Kleine club gebaat bij bundeling krachten Hans de Groot, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Allergologie

Transcriptie

1 interne Nummer 2 Jaargang 2 juni 2011 geneeskunde Magazine voor de internist Kleine club gebaat bij bundeling krachten Hans de Groot, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Allergologie Regiobijeenkomsten goed bezocht De NIV het land in De witte jas verruild voor de vergadertafel Renée Barge over haar carrièreswitch JNIV wisselt van voorzitter De toekomstplannen van Monique Slee-Valentijn Nederlandse Internisten Vereniging Kracht in diversiteit.

2 Interview 12 Hans de Groot Onder de noemer Kracht in diversiteit verenigt de NIV internisten uit alle deelspecialistische verenigingen. In dit nummer een gesprek met dr. Hans de Groot, internist-allergoloog en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Allergologie. InHoud Regiobijeenkomsten 8 Dit jaar heeft de NIV vier regiobijeenkomsten georganiseerd. Een impressie. DASIII CLINIC in Paramaribo 10 Een nascholing voor reumatologen en internisten levert internationale ontmoetingen en ervaringen op. JNIV wisselt van voorzitter 24 De vertrekkende en aantredende voorzitter aan het woord. De eerste hoeft niet de laatste te zijn Een casus uit de Interne praktijk 16 JNIV Opiniesessie Verhitte discussie in Maastricht 31 rubrieken Meester-gezel 19 Een gesprek met Edo Meinders en Emile Schippers uit het buitenland 22 Branko Braam, internist-nefroloog in Edmonton (Canada) 80 jaar NIV 28 De Nederlandse geschiedenis van beriberi De medicus in het theater 2 34 Carl Ditters von Dittersdorf: Doktor und Apotheker Hora Est 39 Verrassende stellingen uit proefschriften interne geneeskunde

3 In gesprek Dit jaar heeft het bestuur van de NIV besloten om regiobijeenkomsten te organiseren. We hebben dit gedaan om het contact met onze leden te verbeteren. Omdat een klassieke ledenvergadering zich vaak beperkt leent om belangrijke dossiers diepgaand te bespreken, leek het ons goed om de regiobijeenkomsten te benutten om met een goede afvaardiging van leden te spreken over relevante onderwerpen. In 2010 was al het initiatief kracht in diversiteit gestart, met als doel het contact van het bestuur met alle geledingen van de vereniging te verbeteren. Er zijn sindsdien gesprekken geweest met een deel van de wetenschappelijke verenigingen en met de deelspecialistische verenigingen, waar onder de Nederlandse Federatie voor Nefrologie en de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie. Ook is nu een aantal malen het nieuwe magazine Interne geneeskunde verschenen. Actuele ontwikkelingen die snel uw aandacht ver dienen zullen u voortaan via de website bereiken en in het magazine zal meer ruimte zijn voor achtergrondinformatie over belangrijke NIV-onderwerpen. In dit nummer kunt u lezen hoe goed het experiment regiobijeenkomsten ons bevallen is. Van de voorzitter Over de Internistendagen hoef ik natuurlijk niet meer te schrijven: alle records zijn gebroken en u hebt al een uitgebreid verslag over die drie dagen gehad. Op het moment dat u dit leest is de Internistendagencommissie al bijeen geweest om 2011 te evalueren en 2012 voor te bereiden. Verder vindt u in deze uitgave van Interne Geneeskunde een interview met dr. Hans de Groot, allergoloog en voorzitter van een van de deelspecialistische verenigingen, een interview met meester professor Edo Meinders en zijn gezel Emile Schippers en een aantal bijdragen van de JNIV. Dit nummer bevat ook enkele artikelen met een buitenlands tintje, waaronder een verslag van een nascholing in Suriname, en opnieuw een historische bijdrage in het kader van 80 jaar NIV. Wilt u liever wat luchtiger kost? Blader dan door naar de casus uit de Interne praktijk of naar deel 2 van De medicus in het theater. Ik wens u veel leesplezier en ben benieuwd naar uw reacties. Frank Bosch, voorzitter fhbosch@rijnstate.nl, colofon Interne Geneeskunde, magazine voor de internist 2 e jaargang, nummer 2, juni 2011 Redactie: Johanneke Portielje (hoofdredacteur), Hans Ablij, Evert-Jan de Kruijf, Claire van Nispen tot Pannerden, Guido Hallie, Bas Oude Elberink, Donald Mackay, Marina Kapteyn-Brus Redactie-adres: Van Zuiden Communications B.V. Henri Dunantweg 40a 2402 NR Alphen aan den Rijn kapteyn@ vanzuidencommunications.nl Website NIV: NIV, 2011 Vormgeving en DTP: HGPdesign, Alphen aan den Rijn Uitgever: Van Zuiden Communications B.V. Postbus CC Alphen aan den Rijn ISSN X interne geneeskunde

4 4 interne geneeskunde

5 Interview Kleine club gebaat bij bundeling krachten Onder de noemer Kracht in diversiteit verenigt de NIV internisten uit alle deelspecialistische verenigingen. In Interne Geneeskunde komen daarom voorzitters van diverse deelspecialistische verenigingen aan het woord. In dit nummer een gesprek met dr. Hans de Groot, internistallergoloog en voorzitter van de Vakgroep Allergologie (de beroepsvereniging voor de 25 in Nederland werkende (internist-)allergologen en de Nederlandse Vereniging voor Allergologie (de wetenschappelijke vereniging voor alle artsen die gespecialiseerd zijn in de allergologie, waaronder ook de allergologen). Voor de jaren negentig van de vorige eeuw was de allergologie een apart specialisme. De Groot heeft nog iéts van de allergoloog van de oude stempel: hij kwam eerder in aanraking met de allergologie dan met de interne geneeskunde. Een wetenschappelijke stage tijdens zijn studie geneeskunde op het Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst in Amsterdam, bij professor Rob Aalberse, maakte hem enthousiast voor het vakgebied. Direct na zijn artsexamen deed hij bij Aalberse promotie-onderzoek naar allergenen van kat en hond. Hij wilde allergoloog worden. Maar juist in de periode na zijn promotie werd de opleiding in de allergologie drastisch veranderd. Van een zelfstandig specialisme werd de allergologie vanaf augustus 1996 een aandachtsgebied binnen (alleen) de interne geneeskunde. De opleiding tot allergoloog volgde, als andere aandachtsgebieden, op de internistische basisopleiding. Dit heeft er toe geleid dat ons vakgebied niet is versnipperd. Daar heeft de NIV zich toen sterk voor gemaakt. De Groot was een van de eersten die dit nieuwe opleidingstraject hebben doorlopen, in Amsterdam bij professor Johan Vreeken. Bij hem heb ik een zeer goede opleiding genoten. In de manier van klinisch denken en redeneren, in het goed luisteren naar het verhaal van de patiënt, in het soms afwachten hoe de ziekte zich ontwikkelt, in het vermogen medische puzzelstukjes te combineren om tot een juiste diagnose te komen. In de benadering van patiënt en vakgebied hebben interne geneeskunde en allergologie duidelijke raakvlakken. Zijn opleiding in het aandachtsgebied allergologie genoot hij bij dr. Paul Dieges en professor Roy Gerth van Wijk in Rotterdam. De allergologie werd in 1996 een aandachtsgebied binnen de interne geneeskunde. Holistische benadering De algemene interne geneeskunde beschouwt hij nog altijd als het moederspecialisme waarvan de allergologie als verdiepend deelspecialisme een afgeleide vormt. Primair voelt hij zich toch allergoloog. Wat boeit hem in de allergologie? Voor een deel zijn dat aspecten die ook voor een internist gelden: een niet primair orgaangerichte maar holistische benadering van de patiënt, het zoeken naar de juiste puzzelstukjes om tot een goede diagnose en behandeling te komen. Ik denk dat mijn keuze voor de allergologie vooral bepaald is door het feit dat ik zelf aanleg voor allergie heb. Dat intrigeert. Daarnaast behandelt een allergoloog patiënten van alle leeftijden van pasgeborenen tot ouderen. Overdreven reactie De allergologie houdt zich bezig met de overdreven reactie van het immuunsysteem op natuurlijke stoffen van buiten het lichaam. Als gevolg van zo n reactie gaan bloedvaten zich verwijden, worden zenuwen gestimuleerd en vernauwen luchtwegen zich. Allergische reacties manifesteren zich als hooikoorts, astma, eczeem, voedselallergie, allergische reacties binnen het maagdarmkanaal, insectenallergie, geneesmiddelenallergie en in ernstige gevallen als anafylaxie. Naast vermijding van blootstelling aan het veroorzakende allergeen en de symptomatische behandeling met medicijnen als antihistaminica en mestceldegranulatieremmers, richt de behandeling van allergische reacties zich op de immuuntherapie. Via nog voornamelijk subcutane injecties met Tekst: Henk Hellema - Fotografie: Bart Versteeg interne geneeskunde

6 oplopende doses allergeen proberen we bij de patiënt tolerantie voor het allergeen op te wekken. Een dergelijke behandeling neemt drie tot vijf jaar in beslag. Bij 60 tot 80 procent van de patiënten is de behandeling zó effectief dat hun reactie op het allergeen nog slechts heel zwak is. De Groot is de eerste ter wereld geweest die onderzoek heeft gedaan naar hommelallergie. Bij tuinders in het Westland. Deze verschilt van een wespen- of bijenallergie. In Rotterdam hebben we voor hommelallergie een immuuntherapie ontwikkeld. Smelttablet Volgens inzichten van de laatste jaren spelen met name regulatoire T-lymfocyten een prominente rol bij het sturen van de allergische reactie. Deze cellen kunnen mogelijk het best worden beïnvloed via de mond. Daar bevinden zich grote aantallen dendritische, allergeenpresenterende cellen. Naast de subcutane formulering van het allergeen is daarom een allergeenvorm ontwikkeld die als smelttablet onder de tong zijn tolerantie-inducerende werk doet. Aanvankelijk gebeurde de orale toediening via allergeendruppels. Die bleken niet effectief. Voor een vergelijkbaar effect met de subcutane toediening bleken veel hogere doses allergeen nodig. Waar voor een groot aantal allergieën een subcutane immuuntherapie is ontwikkeld, is dat voor de sublinguale immuuntherapie (SLIT) nog slechts voor graspollenallergie het geval. Ik denk dat we over een jaar of vier ook smelttabletten Curriculum vitae Naam: H. (Hans) de Groot Leeftijd: 52 jaar Opleidingen: : Geneeskunde, Universiteit van Amsterdam, Amsterdam : Interne geneeskunde, AMC Amsterdam : Allergologie, Erasmus MC Rotterdam Promotie: 1990, Universiteit van Amsterdam, Amsterdam Proefschrift: Allergens from cats and dogs Loopbaan: : internist-allergoloog, afdeling Allergologie, Erasmus MC Rotterdam Huidige functie: - mei 2008: internist-allergoloog, Reinier de Graaf Groep, locatie Diaconessenhuis, Voorburg Nevenfuncties: - Lid British Society of Allergy and Clinical Allergy - Member European Academy of Allergy and Clinical Immunology (EAACI) - Fellow American Academy of Allergy, Asthma and Immunology (AAAAI) Ik denk dat we over een jaar of vier ook smelttabletten hebben voor huisstofmijten boompollenallergieën hebben voor huisstofmijt- en boompollenallergieën. De laatste jaren wordt er, ook door De Groot, veel onderzoek gedaan naar voedselallergieën. Nog altijd is niet goed duidelijk of bepaalde antistoffen die we bij allergische patiënten vinden, ook daadwerkelijk de klachten veroorzaken. We willen weten of een dieet dat we op grond van gevonden antistoffen voorschrijven, ook echt zin heeft. Soms zijn ingewikkelde, dubbelblinde voedselprovocaties nodig om de juiste diagnose te stellen. Met recombinant-allergeencomponenten hopen we beter te kunnen achterhalen welke specifieke bestanddelen van pinda s een allergische reactie uitlokken. Raakvlakken Binnen de NIV worden de belangen van allergologen behartigd door de Sectie Allergologie. Buiten de NIV krijgen de wetenschappelijke kanten van het vakgebied aandacht in de Nederlandse Vereniging voor Allergologie. Van deze wetenschappelijke vereniging zijn ook tal van andere (deel)specialisten lid die met allergieën te maken hebben, zoals kinderartsen, longartsen, KNO-artsen, dermatologen, internisten, immunologen, en ook diëtisten. In het streven van de NIV om in het kader van kracht in diversiteit de belangen van ook de deelspecialismen te behartigen, kan De Groot zich volledig vinden. Hij acht het van belang dat deelspecialismen voeling houden met het moederspecialisme en met andere deelspecialismen. Hij merkt dat ook collega s van andere deelspecialismen die mening delen. Op de afgelopen Internistendagen hield ik in een plenaire zitting een verhaal over penicillineallergie. De zaal zat vol, en zeker niet alleen met allergologen. Hijzelf kijkt met grote interesse naar vooral de klinische immunologie en de reumatologie. Het zou wel eens heel goed mogelijk zijn, dat het gunstige klinische effect van immuuntherapie bij allergieën wordt versterkt door het toedienen van biologicals, zoals deze in de immunologie en de reumatologie worden toegepast. 6 interne geneeskunde

7 Hein Visser Column Hier en nu Quand cesseras-tu d en demander toujours plus à la vie, Irène? Irene, wanneer houd je op altijd meer van het leven te vragen? Deze vraag, die gesteld wordt in de film Un dimanche à la campagne (1984, Bertrand Tavernier) door de moeder van de hoofdpersoon, is een ultieme aansporing tot het leven in het hier en nu. In 1984 werd nog niet grootschalig mobiel gebeld en bestond nog niet. De tijd waarin de film speelt is het begin van de vorige eeuw. Irène is een van de eerste vrouwelijke automobilisten en ze belt via een telefoniste met haar losbandige geliefde in Parijs. Ze wil eigenlijk niet op het Franse platteland zijn, een tijdloze omgeving, waar weinig verandert, ook tegenwoordig. Goed, bij een enkeling dendert er nu een TGV door de achtertuin en daar profiteren wij dan weer allemaal van, als we onderweg zijn naar Marseille of Saint Jean de Luz. Wij hebben nu zoveel communicatiemogelijkheden dat het zomaar kan gebeuren dat we op een hotelkamer in Delhi op de iphone mails over het tijdstip van ramen wassen in het ziekenhuis zitten te lezen in plaats van dat we met medereizigers of autochtonen onder het genot van gekruide linzenschotels bespreken wat iedereen bezighoudt. Wat een armoe. Hier is een niche voor slow communication, of langzame communicatie voor taalpuristen. Wie schrijft er nog regelmatig een brief? Dit is een bewijs dat je even de tijd neemt je tot iemand te richten. Je neemt een paar gebeurtenissen door en deelt je gedachten met iemand. Daar hadden we kennelijk de tijd voor. Nu niet? We accepteren niet meer dat iets een bepaalde tijd duurt. Kijk naar bovenstaande film of naar La notte van Antonioni: er gebeurt vrijwel niets en het is prachtig, maar in de films die nu uitkomen moet er continue actie zijn. Het wordt tijd om naast het nogal hysterische begrip gevoelstemperatuur ook gevoelstijdsduur in te voeren. Iedereen kent de klussen die voor hem/haar veel gevoelstijd in beslag nemen en we weten ook dat er collega s zijn die met plezier op zondagmiddag de roosters voor een halfjaar in elkaar zetten. Prutsen aan gadgets kost veel mensen, vooral mannen, heel weinig gevoelstijd, maar voor anderen zijn al die i-catchers vrijwel niet bedienbaar. Amsterdamse jonge vrouwen hebben altijd een telefoon aan hun oor als ze op de fiets zitten, waarschijnlijk ook ter besparing van gevoelstijd. Let u maar op en zorg vooral dat ze u niet van de sokken rijden, want dat verhaal van multitaskende vrouwen is vast een broodje aap. Intussen beeft de aarde op haar grondvesten: radioactieve wolken brengen een nog onbekende schade aan de gezondheid van velen, Bin Laden wordt in Pakistan gedood, in Noord-Afrika worden dictators met grote tassen met goudklompen het land uitgejaagd, in het Verenigd Koninkrijk wordt het duurste huwelijk ooit gesloten, Dominique Strauss-Kahn wordt aan de vooravond van zijn verkiezing tot president van Frankrijk beschuldigd van een poging tot verkrachting en laat daarmee veel kansen aan zowel Sarkozy als Marine le Pen. Internisten houden zich bezig met de vraag of een HbA1C bij diabeten beter onder of boven de 6% (of 42 voor de liefhebbers) kan zijn en ik zit mijn assistenten nog steeds te verbeteren als ze dame zeggen in plaats van vrouw of brein in plaats van hersenen. Iedereen harkt het tuintje aan dat bij zijn draagkracht past. Succes met het uwe! En doe het met aandacht. Hartelijke groet, Hein Visser interne geneeskunde

8 Regiobijeenkomsten NIV Regiobijeenkomsten geven richting aan het NIV-beleid Dit jaar heeft de NIV vier regiobijeenkomsten georganiseerd, in Rotterdam, Amsterdam, Zwolle en Eindhoven. In dit artikel leest u een impressie van de ontmoetingen met leden. Organisatie Om zoveel mogelijk vertegenwoordigers van maatschappen en vakgroepen aanwezig te laten zijn, hebben we als NIV een aantal malen via de mail opgeroepen tot inschrijven. Verder hebben we de maatschappen die niet reageerden telefonisch benaderd. Ook arts-assistenten zijn actief benaderd om deel te nemen. De regiobijeenkomsten werden voorbereid door een notitie te vervaardigen over de onderwerpen die we wilden bespreken. Deze notities zijn enkele weken voor de eerste bijeenkomst via de website en de mail onder de leden gedistribu- eerd. Onze hoop was dat deze documenten binnen de maatschappen en vakgroepen besproken zouden worden. Verloop Tot onze grote tevredenheid kan het bestuur constateren dat dit initiatief een groot succes was. Bijna iedere maatschap in het land had een specialist en een AIOS afgevaardigd. De sfeer tijdens de bijeenkomsten was ongedwongen. Over alle onderwerpen ontstonden levendige discussies met op iedere bijeenkomst wel inbreng van veel verschillende collega s. Het aantal aanwezigen liep uiteen van 30 tot 55 leden. Ieder onderwerp werd kort ingeleid door een spreker, waarna er gelegenheid was voor discussie. Aan het eind werd een korte conclusie getrokken. Besproken onderwerpen Het Expertisecentrum Het bestuur van de NIV is voorstander van het oprichten van een Expertisecentrum Interne Geneeskunde. Belangrijke uitgangspunten hierbij zijn: een campusachtige omgeving, laagdrempelige feedback op elkaars functioneren bij basale internistische handelingen, kwalitatief hoogstaande nascholing, onderhoud van gemeenschappelijke kennis op het niveau van een vierdejaars AIOS, bijscholing in niet-medische competenties en het onderhouden van de interne verbondenheid en organisatiecultuur van specialisten opgeleid als internist. Tijdens de bijeenkomsten hebben we veel toelichting gegeven. Soms werden we hierbij ook geholpen door de aanwezigen. Over het algemeen was er veel enthousiasme voor dit plan, dat later werd bekrachtigd door een besluit van Alle regiobijeenkomsten werden georganiseerd in de buurt van het station en werden voorafgegaan door een lopend buffet. Tekst: Frank Bosch Foto s: NIV 8 interne geneeskunde

9 de Algemene Ledenvergadering in Maastricht om het voorstel verder uit te werken. De ouderenzorg Sophia de Rooij leidde dit onderwerp in door de aanwezigen de volgende stelling voor te leggen: Als ik nu oud zou zijn, dan is mijn ziekenhuis prima toegerust op het bieden van integrale zorg die ik als kwetsbare oudere nodig heb. Vervolgens werden de actuele ontwikkelingen toegelicht: het verschijnen van de KNMG-notitie over deze ouderenzorg, de relatie met de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie en de rol die de NIV in de ouderenzorg zou kunnen vervullen. Het bestuur stelde voor een NIV-werkgroep te starten die zich over deze materie zal buigen. Op de avonden was ook hier enthousiasme voor en dit voorstel is eveneens bekrachtigd in Maastricht. De ziekenhuisarts Over dit onderwerp was geen notitie vervaardigd, aangezien we afhankelijk waren van externe partijen. Iedere avond werd het onderwerp door een andere inleider toegelicht, waardoor het verloop van de discussie per avond wisselde. Het NIV-bestuur constateert dat er veel problemen zijn rond de internistische zorg voor patiënten die niet op de afdeling Interne geneeskunde zijn opgenomen, maar bijvoorbeeld op de afdeling Vaatchirurgie of op de afdeling Orthopedie of Neurologie. Op elke regioavond werd dit probleem onderschreven, maar over het aanstellen van een ziekenhuisarts als mogelijk voorgestelde oplossing verschilden de meningen toch zeer. Zo zag men veel parallellen met een discussie die in het verleden is gevoerd over de SEH-artsen. Een aantal collega s was van mening dat de aanwezigheid van een ziekenhuisarts mogelijk negatieve gevolgen kan hebben voor de interne praktijk. Het bestuur heeft naar aanleiding van het commentaar van de leden besloten om op korte termijn in gesprek te gaan met het bestuur van de Stichting Ziekenhuisarts om een inhoudelijke discussie te voeren. De NIV en de Orde van Medisch Specialisten (OMS) Het NIV-bestuur is van mening dat de NIV een grotere stem moet krijgen binnen de OMS en dat het belangrijk is dat alle medisch specialisten in Nederland zich verenigen binnen die OMS. Deze wat provocerende stelling veroorzaakte een levendige discussie. Uiteindelijk was er overwegend steun voor de stellingname van het bestuur. Een eerste resultaat is dat er een Bestuurlijk Overleg Orgaan is opgericht, waarin zowel voorzitters van wetenschappelijke verenigingen als het bestuur van de OMS zitting hebben en dat strategische onderwerpen op de agenda zet. Conclusie Wij ontmoetten zoveel enthousiasme dat wij voorstellen deze bijeenkomsten periodiek te herhalen. De regiobijeenkomsten zijn voor de NIV van groot belang, om richting te geven aan het beleid van de vereniging. Over alle onderwerpen ontstonden levendige discussies interne geneeskunde

10 10 interne geneeskunde

11 Nascholing in Verslag van de Third Dutch- Antillian-Suriname Clinic of Rheumatology and Emerging Infectious Diseases Suriname Een ervaring die verbindt Nascholing Van 10 tot en met 15 maart jl. vond in Paramaribo de DASIII Clinic plaats. Deze nascholing werd georganiseerd door Ben Hewitt, internist in het Diakonessenhuis te Paramaribo, Richard van Vugt, reumatoloog in het VUmc en ondergetekende. Er namen circa 30 Nederlandse specialisten deel aan de clinic, van wie de helft reumatologen en de helft internisten (opleiders uit de opleidingsregio van het VUmc). Uiteraard waren er Surinaamse internisten onder de deelnemers. Het voorzitterschap werd onder meer vervuld door prof. M.H.H. Kramer, prof. S. Danner (interne geneeskunde VUmc) en prof. B.A.C. Dijkmans (reumatologie VUmc). Zowel in het Diakonessenhuis te Paramaribo als in de medische zendingsposten in de binnenlanden werden klinische voordrachten en patiëntendemonstraties gehouden. Hieronder leest u een verslag. Suriname Suriname is bijna vijfmaal zo groot als Nederland en heeft bijna inwoners. 80% van Suriname bestaat uit tropisch regenwoud. Bijna de hele bevolking woont in de noordelijke provincies, waarvan circa de helft in de hoofdstad Paramaribo. De grootste bevolkingsgroepen zijn de Hindoestanen, Creolen, Marrons (bosnegers) en de Javanen. Andere groepen zijn onder meer de Indianen, Chinezen en Boeroe s (blanke boeren). De officiële voertaal is Nederlands. Gezondheidszorg De ziektekostenverzekering vindt plaats via het Staatsziekenfonds, via particuliere bedrijven of via een bedrijfsverzekering. De premies zijn niet voor iedereen op te brengen. Gratis zorg is beschikbaar via een on- en mindervermogendenkaart (de zogeheten groene kaart ). De binnen landse bevolking (voornamelijk Marrons en Indianen) ontvangt gratis primaire zorg vanuit circa vijftig posten van de Medische Zending. Het Diakonessenhuis levert de tweedelijns zorg voor deze mensen. Andere ziekenhuizen in Paramaribo zijn het Academisch Ziekenhuis Paramaribo (AZP), het St. Vincentius Ziekenhuis en het s Lands Hospitaal. Verder is er nog één ziekenhuis in de provincie Nickerie, het Streekziekenhuis Nickerie. DASIII Clinic Dag 1 De dag begon met een ochtendoverdracht. Arts-assistenten vertelden welke patiënten waren opgenomen in de nacht. Een greep uit de selectie: een 64-jarige vrouw met maagpijn en ferriprieve anemie, bij wie een gastroscopie zou volgen. Een 53-jarige dialysepatiënt werd opgenomen met een pneumonie. In dit internationale gezelschap vond een levendige discussie plaats over de wijze van aanpassing van antibiotica bij nierinsufficiëntie. Els Dams, internist in het Diakonessenhuis, gaf uitleg over het gezondheidszorgstelsel en over de invloed van de cultuur, de (on)officiële geloven en de natuurgeneeswijzen op de ziektebeleving. Wat verder werd genoemd was het schaarstemodel waarin de gezondheidszorg geleverd moet worden; er zijn veel minder internisten per hoofd van de bevolking en aanzienlijk minder financiële middelen voorhanden dan in Nederland. Er werken 16 internisten in Suriname. Als we dit zouden extrapoleren naar de Nederlandse setting, zouden er circa 48 internisten in Suriname werkzaam moeten zijn. Roos Peereboom, internist in het VUmc, is momenteel werkzaam op In Nederland verkeren we in een beter geoutilleerde setting Tekst: Azem Karimbeg, internist ( a. Karimbeg@westfriesgasthuis.nl) - Foto s: Abbott, Azem Karimbeg interne geneeskunde

12 ven, maar veelal door contact met een besmette patiënt. Daardoor verloopt de uitbreiding momenteel veel sneller. Professor S. Danner vertelde over het verleden, heden en toekomst van HIV, een ziektebeeld waarbij hij vanaf het begin een belangrijke rol speelt. Richard van Vugt, reumatoloog in het VUmc, gaf uitleg over de differentiaaldiagnose van artritis, waarna in groepen het reumatologisch onderzoek werd geoefend. Voor de deelnemende internisten was dit zeker geen overbodige luxe. Hierna volgde een bezoek aan het TBC-sanatorium, waar onomstotelijk duidelijk werd dat we in de Nederlandse situatie in een beter geoutilleerde setting verkeren. Deelnemers DASIII Clinic, voor het Diakonessenhuis Bonaire. Zij gaf aan hoe de historische samenwerking tussen het VUmc en het Diakonessenhuis is ontstaan, op het niveau van internisten, AIOS, studenten en coassistenten. Wat veel deelnemers aan deze uitwisseling bijzonder noemden was het beoefenen van de interne geneeskunde in de volle breedte, en de mogelijkheid om ondanks een beperkter diagnostisch en therapeutisch arsenaal, goede zorg te leveren. Bovendien zijn patiënten met verschillende (a)typische infectieziekten, waarmee de Nederlandse arts in toenemende mate wordt geconfronteerd, in ruime mate aanwezig. Merlijn van de Berg, kinderreumatoloog in het AMC, vertelde over juveniele inflammatoire artritis. Wat in de discussie onder meer naar voren kwam was dat sarcoïdose bij de Creoolse populatie in Suriname veel minder vaak voorkomt dan bij een vergelijkbare populatie in Nederland. Dit suggereert een belangrijke rol voor omgevingsfactoren in de ontwikkeling van dit ziektebeeld. Ook vonden er twee patiëntendemonstraties plaats, waaronder een patiënt met een focale segmentale glomerulosclerose en een proteïnurie. In de discussie brak professor Yvo Smulders (Interne geneeskunde, sectie Vasculaire geneeskunde) een lans voor het toevoegen van spironolacton aan een ACE-i bij proteïnurie. ACE-i in combinatie met een angiotensinereceptorblokker zou minder effectief zijn. Emeritus hoogleraar dermatologie W. Faber had een prachtig verhaal over emerging infectieziekten en de invloeden van het klimaat. Hij beschreef ziektebeelden als leishmaniasis en rickettsiosen op basis van zijn uitgebreide ervaringen met militairen die met ongenode gasten terugkwamen uit Afghanistan. Dag 2 De ochtendsessie vond plaats samen met huisartsen en andere (para)medici uit Suriname. F. Gopie, longarts uit het AZP, vertelde over TBC, waarbij ook de diagnostische valkuilen aan bod kwamen. Als counterpartner vertelde Wiel de Lange, longarts in het sanatorium te Groningen, over TBC in een internationale context. Beangstigende cijfers van MDR-TBC en XDR-TBC werden genoemd. Het is inmiddels zover dat de XDR-TBC zelden primair wordt verwor- Naar Nederlandse maatstaven zouden er in Suriname driemaal zoveel internisten werkzaam moeten zijn Marja van Eer, internist in het Diakonessenhuis, presenteerde de voorlopige resultaten van haar promotie-onderzoek naar etnische verschillen bij de Cockroft- Gaultcreatinineklaring. Professor Yvo Smulders weidde uit over hypertensie en de rol van etniciteit. Als leermomenten heb ik meegenomen dat de oorzaak van essentiële hypertensie niet geheel onbekend is maar in hoge mate door overgewicht wordt verklaard, dat bètablokkers fungeren als renineremmers, HCT een vaatverwijder is en dat de reactie van Hindoestanen op antihypertensieve behandeling meer overeenkomt met de reactie van blanken dan van creolen. Onze Antilliaanse collega Nouaf Ajubi, internist-nefroloog op Curaçao, ging in op de rol van etniciteit bij nefropathie. In het AZP vonden patiëntendemonstraties plaats, waarbij onder meer een jongedame van 18 jaar werd gezien die sinds haar 12 e jaar pijnlijke gewrichten met deformiteiten bleek te hebben. Er werd gedacht aan een sclerodermieachtig beeld met een dermatomyositis. Verder werden twee patiënten met rugklachten gepresenteerd, vermoedelijk ten gevolge van de ziekte van Bechterew, gevolgd door adviezen voor diagnostiek en behandeling. Dag 3 We reisden af naar de Medische Zendingspost te Brokopondo, gelegen in het dunbevolkte binnenland. De medisch zorg wordt gedragen door de circa 50 medische zendingsposten, die worden bemand door verpleegkundigen met aanvullende opleidingen. Zij leveren primaire zorg, waaronder basaal laboratoriumonderzoek, medicamenteuze behandelingen en beval- 12 interne geneeskunde

13 lingen. Desgewenst vindt er overleg plaats met de centrale coördinatie bij het Diakonessenhuis. Indien deze patiënten meer zorg behoeven, worden ze ingevlogen naar het vliegveld Zorg & Hoop. Vandaar gaan ze naar het Diakonessenhuis, waarmee historische banden zijn. Ook hier vonden patiëntendemonstraties plaats. In de avond gaf Cynthia Mc Leod ons op bijzondere wijze onderwijs over de geschiedenis van Suriname. Zij is schrijfster van diverse historische romans over dit onderwerp. Haar eerste boek; Hoe duur was de suiker, zal binnenkort in Suriname worden verfilmd. Dag 4 De Medische Zending te Brownsweg werd bezocht, waar uitleg werd gegeven over de organisatie van de gezondheidszorg in de binnenlanden en patiëntendemonstraties plaatsvonden. Deze settings zijn minder luxueus, gemeten naar Nederlandse maatstaven. Bij de vorige clinics bleek behoefte te zijn aan bepaalde hulpmiddelen. Er werden nu onder meer twee laptops geschonken door de afdelingen Interne geneeskunde en Reumatologie van het VUmc. Prof. B.A.C. Dijkmans gaf een state-of-the-artlezing over de ziekte van Bechterew. Na de eerste clinic heeft hij enkele weken in het Diakonessenhuis gewerkt. In Suriname zijn geen reumatologen werkzaam. De patiënten bij wie de internisten reumatologische expertise wensten, werden geclusterd en gezien door prof. Dijkmans. Er wordt sindsdien gepoogd deze uitwisseling van reumatologische expertise te continueren. Prof. Danner houdt voordracht bij huisartsensymposium. Reumatologisch onderzoek door Wilfred van der Weele, reumatoloog, bij Medische Zendingspost Brokopondo Dag 5 Stephen Vreeden, internist in het AZP, gaf uitleg over de wijze waarop hij, samen met een goed functionerend netwerk van vele Zuid-Amerikaanse medici, de malaria burden tot een minimum heeft weten te beperken. Tevens werd gesproken over een mogelijke emerging infectious disease in Suriname: Chagas disease. Het was een gevarieerde clinic, waarbij wetenschap en kennismaking met de organisatie van de gezondheidszorg in Paramaribo en de binnenlanden, werden afgewisseld. De deelnemende reumatologen en internisten toonden gedurende deze clinic meer verbondenheid dan verschillen. Daarnaast konden we niet om een andere verbondenheid heen: de historische band met Suriname. Bord bij vliegveld Zanderij, de afstand naar Amsterdam is 7520 km. interne geneeskunde

14 Tekst: Hein Visser Foto: Ziekenhuis Bronovo Interview Switch in carrière: vergadertafel in plaats van witte jas Renée Barge (1960) was internisthematoloog in het LUMC van 1992 tot 2006 en maakte toen een overstap naar de baan van medisch directeur in het LUMC. Inmiddels is zij sinds 2010 lid van de Raad van Bestuur van het ziekenhuis Bronovo in Den Haag. Wat bracht je ertoe deze switch te maken? Ik had mij zo n 15 jaar binnen de hematologie verdiept in de verschillende aspecten van stamceltransplantatie en had mij door onderzoek steeds meer in specialistische deelgebieden begeven. Ik vond dat machtig interessant, maar op een gegeven moment bedacht ik me dat ik dit misschien wel niet tot mijn 65 e zou willen doen, omdat ik misschien toch meer een generalist ben. Het kijken over de grenzen van je eigen vakgebied heen geeft een ander soort uitdaging en kan ook heel verfrissend zijn. Zo n carrièrestap is vervolgens niet iets dat je plant. Het moet op je pad komen en binnen het LUMC had ik natuurlijk al wel een aantal managementtaken vervuld voordat ik gevraagd werd als medisch directeur. Wat mis je het meest in de nieuwe functie? Collega s! Het is een voorrecht om te werken in een organisatie met mensen die dezelfde lange opleiding hebben gedaan, die dezelfde problemen tegenkomen in hun werk en bij wie je laagdrempelig binnenloopt om dingen te bespreken en soms je hart te luchten. In het bestuurlijke werk ben je altijd zelf degene die alert moet zijn of processen lopen zoals ze moeten lopen. Niet zozeer dat het lonely at the top is, maar je hebt andere verantwoordelijkheden en een ander soort werkdruk. Vorige maand ben ik uitgeschreven uit het specialistenregister. Onvermijdelijk, maar toch jammer. Het lijkt alsof alle opleidingsjaren voor niets zijn geweest, terwijl ik dat zeker niet zo voel. Ondertussen gebruik ik al mijn opgedane kennis en ervaringen in mijn huidige functie van bestuurder. Het sturen van processen in een organisatie is een uitdaging Ik zou het erg moeilijk vinden om patiëntenzorg en bestuurlijk werk te combineren Wat mis je het minste? Gek genoeg is dat de patiëntenzorg. Met heel veel passie heb ik me beziggehouden met de patiëntenzorg en ik voelde me altijd een echte patiëntendokter. Toch merk ik dat ik het behandelen van jonge mensen met leukemie zwaar vond. Er is nu meer ruimte in mijn hoofd voor andere dingen en die ruimte heb je in het bestuurlijke werk ook nodig. Ik denk dat ik het erg moeilijk zou vinden om patiëntenzorg en bestuurlijk werk te combineren, juist omdat die afstand je bij rationele beslissingen kan helpen. Wat zijn de uitdagingen die je in het besturen vindt? Het sturen van processen in een organisatie is een uitdaging. Er komen grote veranderingen op ons af in de gezondheidszorg. Veranderingen waar niet iedereen vol verlangen naar uitkijkt, maar die wel nodig zijn om gezondheidszorg in de 21 e eeuw nog mogelijk te maken. Het is dan spannend om met de medisch specialisten en verpleegkundigen te kijken naar mogelijkheden om zelf bij te dragen aan een efficiëntere, gezondere zorg. Het valt me op dat veel medisch specialisten een soort struisvogelpolitiek bedrijven. Mijn uitdaging is ze te motiveren en ze ook gerust te stellen dat het werk inhoudelijk leuk blijft. Zo stijgen de jaarlijkse geneesmiddelenkosten in het ziekenhuis exorbitant snel. Als bestuurder moet je hier iets 14 interne geneeskunde

15 mee. Ik vind het een voordeel om als (ex-)internist-hematoloog de discussie met de voorschrijvers van de geneesmiddelen aan te gaan. Je begrijpt het dilemma van de specialist als geen ander, maar je weet ook dat het kostenbewustzijn van de gemiddelde specialist bij het voorschrijven van geneesmiddelen beperkt is. Door de discussie met elkaar te voeren zal de betrokkenheid van de specialist om het probleem aan te pakken hopelijk leiden tot het nog bewuster voorschrijven van dure middelen. Net als in vele andere Nederlandse ziekenhuizen wordt in Bronovo een elektronisch patiëntendossier (EPD) ingevoerd. Een prachtig traject met veel nieuwe mogelijkheden voor de specialisten en patiënten. De weg ernaar toe is weerbarstig. Het veranderen van werkwijzen is voor iedereen ingewikkeld. Mijn rol hierin is om iedereen enthousiast te houden of te krijgen voor het EPD, maar aan de andere kant ook om de haalbaarheid van het project te toetsen en kritisch te kijken naar het verloop van het project. Persoonlijk heb ik als hematoloog geleerd om slechtnieuwsgesprekken met patiënten te voeren. Dat soort gesprekken heeft mij veel geleerd in de menselijk interactie. Het blijft boeiend om te zien hoe zo`n gesprek verloopt en het geeft veel voldoening om zo`n gesprek een positieve wending te geven. In mijn nieuwe functie van bestuurder voer ik de hele dag gesprekken en ben dan erg blij met mijn ervaringen als (ex-)internisthematoloog. Tot slot Ik kijk met veel plezier terug op mijn periode als internist-hematoloog en ben dankbaar dat ik 15 jaar lang het vak als internist in zijn vele facetten heb mogen meemaken. Curriculum vitae Naam: R. (Renée) Barge Leeftijd: 50 jaar Opleidingen: : Opleiding geneeskunde, LUMC : Promotieonderzoek, Brigham & Women`s Hospital Boston (VS) : Opleiding internist, LUMC Promotie: 1987, Erasmus Universiteit Rotterdam Loopbaan: : Opleiding Hematologie LUMC : Research Fellowship Nederlandse Kankerbestrijding : Chef de Clinique hematologie/beenmergtransplantatie LUMC : Directeur Medische zaken LUMC heden: Raad van Bestuur Bronovo-Nebo, Den Haag interne geneeskunde

16 Tekst: Hans Ablij UIT DE INTERNE PRAKTIJK De eerste hoeft niet de laatste te zijn Twee jaar geleden kreeg ik een collega op mijn poli. Hij was al jaren verzekeringsarts bij dezelfde instelling. De laatste twee jaar ging het niet zo lekker. Hij had concentratieproblemen en malaiseklachten. Sinds enkele maanden was er daardoor een arbeidsconflict met de directie. Zijn minder functioneren werd gekoppeld aan zijn alcoholprobleem. Hij vertelde echter dat hij zijn hele leven vier wijntjes in de avond dronk en nooit meer. Bij uitgebreid aanvullend onderzoek kon ik geen spoor vinden van alcoholische leverziekte. Hij was bekend met hypertensie die in het algemeen goed gereguleerd was. Toen ik hem vroeg naar zijn klachtenpatroon kon hij duidelijk vertellen dat hij soms aanvallen had van niet-welbevinden. Ik dacht: kom, laat ik voor de zoveelste keer maar weer eens de afbraakproducten van catecholamines in de urine bepalen, je kunt nooit weten. Niet geschoten is misgeschoten. Wetend dat de uitslagen van deze bepaling lang op zich laten wachten, maakte ik een belafspraak met hem. Twee of drie weken later kreeg ik de uitslag binnen: torenhoge concentraties van metanefrines en normetanefrines! Ik belde hem direct op. Hij was thuis, op non-actief gesteld, want een ontslagprocedure was al in gang gezet. Ik legde hem uit dat er sprake was van een feochromocytoom en dat een aanvullende CT-scan de volgende stap was. Uiteraard vroeg hij wat dat ook alweer was, een feochromocytoom. Na enige toelichting moest ik hem ervan overtuigen dat zijn klachten en het arbeidsconflict veroorzaakt werden door de catecholamines. De CT volgde: een groot feochromocytoom van de linkerbijnier. Enkele weken na de geslaagde operatie kwam hij op mijn poli. Het ging uitstekend met hem. Zijn klachten was hij kwijt en zijn baan ook. Ik bood aan om hem te steunen indien hij zijn ontslag zou aanvechten. Daar was geen sprake van. Hij wilde nooit meer terug. Dit was een nieuwe start voor hem. Een feochromocytoom in mijn vierde jaar als internist in het Diaconessenhuis Leiden. Mijn collega s waren niet jaloers, tenminste, 16 interne geneeskunde

17 niet heel erg jaloers. Dit is je eerste en je laatste, Ablij. Je kunt hem wel uit je differentiaaldiagnose schrappen. Je hoeft er nooit meer aan te denken. Goed hoor. Een jaar later werd ik door één van de cardiologen in consult gevraagd op de CCU. Het ging om een patiënte van 43 jaar. Ze was sinds enkele jaren bij de cardioloog onder behandeling voor een cardiomyopathie e causa ignota. Waarschijnlijk een genetisch defect (altijd goed). Ze was weer opgenomen met een sepsis e causa ignota. Ze was de laatste jaren wel vaker opgenomen met koorts, malaise, hartfalen, buikpijn enz En de causa was steeds ignota. Er was nooit wat gekweekt. Ze had overigens coronairen om door een ringetje te halen. Ik hoor de cardioloog nog door de telefoon het consult aanvragen: Ablij, we hebben hier een patiënte, daar klopt gewoon iets niet. Help ons (en vooral de patiënt). En als iemand help! roept, kom ik aansnellen. De patiënte lag op de CCU, volledig opgelijnd. Ze was goed aanspreekbaar en kon helder haar verhaal kwijt. Al jaren toenemende malaiseklachten. Kortademig, soms wat buikklachten, koortsperiodes, enz, enz Ze zat niet lekker in haar vel. Ik had meteen een vermoeden dat hier wat aan de hand Mevrouw, u hebt een ziekte en aan het eind van de week heb ik de diagnose was. Ik keek haar even na en zei tegen haar: mevrouw, u hebt een ziekte en eind van de week heb ik de diagnose. Ik liep naar de cardioloog die mij in consult had gevraagd en zei: Iman (een Zuid-Limburgse naam!), volgens mij heeft ze een feo. Hij keek me vragend aan: Een feo, wat is dat ook alweer? Ik legde hem uit over de bijnier en de hormonen en over de zeldzaamheid van deze aandoening. Ablij, zei hij, je moet een boek gaan schrijven, man. Ik heb al een titel voor je: Bluff your way in internal medicine. Helemaal tegen de regels in liet ik een echo van de buik maken voordat ik de uitslagen van het urine onderzoek had. Jawel, een grote tumor in de linkerbijnier! De CT bevestigde het beeld en de uitslag van de 24-uursurine, die twee weken later binnenkwam, liet torenhoge uitscheidingen zien van metanefrines en normetanefrines. Patiënte kwam twee maanden na haar operatie op mijn spreekuur. Ze had zelf een afspraak gemaakt. Ze was van al haar medicijnen af en voelde zich herboren. Ze bedankte me hartelijk en ik wenste haar nog een lang en gelukkig leven. Tijdens de studie geneeskunde leer je over de bijnieren en de bijniertumoren met direct daaraan gekoppeld de mededeling: elke internist zal, hopelijk, eenmaal in zijn dertigjarige carrière een feochromocytoom vinden. Zoekt en gij zult vinden, geef niet op, want de eerste hoeft de laatste niet te zijn. Best Practices Zorgdomein In de vorige uitgave van Interne Geneeskunde werd het al aangekondigd: best practices vanuit de kwaliteitsvisitaties. In deze uitgave worden de Zorgdomeinprotocollen uit het Reinier de Graaf Gasthuis belicht. Bekend of onbekend met Zorgdomein? Doe er in ieder geval uw voordeel mee. Zorgdomein is een elektronisch verwijssysteem voor de huisarts dat is gekoppeld aan het ziekenhuisinformatiesysteem. Deze koppeling tussen de eerste en tweede lijn maakt het mogelijk patiënten gericht te verwijzen naar het betreffende specialisme of naar de betreffende specialist, door van tevoren informatie in te winnen over de hoofdklacht en eventuele andere klachten van de patiënt. Hierdoor zou een efficiencyslag gemaakt kunnen worden in de snelheid van verwijzing. Elk specialisme kan een sjabloon of protocol samenstellen dat van belang is om de juiste informatie te verkrijgen voor een juiste verwijzing. Onnodige consulten zijn hiermee grotendeels verleden tijd. Papierwerk en soms moeilijk leesbare handschriften worden vermeden. Indien nodig kan de specialist aanvullende informatie opvragen en zelfs onderzoeken die nodig zijn alvast inplannen. Het aanmelden van de verwijzing gebeurt via internet. Sommige ziekenhuizen en huisartsenpraktijken hebben Zorgdomein al geïmplementeerd. Tekst: H.J. Blom interne geneeskunde

18 Tekst: Marina Kapteyn-Brus Foto s: Arno Massee, LUMC Meester-gezel Een goede internist is een vragende dokter Hoe draag je als leermeester aan je assistenten over wat je belangrijk vindt in het vak? En wat kun je als assistent leren van je leermeester, zeker als je al een stukje loopbaan achter de rug hebt? De redactie vroeg het aan Edo Meinders (voormalig hoogleraar Interne Geneeskunde en opleider aan het LUMC) en Emile Schippers (internistinfectioloog in het HagaZiekenhuis en het LUMC). Hoe hebben jullie elkaar leren kennen? Meinders: Ik heb Emile in 1991 leren kennen tijdens zijn sollicitatie voor een opleidingsplaats op de afdeling Interne Geneeskunde. Ik was toen hoogleraar Interne Geneeskunde en opleider aan het LUMC (destijds het AZL). Er waren jaarlijks 15 tot 20 sollicitanten voor 7 tot 10 opleidingsplaatsen. Emile viel bij ons als toelaters` op doordat hij vóór zijn sollicitatie al iets anders had gedaan en te kennen had gegeven de sprong te willen maken van analist naar internist, en doordat hij naast zijn werk en studie DJ was bij Noordwijk Radio. Schippers: Mijn herinnering aan de eerste ontmoeting met Edo gaat iets verder terug. Tijdens het derde jaar van mijn opleiding geneeskunde kreeg ik colleges van professor Meinders. De demonstratiecolleges die hij gaf stel je voor: een heuse patiënt in bed, voor een zaal van 200 studenten, en dan de interactie tussen arts en patiënt waren zo bijzonder dat ik direct wist dat ik internist wilde worden, terwijl het vak van medisch microbioloog logischer was, gezien mijn achtergrond van analist. Hoe ontstond jullie samenwerking? Schippers: Mijn opleiding tot internist ben ik begonnen in Gouda, en na twee jaar kwam ik terug in het LUMC voor het vervolg van mijn opleiding. Vanaf dat moment hadden Edo en ik vrij veel contact. Meinders: Hoeveel contact je hebt met je opleiders hangt enerzijds af van Meinders: Ik ben van mening dat er voor internisten een soort regiefunctie is weggelegd. de stage die je toebedeeld krijgt. Maar ook van de assistent zelf, van zijn of haar betrokkenheid en inzet. Emile kreeg de gelegenheid om voor zijn wetenschappelijke stage een aantal artikelen te schrijven voor een tijdschrift, wat op zich vrij uniek was. Schippers: Ja, dat kwam doordat ik aanvankelijk de endoscopiestage had gekregen, maar dat was mijn ding niet zo. Edo had dat in de gaten en kwam met een ander voorstel: een aantal artikelen schrijven voor het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, over klinisch denken en beslissen in de praktijk. Een leuke, leerzame opdracht, waar vier gepubliceerde artikelen uit zijn voortgekomen. Tijdens deze intensieve stage hadden we veel contact. Meinders: Deze stage is niet eenvoudig, je moet er keihard voor werken. Maar door zijn werk op de afdeling Algemene Interne Geneeskunde, had Emile mij de indruk gegeven dat hij het aankon. Wat is het belang van klinisch observeren? In zijn afscheidsrede (2004) onderstreept professor Meinders nogmaals het belang van klinisch observeren. 18 interne geneeskunde

19 Curriculum vitae Naam: dr. E.F. (Emile) Schippers Leeftijd: 46 jaar Opleidingen: : Hoger Laboratorium Onderwijs, Leiderdorp : Colloquium doctum Geneeskunde, Rijksuniversiteit Leiden : studie Geneeskunde, Rijksuniversiteit Leiden : opleiding tot algemeen internist, Groene Hart Ziekenhuis Gouda en LUMC, registratie in : opleiding tot infectioloog, LUMC, registratie in 2000 Promotie: 2006, Universiteit Leiden (promotor: prof. J.T. van Dissel) Proefschrift: Cytokine responses to lipopolysaccharide in vivo and ex vivo: genetic polymorphisms and inter-individual variation Loopbaan: : arts-assistent in opleiding, Groene Hart Ziekenhuis, Gouda : arts-assistent in opleiding, LUMC : consulent infectieziekten, afdeling Infectieziekten, LUMC : internist-staflid, afdeling Infectieziekten, LUMC Huidige functie: heden: internist-infectioloog, afdeling Infectieziekten, LUMC heden: internist-infectioloog, lid maatschap internisten en reumatologen, HagaZiekenhuis, Den Haag Curriculum vitae Naam: prof. dr. A.E. (Edo) Meinders Leeftijd: 71 jaar Opleidingen: : doctoraal examen geneeskunde Universiteit van Amsterdam : Research fellow London Hospital : artsexamen : opleiding tot internist, Binnen Gasthuis Amsterdam Promotie: 1969: Diabetes insipidus en Chloorpropamide (promotor: prof. dr. J.G.G.Borst) Loopbaan: : visiting professor in medicine/fellow in endocrinology, Indiana University (VS) : wetenschappelijk (hoofd)medewerker Universiteit van Amsterdam, Amsterdam : internist Gemeente ziekenhuis Arnhem : hoogleraar algemene interne geneeskunde, hoofd afdeling en divisie Interne geneeskunde, opleider interne geneeskunde, LUMC Leiden : afscheidsrede Wetenschappelijke belangstelling: metabole ziekten en wateren zouthuishouding Sinds 2004: erelid NIV en officier Orde van Oranje Nassau interne geneeskunde

20 Schippers: Ik ben onder de indruk van de consistente wijze waarop Edo de internisten die hij heeft opgeleid, heeft gevormd. Meinders: Het stellen van de juiste vragen tijdens de anamnese is cruciaal om erachter te komen wat een patiënt mankeert. Als je niet op het juiste moment de juiste vragen weet te stellen aan de patiënt, krijg je niet de informatie om de juiste diagnose te kunnen stellen. Dan kom je als internist te snel op het (dwaal)spoor van aanvullend onderzoek. Zulk onderzoek kan belangrijk zijn, maar nog belangrijker is dat het op het juiste moment door de juiste (deel)specialist wordt uitgevoerd. Daar ging het in mijn colleges eigenlijk ook altijd over. Wat heeft dr. Schippers van dit gedachte goed overgenomen in zijn werk? Schippers: Heel veel, denk ik. Edo heeft mij en met mij vele collegaassistenten ervan overtuigd dat het echt loont je energie te steken in een goede anamnese. Als je te snel overgaat tot aanvullend onderzoek, beland je in een soort drijfzand Het afnemen van de anamnese, de primaire tool van een arts, is echt een kunst, dat moet je gewoon heel vaak doen. Alleen een goede vraag levert het antwoord. Als je als assistent een leermeester hebt gehad die je heeft geleerd dat je het gewoon zo moet doen en Edo had dat talent en deed het tijdens de colleges, maar ook op de afdeling voor dan is dat heel veel waard. Meinders: Ik ben van mening dat er voor internisten een soort regiefunctie is weggelegd. Als een patiënt verschillende onderzoeken moet ondergaan bij verschillende specialisten, moet er één arts zijn die het overzicht heeft, en dat is de (algemeen) internist. Ik denk dat Emile dat in zijn werk ook laat zien. Hoe karaktererisen jullie elkaar? Meinders: Emile is altijd positief en opgewekt. Ik denk dat hij ook een goede opleider zou zijn. Met zijn uitstraling en inzet heeft hij de juiste bagage. Ik herken wel iets van mezelf in hem. Schippers: Ik had al snel een klik met Edo. Wat daarvoor belangrijk was, was zijn inspiratie voor het vak. De vaardigheden die hij had wilde ik ook ontwikkelen. Ik wilde van hem het vak leren, echt een meester-gezelrelatie. Edo was gemakkelijk benaderbaar. Je kon hem altijd vragen om op de afdeling te komen kijken naar een patiënt en om mee te denken. Je stond er versteld van hoe hij dat dan aanpakte, met zijn theoretische bagage kijken naar een patiënt, de juiste vragen stellen, en dan de juiste diagnose stellen. Meinders: Maar dat wil niet zeggen dat ik altijd een pasklaar antwoord had voor elk probleem. Ook mij overkwam het dat ik niet wist wat een patiënt mankeerde. Dat overkwam mijn assistenten natuurlijk ook. Maar het niet weten is op zich niet erg. Het gaat er dan om dat je als opleider samen met je assistent kunt kijken hoe je een probleem gaat aanpakken. Je gaat dan als het ware naast je assistent staan; ook dat hoort bij opleiden. Van welke prestatie van de ander ben je onder de indruk? Schippers: Ik ben onder de indruk van de wijze waarop Edo de 150 internisten die hij heeft opgeleid, heeft gevormd. Dat heeft hij heel consistent gedaan. Waar ze nu ook werkzaam zijn, je herkent hen aan hun uniforme denk- en werkwijze. Er is daardoor ook een zekere onderlinge verbondenheid. Dat vind ik een bijzondere prestatie. Meinders: Emile mag graag zaken ter discussie stellen, maar hij wil niet per se gelijk hebben. En volgens mij is hij klaar om zelf de meesterrol te vervullen richting zijn gezellen. Schippers: Edo heeft ook het vermogen mensen gerust te stellen. Hij was altijd de rust zelve, zelfs als hij voor een collegezaal van 200 studenten stond met een patiënt bij wie hij een anamnese ging afnemen. Alleen als mensen zich op hun gemak voelen, krijg je als arts de juiste informatie. Wanneer ben je een goede internist? Meinders: Om je werk als internist goed te kunnen doen, heb je allereerst veel kennis nodig. Daarnaast heb je tools nodig om met die kennis om te gaan, maar zeker ook de vaardigheden om met mensen om te kunnen gaan. Het contact met mensen moet je als internist de moeite waard vinden. Een goede internist is een vragende dokter, die steeds het antwoord van een patiënt weegt en via een trechter bij de juiste diagnose uitkomt. 20 interne geneeskunde