Marnixkade 109 1015 ZL Amsterdam postadres Postbus 15262 1001 MG Amsterdam E moti@motivaction.nl T +31 (0)20 589 83 83 W www.motivaction.nl Flitspeiling Voedselverspilling Beknopt rapport Natuur
Nadere informatieBurgerpanel Horst aan de Maas - Meting 3
Rapportage Burgerpanel meting 3: Juni 2013 In opdracht van: Contactpersoon: Gemeente Horst aan de Maas Dhr. F. Geurts Utrecht, juli 2013 DUO Market Research drs. Aart van Grootheest drs. Marjan den Ouden
Nadere informatiePraktische tips voor succesvol marktonderzoek in de land- en tuinbouwsector
marktonderzoek in de land- en tuinbouwsector Marktonderzoek kunt u prima inzetten om informatie te verzamelen over (mogelijke) markten, klanten of producten, maar bijvoorbeeld ook om de effectiviteit van
Nadere informatieVers van de Visser. Resultaten LEI-enquête. Kees Taal en Mike Turenhout. April 2014
Vers van de Visser Resultaten LEI-enquête Kees Taal en Mike Turenhout April 2014 Europees Visserij Fonds: Investeren in een duurzame visserij. Vers van de Visser is geselecteerd in het kader van het Nederlands
Nadere informatieAfvalenquête gemeente Elburg en gemeente Oldebroek Analyse van de gegevens
Afvalenquête gemeente Elburg en gemeente Oldebroek Analyse van de gegevens April 2016 Gemeente Elburg Gemeente Oldebroek Inhoudsopgave Deel 1. Inleiding 3 Deel 2. Motivatie afval scheiden 4 Deel 3. Afval
Nadere informatieMaatschappelijke waardering van Nederlandse Landbouw en Visserij
Nederlandse Landbouw en Visserij Inhoud 1 Inleiding 03 2 Samenvatting en conclusies landbouw en visserij 3 Maatschappelijke waardering landbouw 09 4 Associaties agrarische sector 13 5 Waardering en bekendheid
Nadere informatieOpeningstijden Stadswinkels 2008
Openingstijden Stadswinkels 2008 Openingstijden Stadswinkels 2008 René van Duin & Maaike Dujardin Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) december 2008 In opdracht van Publiekszaken afdeling Beleid
Nadere informatieOnderzoek Passend Onderwijs
Rapportage Onderzoek passend onderwijs In samenwerking met: Algemeen Dagblad Contactpersoon: Ellen van Gaalen Utrecht, augustus 2015 DUO Onderwijsonderzoek drs. Liesbeth van der Woud drs. Tanya Beliaeva
Nadere informatie18 december 2012. Social Media Onderzoek. MKB Nederland
18 december 2012 Social Media Onderzoek MKB Nederland 1. Inleiding Er wordt al jaren veel gesproken en geschreven over social media. Niet alleen in kranten en tijdschriften, maar ook op tv en het internet.
Nadere informatieOnline communicatie & de basisscholen van Leerplein055
Online communicatie & de basisscholen van Leerplein055 Leerplein055 doet onderzoek naar de wensen en behoeften van ouders over de inzet van online communicatie. Waarom dit onderzoek? Leerplein055 is de
Nadere informatieHet Koffie Op De Zaak onderzoek. De ondernemer aan het woord over de koffie op zijn of haar kantoor
Het Koffie Op De Zaak onderzoek De ondernemer aan het woord over de koffie op zijn of haar kantoor Onderzoek uitgevoerd door Dutch Network Group In opdracht van PerTazza Februari 2016 1 Inleiding PerTazza
Nadere informatie7 ontwikkelingen waar de horecaondernemer van kan profiteren
7 ontwikkelingen waar de horecaondernemer van kan profiteren European Merchant Services 2015 1. Zorg ervoor dat u met de smartphone gevonden wordt Ondanks dat de groei van de smartphone inmiddels stabiliseert
Nadere informatieHET LEIDERDORPPANEL OVER...
HET LEIDERDORPPANEL OVER... Resultaten peiling 13: Meedenken en meedoen in de openbare ruimte april 2015 Inleiding Deze nieuwsbrief beschrijft de resultaten van de 13 e peiling met het burgerpanel van
Nadere informatieHet Koffie Op De Zaak onderzoek. De ondernemer aan het woord over de koffie op zijn of haar kantoor
Het Koffie Op De Zaak onderzoek De ondernemer aan het woord over de koffie op zijn of haar kantoor Onderzoek uitgevoerd door Dutch Network Group In opdracht van PerTazza Datum: februari 2016 Inleiding
Nadere informatieMonitor Volwaardige Arbeidsrelaties
Monitor Volwaardige Arbeidsrelaties in de architectenbranche QUICKSCAN mei 2013 Inhoud Monitor Volwaardige Arbeidsrelaties 3 Resultaten 6 Bureau-intermediair I Persoonlijk urenbudget 6 Keuzebepalingen
Nadere informatieGemeente Nederweert. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 30 juni 2017
Gemeente Nederweert Cliëntervaringsonderzoek Wmo over 2016 Onderzoeksrapportage 30 juni 2017 DATUM 30 juni 2017 Dimensus Beleidsonderzoek Wilhelminasingel 1a 4818 AA Breda info@dimensus.nl www.dimensus.nl
Nadere informatieStadjers over afval Afval app en Diftar
Stadjers over afval Afval app en Diftar Laura de Jong Mei 2016 Marjolein Kolstein www.os-groningen.nl BASIS VOOR BELEID Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 1. Inleiding... 2 2. Stadjers over een afval app...
Nadere informatieONDERZOEKSRAPPORT CONTENT MARKETING EEN ONDERZOEK NAAR DE BEHOEFTE VAN HET MKB IN REGIO TWENTE AAN HET TOEPASSEN VAN CONTENT MARKETING
ONDERZOEKSRAPPORT CONTENT MARKETING EEN ONDERZOEK NAAR DE BEHOEFTE VAN HET MKB IN REGIO TWENTE AAN HET TOEPASSEN VAN CONTENT MARKETING VOORWOORD Content marketing is uitgegroeid tot één van de meest populaire
Nadere informatieMeer betalen voor duurzaam? Alleen als de consument weet waarom Duurzaamheidkompas #7 thema: Ken de prijs. December 2011
Meer betalen voor duurzaam? Alleen als de consument weet waarom Duurzaamheidkompas #7 thema: Ken de prijs December 2011 Inleiding Duurzaamheidkompas Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van milieu-,
Nadere informatieDuurzaamheidk. Duurzaamheid wordt de norm voor consumenten. Duurzaamheidkompas meting #15 oktober 2015
Duurzaamheidk mpas Duurzaamheid wordt de norm voor consumenten Duurzaamheidkompas meting #15 oktober 2015 Inleiding Duurzaamheidkompas #15 Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van een milieu-, klimaat-,
Nadere informatieGemeente Moerdijk. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 20 juni 2017
Gemeente Cliëntervaringsonderzoek Wmo over 2016 Onderzoeksrapportage 20 juni 2017 DATUM 20 juni 2017 Dimensus Beleidsonderzoek Wilhelminasingel 1a 4818 AA Breda info@dimensus.nl www.dimensus.nl (076) 515
Nadere informatieKansen voor gemeenten in communicatie, indien recyclen kan, wil men dit vaak ook wel doen.
Kansen voor gemeenten in communicatie, indien recyclen kan, wil men dit vaak ook wel doen. Rapport HEDRA 0-meting 11 maart 2016 Inhoudsopgave Situatie en centrale vraagstelling Conclusies en aanbevelingen
Nadere informatieeel multifunctionele bedrijven verkopen hun
Vers voedsel Als je tussenhandel kunt voorkomen, blijft er meer voor de boer over. Dat is een argument voor korte ketens. Die vormen ook een antwoord op de toenemende vraag naar vers en ambachtelijke
Nadere informatieKlanttevredenheidsonderzoek Warmtenet (2015)
Klanttevredenheidsonderzoek Warmtenet (2015) In het voorjaar van 2015 is een tevredenheidsonderzoek onder de particuliere klanten van Warmtenet Hengelo gehouden. Aan alle particuliere klanten van Warmtenet
Nadere informatieKies voor vis met toekomst!
Haags Milieucentrum Kies voor vis met toekomst! Resultaten onderzoek duurzame vis in Scheveningen Haags Milieucentrum Kies voor vis met toekomst! Resultaten Onderzoek Duurzame vis in Scheveningen Redactie:
Nadere informatieSamenstellers: J.P. van Spronsen G. Verschoor L. Rietveld N. Timmermans E. Termote HORECA PERSONEELSONDERZOEK 2006
Samenstellers: J.P. van Spronsen G. Verschoor L. Rietveld N. Timmermans E. Termote HORECA PERSONEELSONDERZOEK 2006 Leiderdorp, 29 december 2006 -2- INHOUDSOPGAVE INLEIDING...3 RESPONDENT IN BEELD...4 SITUATIE
Nadere informatieStadspanel: Oud en nieuw 2018
veel respons Stadspanel: Oud en nieuw 2018 Erik van der Werff April 2018 www.os-groningen.nl Inhoud 1. Inleiding... 2 1.1 Aanleiding van het onderzoek... 2 1.2 Doel van het onderzoek... 2 1.3 Opzet van
Nadere informatieDuurzame melk in supermarkten
Onderzoekssamenvatting Stelt u zich voor dat er voortaan alleen nog maar duurzaam geproduceerde melk te verkrijgen is in de supermarkt. Alle niet duurzame soorten worden niet langer verkocht. Hoe zou de
Nadere informatieInhoudsopgave. Situatie en centrale vraagstelling. Resultaten. Bijlagen Onderzoeksverantwoording
Rapport HEDRA 1-meting 06 april 2017 Inhoudsopgave Situatie en centrale vraagstelling Resultaten Bijlagen Onderzoeksverantwoording Tessa Dahlmans Consultant 033 330 3110 tessa.dahlmans@samr.nl Lisanne
Nadere informatieCHECKLIST. Download de checklist ook op. www.nofoodtowaste.be
Download de checklist ook op www.nofoodtowaste.be TIPS & TRICKS OM VOEDSELVERLIES TE BEPERKEN In deze checklist draaien we deze volgorde om en beginnen we met de supertip : Besef dat elk product dat u
Nadere informatieZit de online burger wel online op u te wachten? Door: David Kok
Zit de online burger wel online op u te wachten? Door: David Kok Veel gemeenten zijn inmiddels actief op sociale media kanalen, zoals ook blijkt uit het onderzoek dat is beschreven in hoofdstuk 1. Maar
Nadere informatieEnquête Hengstdal: Lijsterbesstraat & Ahornstraat
Enquête Hengstdal: Lijsterbesstraat & Ahornstraat SP Afdeling Nijmegen juli 2015 SP afdeling Nijmegen, Molenweg 95, 6543 VA Nijmegen T (024) 322 93 88 F (024) 322 93 88 E nijmegen@sp.nl I www.nijmegen.sp.nl
Nadere informatieToekomst van uw biologische boerderijwinkel.
Toekomst van uw biologische boerderijwinkel. Naam: William Ton (1604410) Docent: Rob van den Idsert Specialisatie: Concept Periode: 2015-D Datum: 27-05-2015 Toekomst van uw biologische boerderijwinkel.
Nadere informatieRapport Consumentenonderzoek 2016 Keurmerk Klantgericht Verzekeren
Rapport Consumentenonderzoek 2016 Keurmerk Klantgericht Verzekeren Stichting toetsing verzekeraars Datum: 8 februari 2016 Projectnummer: 2015522 Auteur: Marit Koelman Inhoud 1 Achtergrond onderzoek 3 2
Nadere informatieeen onderzoek naar arbeidssatisfactie in Nederland
een onderzoek naar arbeidssatisfactie in Nederland 1 februari 2009 Ausems en Kerkvliet, arbeidsmedisch adviseurs Hof van Twente www.aenk.nl Onderzoeksrapport JobMeter 2009 Inleiding Ausems en Kerkvliet,
Nadere informatieDuurzaamheidk. Duurzaamheidkompas meting #17 beleid ten aanzien van voedsel januari 2017
Duurzaamheidk mpas Duurzaamheidkompas meting #17 beleid ten aanzien van voedsel januari 2017 Inleiding Duurzaamheidkompas #17 gezond en duurzaam voedsel Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van
Nadere informatieDirectie Voedings- en Veterinaire Aangelegenheden LNV Consumentenplatform Consumentenonderzoek Natuurlijkheid, waarde voor beleid
Directie Voedings- en Veterinaire Aangelegenheden LNV Consumentenplatform Consumentenonderzoek Natuurlijkheid, waarde voor beleid 11 juni 2004 I Opinie-onderzoek 1. Inleiding 1 2. Associaties met natuurlijkheid
Nadere informatieduurzaam eten November 2010 Kim Paulussen Marcel Temminghoff
Voeding in 2020 Gezond en duurzaam eten November 2010 Kim Paulussen Marcel Temminghoff 1 Inleiding 2 Resultaten 3 Samenvatting 1 Inleiding Achtergrond en opzet onderzoek Aanleiding: het Voedingscentrum
Nadere informatiePilot Mag het een tasje minder zijn? Consumentenonderzoek. Rapportage van de peiling onder inwoners van Deventer, Tilburg en Zoetermeer,
Pilot Mag het een tasje minder zijn? Consumentenonderzoek Rapportage van de peiling onder inwoners van Deventer, Tilburg en Zoetermeer, in opdracht van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken 4 februari
Nadere informatieMens en Organisatie in het architectenbureau. Peiling juni 2013
Mens en Organisatie in het architectenbureau Peiling juni 2013 Inhoudsopgave Peiling Mens en Organisatie 3 Arbeidsrelaties 4 Beleid voor mens en organisatie: ontwikkeling 5 Beleid voor mens en organisatie:
Nadere informatieKrachten bundelen. Verspilling in Nederland
Voedselverspilling Wereldwijd wordt zeker een derde van al het voedsel verspild. Daarmee worden ook de grondstoffen, het water en de energie verspild die nodig zijn om dat voedsel te produceren, te vervoeren
Nadere informatieINFORMATIEVOORZIENING URENAFTREK DOOR ZELFSTANDIGEN VANUIT WW
INFORMATIEVOORZIENING URENAFTREK DOOR ZELFSTANDIGEN VANUIT WW INFORMATIEVOORZIENING URENAFTREK DOOR ZELFSTANDIGEN VANUIT WW - eindrapport - drs. L.F. Heuts drs. R.C. van Waveren Amsterdam, december 2009
Nadere informatieEvaluatie Back to Basics: De Nieuwe Koers
Evaluatie Back to Basics: De Nieuwe Koers nderzoek uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Goirle DIMENSUS beleidsonderzoek April 2012 Projectnummer 488 Het onderzoek De gemeente Goirle is eind april 2010
Nadere informatieWAKKER DIER oktober 2017
` 0ktober 2017 Van de tien grootste pretparken in Nederland is onderzocht in hoeverre zij in hun horeca rekening houden met dierenwelzijn. Efteling en Duinrell kwamen uit dit onderzoek als beste uit de
Nadere informatieResultaten internetpanel Dienst Regelingen
Resultaten internetpanel Dienst Regelingen Resultaten peiling 15: gebruik social media juli 2012 1. Inleiding Tussen 1 juni en 10 juni konden panelleden van het internetpanel Dienst Regelingen een peiling
Nadere informatieDe dienstverlening van Westerpark
De dienstverlening van Westerpark Vanaf eind mei 2009 konden bewoners en ondernemers van Westerpark zich aanmelden bij het nieuw opgerichte digitale bewonerspanel. In deze rapportage wordt verslag gedaan
Nadere informatieRapportage. Keurmerk Klantgericht Verzekeren
Rapportage Keurmerk Klantgericht Verzekeren In opdracht van: Stichting toetsing verzekeraars Datum: 27 januari 2015 Projectnummer: 2014026 Auteurs: Marit Koelman & John Ruiter Index Achtergrond van het
Nadere informatieStadjers over fietsen in Groningen. Een Stadspanelonderzoek
B A S I S V O O R B E L E I D Stadjers over fietsen in Groningen Een Stadspanelonderzoek Onderzoek en Statistiek Groningen heeft als kernactiviteiten instrumentontwikkeling voor en uitvoering van beleidsgericht
Nadere informatieDe toekomst van E-mail
De toekomst van E-mail Inhoudsopgave. Pagina E-mailloze vrijdag 2 Poll 3 Is e-mail een last? 4 Stel dat we e-mail afschaffen 5 Hoe vaak checkt men de mail? 6 Is afhandeling uit te besteden? 7 Opvallend
Nadere informatieKTO Het Nieuwe Inzamelen Overvecht
KTO Het Nieuwe Inzamelen Overvecht Utrecht.nl/onderzoek Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht Postbus 16200 3500 CE Utrecht 030 286 1350 onderzoek@utrecht.nl in opdracht van Inzamelen, Markten
Nadere informatieOnderzoek WIJK-, BUURT- EN DORPSBUDGET DEAL-gemeenten
Onderzoek WIJK-, BUURT- EN DORPSBUDGET DEAL-gemeenten Burgers nemen veel initiatieven. Het wordt óók van hen verwacht dat ze zich steeds meer inzetten voor hun eigen buurt. Ieder initiatief, of het nu
Nadere informatieALPHENPANEL OVER ZONDAGSOPENSTELLING
ALPHENPANEL OVER ZONDAGSOPENSTELLING nieuwsbrief Februari 2015 Inleiding Deze nieuwsbrief beschrijft de resultaten van de peiling met het. Deze peiling ging over de zondagsopenstelling. De gemeenteraad
Nadere informatieFORMELE GESPREKKEN, REGELDRUK EN REGELRUIMTE. Analyse op basis van het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek mei 2016
ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers FORMELE GESPREKKEN, REGELDRUK EN REGELRUIMTE Analyse op basis van het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek 2014 mei 2016 1 Arbeidsmarktplatform
Nadere informatieEnquête Telefonische dienstverlening
Enquête Telefonische dienstverlening Enquête Telefonische dienstverlening Colofon Titel:Enquête Enquete Telefonische dienstverlening Opdrachtgever: Gemeente Velsen Opdrachtnemer: Marieke Galesloot Datum:
Nadere informatieNATIONAAL BIERONDERZOEK NEDERLAND Een kwantitatief onderzoek naar de beleving en waardering van bier
NATIONAAL BIERONDERZOEK NEDERLAND Een kwantitatief onderzoek naar de beleving en waardering van bier JORIS DE JONGH MSC. LIANNE WORRELL MSC. AMSTERDAM, MEI 2013 NATIONAAL BIERONDERZOEK NEDERLAND Een kwantitatief
Nadere informatieVoedselverspilling LEI Wageningen UR. Anima Ruissen
Voedselverspilling LEI Wageningen UR Anima Ruissen Inhoud - Deel I Introductie Maatschappelijke context Consumenten Omgeving, gedrag, eigen verantwoordelijkheid? De marktplaats Waar ketenpartijen en consumenten
Nadere informatieRespons Van de panelleden die zijn benaderd, hebben er de vragenlijst ingevuld. Dit levert een respons op van 66%.
Samenvatting Milieu 2013 Het Delft Internet Panel (DIP) is in april 2013 benaderd voor een onderzoek naar het gebruik en de waardering van diverse voorzieningen op het gebied van natuur, milieu en duurzaamheid
Nadere informatieDe Grote (kleine) voicemail-poll
De Grote (kleine) voicemail-poll De Grote (kleine) voicemail-poll Maken mensen tegenwoordig nog gebruik van voicemail? En hoe staat men tegenover het gebruik van voicemails in het zakelijk verkeer? Mensen
Nadere informatieOnderzoek klanttevredenheid Archief Eemland
Onderzoek klanttevredenheid Archief Eemland Gemeente Amersfoort Dymphna Meijneken, Marlies Visser 9 april 2015 De meeste mensen die Archief Eemland bezoeken komen om archiefdocumenten in te zien en voor
Nadere informatieConsumentenbond Onderzoek Financiële Toezichthouders
Consumentenbond Onderzoek Financiële Toezichthouders Inleiding De Consumentenbond heeft onderzoek uitgevoerd naar de bekendheid en beoordeling van twee financieel toezichthouders in Nederland: De Autoriteit
Nadere informatieMeerderheid kent het EKO-keurmerk Onderzoek naar de waarde van het EKO-keurmerk onder Nederlandse boodschappers
Meerderheid kent het EKO-keurmerk Onderzoek naar de waarde van het EKO-keurmerk onder Nederlandse boodschappers Tim de Broekert MSc, Research Consultant Imre van Rooijen MSc, Research Consultant december
Nadere informatieIs jouw maand ook altijd iets te lang? Onderzoek Jongerenpanel Tilburg
Is jouw maand ook altijd iets te lang? Onderzoek Jongerenpanel Tilburg Onderzoek uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Tilburg DIMENSUS beleidsonderzoek December 2012 Projectnummer 507 Inhoudsopgave Samenvatting
Nadere informatieJong & Duurzaam. Klimaat Dieet
Jong & Duurzaam Klimaat Dieet Wie zijn wij en waarom zijn we hier? Wij zijn Wij zijn Werkgroep Jong & Duurzaam Eefke Wij zijn De jongerenvertegenwoordigers Wij zijn 1. 2. 3. 4. Klimaat dieet Duurzame Kleding
Nadere informatieRapportage Wmo onderzoek Communicatie
Rapportage Wmo onderzoek Communicatie Cliënten zijn tevreden over hoe het proces nu verloopt, voornamelijk door de inzet van traditionele communicatiekanalen 23 juli 2014 Versie 1,0 Inhoudsopgave Doelstelling
Nadere informatieEnquête stichting Parentes Zoetermeer
Enquête stichting Parentes Zoetermeer In de afgelopen weken hebt u de mogelijkheid gehad om d.m.v. onze enquête uw stem te laten horen over diverse punten die spelen binnen onze stichting Parentes. In
Nadere informatieSustainaBul 2016 #1 Wageningen University
SustainaBul 2016 #1 Wageningen University Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn voor
Nadere informatieChecklist 16: Algemene houding tegenover de collega s- Concurrenten
Checklist 16: Algemene houding tegenover de collega s- Concurrenten o Waarom deze checklist? De volgende vragenlijst vraagt naar de kennis van collega s-concurrenten door de horecaondernemer. De horecaondernemer
Nadere informatieSamenvatting van de belangrijkste onderzoeksresultaten. Juni 2015
2015 Samenvatting van de belangrijkste onderzoeksresultaten Juni 2015 Alle doelstellingen behaald Kinderen en ouders: Doelstelling: 40% van de ouders van kinderen tussen de 8 en 12 jaar is bereikt met
Nadere informatiePEILING 65-PLUSSERS. Gemeente Enkhuizen januari 2015. www.ioresearch.nl
PEILING 65-PLUSSERS Gemeente Enkhuizen januari 2015 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Telnr. : 0229-282555 Rapportnummer 2015-2080 Datum januari 2015 Opdrachtgever
Nadere informatieWAKKER DIER: (ON)WETENDHEID OVER JONG DIER OP BORD
WAKKER DIER: (ON)WETENDHEID OVER JONG DIER OP BORD De perceptie van jonge dieren volgens de Nederlandse consument Judith de Roij van Zuijdewijn Karin Ursem 31369 Intomart GfK 2012 Wakker Dier Jonge dieren
Nadere informatieOnderzoek huishoudelijk afval
Onderzoek huishoudelijk afval Gemeente Amersfoort Ben van de Burgwal, Marlies Visser 16 april 2014 Samenvatting Leden van het AmersfoortPanel hebben in maart 2014 deelgenomen aan een onderzoek over het
Nadere informatieBoodschappenservice Binnenstad Amsterdam
Boodschappenservice Binnenstad Amsterdam Draagvlakmeting Projectnummer: 10063 In opdracht van: Ingenieursbureau Amsterdam (IBA) Rogier van der Groep Willem Bosveld Oudezijds Voorburgwal 300 Postbus 658
Nadere informatieONLINE REVIEWS OVER DOKTERS
Onderzoek onder artsen naar online beoordelignen en bekendheid ONLINE REVIEWS OVER DOKTERS Sparrenheuvel 32, 3708 JE Zeist (030) 2 270 500 info@mxi.nl www.mxi.nl Versie 1.0 / 25 september 2018 Antoon van
Nadere informatieVanAnaarBeter Praatpalen (S12)
Managementsamenvatting campagne-effectonderzoek Managementsamenvatting (1/3) Inleiding Jarenlang waren praatpalen langs de snelweg de manier om hulpdiensten te bereiken bij pech onderweg. Tegenwoordig
Nadere informatieGemeente Roosendaal. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 26 juni 2017
Gemeente Cliëntervaringsonderzoek Wmo over 2016 Onderzoeksrapportage 26 juni 2017 DATUM 26 juni 2017 Dimensus Beleidsonderzoek Wilhelminasingel 1a 4818 AA Breda info@dimensus.nl www.dimensus.nl (076) 515
Nadere informatieStudienamiddag: Duurzaamheid in de Grootkeuken
Studienamiddag: Duurzaamheid in de Grootkeuken Impact consumptiegedrag Hefbomen naar verandering Aankoopbeleid van voedingssector verduurzamen Actieve gedragsverandering van BE consument Verduurzamen
Nadere informatieEvaluatie van Open Bedrijvendag
Evaluatie van Open Bedrijvendag Departement Economie, Wetenschap en Innovatie Afdeling Strategie en Coördinatie Koning Albert II-laan 35 bus 10 1030 Brussel April 2011 Samenvatting De Open Bedrijvendag
Nadere informatieCliëntervaringsonderzoek Jeugd. Gemeente Bloemendaal. 5 oktober 2016 V1.0
Cliëntervaringsonderzoek 2015 Jeugd Gemeente Bloemendaal 5 oktober 2016 V1.0 Inhoudsopgave Doelstelling Blz. 3 Werkwijze Blz. 4 Onderzoeksdoelgroep Blz. 5 Resultaten cliëntervaringsonderzoek Blz. 6 Toegang
Nadere informatieResultaten Bewonersenquête De Gravin Utrecht Zijn de WKO-problemen verholpen? Kunt u afrekenen met Mitros Warmte BV?
Resultaten Bewonersenquête De Gravin Utrecht Zijn de WKO-problemen verholpen? Kunt u afrekenen met Mitros Warmte BV? Aanleiding Veel bewoners van De Gravin Utrecht hebben problemen ervaren met de WKO-
Nadere informatieJONGEREN IN GELDERLAND OVER
JONGEREN IN GELDERLAND OVER een sterk bestuur en hun gemeente Aanleiding De provincie Gelderland werkt samen met VNG Gelderland aan het project Sterk Bestuur Gelderland (SBG). In het project wordt het
Nadere informatieRapportage. Onderzoek: mediawijsheid onder ouders en kinderen
Rapportage Onderzoek: mediawijsheid onder ouders en kinderen In opdracht van: Mediawijzer.net Datum: 22 november 2013 Auteurs: Marieke Gaus & Marvin Brandon Index Achtergrond van het onderzoek 3 Conclusies
Nadere informatieElektrische apparaten en frituurvet Scheiden van verschillende afvalstromen Onderzoek onder gemeentepanelleden Venlo 2011
Elektrische apparaten en frituurvet Scheiden van verschillende afvalstromen Onderzoek onder gemeentepanelleden Venlo 2011 Afdeling Bedrijfsvoering Team informatievoorziening Sectie Onderzoek en Statistiek
Nadere informatie22-04-2011 Ledennieuwsbrief Uitslag jaarlijkse ledenenquête 2011
22-04-2011 Ledennieuwsbrief Uitslag jaarlijkse ledenenquête 2011 Tussen 01 april en 15 april 2011 is de jaarlijkse ledenenquête gehouden. Helaas is de uitslag niet representatief ondanks het feit dat voor
Nadere informatieEffectiviteitonderzoek naar de kennisoverdracht van I&E Milieu
Effectiviteitonderzoek naar de kennisoverdracht van I&E Milieu SAMENVATTING dr. L.A. Plugge 1, drs. J. Hoonhout 2, T. Carati 2, G. Holle 2 Universiteit Maastricht IKAT, Fac. der Psychologie Inleiding Het
Nadere informatieAfvalenquête gemeente Elburg en gemeente Oldebroek Analyse van de gegevens
BIJLAGE 2, nr. 248011 Afvalenquête gemeente Elburg en gemeente Oldebroek Analyse van de gegevens April 2016 Gemeente Elburg Gemeente Oldebroek Inhoudsopgave Deel 1. Inleiding 3 Deel 2. Motivatie afval
Nadere informatieDoggybag Consumenten (2018) Natuur en Milieu
Doggybag Consumenten (2018) Natuur en Milieu September 2018 Contact: Berdien Schanssema T: 050-3171678 E: berdienschanssema@kienonderzoek.nl Kantoor Groningen: Westerkade 15-5, 9718 AS Groningen T: 050
Nadere informatieDINEREN IN DE HOFTRAMMM
DINEREN IN DE HOFTRAMMM De bijzondere creatie van Bobby van Galen en Pierre Wind Foto s en tekst: Martien Versteegh Eigenaar en gastheer Bobby van Galen heet u van harte welkom Het begon met een droom
Nadere informatieConsument minder ver dan retailer denkt De 10 retailtrends van 2013
Consument minder ver dan retailer denkt De 10 retailtrends van 2013 accepteren en adapteren nieuwe diensten en technologieën steeds sneller. Zij zien vooral veel in het gebruik van een zelfscankassa, Click
Nadere informatieOndernemers staan open voor bedrijfsverkoop, maar moeten mentaal nog een drempel over
Ondernemers staan open voor bedrijfsverkoop, maar moeten mentaal nog een drempel over Rapport Marktmonitor 2015 18 September 2015 Colofon In opdracht van: Majka van Doorn Research Consultant 033 330 33
Nadere informatieKlanttevredenheid Gemeentewinkel Zwijndrecht 2014
Klanttevredenheid Gemeentewinkel Zwijndrecht 2014 Inhoud 1. Conclusies en aanbevelingen 2. Dienstverlening Gemeentewinkel 3. Contact met de gemeente 4. Wensen en behoeften De gemeente Zwijndrecht heeft
Nadere informatieZonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap
Zonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap Foto: Willem Mes In dit plan kun je stap voor stap lezen hoe je via een Zon-Privé actie eenvoudig zonne - panelen kunt aanbieden aan je medewerkers.
Nadere informatie3. Resultaten. Pagina 1 van 5
Internetpanel Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Resultaten peiling 32: Subsidieregeling Investeringen in milieuvriendelijke maatregelen December 2014 1. Inleiding Deze nieuwsbrief beschrijft de resultaten
Nadere informatieOnline vragenlijst Ondernemersfonds binnenstad Bergen op Zoom
Online vragenlijst Ondernemersfonds binnenstad Bergen op Zoom Rapportage oktober 2014 Inleiding Stichting Bi- Zone heeft begin oktober 2014 een vragenlijst uitgezet onder al haar contribuanten (alle bedrijven
Nadere informatieHet verkoop-adviesgesprek. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Verkopen
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over verkopen aan en adviseren van gasten in horecabedrijven. Oftewel: het verkoopadviesgeprek. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart
Nadere informatieWat denkt uw klant echt?
Wat denkt uw klant echt? Wat ervaart de klant op het moment dat hij in aanraking komt met uw organisatie en/of uw producten en diensten? Wat gaat er in hem om? Wat denkt hij? De vraag is: Hoe komt u hier
Nadere informatieZonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap
Zonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap Foto: Willem Mes In dit plan kun je stap voor stap lezen hoe je via een Zon-Privé actie eenvoudig zonnepanelen kunt aanbieden aan je medewerkers.
Nadere informatie