PROGRAMMABEGROTING 2008

Transcriptie

1 OU/f Drechtsteden CONCEPT PROGRAMMABEGROTING 28 Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden versie 14 mei 27

2 Programmabegroting 28 Concept 14 mei 27 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Meerjarenprogramma Verhouding programmabegrotingen meerjarenprogramma Budgettaire kaders en uitgangspunten Financiële uitkomsten Ontwikkeling Service Centrum Drechtsteden 5 2. Programma's Bestuur en Manden maken Economie, bereikbaarheid en toerisme Fysiek Sociaal Sociale Dienst Drechtsteden Bureau Leerplicht en voortijdig schoolverlaten Ingenieursbureau Drechtsteden Loopbaancentrum Drechtsteden 34 3 Verplichte paragrafen Weerstandsvermogen Bedrijfsvoering Financiering Onderhoud kapitaalgoederen 4 4 Financiële begroting Recapitulatie programmabegroting en meerjarenraming Algemene dekkingsmiddelen Resultaatbestemming Begrotingskaders en uitgangspunten Overzicht personele sterkte en personeelskosten 43 Bijlage 1: Financiële vertaling meerjarenprogramma (doelenboom) Bijlage 2: Berekening bijdrage gemeenten

3 HOOFDSTUK 1 INLEIDING 1.1 Meerjarenprogramma Op 21 maart 27 heeft de Drechtraad het Meerjarenprogramma vastgesteld. In dat programma is voor de komende jaren, dus ook voor 28, beschreven welke ambities de Drechtsteden hebben. En op welke manier die gezamenlijk worden waargemaakt. De kern van de in het programma neergelegde koers kan als volgt worden samengevat: a. De Drechtsteden zijn 'samen stad aan het water'. Het ineengrijpen van allerlei maatschappelijke opgaven in ons gebied zet aan tot samenwerking zonder de eigenheid van de gemeenten te verspelen; b. De Drechtsteden vormen een netwerkstad met een netwerkbestuur en een netwerkorganisatie. Dit betekent dat het lokale en het regionale met elkaar verbonden is. Dit netwerk moet in toenemende mate gaan samenwerken met netwerken uit het regionale bedrijfsleven, onderwijs, gezondheidszorg, woningbouwcorporaties, welzijnsorganisaties en cultuurinstellingen; c. De Drechtsteden willen een regio in balans zijn. Dit betekent geen eenzijdige inzet op de ontwikkeling van één of enkele beleidsterreinen maar een gelijktijdige kwaliteitssprong op verschillende terreinen. Juist deze totaalaanpak zorgt voor een hoogwaardige regio. Het is daarbij geen vanzelfsprekendheid dat taken op regionaal niveau moeten worden aangepakt. Juist op het gebied van leefbaarheid zijn de gemeenten dominant aan zet; d. De Drechtsteden vormen de Deltapoort van de Randstad. Dit betekent dat het vinden van een zelfstandige positie in de Zuidvleugel met een stevige concurrentiekracht sterk afhankelijk is van het (samen met andere overheden en marktpartijen) bouwen aan de omvangrijke herstructurering van het gebied tussen Rotterdam en Dordrecht en langs het water. Centrale thema's MJP: leefbaarheid en regionale concurrentiekracht als meetlat Het verbeteren van de leefbaarheid en het versterken van de regionale concurrentiekracht zijn de twee centrale thema's in het meerjarenprogramma. Het zijn deze thema's waaraan de komende jaren de ontwikkeling van de Drechtsteden kan worden afgelezen inclusief het aanhaken bij actuele ontwikkelingen, zoals momenteel de Randstad en de Deltapoort. Leefbaarheid en regionale concurrentiekracht zijn de meetlat in relatie tot de voortgang van het meerjarenprogramma. Bij de uitwerking van de inhoudelijke programma's zal hier in de loop van het jaar op worden teruggekomen 1.2 Verhouding programmabegroting en Meerjarenprogramma In de programmabegroting 27 van de GR Drechtsteden is het reguliere budget van het Bureau Drechtsteden (dat is opgebouwd uit inwonerbijdrage en subsidies van de provincie) al verdeeld over een groot aantal activiteiten. Deze begroting is op 6 december 26 door de Drechtraad vastgesteld. In het Meerjarenprogramma zijn door het Drechtstedenbestuur voorstellen gedaan voor de verdeling van de 1 extra inwonerbijdrage voor het realiseren van ambities in de Drechtsteden en de inzet van (een deel van) de BWS-gelden in 27. Het betreft hier de door het Rijk aan de regio gedecentraliseerde middelen. Overeenkomstig de regels van het Rijk zijn deze gelden vrij inzetbaar. De Drechtraad heeft op 21 maart 27 met deze voorstellen ingestemd. Voor het begrotingsjaar 28 zijn de ambities uit het meerjarenprogramma vertaald in concrete programma's en projecten. Voor de jaren 29 en 21 worden ramingen gedaan. De (inhoudelijke) verantwoording hiervoor zal in de desbetreffende begrotingen (29 en 21) plaatsvinden. 1.3 Budgettaire kaders en uitgangspunten In de Drechtraad van 21 maart 27 is het Meerjarenprogramma Drechtsteden vastgesteld. Dit programma is als uitgangpunt gebruikt voor het opstellen van de programmabegroting 28. Gehanteerde principes Het is van groot belang het meerjaren beleid van de GR Drechtsteden te baseren op solide en transparante financiële uitgangspunten. De volgende principes zijn gehanteerd. Een sluitende begroting en een sluitend meerjarenperspectief zijn uitgangspunt. De uitgangspunten uit de vastgestelde kadernota 28 zijn gehanteerd. De Drechtraad stuurt en autoriseert op hoofdlijnen via een programmabegroting de organisatieonderdelen: Bureau Drechtsteden (waaronder vooralsnog het Loopbaancentrum

4 Drechtsteden), Sociale Dienst Drechtsteden, Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten, Ingenieursbureau Drechtsteden. De financiële positie van elk organisatieonderdeel binnen de GR Drechtsteden is herkenbaar. Vanuit de gerealiseerde rentebaten wordt onder aftrek van de ontvangen rente voor Manden Maken een algemene reserve gevormd. In 28 wordt een deel van de rentebaten aangewend voor het vormen van een organisatie- en innovatiereserve SDD. In de begroting zijn alle bedragen in duizenden euro's tenzij anders aangegeven. Indexering staand beleid Voorde indexering van het staand beleid zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd. In de kadernota 28 zijn ze verder geconcretiseerd. Het accres van het Gemeentefonds is het algemene uitgangspunt voor de indexering van de gemeentelijke bijdragen en daarmee de budgettaire ruimte van de GRD. Het management heeft de opdracht de nominale ontwikkelingen (lonen en prijzen) te volgen om vast te stellen of het accres toereikend is en - indien daartoe aanleiding is - het bestuur aanvullende voorstellen voor te leggen. Het algemeen uitgangspunt wordt niet toegepast bij doeluitkeringen die specifiek bedoeld zijn voor taken die ondergebracht zijn in de GR Drechtsteden (zoals de VWVB, Inburgering). Bij uitvoeringstaken van de SDD die niet vanuit doeluitkeringen worden gefinancierd, zoals minimabeleid, WMO-verstrekkingen (voorzover het ex-wvg betreft), is een prijsstijging van 2% gehanteerd. Het algemeen uitgangspunt is gehanteerd bij de taken van Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten. Het algemene uitgangspunt wordt ook toegepast bij het Ingenieursbureau Drechtsteden, dat en zogenaamde nul-begroting heeft. Bij een positief resultaat wordt aan de aandeelhoudende gemeenten uitgekeerd, bij een negatief resultaat leveren deze een extra bijdrage. Investeringsfonds Manden Maken Ontwikkelings- en uitvoeringsprojecten worden gefinancierd vanuit het regionaal investeringsfonds Drechtsteden. Dit is gekoppeld aan Manden Maken 1. Over een eventueel vervolg (Manden Maken 2) zal eerst worden besloten na een evaluatie van nut en proces van Manden Maken Financiële uitkomsten Samenvattend voor de GR-onderdelen Bureau Drechtsteden, Sociale Dienst Drechtsteden, Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten, en het Ingenieursbureau Drechtsteden ontstaat het volgende beeld. Bureau Drechtsteden Met ingang van 27 is 1, extra inwonerbijdrage beschikbaar gesteld voor uitvoering van de inhoudelijke beleidsambities. Daarnaast wordt in onttrokken aan het vrij aanwendbare deel van de BWS-reserve. Verder is een extra bijdrage van de provincie Zuid-Holland van 1. begroot. In totaal is daarmee 81. aan extra middelen beschikbaar. Van deze middelen wordt 18. gebruikt voor het opvangen van het wegvallen van de 1 % bijdrage van het Manden Maken fonds aan de exploitatie. 58. wordt in 28 aangewend voor de uitvoering van het Meerjarenprogramma, inclusief daar daarin opgenomen opdrachten vanuit 1 +1 =3. Het resterende bedrag van 5. wordt in de post Onvoorzien opgenomen. Daarnaast is in 27,5 extra inwonerbijdrage beschikbaar gesteld voor het versterken van de bedrijfsvoering; voor kosten van accountant, verzekeringen, en de corporate controlorganisatie. In 28 worden deze middelen op dezelfde wijze aangewend. In de kadernota is een vrij besteedbare ruimte van 1,1% aangegeven. Die wordt gevormd door het verschil tussen het accres van 3,9% en de veronderstelde stijging van het kostenniveau van 2,8%. Voor de begroting van de loonkosten in 28 is een normberekening gemaakt op basis van de feitelijke functionele inschaling van de medewerkers en de formatie in 28. De uitkomsten hiervan laten zien dat er feitelijk geen vrij besteedbare ruimte resteert. Bureau Drechtsteden heeft nauwelijks een algemene reserve. Dit betekent dat eventuele tekorten door de deelnemende gemeenten direct horen te worden aangevuld. Deze situatie leidt bij de GR Drechtsteden en de gemeenten tot een ongewenste financiële onzekerheid. Vanwege de

5 begrotingspositie bij gemeenten wordt echter voor 28 geen aanvullende inwonerbijdrage voor reservevorming gevraagd. Sociale Dienst Drechtsteden - Budgetten voor de bedrijfsvoering van de SDD. De apparaatskosten worden bij de deelnemende gemeenten in rekening gebracht op basis van het aantal cliënten. Waar mogelijk worden apparaatskosten gedekt uit programmabudgetten. - Benodigde budgetten voor de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand, Wet Inburgering, Wet Maatschappelijke Ondersteuning - huishoudelijke verzorging. Gemeenten betalen de desbetreffende rijksvergoedingen door, zodat de SDD de wetten hiermee kan uitvoeren. - Benodigde budgetten voor WMO - ex WVG, en schuldbemiddeling en budgetadvies. De kosten worden op calculatiebasis met de deelnemende gemeenten verrekend. Het budgetrisico ligt dus bij de gemeenten. - Benodigde budget voor minimabeleidbeleid. Het budget voor 27 is hiervoor het uitgangspunt geweest, waarop de indexering zoals aangegeven in de kadernota is toegepast. Een eventuele budgetoverschrijding ten gevolge van de harmonisatie van het minimabeleid ligt bij de SDD. - Reservevorming. In 27 is een bestemmingsreserve gevormd van 3,3 miljoen om eventuele tekorten te kunnen opvangen. In 28 is geen verdere toevoeging aan de reserve begroot, anders dan door bijschrijving van 3% rente. De maximale omvang van de reserve is op 4,4 miljoen vastgesteld. De SDD voert als overgedragen taken ook uit de Wet Inburgering en de Wet Maatschappelijke Ontwikkeling - prestatieveld individuele verstrekkingen. De Wet Inburgering kent een aanzienlijk risico op de prijs van inburgeringstrajecten. Dat risico heeft de SDD overgenomen van de gemeenten. Om dat risico op te vangen zal de SDD een risicoreserve Wl vormen. De omvang van die reserve is gemaximeerd op 8.. Voor de financiering van de uitvoering van de WMO zijn met de SDD twee regimes afgesproken. De voormalige WVG voorzieningen worden op voor- en nacalculatiebasis met de gemeenten verrekend. Het budgetrisico ligt voor die voorzieningen dus bij de gemeenten. Voor de verstrekking van huishoudelijke verzorging ligt het budgetrisico echter bij de SDD. Om dat risico op te vangen zal de SDD een reserve WMO vormen. De omvang van deze reserve zal minimaal 3 miljoen en maximaal 5 miljoen bedragen. Afgesproken is dat de minimale omvang van de WMO reserve in de huidige raadsperiode zal worden bereikt. - Beleids- en bezuinigingsvoorstellen. De SDD beweegt zich binnen de kaders en richtlijnen zoals destijds afgesproken bij de oprichting. Sinds die oprichting doen zich landelijk dalingen van de klantaantallen voor, met indringende financiële gevolgen voor de gemeenten, in de vorm van een verlaging van de uitkering uit het gemeentefonds. Naast een intensivering op een beleidsonderdeel, heeft de SDD gezocht naar bezuinigingsmogelijkheden opdat - aanvullend aan de genoemde kaders en richtlijnen -, tegemoet kan worden gekomen aan die financiële gevolgen voor de gemeenten. Naast een reductie van de personeelsomvang met 3 formatieplaatsen, is een verlaging van programmamiddeien voor schuldbemiddeling en budgetadvies doorgevoerd, en een verlaging van de budgetten voor woon- en vervoersvoorzieningen voor gehandicapten (ex-wvg voorzieningen). Deze laatste maatregel is onder andere mogelijk door een scherpere prijsstelling bij nieuw afgesloten inkoopcontracten. Extra middelen zijn opgenomen voor de intensivering van schuldbemiddeling en budgetadvies. Samengevat hebben de voorstellen de volgende financiële vertaling in de begroting 28 Lagere lasten Reductie formatie 3 fte Programmamiddeien Schuldhulpverlening Verlaging budget WMO - ex WVG Totaal Hogere lasten Intensivering Schuldbemiddeling Totaal Bedrag <x 1) Structureel Structureel Structureel Structureel

6 Het Rijk heeft de gemeenten extra middelen beschikbaar gesteld voor de uitvoeringskosten verbonden aan een collectieve ziektekostenpolis voor bijstandsgerechtigden. Voor de Drechtstedengemeenten betreft het een totaalbedrag van Deze middelen worden structureel bij de gemeenten gelaten en zijn dus niet in de begroting 28 verwerkt. Door de gemeenten is bij de vorming van de SDD een achtergestelde lening van in totaal 1,1 miljoen beschikbaar gesteld. Deze lening zal door de SDD vervroegd worden afgelost. In 28 wordt een organisatie- en innovatiereserve gevormd van 4., die voor 2. wordt gefinancierd vanuit het rente resultaat en voor 2. vanuit de eigen middelen. Verder zal nog in 27 worden gewerkt aan het ontwikkelen van een normeringssystematiek voor een betere aansluiting op een daling of stijging van klantaantallen. Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten Voor de verdeling van de lasten van het bureau is een aantal modellen uitgewerkt. Er is van uitgegaan dat de maatstaf voor leerlingaantallen wordt gehanteerd. In de begroting is een onttrekking aan de Bestemmingsreserve BLVS van 132. opgenomen ten gunste van de exploitatie. Ingenieursbureau Drechtsteden De begroting van het ingenieursbureau sluit met een positief saldo van 5.. Dit saldo wordt aan de gemeenten Dordrecht en Zwijndrecht uitgekeerd. Indien een hoger resultaat zal worden gerealiseerd, wordt 1. van het meerdere toegevoegd aan de exploitatiereserve van IBD. De exploitatiereserve maakt het mogelijk een stabiel prijsniveau van dienstverlening te hanteren, waarbij verliezen niet direct tot forse tariefstijgingen hoeven te leiden. Een eventueel exploitatietekort op basis van de jaarrekening wordt bij de gemeenten Dordrecht en Zwijndrecht achteraf in rekening gebracht. 1.5 Ontwikkeling Servicecentrum Drechtsteden De Drechtraad heeft op 21 maart besloten tot vorming van het Service Centrum Drechtsteden, als onderdeel van de GR Drechtsteden. Dit op basis van het opgestelde bestuursplan voor het SCD. Er wordt toegewerkt naar een operationeel SCD per 1 januari 28. In de voorliggende p rog ram ma begroting 28 is de SCD niet opgenomen, aangezien momenteel nog geen volwaardig financieel beeld kan worden gegeven. De financiële vertaling van het SCD zal nu in december 27 middels een begrotingswijziging worden ingebracht.

7 HOOFDSTUK 2 PROGRAMMA'S 2.1 Bestuuren manden maken Een aantal vraagstukken dat vandaag de dag in de steden spelen, zijn complex, divers en eindigen niet bij de gemeentelijke grens. Ook kansen en mogelijkheden overschrijden de gemeentegrenzen. In onze Gemeenschappelijke Regeling is dat het uitgangspunt voor het gekozen netwerkconstruct. Het is de overtuiging dat door samenwerking ontwikkelingskansen worden vergroot en bovenlokale problemen worden aangepakt. De samenwerking binnen de Drechtsteden omvat een breed spectrum: beleid, uitvoering en bedrijfsvoering. Dat is ook in deze programmabegroting terug te vinden. Kern van het netwerk Drechtsteden zijn de gemeenten met de gerelateerde (uitvoerings)organisaties zoals Bureau Drechtsteden, de Sociale Dienst Drechtsteden (SDD), het Ingenieursbureau Drechtsteden (IBD) en het Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (BLVS). Aanpalend is er een grote verscheidenheid aan samenwerkingsvormen tussen de gemeenten. In het oog springend is Zuid-Holland Zuid, maar ook zijn er de netwerken met de andere overheden. Daarnaast is er uiteraard het maatschappelijke netwerk (woningbouwcorporaties, Kamers van Koophandel, e.d.). De samenwerking is een dynamisch proces. Centraal staat het waarmaken van de ambities van het meerjarenprogramma. Daartoe is het nodig de Drechtsteden te positioneren als krachtige onderhandelingspartner/netwerkstad met 27. inwoners. Onze strategische oriëntatie naar andere overheden zal moeten worden versterkt. Duidelijk moet worden gemaakt dat de Drechtsteden een partner is die er toe doet en nodig is om de doelstellingen zoals op hogere schaalniveaus geformuleerd te bereiken (Randstad/Deltapoort). Ziedaar de focus voor 28. Drechtstedenbestuur en Drechtraad Het Drechtstedenbestuur en de Drechtraad zijn respectievelijk het dagelijks en algemeen bestuur van de Drechtsteden. Steeds moet worden gezocht naar vernieuwende manieren om draagvlak en daadkracht met elkaar te verbinden, ook in de relatie tussen de besturen onderling. De Drechtraad wordt ook in 28 ondersteund door de coördinerend griffier en de griffiers van de gemeenten. De ondersteuning van het Drechtstedenbestuur wordt verzorgd door de secretaris en Bureau Drechtsteden. Op 27 juni 27 spreekt de Drechtraad over een voorstel voor de vergadercyclus. Dit, tezamen met de verdere professionalisering en samenwerking tussen de griffiers, zorgt voor een hoger benodigd budget dan in 27. Netwerkdirectie Drechtsteden Vermelding verdienen ook de ontwikkelingen rondom de Netwerkdirectie Drechtsteden. De Netwerkdirectie is de oefenfase ontstegen en werkt door aan de operationalisering van netwerkmanagement. Onder regie van de Netwerkdirectie wordt toegewerkt naar een kenniscentrum Drechtsteden. Aanleidingen zijn de grotere regionale opgaven, de complexiteit van de vraagstukken en het met meer kracht naar andere overheden kunnen opereren. Communicatie Vanuit Bureau Drechtsteden worden de verschillende communicatie- en beleidsprocessen op elkaar afgestemd. Er wordt gezorgd voor de communicatie vanuit het Drechtstedenbestuur en de Drechtraad. De communicatie rondom de uitvoering van projecten die in Drechtsteden worden uitgevoerd, moet in eerste instantie binnen de gemeenten worden opgepakt aan de hand van enkele afspraken die binnen de Gemeenschappelijke Regeling zijn gemaakt over onder meer huisstijl. Dit geldt ook voor de uitvoeringsorganisaties. Wat zijn de kosten? Programma Bestuur bedragen x 1. lasten Raming 27 baten saldo lasten Raming 28 baten saldo Bestaande taken

8 Manden Maken In 24 is het proces Manden Maken gestart. Samen en met steun van de Provincie hebben wij onze schouders gezet onder 32 projecten. Het grootste deel van de projecten zal conform afspraak (ruim) voor eind 27 de uitvoeringsfase bereiken. Voor een beperkt aantal projecten zijn in de Drechtraad van 21 maart 27 aanvullende afspraken gemaakt. De resultaten tot op heden zijn zodanig dat de meeste gemeenten hebben aangegeven toe te willen werken naar een vervolg op Manden Maken. Met Manden Maken l hebben wij een mooi visitekaartje aan onze partners afgegeven: de waardering van de bijdrage van de regio aan beleidsrealisatie, respectievelijk de oplossing van maatschappelijke vraagstukken is toegenomen. Daar zal op moeten worden voortgebouwd. Het is onze overtuiging dat sterker dan voorheen ook samengewerkt moet worden met de departementen. Een stevige uitgangspositie van de Drechtsteden als belangrijke schakel binnen het totaal van de Randstad/Deltapoort is daarbij leidend. Uiteraard zal dit worden verbonden met de inhoud van het vastgestelde meerjarenprogramma Drechtsteden. Inmiddels wordt gewerkt aan de afgesproken evaluatie van Manden Maken 1. Sturingsvragen en verdere vergroting van de uitvoeringskracht zijn daarbij belangrijke noties. Dit laat onverlet dat in het kader van het regionale meerjarenprogramma voorbereidingen worden getroffen voor een meerjareninvesteringsprogramma (nog niet in financiële zin!). Met partners wordt toegewerkt naar financiële arrangementen waarin geldstromen aan elkaar worden gekoppeld; de te hanteren sturingsfilosofie is daarbij van groot belang. Hier ligt ook een relatie met het toewerken naar een vernieuwde ROM-D. De Drechtsteden staan aan de vooravond van een structurele verbetering van de uitvoeringskracht. Wat zijn de kosten? Programma Manden Maken Bedragen Raming 27 x 1. lasten baten saldo lasten Raming 28 baten saldo Bestaande taken

9 2.2 Economie, bereikbaarheid en toerisme Deelprogramma Toerisme Wat willen we bereiken? De hoofddoelstelling voor de regionale samenwerking op het gebied van economie is het realiseren van een duurzame economische groei in de Drechtsteden. 1. Vergroten werkgelegenheid De Drechtsteden willen voldoende werkgelegenheid bieden voor de inwoners en passend bij de samenstelling en opleidingsniveau van de bevolking. Om dit te bereiken moet de trend van afnemende werkgelegenheid in de traditionele sectoren worden beperkt of gestopt. Statisch behoud van deze traditionele sectoren is niet voldoende om de huidige trends om te buigen. De vernieuwing die al plaatsvindt, moet zich verder doorzetten en de Drechtsteden kunnen deze ontwikkeling faciliteren. 2. Versterken kansrijke sectoren De werkgelegenheid in sectoren waar groei verwacht kan worden, moet extra gestimuleerd moeten om de relatieve achterstand die de Drechtsteden hebben ten opzichte van andere regio's in te lopen. Dit betekent dat sectoren als zakelijke dienstverlening, toerisme, zorg en detailhandel een extra impuls krijgen. 3. Voldoende kwalitatieve bedrijventerreinen en kantoorlocaties Om bedrijven en dus werkgelegenheid op een duurzame manier aan de Drechtsteden te binden, is het belangrijk dat er voldoende locaties zijn waar bedrijven zich kunnen vestigen en ontwikkelen en dat deze locaties voldoen aan de kwaliteitseisen die daaraan door de markt worden gesteld. Voor de nieuwe terreinen geldt dat deze op de markt komen conform het (nog op te stellen) uitvoeringsprogramma bedrijventerreinenstrategie. 4. Vergroten koopkrachtbinding Een belangrijke graadmeter voor het succes van de detailhandel in de Drechtsteden is de mate waarin bestedingen door de inwoners van de Drechtsteden ook in de eigen regio plaatsvinden: de koopkrachtbinding. Meer bestedingen leiden tot een beter draaiende detailhandel en dus meer werkgelegenheid. Bovendien draagt het bij aan de versterking van de positie van de centra. 5. Versterken innovatief vermogen Het innovatieve vermogen van het regionale bedrijfsleven is een belangrijke stimulans voor de economische ontwikkeling, omdat nieuwe producten en nieuwe markten worden ontwikkeld. De Drechtsteden kunnen bijdragen aan verhoging van het innovatieve vermogen van het regionale bedrijfsleven door ontwikkelingen te ondersteunen en faciliteren. 6. Verbeteren ondernemingsklimaat Een goed ondernemingsklimaat is een belangrijke randvoorwaarde voor een goed functionerende economie. Belangrijke aspecten die hierbij een rol spelen zijn onder meer interne en externe bereikbaarheid, gemeentelijke dienstverlening en imago. Wat gaan we daarvoor doen? Project/activiteit Regionale economische visie Bedrijventerreinenstrategie Detailhandel en horeca Kantorenstrategie Omsc h rij vin g/res u Itaat In 27 wordt een nieuwe economische visie opgesteld. Uit deze visie zullen vervolgacties volgen, o. a. op het gebied van marketing. De bedrijventerreinenstrategie geeft aan hoe de Drechtsteden willen omgaan met bestaande en nieuwe terreinen. Ook in 28 zullen activiteiten uit het uitvoeringsprogramma uitgevoerd worden. De Structuurvisie detailhandel en horeca wordt in 27 geëvalueerd en zonodig aangepast. De vernieuwde visie krijgt een uitvoeringsprogramma, dat in 28 opgesteld wordt en van waaruit regionale acties volgen De kantorenstrategie wordt in 27 vastgesteld, inclusief een uitvoeringsprogramma. Verschillende activiteiten uit dit programma zullen in 28 uitgevoerd gaan worden, o. a. monitoring.

10 Project/activiteit Arbeidsmarktbeleid Manden Maken 1 Omschrijving/resultaat In 27 zal een verkennende discussie plaatsvinden om te bezien of het voor de Drechtsteden noodzakelijk is om arbeidsmarktbeleid te ontwikkelen, dan wel lopende initiatieven beter op elkaar af te stemmen. Afhankelijk van de uitkomsten van de discussie zullen in 28 mogelijk concrete activiteiten ontplooid worden. Zeehavens Oosteind Frankepad/Grotenoord Groote Lindt Haven Zuid Plaatje Maasterras Hoe gaan we dat meten? Via de monitor 'Staat van de stad en de regio'. Deelprogramma Toerisme Wat willen we bereiken? Ontwikkelen van een duurzaam toeristisch kwaliteitsproduct De Drechtsteden willen zich met het concept Hollands Glorie inzetten voor het ontwikkelen van een duurzaam toeristisch kwaliteitsproduct, waarmee de regio cultureel en toeristisch op de (inter)nationale kaart wordt gezet. Dit heeft voor de Drechtsteden een aantal positieve effecten, zoals: een daling van de uitstroom van bezoekers aan (culturele) voorzieningen; hogere bezoekersaantallen van binnen en buiten de regio aan toeristische trekpleisters, belangrijke evenementen en culturele voorzieningen in de regio; meer en betere voorzieningen in de regio (horeca, winkels, culturele, recreatieve en vrijetijdsvoorzieningen), en een intensiever gebruik van de voorzieningen; extra stimulansen voor het vervoer over water en andere toeristisch-recreatieve verbindingen; realisering van nieuwe product/markt-combinaties en arrangementen; een langere verblijfsduur van bezoekers aan de regio; meer en hogere bestedingen in de regio. Hiermee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan: het versterken van de locale en regionale economie en werkgelegenheid; een prettiger woon- en leefklimaat voor huidige en nieuwe inwoners; een gunstiger vestigingsklimaat voor ondernemingen; de marketing van de regio Drechtsteden. Onze concrete mijlpalen voorde periode tot 21 zijn: het aantal bezoekers stijgt met 1%; de omvang van de bestedingen neemt met 1% toe; de verblijfsduur van bezoekers aan de regio stijgt substantieel; tenminste 5 ondernemers verbinden zich met Hollands Glorie; 3% van de inwoners kent Hollands Glorie. Wat gaan we daarvoor doen? Uitwerking voorstellen Hollands Glorie Het totale concept 'Hollands Glorie', zoals verwoord in de toeristisch-recreatieve visie, is/wordt in 27 in een aantal voorstellen uitgewerkt. Deze voorstellen kennen de volgende drie strategische lijnen, die in samenhang met elkaar worden uitgezet.

11 Project/activiteit Omschrijving/resultaat Fasering Opzetten van een strategisch Een groot aantal private partijen moet het project omarmen en uitdragen. Een rol van de overheid als 27 samenwerkingsverband initiatiefnemer/aanjager en samenwerking tussen overheid en private partijen is hierbij onontbeerlijk. Productontwikkeling Deze strategische lijn omvat twee ontwikkelingsrichtingen: 27 - fysieke productontwikkeling, zoals het realiseren van routes, steigers en knooppunten, het opwaarderen van bestaande attracties en het toevoegen van nieuwe attracties; - marketing-productontwikkeling, zoals het samenstellen van arrangementen. Promotie en marketing Uitgangspunt is dat Hollands Glorie de koepel wordt waaronder het totale aanbod van regionale attracties en bezienswaardigheden in de markt wordt gezet: herkenbaar, aantrekkelijk en gevarieerd, met hetzelfde beeldmerk en gelijkwaardige j<waliteit. 27 Uitvoering voorstellen Hollands Glorie Met de uitvoering van de uitgewerkte voorstellen wordt in 27 begonnen. Zij zijn te beschouwen als de eerste aanzet tot een meerjarig uitvoeringsprogramma dat jaarlijks wordt geactualiseerd. Voor de jaren 27/28 gaat het om de volgende projecten/activiteiten. Project/activiteit Omschrijving/resultaat Fasering Uitvoeren van een aantal concrete initiatieven In samenwerking tussen overheid en ondernemers wordt een aantal kansrijke initiatieven gerealiseerd die op korte termijn kunnen bijdragen aan het in de wereld zetten van het Hollands Glorie-concept Uitvoeren korte termijnvoorstellen m.b.t. promotie Ontwikkelen, verspreiden en toepassen van een label Opzetten vrijetijdsmonitor Opzetten projectorganisatie Uitwerken voorstel _tenderrr_egelin_g_ Ondernemen van de volgende acties: - ontwikkelen promotie- en pr-materiaal; - deelname Hollands Glorie aan beurzen; - opzetten foto-databank; - merkregistratie; - gerichte promotie-acties in tijdschriften; -gerichte promotie bij evenementen. Het te ontwikkelen label wordt gekoppeld aan de iconen en het daarmee verbonden toeristische aanbod. Hiervoor wordt een logo ontworpen en moet toetsing plaatsvinden bij de ondernemers en aan de activiteiten waaraan het label wordt gekoppeld. Ook wordt het label verspreid onder ondernemers en toegepast in promotiemateriaal. Het opzetten en uitvoeren van een O-meting, gevolgd door een regelmatige monitoring waarbij de resultaten van de uitvoering van het Hollands Glorie programma m.b.v. een aantal indicatoren worden gemeten. Er wordt een samenwerkingsverband opgezet dat verantwoordelijk is voor het realiseren van het concept Hollands Glorie. Het betreft zowel het programmeren van de activiteiten als het coördineren van de uitvoering daarvan. Uitwerken en vaststellen van een financiële stimuleringsregeling ter ondersteuning van kleinschalige initiatieven binnen Hollands Glorie

12 Projecten Manden Maken Een aantal grootschalige investeringsprojecten dat bijdraagt aan de realisering van Hollands Glorie is ondergebracht in het programma Manden Maken. Na 27 zullen zich naar verwachting een aantal nieuwe grote toeristische projecten (gekenmerkt door grote ruimtelijke ingrepen en hoge investeringen) aandienen. Voorbeelden daarvan zijn de Holland Experience en het Royal House of Holland. Project/activiteit Projecten Manden Maken Omschrijving/resultaat - Intree Dordrecht (Dordrecht) - Haven-Zuid (Alblasserdam) - Energiehuis (Dordrecht) - Hofkwartier (Dordrecht) Fasering 27 met uitloop Hoe gaan we dat meten? Via de monitor 'Staat van de stad en de regio' en de vrijetijdsmonitor. Deelprogramma Bereikbaarheid Wat willen we bereiken? ^Positie bepalen op de dossiers A16-A1J5-N3; Door ruimtelijk economische ontwikkelingen binnen de Drechtsteden en daarbuiten slibben de A15, de A16 en de N3 steeds meer dicht en nemen de files toe. Bij de aansluiting van de N3 met de A16 klaagt het bedrijfsleven al jaren over opstoppingen. De Drechtsteden gaan de doorstroming verbeteren door een inventarisatie te maken van alle knelpunten. Dit moet per probleempunt tot oplossingsrichtingen leiden. Dit moet bijvoorbeeld een betere doorstroming op de A15 opleveren en een betere aansluiting van de N3 op de A16. Andere partijen, zoals bijvoorbeeld Rijk, Provincie en waterschap, worden bij dit proces betrokken. - Bereikbaarheid regio over de weg verbeteren: Het streven is er op gericht om de score bereikbaarheid van de gemeenten door potentiële werknemers en klanten verder te verbeteren. Het gaat hier om de bereikbaarheid per auto buiten de spits, in de spits en per openbaar vervoer - De kwaliteit en aantrekkelijkheid van het openbaar vervoer te verbeteren: door de integratie van de concessie voor het DAV gebied (inclusief het treinvervoer tussen Dordrecht en Geldermalsen) en de realisatie van het Hoogwaardig Openbaar Vervoer in de Drechtsteden en de realisatie van Stedenbaan zijn de voorwaarden aanwezig voor verhoging van het (subjectieve) rapportcijfer voor openbaar vervoer (in Dordt in 26 beoordeeld met 6,6) - De fiets beter te positioneren als het vervoermiddel voor de kortere afstand: De fiets geldt als 'het cement binnen de regio'. Het streven is erop gericht het f iets paden netwerk verder te completeren. - Parkeerbeleid en vervoermanagement als instrument in te zetten: Dit moet concrete uitvoerbare projecten opleveren uit het op te stellen regionale parkeerbeleidsplan ^Vervoer van goederen zonder risico's: Ten gevolge van het transport van gevaarlijke stoffen over de weg, het spoor en het water is er in de regio sprake van risico's op het gebied van externe veiligheid. Het hoofddoel van externe veiligheidsbeleid is het op een acceptabel niveau hebben en houden van de veiligheid van (groepen) personen, die niets met de activiteit van doen hebben, in de omgeving van de risico-opleverende activiteit. ^Handhaven leefbaarheid: Er bestaat een flink spanningsveld tussen leefbaarheid en bereikbaarheid. Leefbaarheid heeft voor een belangrijk deel te maken met het wel of niet voorkomen van verkeersoverlast. Deze overlast bestaat vooral uit milieuoverlast (luchtkwaliteit en geluidhinder). Daarnaast is ook verkeersveiligheid een aspect van leefbaarheid. Bij milieuoverlast dient bedacht te worden, dat de wettelijke milieunormen de komende jaren steeds zwaarder worden. Dat betekent dat op dat aspect de leefbaarheid zeer waarschijnlijk wel verbeterd zal (moeten) worden. Om een aantrekkelijk woon- en verblijfsklimaat te houden, dient ingezet te worden op het minimaal handhaven van de leefbaarheid. De genoemde leefbaarheidsaspecten kunnen afzonderlijk gemonitord worden. Wat gaan we daarvoor doen? - Positïon Paper (Verwerven positie in het kader van de netwerkanalyse) - Stedenbaan - Concessie OV - Fast Ferry Waterbus - H O V-D - Regionaal parkeerbeleid 11

13 - Toegankelijkheid OV-haltes - Vervoermanagement - Verkeersveiligheid - Brede Doel Uitkering Hoe gaan we dat meten? Via de monitor 'Staat van de stad en de regio'. Wat zijn de kosten? Programma economie, bereikbaarheid en toerisme bedragen Raming 27 x 1. Bestaande taken lasten 1.8 baten 62 saldo 388 lasten 1.52 Raming 28 baten saldo Uitsplitsing programma Economie 131 Toerisme 238 Bereikbaarheid

14 2.3 Fysiek Deelprogramma Wonen en Stedelijke Vernieuwing Wat willen we bereiken? - Woonvisie Drechtsteden: De beleids- en uitvoeringscyclus voor wonen/stedelijke vernieuwing is in verregaande mate geregionaliseerd. Uitgangspunt is de woonvisie "Spetterend wonen in de Drechtsteden" uit 24. Hierin zijn de ambities en beleidsdoelen voor de periode tot 21 vastgelegd. De belangrijkste doelstellingen zijn: meer zeggenschap en keuzevrijheid voor de woonconsument; kwalitatief betere woningen en een kwalitatief betere woonomgeving. De belangrijkste bijzondere thema's zijn: zelfstandig wonen in combinatie met voorzieningen voor ouderen en zorgbehoevenden, en de huisvesting van maatschappelijk kwetsbare groepen. - Programma's: Aan de woonvisie is een aantal programma's verbonden, die gericht zijn op het behouden, versterken, transformeren en ontwikkelen van woongebieden en woonmilieus. Het belangrijkste programma is het woningbouwprogramma, dat jaarlijks wordt geactualiseerd. Specifiek voor de activiteiten op het gebied van de stedelijke vernieuwing is het ISV-programma vastgesteld. Op grond van dit programma worden ISV-middelen beschikbaar gesteld voor de herstructurering van een aantal woongebieden. - Afspraken: Daarnaast zijn er twee af s p rakenkaders van belang. In de eerste plaats zijn dit de woningbouwafspraken met het Rijk en de provincie Zuid-Holland, waarin als taakstelling is opgenomen de bouw van 9. woningen in deze periode. Tevens zijn hierin afspraken gemaakt over de met het oog hierop aan de regio toe te kennen BLS-middelen. Ten tweede gaat het om de Prestatie-Afspraken-Lange-Termijn (PALT) met de woningcorporaties in de Drechtsteden, inzake de transformatie van de sociale woningvoorraad tot 21. Wat gaan we daarvoor doen? Vaste producten en diensten - Task Force Woningbouw Drechtsteden - Woningbouwafspraken Woningbouwprogramma tot 21 - ISV2 programma Woningbouwsubsidies BLS - Jaarplan Wonen en Stedelijke Vernieuwing - Woonruimteverdeling - Voorrangscommissie - Klachtencommissie - Kwaliteitsbeleid -PALT {1+1 =3) en PAKT - Platform Drechtsteden bouwt - Woonmonitor - Wonen, welzijn en zorg voor ouderen - Uitvoering BWS Projecten - Update Woonvisie - Woningbouwafspraken ISV3-programma P.M. Investeringsprojecten Manden Maken - Onderdijkse Rijweg, Zwijndrecht - (Noordoevers, H.l. Ambacht en Zwijndrecht) Ontwikkelingsprojecten Manden Maken - Herontwikkeling Klein Koninkrijk (voorheen HKS Heuvelman), Binnenmaas Hoe gaan we dat meten? Via de (jaarlijkse) woonmonitor. 13

15 Deelprogramma Groen, water en milieu Wat willen we bereiken? Proactieve aanpak milieubeleid Voor veel projecten en activiteiten in het kader van groen, water en milieu geldt, dat het realiseren hiervan mede afhankelijk is van andere beleidssectoren. Zo zijn er sterke relaties met de ruimtelijke ontwikkeling, de economische ontwikkeling, wonen en verkeer en vervoer. Een goed voorbeeld hiervan is het feit dat de problemen met de luchtkwaliteit in de Drechtsteden nauw samenhangen met de infrastructuur. Maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit zijn daarom veelal maatregelen op het vlak van verkeer en vervoer. De externe veiligheid heeft eveneens een duidelijke relatie met verkeer en vervoer, maar ook met de economische ontwikkeling. Vanwege deze verwevenheid van milieu met andere sectoren is het noodzakelijk deze belangen in een zo vroeg mogelijk stadium mee te wegen bij de beleids- en projectontwikkeling. Om de aantrekkelijkheid van de Drechtsteden te behouden en te versterken zal de realisering van dit zgn. milieu-inclusieve beleid een belangrijke beleidsprioriteit zijn. Versterken groenblajjwe kwaliteiten De Drechtsteden willen een samenhangend stelsel van groenblauwe gebieden in en rond het stedelijk gebied realiseren. Hiermee wordt een plezierige en gezonde leefomgeving voor inwoners en bezoekers gecreëerd. Meer specifiek gaat het dan om het volgende speerpunten: Behoud en ontwikkeling van groenblauwe gebieden met een ecologische/recreatieve functie; Het realiseren van een samenhangend netwerk tussen deze gebieden, bestaande uit ecologische zones en recreatieve verbindingen over water en land; Aanleg van meer recreatieve knooppunten en voorzieningen binnen deze gebieden; Een betere ontsluiting van deze gebieden voor de stedelijke recreant. Met de herziening van het uitvoeringsprogramma Groene Contramal ontstaat een goed beeld van de gewenste ontwikkelingrichting en de projecten die daarvoor nodig zijn. Hiermee wordt een stevige impuls gegeven aan de groenontwikkeling in de Drechtsteden. Water op de regionale kaart zetten De Drechtsteden willen werk maken van een meer centrale rol van het water bij de stedelijke gebiedsontwikkeüng. Dit vraagt om gezamenlijke visie-ontwikkeling over de regionale beleidsinzet voor water. Belangrijkste doelstelling is om de wateropgave op een goede manier te verbinden met de ruimtelijke plannen en projecten van de regio, zodat een win-win-situatie ontstaat. Die wateropgave bestaat uit verschillende componenten. Voor de Drechtsteden zijn vooral van belang het waterbeheer en de waterveiligheid (het omgaan met de risico's als gevolg van wateroverlast e.d.). Vertrekpunt hierbij zijn de in Europees en landelijk verband vastgestelde regels voor water, zoals de Beleidslijn Grote Rivieren en de Kaderrichtlijn Water. Ook diverse andere partijen, waaronder met name de waterbeheerders, dragen hierin verantwoordelijkheid. Dit vereist een goede afstemming en samenwerking met deze partijen, gebaseerd op een heldere taakverdeling. Verbeteren van de leef omgeving s kwaliteit De Drechtsteden zetten in op het verbeteren van de milieukwaliteit inclusief een duurzame ruimtelijkeconomische ontwikkeling van de regio. Voor het regionale milieubeleid betekent dit dat in de eerste plaats wordt ingezet op het oplossen van de bestaande milieuproblemen, door: Verbetering van de luchtkwaliteit (minder stikstofdioxide en fijnstof); Vermindering van de geluidsoverlast door verkeer en bedrijfsmatige activiteiten; Vermindering van de risico's bij het bij het vervoer van gevaarlijke stoffen; Vermindering van de risico's bij het verwerken van gevaarlijke stoffen; Terugdringing van het aantal locaties met bodemverontreiniging. Een tweede component in het regionaal milieubeleid is gericht op het pro-actief bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van de Drechtsteden. Hiermee wordt het ontstaan van nieuwe problemen voorkomen. Dit beleid zal de komende tijd verder gestalte krijgen in de vorm van activiteiten op het gebied van onder meer het duurzaam bouwen, een duurzame inrichting/beheer van bedrijfsterreinen, duurzaam ondernemen en de ontwikkeling van duurzame vormen van energie. Om de inwoners van de regio, en met name de schoolkinderen, te stimuleren tot milieubewust gedrag blijft de regio de natuur- en milieu-educatie als instrument inzetten en ondersteunen. M.b. v. de monitor milieu- en leefomgevingskwaliteit zullen de resultaten van het milieubeleid worden gemeten. De conclusies worden doorvertaald in de jaarlijkse beleidscyclus. 14

16 Wat gaan we daarvoor doen? Proactieve mllieuaanpak Project/activiteit Integratie milieu en ruimtelijk-economische ontwikkeling Omschrijving/resultaat Gestreefd wordt naar een vroegtijdige afstemming tussen het miüeuprogramma en het ruimtelijk programma dat in vervolg op het ruimtelijk kader Drechtsteden wordt opgesteld. Hiermee wordt een goede inbedding van de milieucomponent in het ruimtelijk programma gerealiseerd. Ook wordt hierdoor duidelijk welke milieu-maatregelen noodzakelijk zijn om het ruimtelijk programma uit te voeren. Regionale afstemming milieubeleid en andere beleidssectoren Op programma- en projectniveau (luchtkwaliteit, zonebeheer bedrijfsterreinen, externe veiligheid, duurzaamheid e.d.) zal regelmatig overleg plaatsvinden met de andere betrokken beleidssectoren. Met deze afstemming en samenwerking worden de condities geschapen voor een optimale milieu-inbreng. Toepassen/uitbouwen instrumenten m.b.t. gebiedsgericht milieubeleid Bij de voorbereiding en uitvoering van projecten kunnen de gemeenten het instrumentarium in het rapport Milieu-impuls (w.o. de milieukansenkaart) benutten om milieu-aspecten zoveel mogelijk mee te wegen. Nagegaan zal worden hoe dit instrumentarium verder uitgebouwd kan worden. Versterken groenblauwe kwaliteiten Project/activiteit Uitvoeren geactualiseerd groenprogramma Omschrijving/resultaat In 28 wordt een aanvang gemaakt met de uitvoering van het geactualiseerde groenprogramma voorde Drechtsteden. In het programma zijn de projecten opgenomen die inhoud moeten geven aan het regionale groenbeleid. Op basis van het programma worden locale en regionale projecten geïnitieerd, ontwikkeld en onderling afgestemd. Ook is het een instrument om subsidies te verwerven. Inzet m.b.t. groen/blauwe structuren op het bovenregionale schaalniveau Op diverse bovenregionale schaalniveaus, w.o. met name het provinciaal niveau, de Zuidvleugel en de Rijn-Schelde Delta, worden groenvisies en programma's voorbereid en in uitvoering genomen. De Drechtsteden zullen hierin bestuurlijk en ambtelijk actief participeren. Vaststellen beleidsinzet en programma m.b.t. recreatie De recreatiemogelijkheden in de Drechtsteden zijn, in samenhang met de zorg voor een kwaliteitsimpuls voor groen en de ontwikkeling van het toerisme, van groot belang voor het woon- en leefklimaat in de regio. In 28 zal aan deze derde pijler nader inhoud worden gegeven. Projecten Manden Maken Zone 7 (H.-l.-Ambacht/Papendrecht) (uitgevoerd) Dordwijkzone (Dordrecht) (in uitvoering) Matenazone (Papendrecht) (in uitvoering) Verbinding zones 69 en 7 (H.-l.-Ambacht/Alblasserdam) (uitgevoerd) 15

17 Project/activiteit Locale projecten van grote betekenis Omschrijving/resultaat Strategisch groenproject Eiland van Dordrecht (Dordrecht) Water op de regionale kaart zetten Project/activiteit Uitvoeren actieprogramma m.b.t. water Omschrijving/resultaat In 27 zullen de regionale beleidsinzet en activiteiten m.b.t. water, in samenwerking met de waterpartners, worden vastgesteld. Doel hiervan is om de specifieke watergerelateerde opgaven in samenhang met de ruimtelijke ontwikkeling van de regio op te pakken. In 28 zullen de actiepunten die hieruit zijn voortgekomen, worden uitgevoerd. Verbeteren van de leefomgevingskwaliteit Project/activiteit Uitbouwen en uitvoeren programma milieu en ruimte Omschrijving/resultaat Met het programma milieu en ruimte wordt beoogd: te komen tot een bundeling van locale en regionale activiteiten, die bijdragen aan het verminderen van de milieuproblemen in de regio. Het gaat hierbij vooral om geluidhinder, luchtkwaliteit en externe veiligheid. Te fungeren als inbreng van de milieusector bij het voorbereiden en uitvoeren van het regionaal ruimtelijk programma voor de Drechtsteden. Het programma is dynamisch van opzet, waardoor nieuwe activiteiten toegevoegd kunnen worden. Het is tevens het kader waarbinnen een aantal activiteiten van de Milieudienst ZHZ, die gericht zijn op de Drechtsteden, worden ondergebracht. Uitvoeren programma luchtkwaliteit Het programma luchtkwaliteit is in 26 vastgesteld. Met de uitvoering hiervan willen de Drechtsteden de komende jaren de luchtkwaliteit in de regio structureel verbeteren, in het programma zijn de plannen van aanpak van de afzonderlijke gemeenten geïntegreerd. Het bereiken van grenswaarden voor stikstofdioxide en fijnstof staat centraal. Daarnaast biedt het programma de mogelijkheid om maatschappelijk gewenste nieuwe projecten en activiteiten doorgang te laten vinden, als hier maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit tegenover staan. De luchtkwaliteittoets verschuift hiermee van het project- naar het programmaniveau. In het programma zijn drie typen maatregelen opgenomen: regionale maatregelen, locale maatregelen van regionaal belang en locale maatregelen. De maatregelen richten zich op: het minimaliseren van bedrijfsemissies; het optimaliseren van de verkeersssituatie; het treffen van bronmaatregelen zoals het versterken van de positie van de fiets en het optimaliseren van het OV; communicatie-activiteiten. Het Rijk draagt financieel bij aan de uitvoering van het programma. 16

18 Project/activiteit Uitvoeren plan van aanpak zonebeheer Omschrijving/resultaat Het plan van aanpak zonebeheer Drechtsteden bevat een pakket maatregelen, gericht op het oplossen van de geluidsproblematiek op de gezoneerde bedrijfsterreinen in de Drechtsteden. Het resultaat van deze maatregelen moet zijn dat de geluidsoverschrijdingen zijn weggewerkt en dat het zonebeheer op orde is en blijft. In het plan zijn de inspanningen van de afzonderlijke gemeenten gebundeld. Het maatregelenpakket valt uiteen in maatregelen voor de vier grote terreinen {Aan de Noord, Groote Lindt/Dordrecht-West, de Staart en Oosteind) en maatregelen voor de overige acht gezoneerde terreinen. Voor deze andere terreinen wordt begonnen met een inventarisatie/ actualisatie van de stand van zaken. Het plan van aanpak heeft een looptijd tot medio 28. Financiering vindt plaats door de gemeenten, de provincie Zuid-Holland en de Milieudienst ZHZ. Inzet m.b.t. het vervoer van gevaarlijke stoffen Het beleid rondom het vervoer van gevaarlijke stoffen over weg, water en spoor door de Drechtsteden (externe veiligheid) is volop in beweging. Ook andere projecten beïnvloeden de discussie over dit onderwerp. De Drechtsteden zullen hun inspanningen zowel ambtelijk als bestuurlijk bundelen om via alle trajecten, die er rond dit onderwerp lopen, maximaal in te zetten op het verminderen van de veiligheidsrisico's. Belangrijk neveneffect hiervan is, dat daarmee meer planologische ontwikkelingsruimte wordt verkregen. Dit zal gebeuren op basis van de in 27 overeengekomen strategie m.b.t: de resp. vervoersmodaliteiten (weg, water, spoor); het basisnet voor het vervoer van gevaarlijke stoffen; aan externe veiligheid gerelateerde regionale projecten. Uitvoeren programma bodemsanering Het uitvoeringsprogramma bodemsanering vormt het kader voor de uitvoering van de bodemsaneringen in de periode Dit betreft zowel de bodemsaneringen in het stedelijk als het landelijk gebied van de Drechtsteden. Het programma is van toepassing op de gemeenten Alblasserdam, H.-l.-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht. Dit zijn de provinciale programma-gemeenten in het kader van de Wet stedelijke vernieuwing. Dordrecht stelt als zgn. rechtstreekse gemeente een eigen bodemsa n en n gs programma op. Het programma is een onderdeel van het convenant ISV2 Drechtsteden voor Financiering vindt plaats uit de ISV/VINAC-budgetten voor bodemsanering en het zgn. bestuurlijk gebonden budget. Uitvoeren project benutting industriële restwarmte Drechtsteden Eind 27 zullen de resultaten bekend worden van de uit te voeren marktverkenning naar het benutten van de restwarmte van bedrijven voor de verwarming van woningen, kantoren en andere voorzieningen. Afhankelijk hiervan zullen er in 28 vervolgstappen worden gezet om dit project tot uitvoering te brengen. Hierdoor kan het gebruik van fossiele brandstoffen afnemen, en vindt er minder uitstoot plaats van CO2 en NOx. Deze reductie draagt bij aan de verbetering van de regionale luchtkwaliteit en geeft tevens invulling aan het klimaatbeleid. Bovendien ontstaan er meer mogelijkheden om, in het kader van de saneringsregeling, ruimtelijke projecten te realiseren. Activiteiten op het gebied van een duurzame ontwikkeling van de Drechtsteden Diverse activiteiten zullen worden ontwikkeld m.b.t. een duurzame ontwikkeling van de Drechtsteden. Voor een deel gaat het hierbij om sectorale activiteiten, bijv. duurzaam bouwen, de duurzame inrichting van bedrijfsterreinen, en duurzaam ondernemen. Voor een ander deel gaat het om activiteiten die deel uitmaken van programma's op het gebied van 17

19 Project/activiteit Omschrijving/resultaat de introductie van vormen van duurzame energie, klimaatbeleid e.d.. Hierbij wordt samengewerkt met de Milieudienst ZHZ.. Uitvoeren programma voor natuur- en milieueducatie In opdracht van de Drechtsteden voert het NME-centrum Weizigt in Dordrecht activiteiten uit op het gebied van de natuur- en milieu-educatie. Doel hiervan is het bevorderen van milieubewust gedrag. Jaarlijks wordt hiervoor een programma vastgesteld. Daarbij wordt naar aansluiting gezocht bij landelijke, regionale en locale thema's. De meeste activiteiten zijn gericht op de leerlingen van het basis- en voortgezet onderwijs. In de loop van 27 wordt een nieuw meerjarenplan voorbereid voor de periode vanaf 28. Monitor milieu- en leefomgevingskwaliteit Jaarlijks brengen de Drechtsteden een monitor milieu- en leefomgevingskwaliteit uit. Hiermee worden de resultaten van de locale en regionale inspanningen op het gebied van het groen en het milieu inzichtelijk gemaakt. In 27 wordt een nieuwe opzet van deze monitor ingevoerd. Aanvullend op de regionale monitor kunnen de gemeenten kiezen voor locaal maatwerk dat aansluit op het locale milieubeleid. Voor deze locale monitor wordt in 27 een basismodel uitgewerkt. Hoe gaan we dat meten? Via de jaarlijkse monitor- milieu- en leefomgevingskwaliteit Drechtsteden. Deze monitor zal, in samenhang met het uit te brengen milieujaarverslag, meer dan voorheen worden gebruikt als sturingsinstrument voor de jaarlijkse beleidscyclus voor groen, water en milieu. Deelprogramma Ruimtelijke Ontwikkeling Wat willen we bereiken? De Drechtsteden hebben hun visie op de gewenste ruimtelijke ontwikkeling van de regio recent herijkt. Centrale opgave voor het herijkte ruimtelijk kader is het geven van een hoogwaardige ruimtelijke vertaling van het streefbeeld 'samen stad aan het water'. Dit moet tot uitdrukking komen in een regio met een uitgebalanceerd pakket aan woonmilieus, typen bedrijventerrein en voorzieningen, toeristische kwaliteiten en regionale verbindingen. Daarnaast is het van groot belang om de regio op bovenregionaal niveau "op de kaart te zetten". Dit vraagt een continue inzet in diverse gremia op bovenregionaal en (inter)nationaal niveau. Wat gaan we daarvoor doen? Uitvoering van de Visie Ruimte geven d.m.v. het ontwikkelen van een Realisatiestrategie. Deze realisatiestrategie bevat vier centrale elementen: 1. Koersbepaling; focus aanbrengen in ambitie en doelen 2. Samenwerking; gezamenlijk gedragen geprioriteerde en selectieve uitvoering 3. Realisatie; formulering concreet instrumentarium om ambities en doelen te realiseren 4. Afspraken; heldere en eenduidige verdeling van verantwoordelijkheden De bovenvermelde acties starten in 27, maar lopen waarschijnlijk door tot in 28. Voor 28 staan verder op de rol: Uitvoering van de prioriteiten in de vorm van programma 's en projecten via de verschillende beleidsvelden; met sturing vanuit Ruimte. Het komen tot uitvoeringsarrangementen in de vorm van: o Afspraken binnen de Drechtsteden, d.w.z. tussen de Drechtstedengemeenten o Idem tussen de Drechtsteden en andere regio's o Idem tussen de Drechtsteden en hogere overheden (provincie, Rijk) o Idem tussen de Drechtsteden en de Drechtstedengemeenten Het verder ontwikkelen van sturingsinstrumenten In 28 ligt het accent op de uitwerking hiervan. In op monitoring en zonodig bijsturing van de uitvoering dan wel bijstelling van het beleid. 18

20 Teneinde de Drechtsteden ook bovenregionaal op de kaart te zetten zijn de volgende activiteiten noodzakelijk: Bepaling van een strategie richting hogere overheden Behartigen van de belangen van de Drechtsteden in een aantal bovenregionale gremia zoals de Zuidvleugel, de Rijn-Schelde Delta en de Merwedezone, waardoor de positie van de Drechtsteden op bovenregionaal en nationaal niveau versterkt wordt (continue activiteit). Vergroten van de naamsbekendheid van de regio door het naar de Drechtsteden halen en accommoderen van tot de verbeelding sprekende bijeenkomsten, zoals eerderde Internationale Masterclass "Building outside the Dikes" en het Europan Congres. Hoe gaan we dat meten? In de opzet van de Realisatiestrategie is tevens voorzien in het ontwikkelen van sturingsinstrumenten, waaronder monitoring, meerjarenprogramma's, afspraken met andere overheden en een vervolgtraject Manden maken. Wat zijn de kosten? Programma Fysiek bedragen x 1. lasten Raming 27 baten saldo lasten Raming 28 baten saldo Bestaande taken Uitsplitsing programma Wonen en stedelijke vernieuwing Voorrangscommissie Klachtencommissie Groen, wateren milieu Ruimtelijke ontwikkeling