Handleiding. Educatief spel Meer feest, minder impact. Doelgroep. Doelen. Bruikbaar. Duur van de activiteit. Aantal deelnemers.

Transcriptie

1 Handleiding Educatief spel Meer feest, minder impact Doelgroep 12 tot 14-jarigen Doelen Bruikbaar 1. De spelers verwerven meer inzicht over de impact van hun dagelijkse keuzes op de gezondheid en het leefmilieu. 2. De spelers maken kennis met positieve en ecologische keuzemogelijkheden die de impact op hun gezondheid en die van de planeet helpen verkleinen. 3. De spelers stellen hun consumptiepatronen en gewoontes in vraag, in verband met vervoer, voeding en drank, kledij, afval en lawaai. 4. De spelers leren overleggen met elkaar. 5. De spelers leren respect hebben voor elkaars gevoelens, meningen en opvattingen. 6. De spelers leren nadenken over eigen gedrag, normen en waarden. 7. De spelers leren bewustere keuzes maken in functie van een gezond milieu en de eigen gezondheid. 8. De spelers maken kennis met het begrip duurzame ontwikkeling, consuminderen en de maatstaf DALY s. 9. De spelers zetten wat ze geleerd hebben tijdens dit spel om in concrete acties (in de klas, op school, thuis, ) Heel het jaar rond in combinatie met het bezoek aan de expo De wereld van Daly in het NMEC De Helix Duur van de activiteit Inleiding en groepsindeling: 10 minuten Spel met de opdrachten: 60 mintuten Synthese: 10 minuten Totaal: 1 uur en 20 minuten Aantal deelnemers 12 tot 25 spelers 5 spelteams NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding)

2 Materiaal in het lokaal Aan de inkom: armbandjes voor de 5 groepjes in telkens een andere kleur Centraal een tafel met: - wereldbol - wereldkaart met levensverwachting in verschillende landen voor mannen en vrouwen - informatiekaarten per kleur - Doos met scores = DALY s op magneten - Per groepje een werkboekje en potlood Een magneetbord voor de scores Verspreid in het lokaal staan er 6 tafels met telkens een kubus de keuzevraag en 3 mogelijke keuzes (met foto s). Spelopdracht Organiseer een trendy verjaardagsfeest. Maar opgelet! Het zal een feest worden met zo weinig mogelijk nadelige gevolgen voor de gezondheid van de mensen en het milieu. Informatie zoeken, overleggen met elkaar en samen bewust kiezen voor de gezondheid van de mensen en die van de aarde, is de boodschap. De groep die hierin slaagt, heeft de laagste score of het minste aantal DALY S en is gewonnen. Spelverloop Start en groepsindeling Bij het binnenkomen in het lokaal gaan de leerlingen rond de centrale tafel staan. Eerst is er een inleidend gesprek. Vervolgens mogen ze zelf kiezen met wie ze willen samenwerken. Er worden 5 gelijke spelteams gevormd. Per groepje deelt de spelbegeleider polsarmbandjes uit in 5 verschillende kleuren. Per groepje hebben ze een andere kleur. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding)

3 Inleidend gesprek Hoe oud zijn jullie? 12, 13, 14 jaar Wat is jullie gemiddelde levensverwachting? Is dit gelijk voor de meisjes en de jongens van de klas? - als meisje: 81 jaar - als jongen: 76 jaar Is dit overal gelijk in alle landen? Bekijk hiervoor de wereldkaart van de levensverwachting in verschillende landen voor mannen en vrouwen. Dit is niet overal in de wereld gelijk. Voorbeelden: De gemiddelde levensverwachting: in Angola is 36 jaar in Afghanistan 43 jaar in Kongo 52 jaar in Zweden en Japan worden de mensen gemiddeld ouder dan in België. Zoek mogelijke verklaringen voor deze grote verschillen? - Levenstandaard (arm/rijk) - milieuomstandigheden - educatie - gezondheidszorg - oorlog/vrede - Wat doe jij om zo lang mogelijk te leven? Hoe verzorg je jouw gezondheid? - gezonde voeding - rusten - niet roken - sporten, bewegen, - ontspannen, af en toe vakantie - buitenlucht - ruimte Hebben jullie enig idee hoe oud de planeet aarde is? De planeet aarde is 4,5 miljard jaar oud! En ze moet nog heel lang meegaan voor de 6,6 miljard mensen die er nu en in de toekomst op wonen. Wat denk je dat we moeten doen om de planeet aarde gezond te houden? NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding)

4 - lucht zuiver houden - water proper houden - planten, dieren en biotopen op de aarde beschermen en behouden - bodem niet vol afval stoppen - grondstoffen niet uitputten -. Maar weten we hoe we dit best aanpakken? En doen we het dan ook echt? Laat ons eens uitproberen hoe we dit kunnen doen bij het organiseren van een feestje. Waaraan denk je als je een verjaardagsfeestje wilt organiseren? Bijvoorbeeld: - Welke locatie? - Hoe uitnodigingen? via brief, telefoon, GSM,..? - Welke muziek? - Welke budget? - Welke drankjes en hapjes? - Wie helpt bij klaarzetten en afruimen? - Hoe afval beperken of nog beter voorkomen? - Wat trekken we aan? (kledij en schoonheidsproducten) - Versieringen? Uitdaging Organiseer een verjaardagsfeest. Maar opgepast! Laat zo weinig mogelijk nadelige sporen achter voor de gezondheid van de mensen en de wereld! Scores Om de impact van verschillende milieufactoren op de gezondheid in te schatten en te vergelijken ontwikkelde men DALY s (Disability Adjusted Life Years) ofwel verloren gezonde levensjaren. Dat is een maat die de gezonde levensjaren weergeeft die een populatie verliest door ziekte of vroegtijdige sterfte. Vlaanderen bepaalde die DALY s voor een set van vervuilende stoffen en lawaaihinder. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding)

5 Wanneer men levenslang zou blootgesteld worden aan concentraties zoals die van 2004, komt het verlies neer op ongeveer één gezond levensjaar (Bron: Mira-T 2007) De scores van dit educatief spel hebben we ook Daly s genoemd. De score staat symbool voor het aantal DALY s = hoeveel gezonde levensjaren die we verliezen bij het spelen van dit spel. - Een laag aantal DALY s is een score voor een keuze waar de impact op de gezondheid van de mensen en het milieu laag is. - Een hoog aantal DALY s is een score voor een keuze waarbij de impact op de gezondheid van de mensen en het milieu hoog is. Opdrachten 1. Ga naar de tafel met het kleur dat overeenkomt met de kleur van jullie polsarmbandje. Neem het werkboekje en potlood mee. 2. Lees de vraag op de kubus. Bekijk de foto s en de mogelijke keuzes. Zoek in het werkboekje naar de overeenkomstige pagina. 3. Overleg met elkaar welke keuze je samen zal maken. Kruis aan op het werkboekje. 4. Ga terug naar de spelbegeleider. Jullie ontvangen de DALYscores en een informatiekaart. 5. Hang de DALYscores op het scorebord en lees aandachtig de informatiekaart. 6. Is deze keuze goed voor het milieu én voor de gezondheid? Noteer op het werkblad en laat dit nakijken door de spelbegeleider. Geef de informatiekaart aan hem/haar terug. 7. Ga nu met jouw groepje naar een groepenvrije keuzetafel. Herhaal tot je met jouw groep de 6 keuzes hebt gemaakt. Tip: Werk niet te snel maar vooral grondig. Luister naar elkaar. Het komt erop aan om jullie keuzes te motiveren. Heb respect voor elkaars mening! NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding)

6 Keuzemogelijkheden en scores Proost op je gezondheid! Keuze 2 We kopen allerlei soorten fruitsappen van tropische vruchten (banaan, ananas, kiwi, ) in de supermarkt. Van ver of lokaal? Lychees uit Thailand, passievruchten uit Maleisië, druiven uit Italië, kiwi s uit Nieuw-Zeeland, sinaasappels uit Spanje en mango s uit Brazilië... De hele wereld zit in je drankje. Het transport over grote afstanden kost veel energie. De uitlaatgassen van de vliegtuigen, vrachtwagens en schepen zorgen voor luchtvervuiling. We kunnen net zo goed fruit van dichtbij en / of in een bepaalde periode van het jaar eten. Fruit van het seizoen? Fruit kan je niet het hele jaar door oogsten, denk maar aan aardbeien. Toch liggen de winkels het hele jaar rond vol met fruitsoorten die bij ons op dat ogenblik niet rijp zijn. Dit komt omdat deze fruitsoorten ingevoerd worden uit andere landen of hier geteeld worden in kassen. Zo groeien er in de winter bijvoorbeeld aardbeien in serres bij ons. Het vraagt veel energie om die serres te verwarmen. Door seizoensfruit te kiezen, vermijd je heel wat vervoers- en energiekosten. De seizoen kalender kan je helpen om te weten welke fruitsoorten in elk seizoen rijp zijn. Gezond? Fruit bevat een bom aan vitaminen die goed zijn voor jouw gezondheid. Hoe verser het fruitsap en hoe minder toegevoegde suikers hoe beter. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 6

7 Proost op je gezondheid! Keuze 1 We kopen appelsap bij de appelboer, gemaakt van appels van de streek. Van ver of lokaal? Door te kiezen voor appelsap van eigen streek belast je het milieu het minst. Hoe korter de afstand tussen plaats van productie en plaats van verbruik, hoe minder transport, energieverbruik en vervuiling van het milieu. Pesticidenvrij? Wist je dat de ene appel de andere niet is? Op appels uit de gangbare landbouw worden over vrij veel resten van pesticiden gevonden. Dit gebruiken de appelboeren om mooiere appels te kunnen verkopen. Was dus zeker eerst je appel vooraleer je hem opeet. In de geïntegreerde teelt probeert de fruitboer in eerste instantie op een natuurlijke manier ziekten en plagen te bestrijden. Pas in een tweede stap worden chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt. Biofruitboeren gebruiken geen kunstmeststoffen en besproeien de appels niet met chemische bestrijdingsmiddelen. Deze appels bevatten geen resten van pesticiden. Gezond tussendoortje? Appels bevatten een bom aan vitaminen en zijn gezonde tussendoortjes. Vooral in het najaar zijn de meeste appels rijp op de bomen en worden ze vers geplukt. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 7

8 Proost op je gezondheid! Keuze 3 We kopen appelsap, gemaakt van biologisch geteelde appels van een lokaal biologisch bedrijf. Van ver of lokaal? Door te kiezen voor appelsap van eigen streek belast je het milieu het minst. Hoe korter de afstand tussen plaats van productie en plaats van verbruik, hoe minder transport, energieverbruik en vervuiling van het milieu. Biologisch of niet? Biologische producten zijn het resultaat van de biologische landbouw. De biofruitboeren gebruiken geen kunstmest en besproeien de gewassen niet met scheikundige pesticiden. Er zitten geen restanten van pesticiden op je appel. In de winkel dragen de biologische appels duidelijk een etiket van biogarantie. Gezonder dan gewoon appelsap? Appels bevatten een bom aan vitaminen en zijn gezonde tussendoortjes. Door het drinken van biologisch appelsap krijg je zeker geen resten van pesticiden binnen. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 8

9 Stof tot nadenken Keuze 3 We gaan shoppen en kopen de nieuwste trendy feestkledij speciaal voor dit feest. Deze kledij kunnen we niet dagelijks aandoen. Consuminderen? Het is beter voor het milieu dat je kledij langere tijd draagt tot ze echt helemaal versleten is. Dus niet meteen gaan shoppen als je kleerkast nog boordevol is! Hergebruik? Wist je dat je gedragen kledij naar een kringloopwinkel of naar een kledingcontainer kan brengen. Zo kunnen andere mensen hier of in andere landen jouw kledij nog dragen. Soms worden er nieuwe spullen meegemaakt zoals handtassen. Nieuw en hip = gelukkig zijn? We hebben met z n allen altijd maar meer spullen. Kleren, boeken, speelgoed, games, Een rijk gezin heeft bijna 6000 dingen in huis, een arm gezin in Afrika slecht 200. Dit heeft te maken met hoe onze economie werkt. Mensen in fabrieken maken dag na dag nieuwe kleren. De eigenaars van de fabrieken, de arbeiders en de winkeliers willen geld verdienen. Reclame doet je bovendien geloven dat je al die nieuwe spullen nodig hebt om gelukkig te worden en hip te zijn. Is dit ook zo voor jou? En voor het milieu? Wist je dat de meeste stoffen toch ook een negatieve impact hebben op het milieu? Wol bijvoorbeeld wordt behandeld met middelen tegen motten, schimmels en parasieten. Bij de verwerking van vlas tot linnen ondergaat het vlas verschillende stappen zoals het bleken en ontvetten van het vlas, die vervuilend zijn. Bij het telen van katoen worden veel schadelijke stoffen gebruikt. Bovendien is er voor 1 kg katoen al snel 7000 à 9000 liter water nodig. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 9

10 Stof tot nadenken! Keuze 1 We kopen kledij uit natuurlijke materialen zoals een nieuwe bio-katoenen T- shirt en een linnen rokje of hennep jeansbroek. Deze kledij is ook voor dagelijks gebruik. Consuminderen? Je kiest voor feestkledij die je nadien dagelijks kan dragen. Dit is goed voor jouw portemonnee en ook voor het milieu. Hoe langer je kledij draagt hoe beter, want dan doe je aan consuminderen. En voor het milieu? Wist je dat de meeste stoffen toch ook een negatieve impact hebben op het milieu? Wol bijvoorbeeld wordt behandeld met middelen tegen motten, schimmels en parasieten. Bij de verwerking van vlas tot linnen ondergaat het vlas verschillende stappen zoals het bleken en ontvetten van het vlas, die ook vervuilend zijn. Bij het telen van katoen worden veel schadelijke stoffen gebruikt. Bovendien is er voor 1 kg katoen al snel 7000 à 9000 liter water nodig. De enorme hoeveelheden schadelijke pesticiden die men gebruikt bij de katoenteelt komen via het drinkwater, het inademen en het eten in de katoentelers terecht. Hierdoor hebben zij last van allerlei gezondheidsproblemen zoals hoofdpijn, duizeligheid, ademhalingsproblemen. Bij het kweken van bio-katoen en hennep daarentegen gebruikt men geen kunstmest of pesticiden. Uitkijken in de winkel is de boodschap, want elk kledingstuk draagt het bio-label! Zijn natuurlijke materialen gezond voor jou? Je kiest voor natuurlijke materialen, zoals bio-katoen, hennep, wol en linnen. Deze materialen zijn duurzaam en geven een groot draagcomfort. Het lichaam kan er goed in ademen en het laat gemakkelijk vocht zoals zweet door. Dit is goed voor jouw gezondheid. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 10

11 Stof tot nadenken! Keuze 2 We zijn graag origineel gekleed op het feest. We zoeken in de tweedehandswinkel of in de kleerkast van grootouders naar leuke strikjes, kleurrijke dassen, oude handtassen, stoere vesten, retrokleedjes. Zo stellen we een coole outfit samen. Creatief en duurzaam gebruik van materialen Jij komt vast en zeker heel origineel uit de hoek op het feest! Bovendien ben jij ook zeer spaarzaam met centen door niet meteen naar de winkel te lopen. Zo doe je aan consuminderen in de plaats van consumeren. Afval voorkomen? Door jouw keuze belast je het milieu weinig of niet met afval. We gooien over het algemeen veel te snel alles op de afvalberg. Ook in kringloopwinkels kan je leuke spullen vinden. Zij zorgen ervoor dat veel spullen een tweede leven krijgen. Wat maakt jou echt gelukkig? Een superduur kledingstuk of een leuke namiddag met vrienden of familie? Wetenschappers vragen regelmatig aan mensen uit de hele wereld wat ze nodig hebben om gelukkig te zijn. Steeds komen dezelfde antwoorden terug: - Mijn vrienden en familie. - Mensen met wie ik samen dingen doe. - En genoeg geld om te leven. - En een goede gezondheid. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 11

12 Welke stap zet jij? Keuze 1 We houden van ons gemak en luxe. We laten ons vervoeren met de wagen naar de fuifzaal. De zaal is moeilijk te bereiken met het openbaar vervoer. Wist je dat een Belg gemiddeld autokilometers per jaar aflegt? Al die verplaatsingen bieden ons heel wat mogelijkheden maar hebben ook minder aangename gevolgen: - op ecologisch vlak: uitstoot van fijn stof en broeikasgassen, smog en ozon, omgevingslawaai, geurhinder, drukte, files, trillingen, afvalberg van autowrakken, het grote verbruik van niet hernieuwbare grondstoffen. - op vlak van gezondheid: stress, tijdverlies, infecties aan luchtwegen, kanker, concentratiestoornissen, zwaarlijvigheid. - op vlak van verkeersveiligheid en leefbaarheid: is het nog aangenaam vertoeven op straat? Veel ongevallen vooral met voetgangers en fietsers. Kies bewust voor het STOP-principe = eerst stappen, dan trappen, openbaar vervoer en privé-autovervoer. Te vaak grijpen we automatisch naar de auto, terwijl het dikwijls op een andere manier kan. Je stelt je best een aantal vragen: - Welk vervoermiddel vervuilt het minst? - Kan ik er niet evengoed te voet of met de fiets geraken? - Kan je niet beter kiezen voor een zaaltje dat bereikbaar is met het openbaar vervoer? Vastgeroeste gewoontes doorbreken is de eerst (moeilijke) stap. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 12

13 Welke STAP zet je? Keuze 3 We houden ervan om samen met vrienden de bus of tram te nemen. Daarom kiezen we een fuifzaaltje midden in de stad. De zaal is gemakkelijk te bereiken met het openbaar vervoer Bravo! Jullie kiezen voor het openbaar vervoer: dit is een goede keuze voor de gezondheid van het milieu. Het openbaar vervoer heeft veel voordelen: - Je kan er mensen ontmoeten - Je bent relaxed onderweg, je kan een boek lezen of muziek beluisteren. - Je hebt geen aanschafkosten, verzekering of belasting te betalen. - Uit onderzoek blijkt dat in België de trein het beste scoort voor het milieu: - de trein wekt minder wrijving en luchtweerstand op - de grotere motor is efficiënter dan vele kleine motoren - hij werkt gedeeltelijk op elektriciteit. Omdat treinen in één keer veel mensen vervoeren, doen zij het per persoon per kilometer beter dan de auto. De bus scoort goed als hij vol passagiers zit. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 13

14 Welke STAP zet je? Keuze 2 We houden van vrijheid en buitenlucht. Te voet of per fiets verplaatsen wij ons het liefst. De plek van het feest is in de buurt van onze woonplaats. Bravo! Jullie houden rekening met de gezondheid van het milieu en jullie eigen gezondheid. Als ieder zijn steentje bijdraagt zoals jullie, staan we al een heel eind verder. Als ieder zijn steentje bijdraagt zoals jullie, staan we al een heel eind verder. Het STOP-principe = eerst Stappen, dan Trappen, Openbaar Vervoer en Privé-vervoer, hebben jullie gerespecteerd. 1. Kies voor korte trajecten (0-1km) voor stappen. 2. Kiezen voor de fiets kan zeker bij trajecten tot 5km. 3. De fiets kan ook voor langere trajecten, maar vanaf 5km kun je ook voor de bus of de trien kiezen. 4. Pas in laatste instantie kies je voor privé-vervoer, waarbij je probeert zoveel mogelijk te carpoolen, met een milieuvriendelijke auto en een zuinige rijstijl. Zo vermijd je luchtvervuiling (fijn stof, ozon, smog, ), geur en geluidshinder, en bespaar je brandstoffen en energie! Bovendien zorg je door te bewegen voor jouw gezondheid. Heb jij een goede conditie? NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 14

15 Geen vuiltje achteraf Keuze 2 We kopen drankjes in kleine verpakking en gebruiken wegwerpborden en bestek in plastiek. Zo hebben we geen afwas te doen. De restafvalzak zit wel boordevol. Iedereen schrikt vaak 'de dag nadien' over de enorme afvalberg die achterblijft na een feestje. Weet je dat minder dan 5 % van alle plastic in de wereld gerecycleerd wordt? Dat is dubbel zo jammer als je weet dat we veel plastic spullen maar één keer gebruiken: bekers, bestek, bordjes, Een planeet vol afval? Wist je dat - Er elke seconde wel plastic zakjes bij het afval belanden? - Elke persoon in ons land zorgt voor 550 kilo afval per jaar? Dit is bijna 1,5 kilo per dag. - Er midden in de Stille Oceaan een grote plastic soep drijft? Kilometers oceaan vol dobberende plastic spullen: flessen, potjes, verpakking, bekers, bestek, speelgoed,.. - Er op stranden vaak dode vogels of vissen aanspoelen met plastic in hun maag? Alles verpakt! Als je rondkijkt in de supermarkt, zie je het meteen: alles is verpakt! Soms zelfs 2 tot 3 keer. Maar veel verpakking is overbodig. Ga als consument op zoek naar dingen die weinig verpakt zijn. Grote verpakkingen voor drank zijn dan beter dan kleine verpakkingen. Losse appels zijn beter dan appels verpakt op een vlootje met plastic errond. Overtuig je ouders ervan om zo weinig mogelijk verpakking te kopen. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 15

16 Geen vuiltje achteraf? Keuze 3 We kopen composteerbare bekers en borden. Alles kan achteraf in de GFT-zak of op de composthoop. Festivalbekers uit maïs? De brouwerijgroep Alken-Maes bracht in 2004 een festivalbeker op de markt die gemaakt is uit maïs en na ongeveer 50 dagen composteert tot natuurlijke humus. Het folkfestival van Dranouter pakte als eerste uit met de beker. De beker is gemaakt van zetmeel uit natuurlijke gewassen (maïs, granen, suikerbieten...) en is net als een plastic drankbeker doorzichtig. Het productieproces vergt 20 tot 50 procent minder fossiele brandstoffen en de plastic kan, onder hoge temperaturen en een hoge vochtigheidsgraad, composteren tot humus. Een composteerbare beker komt dus uit de natuur en keert naar de natuur terug. We spreken daarom over hernieuwbare grondstoffen. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 16

17 Geen vuiltje achteraf? Keuze 1 We ontlenen herbruikbare bekers en borden bij een lokale uitleendienst. We kopen de drank in retourflessen. Zo hebben we geen afval, wel afwas. Net zoals het verhaal van de herbruikbare brooddoos. Veel gemeenten, provincies of andere organisaties lenen gratis herbruikbare bekers uit om de evenementen afval-arm te houden. De herbruikbare bekers zijn vervaardigd uit duurzaam materiaal (polycarbonaat), wat veelvuldig gebruik toelaat. Bovendien zijn ze niet breekbaar en dus veiliger dan glas. Jullie kunnen ook dagelijks zorgen voor minder afval. Gebruik een brooddoos voor je lunch. Vermijd zo veel mogelijk wegwerpverpakkingen of blikjes. Een leuke drinkbus kan je daarbij helpen. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 17

18 Oor voor lawaai! Keuze 2 We zijn echte fuifbeesten! We draaien de muziek hard en we feesten tot laat in de nacht. Loeiharde muziek tot laat in de nacht? Hoe luider het volume, hoe korter je eigenlijk mag luisteren en hoe sneller je kans hebt op onherstelbare gehoorschade. Als de muziek echt luid staat (90 db = kettingzaag of boor) mag je er hoogstens een aantal minuten aan blootgesteld worden, één uur is dus nog veel te veel. Van zodra je dus langer dan 8 uur naar 75 db luistert heb je dus zeer veel kans op hoorschade! Bij langdurige blootstelling aan hard geluid worden de trilharen in het slakkenhuis beschadigd. De haarcellen in het binnenoor kunnen maar een beperkte tijd actief blijven. Worden de cellen te lang blootgesteld aan lawaai, raken ze overbelast en sterven ze uiteindelijk af. Deze schade kan niet hersteld worden door operaties, geneesmiddelen of een hoorapparaat. Zo ontstaat lawaaidoofheid. Welke gezondheidsklachten kan je van lawaai/luide muziek krijgen? - Slechthorendheid - Lawaaidoofheid - Oorsuizingen - Hart- en vaataandoeningen - Stress - Slaapstoornissen - Concentratieproblemen NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 18

19 Oor voor lawaai! Keuze 1 We zijn bezorgd voor elkaar en we geven oordopjes aan ieder die het wil. Nieuwe geluidsnormen Op 1 januari 2012 ging een nieuwe regeling voor geluidsnormen van start. - Categorie 1 gaat tot een maximaal geluidsniveau van 85dB voor muziek in cafés - Categorie 2 gaat tot 95dB voor muziek op fuiven. Hiervoor kan een geluidsbegrenzer worden gebruikt. - Voor categorie 3 geldt een maximaal geluidsniveau van 100dB voor muziek op festivals. Om rekening te houden met geluidspieken- en dalen bij concerten werd afgesproken dat de 100 db-limiet gemeten zal worden ter hoogte van de mengtafel over een periode van 1 uur. Gehoorschade mogelijk Hoe luider het volume, hoe korter je eigenlijk mag luisteren en hoe sneller je kans hebt op onherstelbare gehoorschade. Als de muziek echt luid staat (90 db = kettingzaag of boor) mag je er hoogstens een aantal minuten aan blootgesteld worden, één uur is dus nog veel te veel. Van zodra je dus langer dan 8 uur naar 75 db luistert heb je dus zeer veel kans op gehoorschade! Wat kan je doen om gehoorschade te verminderen als je bijvoorbeeld op een feest bent? - Niet bij de boxen staan. - Neem geregeld pauzes in een geluidsarme omgeving zodat het gehoororgaan even op adem kan komen. - Luide muziek enkel als er gedanst wordt. - Hang de boxen van je muziekinstallaties niet vast aan de muur, zo verplicht je de buren niet om mee te luisteren. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 19

20 Oor voor lawaai! Keuze 3 Goede afspraken maken goede vrienden is onze leuze. Daarom maken we vooraf samen met de buren afspraken over begin- en einduur. We nodigen de buren ook uit op het feest. We zetten de muziek niet te luid. Het is zeker en vast heel wijs en sociaal om de buren uit te nodigen op jullie feest. Jullie hebben respect voor elkaar! Geluid hoeft niet meteen slecht te zijn, maar zodra het negatieve gevolgen heeft voor het milieu of de mens spreken we van lawaai. Lawaai kan heel wat schade toebrengen en de levenskwaliteit verminderen. De buren die last hebben van het lawaai kunnen terecht bij de plaatselijke politie. Die kunnen met geluidsmeters het geluidsniveau komen opmeten. Hoewel nachtelijke geluiden boven 40 db ons niet meteen wekken, verstoren ze ons nachtritme. We slapen er slechts oppervlakkig door, waardoor ons lichaam niet voldoende uitrust. De gevolgen: - stijging van de hartslag - verminderd prestatievermogen - verminderd concentratievermogen NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 20

21 Weet wat je eet! Keuze 3 We halen hamburgers, gehaktballen en worstjes van het frietkot. Zo hebben we snel en zonder veel werk lekkere hapjes. Vlees of geen vlees: wat is goed voor het milieu? Wist je dat de hoeveelheid vlees die je eet een aanzienlijke invloed heeft op je ecologische voetafdruk? Zowel in eigen land als in het Zuiden, zet de vleesproductie het milieu sterk onder druk. Intensieve veeteelt vraagt veel grond, water en energie, en kan bijdragen tot ontbossing, bodemerosie en klimaatswijzigingen door het broeikaseffect, vermesting, verzuring, watervervuiling en het verlies aan biodiversiteit. Willen we op een duurzame manier voedsel produceren en zoveel mogelijk mensen voeden, dan is het belangrijk dat we minder vlees eten. Veeteelt neemt veel ruimte in beslag, niet alleen de dieren zelf maar ook de ruimte nodig voor de teelt van de dierenvoeders. Het gros van de veevoeders wordt ver van ons in derde wereldlanden geteeld. Monoculturen, vooral van soja, doen lokale teelten en het waardevolle regenwoud in die landen verdwijnen. Is geen vlees eten wel gezond? Je moet elke dag vlees eten. Je groeit niet meer als je geen vlees eet. Er doen veel vastgeroeste gewoontes en fabels de ronde over vlees en vis. Natuurlijk blijf je groeien als je minder vlees eet of helemaal vegetariër wordt. Je moet niet elke dag vlees eten om gezond te blijven. Gezond eten betekent vooral: afwisselend eten met veel groenten en fruit op je menu. Voor onze gezondheid is het belangrijk om maximaal 100 gr vlees per dag te verbruiken. En dit is echt niet zo veel! Haal de weegschaal maar eens boven. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 21

22 Weet wat je eet! Keuze 1 We kopen allerlei hapjes met scampi s, gamba s, garnalen, vis. Hierbij serveren we allerlei dipsausjes. Wat is er mis met vis? De berichten over het leegvissen van de zeeën zullen je wellicht niet ontgaan zijn. Bij wilde visvangst zijn de dikwijls grote bijvangsten die dood overboord worden gegooid. Door het gebruik van sleepnetten of zelfs dynamiet worden de zeeën leeggeroofd. Met de viswijzer kan je weten welke vissoorten overbevist zijn en welke je af en toe mag eten. Ook het MSC-label kan je hierbij helpen. Tegenwoordig kan je vrij goedkoop scampi s, garnalen en vis kopen. Dit komt door de opkomst van de aquacultuur = het gecontroleerd kweken van schaaldieren en vissen in derde wereldlanden. Hierbij worden meestal veel pesticiden, kleurstoffen, antibiotica en hormonen gebruikt. Een goede oplossing is dit dus ook niet! Gelukkig is ook hier de keuze voor bio-vis. Is vis en schaaldieren op je bord goed voor jouw gezondheid? Vis 2 maal per week op je bord zorgt voor jouw gezondheid, want (vette) vis bevat onmisbare vetzuren die beter zijn dan deze die afkomstig zijn van vlees. Maar overdrijf beter niet met het consumeren van vette vis zoals rivierpaling omdat deze heel wat gifstoffen kan bevatten. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 22

23 Weet wat je eet! Keuze 2 We kiezen voor hapjes zonder vlees of vis. We geven vegetarische hapjes met brood of pasta met allerlei groenten en fruit van het seizoen. Vegetarisch? Of begin eerst met: Donderdag veggiedag! Je kiest voor groenten en fruit. Dit is al goed in functie van je ecologische voetafdruk. Toch moet je hier nog opletten wat je precies kiest om ook rekening te houden met de gezondheid van het milieu! De intensieve groenteteelt maakt dikwijls veel gebruik van pesticiden en kunstmeststoffen. Ook dit is voor een gezonde aarde niet de beste keuze. Groenten en fruit die buiten het seizoen aangeboden worden veroorzaken ook milieukosten. Ofwel omdat de producten in gestookte serres worden geproduceerd (energieverslindend) ofwel omdat ze over lange afstanden worden getransporteerd (ook energieverslindend). De beste keuze voor het milieu? Eet biologische geteelde groenten en fruit van de streek en van het seizoen. Voor wie vergeten is welke groenten in elk seizoen thuishoren is een seizoenskalender een handig hulpmiddel. En het eten van groentenen fruit is zeker en vast goed voor jouw gezondheid! Ze zijn een bron van vezels, vitaminen en mineralen. Elke dag een flinke portie groenten en fruit draagt bij tot een evenwichtige voeding. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 23

24 Afronding Is het eenvoudig om bij jouw keuze rekening te houden met het milieu én de gezondheid tegelijk? Is het iets anders: letten op de gezondheid van het milieu / letten op de gezondheid van de mensen? Bijvoorbeeld tomaten eten is gezond maar tomaten eten in januari is niet zo goed voor het milieu Doe je dit automatisch of denk je er niet bij na? Waardoor laat je jou meestal leiden bij keuzes? Waarom hebben jullie die keuze gemaakt? Welke keuzes hebben meer nadelige gevolgen voor het milieu en de gezondheid van de mensen? Waarom? Kennen jullie nog andere alternatieven om feestjes milieuvriendelijker en gezonder te maken? Wat is consuminderen? Tot slot kijken we naar het scorebord. Tel het aantal DALY s per groep. De groep met de minste is gewonnen. Er is maar één wereldbol, we moeten er zorg voor dragen! Wat is duurzame ontwikkeling? Duurzame ontwikkeling is zorgen voor de hele aarde met alle mensen erop zodat ze leefbaar en gezond blijft nu en ook in de toekomst. Wat gaan jullie er zelf aan doen om de gezondheid van de aarde te bewaren? Welke van de voorstellen vind je zelf toepasbaar thuis of op school? Wat ga je zelf toepassen? Geloof je erin dat kleine beetjes helpen om de aarde te redden? Evaluatie Wat vonden jullie van het spel? Vervolledig het werkboekje. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 24

25 Bijkomende informatie Duurzame ontwikkeling Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die toelaat om aan de noden van de mensen te beantwoorden (voedsel, gezondheid, tewerkstelling, vrijheid, sociale rechtvaardigheid, identiteit) zonder inbreuk te doen op de bescherming van de natuur of de natuurlijke grondstoffen (lucht, bodem, water, energie, fauna en flora). De ontwikkeling dient van die aard te zijn dat de huidige generaties geen gevaar veroorzaken voor de noden van de toekomstige generaties. Dit model van ontwikkeling voorziet een evenwicht tussen economie en ecologie. Het impliceert in eerste plaats een solidariteit tussen huidige en toekomstige generaties, tussen rijk en arm, tussen Noord en Zuid. Dit begrip werd gelanceerd door de Brundtlandcommissie van de Verenigde Naties in 1987 en op de Conferentie van de Verenigde Naties over Milieu en Ontwikkeling in Rio de Janeiro (Brazilië) in 1992 in Agenda 21 (= het actieprogramma) concreter ingevuld. De drie P s van Duurzame ontwikkeling: People, Planet, Profit (of Prosperity) Deze term uit Duurzame ontwikkeling staat voor de mensen, het milieu/de aarde en de winsten/opbrengst, die op harmonieuze wijze gecombineerd moeten worden. Wanneer de combinatie niet harmonieus is zullen de andere elementen hieronder lijden. Wanneer bijvoorbeeld winst te veel prioriteit krijgt, dan zullen mens en milieu hiervan de dupe worden, bijvoorbeeld door slechte arbeidsomstandigheid of vernietiging van de natuur. Andersom ziet de slogan ook het winstkenmerk als essentieel onderdeel van ontwikkeling dat niet verwaarloosd dient te worden. Definitie Milieu Op de site voor leerkrachten ( is volgende definitie over het milieu te vinden: Ons milieu is de omgeving waarin we leven. Het omvat zowel de dode als de levende natuur. De mens kan niet zonder die natuur. We hebben schone lucht en drinkwater nodig om te kunnen leven. Schone grond en voldoende ruimte om ons heen is ook belangrijk. Toch staat het milieu behoorlijk onder druk. De mensen produceren zoveel afvalstoffen, dat de aarde het niet meer aankan. In de afgelopen tientallen jaren is de vervuiling van lucht, water en bodem enorm toegenomen. Het is noodzakelijk geworden dat de mensen beter met het milieu omgaan. Sleutelwoorden daarbij zijn: overleg en afspraken maken op internationaal niveau, minder afvalstoffen produceren, voor minder energieverbruik zorgen, afvalstoffen herbruiken en het bewustzijn vergroten van mensen en hun invloed op het milieu. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 25

26 Definitie Gezondheid Gezondheid wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie als volgt gedefinieerd: Gezondheid is een toestand van een zo optimaal mogelijk fysiek, mentaal en sociaal welbevinden, waarbij iedereen de kans moet hebben om als mens capaciteiten te ontwikkelen en te gebruiken met een maximaal aantal vrijheidsgraden en keuzemogelijkheden. (WHO, 1986) Het is duidelijk meer dan de afwezigheid van ziekte en het zich lichamelijk gezond voelen. Gezondheid dekt ook de facetten die in het onderwijs worden gecategoriseerd onder het begrip welbevinden. Het gaat om: lichamelijke gezondheid, psychische gezondheid en socio-emotionele gezondheid of welbevinden. De samenhang van het milieu en onze gezondheid Door de permanente wisselwerking tussen de mens en zijn omgeving is zijn gezondheid in belangrijke mate afhankelijk van de kwaliteit van zijn leefomgeving. Milieu en gezondheid zijn dan ook nauw met elkaar verweven. Het milieu waarin de mens leeft, werkt en zich ontspant, is een bepalende factor voor de gezondheid en het welzijn. Niet alleen de fysische, maar ook de chemische en (micro)biologische factoren in het milieu hebben een weerslag op de gezondheid. De kwaliteit van onze leefomgeving kan de gezondheid zowel op fysisch als op mentaal vlak beïnvloeden. De definitie van gezondheid van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) legt de nadruk op het fysieke, mentale en sociale welzijn. De gezondheid wordt gezien als een globaal concept dat verder gaat dan de afwezigheid van ziekte en kwalen. Het welzijn en de levenskwaliteit hangen af van een indrukwekkend aantal factoren, zowel psychologisch als sociaal of milieugebonden. Hierbij moeten, naast de positieve factoren zoals bvb. groene zones en ontspanningszones, ook de negatieve factoren geïdentificeerd worden, zoals geluidshinder, stank en lichthinder. De relatie tussen milieu- en gezondheidsfactoren is echter uitermate complex. Heel wat gezondheidsproblemen worden in verband gebracht met milieuverontreiniging, maar het is moeilijk om deze fenomenen in ernst, omvang en oorzaken volledig te omschrijven. Verder zijn er naast milieugerelateerde oorzaken nog andere oorzaken die rechtstreeks of onrechtstreeks tot dezelfde gezondheidsproblemen kunnen leiden. Een oorzakelijk verband tussen gezondheidseffecten en bvb. de verspreiding van bepaalde stoffen in het milieu is bovendien vaak moeilijk of niet aantoonbaar. Het precieze aandeel van de verschillende oorzaken van gezondheidsproblemen is moeilijk te achterhalen. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 26

27 Ruimere definitie van milieu Gezien de permanente wisselwerking tussen de mens en zijn omgeving is zijn gezondheid in belangrijke mate afhankelijk van de kwaliteit van zijn leefomgeving, zowel binnenshuis als buitenshuis. De impact van de omgeving op de gezondheid slaat niet alleen op de gevolgen van lucht-, bodem- en waterverontreiniging, maar ook op de effecten van voeding en straling, levensstijl en -kwaliteit. Bij de analyse van de relaties tussen milieu en gezondheid hanteren we een ruime definitie van milieu, waarbij naast de kwaliteit van lucht, water en bodem ook de kwaliteit van het binnenhuismilieu, de woon- en werkomgeving, en de voeding worden meegenomen. Processen van milieuverstoring zoals verspreiding van milieugevaarlijke stoffen, verzuring, vermesting, fotochemische luchtverontreiniging, klimaatswijziging, verontreiniging van de bodem en hinder hebben een impact op de menselijke gezondheid. Een basisuitgangspunt van het milieubeleid is dat het de negatieve invloed van deze verstoringen op de menselijke gezondheid tot niet-schadelijke niveaus wil beperken. Ook aspecten van levenskwaliteit en levensstijl waarvoor niet uitdrukkelijk gekozen wordt (bv. passief roken, geluidsoverlast, stress, enz.), zijn relevant. Algemene websites Website van de Vlaamse overheid over het thema leefmilieu en natuur. Alles over energie en het milieu leven. Zeer interessante site waar heel wat informatie over alle onderwerpen te vinden is. Website met concrete tips wat je allemaal kan doen om op een milieuvriendelijke manier te consumeren. Alle mogelijkheden worden beoordeeld en geven zo duidelijk weer wat er goed aan is en minder. Eerder gericht naar bedrijven en organisaties, maar als gewone consument haal je er ook heel wat tips. Alle Belgische actualiteit over duurzame ontwikkeling. Hier vind je actualiteit en achtergronddossiers over de brede noemer duurzame ontwikkeling en milieugerichte initiatieven. Hier vind je informatie over voeding, afval, energie, luchtkwaliteit in huis, Nieuwe website van het Gents Milieu Front met heel wat tips om als consument rekening te houden met het milieu. Site van de Vlaamse Overheid met heel wat achtergrondinformatie. De portaal site van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie. Site van de milieuorganisatie Friends of the Earth Nederland. Deze organisatie is vooral campagnegericht. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 27

28 Website waar heel wat informatie over kleding maar ook andere onderwerpen te vinden is. Website waar heel wat informatie specifiek over kleding te vinden is. De verschillende stoffen zoals wol, linnen, synthetisch en katoen komen hier uitgebreid aan bod. Deze site van de gelijknamige campagne gaat vooral in op de problematiek van de arbeidsomstandigheden. Hier vind je heel wat informatie over roken en de gevolgen ervan. Deze Nederlandse site bevat heel wat nuttige informatie over Natuur en milieu. Specifiek behandelt het ook thema s zoals roken en de invloed hiervan op het milieu. Voer de trefwoorden roken + milieu in de zoekmodule. Klik door naar milieubewust eten. Daar vind je de groente en fruitkalender. Dit document bevat heel veel waardevolle informatie over de voedselafdruk van zowat alle groenten en fruit. Hier vind je heel wat informatie over de milieu-impact van heel wat groenten en fruit, wanneer het seizoen is, waar het vandaan komt Hier vind je allerhande informatie over voeding Op deze site vind je heel wat informatie over de oorzaken en de gevolgen van het onverstandig omgaan met ons kostbare gehoororgaan. De site is in de eerste plaats gericht op jongeren en geeft meer info over het gehoor en uitgaan. Je kan er ook de toestand van je gehoor testen. Bij het onderdeel milieuthema s vind je o.a. het MIRA- rapport met definities en onderzoek naar de toestand in België. Hier vind je veel informatie over het project rond minder vlees en vis op het bord en hoe ze dit aanpakken in scholen. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 28

29 Samenvatting van het educatieve spel Shoppen om nieuwe partykleding te kopen of op zolder zoeken naar originele spullen. Exotische drankjes uit de supermarkt of lokaal appelsap uit de streekwinkel? Waarmee hapjes versieren: garnalen, vlees of enkel groenten? Wat met het toelaten van het roken op het feest? En wat met de hinder van te harde dansmuziek voor de buren? Dagelijks maken we keuzes. Maar houden wij bij deze keuzes bewust rekening met de gevolgen voor onze gezondheid en de impact op het milieu? Wat is de link tussen onze consumptiepatroon en de gezondheid van de aarde en ook die van alle mensen die de aarde bewonen? Is bewust kiezen voor het milieu én de gezondheid eenvoudig en eenduidig? Gewoontes maken het ons niet gemakkelijk. En toch is het belangrijk dat jongeren leren hoe ze met deze keuzes bewuster kunnen omgaan in functie van een duurzame samenleving. De voornaamste doelstelling van dit educatieve spel is jongeren te sensibiliseren over de impact van de westerse levenswijze op de gezondheid van de mensen en die van de aarde en hen aan te zetten tot concrete gedragsveranderingen en acties thuis of op school. Een belangrijk aspect is ook dat dit niet enkel gaat over het milieu en de gezondheid hier maar ook elders en dat jongeren aangespoord worden om zorg te dragen voor de wereld van morgen. Op die manier wordt het zaadje van duurzame ontwikkeling geplant in het denken en handelen van de jongeren. Dit spel maakt jongeren meer bewust van het belang van de zorg voor het milieu en hun gezondheid en spoort aan tot solidariteit met het Zuiden en met toekomstige generaties. Dit spel zet jongeren aan tot globaal denken, lokaal handelen en individueel veranderen in functie van gezondheid en milieu. NMEC De Helix Meer feest, minder impact: jaar (handleiding) 29