DE BEVOLKING VAN RUPELMONDE VAN DE MIDDELEEUWEN TOT 1585
|
|
- Regina Marleen van de Brink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 DE BEVOLKING VAN RUPELMONDE VAN DE MIDDELEEUWEN TOT 1585 Dat Rupelmonde in de Middeleeuwen uitgroeide tot een voorname stad, was te danken aan zijn geografische ligging die ook strategisch belangrijk was. Gelegen aan de Schelde tegenover de monding van de Rupel - waaraan de plaats haar naam ontleende - kon vandaar uit het scheepsverkeer worden beheerst dat uit drie richtingen kwam. Dat begrepen de graven van Vlaanderen best en ze deden er een burcht bouwen. Die burcht wordt voor 't eerst vermeld in 1194 als "parvum castrum comitis, scilicet Rupelmonde - de kleine burcht van de graaf, namelijk Rupelmonde". Hoelang bestond de burcht toen al? Er bleven enkele oorkonden bewaard die door de graaf van Vlaanderen al in 1150 te Rupelmonde werden uitgevaardigd. Mogelijk werd de allereerste burcht gebouwd kort na 884. Vanaf ongeveer dat jaar deed Boudewijn II, graaf van Vlaanderen, burchten bouwen in de belangrijke centra van het land, aan de kust en langs de loop van de Schelde, om zijn graafschap te verdedigen vooral tegen de plundertochten van de Noormannen. In de omgeving van de burcht kwamen vissers en later ook kooplieden zich vestigen. In tijden van gevaar konden ze binnen de burcht bescherming vinden. Hun aantal groeide met de tijd en tegen het einde van de lle eeuw of iets later waren ze talrijk genoeg om van de graaf van Vlaanderen een keure te krijgen waardoor hun gemeenschap werd erkend als stad met eigen vrijheden rechten. Het staat evenwel niet vast welke graaf die keure verleende. Het moet alleszins ofwel Robrecht de Fries zijn geweest die regeerde van 1071 tot 1093, ofwel Filips van den Elzas die regeerde van 1168 tot I. Rupelmonde werd dan omwald. Vier poorten verleenden toegang tot de stad : Water- of Veerpoort, de Gentse of Wase poort, de Antwerpse poort en de koepoort. Het werd een bloeiende stad vol handel en bedrijvigheid. Al heel vroeg kwam er een wekelijkse markt en ook heel vroeg werden twee jaarmarkten gehouden één op Onze-Lieve- Vrouw-Hemelvaartdag en één op het feest van Sint-Denijs, 9 oktober Op de wekelijkse markt die aanvankelijk op donderdag werd gehouden, moest al de vis te koop gesteld worden die op de Schelde gevangen werd van Rupelmonde tot aan Saaftingen, Eikenvliet en de Drij Goten. Alle inwoners van Waas waren verplicht hun waren eerst op de markt van Rupelmonde aan te bieden vooraleer ze ermee naar een andere markt mochten trekken. Vanaf 1455 golden die verplichtingen nog alleen voor hen die rond de stad binnen een straal van 2 mijlen woonden. Maar Rupelmonde kreeg dan de stapel van granen en bieren. Dat betekent dat de bieren, granen en andere levensmiddelen die in de haven aankwamen in een stapelplaats moesten ondergebracht worden waar ze publiek te koop werden gesteld. HK De bevolking van Rupelmonde van de Middeleeuwen tot
2 Benevens de handel, scheepvaart en visserij ontstonden binnen de stad allerlei bedrijven zoals scheepswerven, brouwerijen, leerlooierijen, wolweverijen, volderijen en touwslagerijen. Bovendien werd Rupelmonde nog een belangrijk administratiecentrum. Na het verdrag van Melun in 1226 deed gravin Margareta van Vlaanderen de burcht ten dele herbouwen en vergroten. Meer dan één graaf van Vlaanderen hield er tijdelijk verblijf. De burcht werd ook gebruikt als staatsgevangenis, vooral voor grote heren. Minstens van de 14e eeuw tot in de tweede helft van de 16e eeuw werden er de grafelijke archieven bewaard. Dezelfde gravin Margareta richtte in 1271 een tolkantoor op dat aan de oever van de Schelde stond. Alle schepen die met koopwaren voorbij voeren moesten een vastgesteld tarief betalen. De Rupelmondenaars waren daarvan vrijgesteld. De tol werd geind door de man die het kantoor pachtte of door zijn bediende. Dan was er nog de Spijker of de Graanschuur van de graaf van Vlaanderen! Oorspronkelijk moesten de boeren daar de ruwe haver inleveren die ze de graaf jaarlijks verschuldigd waren. Later betaalden ze de waarde van de verschuldigde haver in speciën. Zo werd de Spijker een kantoor waar de ontvanger tweemaal in het jaar zitting hield : op maandag-, dinsdag- en woensdagvoormiddag na Sint-Jansfeest en op dezelfde voormiddagen na Sint-Denijsfeest. Niet alleen de boeren van Rupelmonde moesten daar gaan betalen maar ook die van Bazel, Tielrode, Elversele, Waasmunster, Haasdonk, Melsele, Vrasene en Sint-Gillis. Al die grafelijke instellingen brachten tal van ambtenaren en nog meer bezoekers naar Rupelmonde. De neringdoeners ter plaatse, vooral de brouwers en herbergiers, vaarden daar wel mee. En op de dagen van de twee jaarmarkten was de stad vol vreemde gasten die nog groter verteer maakten. Zo bereikte de stad al spoedig een hoge bloei. De kroniekschrijver Justo Billet heeft beweerd dat de stad in de Middeleeuwen tot 900 huizen telde (aangehaald bij F. De Potter : Rupelmonde, blz. 7). Als we een gemiddelde van 5 personen per huis rekenen, betekende dat een bevolking van inwoners. Als dat getal ooit werd bereikt moet het omstreeks 1300 zijn geweest. Over het aantal huizen dat de stad omstreeks 1350 en later telde zijn we immers ingelicht door enkele documenten. Het aantal huizen dat die documenten aangeven, ligt ver beneden: de 900. Aanstonds meer daarover. II. Het kasteel waaraan de stad haar ontstaan, bloei en welvaart dankte, was ook oorzaak van de vele rampen die haar troffen. Wie in oorlog was met de graaf van Vlaanderen kwam met zijn legerbende naar Rupelmonde om het kasteel in te nemen. Lukte hem dat niet dan nam hij wraak op de inwoners van de stad. Zo werd in 1305 de hele stad platgebrand door de krijgsbenden van Willem, de graaf van Holland. Negen jaar later, in 1314, werd ze opnieuw verwoest door troepen van de Franse HK De bevolking van Rupelmonde van de Middeleeuwen tot
3 koning waarbij ook Hollandse en Henegouwse benden zich hadden aangesloten. In 1316 kwamen de Mechelenaars een deel van de stad afbranden, in 1388 deden de Gentenaars hetzelfde. Al die verwoestingen hebben allicht meer dan één inwoner ertoe gebracht de stad voorgoed te verlaten. Het was daar veel te gevaarlijk wonen. We kennen het aantal huizen dat de stad telde in de 14e eeuw. Op elk huis immers moest de eigenaar aan de graaf van Vlaanderen een jaarlijkse cijns betalen, een grotere of kleinere cijns naargelang de grond die aan het huis verbonden was. Daarom werden geregeld lijsten van de huiseigenaars opgemaakt. De lijsten die in de 14e eeuw werden opgemaakt, zijn bewaard gebleven en berusten nu in het Algemeen Rijksarchief te Brussel : Rekenkamer nrs De eerste lijst werd opgemaakt omstreeks 1350 en telt 154 huizen ; de tweede die van 1376 dateert, telt 137 huizen ; de derde die van 1398 dateert telt 162 huizen. Tien jaar later, in 1408, werd te Rupelmonde dekanale visitatie gehouden. De deken noteerde in zijn verslag dat er 174 huizen stonden. Als we een gemiddelde van 5 personen per huis rekenen, telde Rupelmonde dan in 1408 ongeveer 870 inwoners. Het gemiddelde van 5 personen per huis is zeker niet naar de lage kant geschat. In de vermelde lijsten van de 14e eeuw werd al eens het aantal kinderen bijgeschreven die in een huis woonden. Het waren er twee of drie ; in één huis waren er zeven. In de lijst die in 1433 werd opgemaakt staan maar 121 huizen vermeld (Rekenkamer nr 45230}. Dat waren er 53 minder dan 25 jaar tevoren in En dan kwam de grote ramp van 1452, veruit de grootste ramp van alle die Rupelmonde hebben getroffen. Gent en Waas waren in opstand tegen Filips de Goede. Om te voorkomen dat de opstandelingen bij een mogelijke belegering van het kasteel door de huizen zouden gedekt zijn, gaf Filips het bevel de hele stad plat te branden. Alle huizen waren van hout en afgedekt met stro. Het bevel werd op zondag 14 mei uitgevoerd door Filips soldaten die in het kasteel waren gelegerd. Heel de stad ging in de vlammen op tot en met de kerk. Van de inwoners die vóór de brandstichting werden verjaagd, zijn er kennelijk velen niet meer naar hun stad teruggekeerd. Om verdere ontvolking te voorkomen schonk Filips de Goede in 1455 aan de stad het recht uitgaansgeld te eisen van wie elders wilde gaan wonen. Dat uitgaansgeld werd berekend op de tiende penning of op tien per honderd van de waarde der roerende goederen die de uitwijkeling meenam. In 1543 evenwel had de bevolking bijna opnieuw het peil bereikt waarop ze voor de grote ramp van 1452 had gestaan. In dat jaar 1543 werd andermaal een lijst van alle huizen aangelegd voor de belasting van de Tiende Penning. Rupelmonde telde toen 164 huizen of hofsteden. Dat was maar 10 minder dan in1408. Die lijst van 1543 bevat de namen van de eigenaars en pachters van huizen. HK De bevolking van Rupelmonde van de Middeleeuwen tot
4 Ze werd gepubliceerd door M. Caluwé in Vlaamse Stam 1972, blz III. Veertig jaar later, in Zowel F. De Potter als A. Siret schrijven dat in dat jaar nog eens een deel van de stad werd afgebrand. Geen van beiden zegt door wie en wanneer juist. Wij vermoeden dat het gebeurde op 29 oktober. Op die dag had Servaas van Steelandt, baljuw van Waas, het kasteel van Rupelmonde overgeleverd aan de soldaten van Alexander Farnese, prins van Parma. Toen het anti- Spaanse en Calvinistische stadsbestuur van Antwerpen dat vernam, zonden ze onmiddellijk twee vendels soldaten naar Rupelmonde om het kasteel te heroveren. Dat opzet mislukte, 's Anderendaags keerden de vendels naar Antwerpen terug. Ze marcheerden over Bazel en staken daar het vuur aan het kasteel van Wissekerke waarvan een vleugel afbrandde. Ze staken ook de vierschaar van Bazel in brand die totaal uitbrandde. Zij zullen ook wel de brandstichters te Rupelmonde zijn geweest. De schade die werd aangericht was eerder gering. In 1585 werd een lijst aangelegd van de huizen die in de voorgaande jaren werden vernield. In die lijst staan maar twee verbrande hofsteden. Rupelmonde heeft veel meer te lijden gehad van de Spaanse troepen die er sedert oktober 1583 verbleven (R.A. Beveren : Rupelmonde nr f 1). In de lijst van de vernielde huizen, die in 1585 werd opgemaakt, lezen we dat de stad "deurgaende belast es geweest met een legere en 't volck van oorloghe van Zijne Majesteyt". De stad werd daardoor "ghebrocht tot ruine, zo in 't breken van huysen, garsaigien ende andersints" (R.A. Gent, Land van Waas nr 2867). De soldaten roofden niet alleen wat ze konden vinden, ze braken ook leegstaande huizen af voor brandstof. Dat document van 1585 is eigenlijk een kohier van de 10e penning. Niet alleen de vernielde huizen maar alle huizen en hofsteden van Rupelmonde worden opgesomd met de naam van de eigenaar en de pachter. In 1585 stonden maar 64 huizen meer recht, waarvan 12 bewoond waren door pachters of huurders en 52 door de eigenaars. In de voorgaande jaren waren 74 huizen en hofsteden afgebroken of verbrand, waarvan 23 waren bewoond geweest door pachters of huurders en 51 door de eigenaars. Enkele jaren vóór 1585 had Rupelmonde dus 138 huizen en hofsteden geteld. In zijn geschiedenis van Rupelmonde blz. 13 verwijst F. De Potter naar een andere officiële oorkonde uit die tijd. Volgens die oorkonde bleven er maar 54 huizen rechtstaan en bestond de bevolking toen uit 135 gezinnen. Maar vele van die gezinnen waren wegens de oorlogsomstandigheden uitgeweken, tijdelijk althans. In 1585 waren er hoogstens een 60 gebleven Rupelmonde moet het voorkomen hebben gehad van een spookstad. Van nijverheid of handel was nauwelijks sprake. In 1586 waren er 5 tappers of herbergiers, 2 broodbakkers, l vettewarïer of kruidenier en 3 schippers. Van de 5 tappers waren er maar twee die doorgaand tapten, de andere tapten nu en dan. De 2 bakkers verkochten per week nog geen vier maten verbakken meel. Zij allen én de HK De bevolking van Rupelmonde van de Middeleeuwen tot
5 vettewarier én de schippers verdienden niet eens hun kost. De schepenen durfden het niet op hun geweten te nemen die mensen voor hun nering te belasten met de wettelijke taksen (R.B. Beveren nr. 81). Rupelmonde had voor haar oude glorie, het kasteel, eens te meer een zware prijs betaald. A. Maris HK De bevolking van Rupelmonde van de Middeleeuwen tot
L ang geleden zag de Achterhoek er. De geschiedenis van Doetinchem, Wehl en Gaanderen
Vuurstenen werktuigen steentijd [Stadsmuseum] L ang geleden zag de Achterhoek er heel anders uit dan tegenwoordig. Er waren uitgestrekte heidevelden, moerassen en veel bossen. Kortom, een ruig en onherbergzaam
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatieSamenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Nadere informatieAmersfoort. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden. Voorbeeld van stadsrechten
Onderzoeksvraag; Waardoor kregen mensen in de steden en op het platteland steeds meer vrijheid en kregen stedelingen steeds meer bestuursmacht? (VOGGP) ontwikkeling Dit deden ze bijvoorbeeld door de steden
Nadere informatieLodewijk II van Nevers: Nevers, ± 1304 Slag bij Crécy, 26 augustus 1346
Lodewijk II van Nevers: Nevers, ± 1304 Slag bij Crécy, 26 augustus 1346 Lodewijk II van Nevers of Lodewijk I van Vlaanderen, ook Lodewijk van Crécy genoemd, was graaf van Vlaanderen en van Nevers (1322-1346),
Nadere informatieGebeurtenis Regeerperiode 1403-1442
Johanna van Polanen is pas 11 jaar als ze trouwt. Dit komt doordat haar familie een verstandshuwelijk sluit. Ontvang 100 florijnen. 1403 Engelbrecht de Eerste van Nassau trouwt met Johanna van Polanen.
Nadere informatieToelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7
Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 7 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Boze
Nadere informatieDeze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?
Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving
Nadere informatieDeze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?
Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving
Nadere informatieNEDERLAND IN DE 16e EEUW
NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten
Nadere informatieHet huis had een houten skelet, daartussen fistelstek besmeerd met leem.
Alle huizen zonder steen. In de Middeleeuwen is het dorp Boxtel ontstaan. Het dorp was klein. Rond 1100 lag er een motteheuvel met daarnaast een paar voorraadschuren. Beiden werden door water omsloten.
Nadere informatieCalvijn. Vrede van Augsburg. Margaretha van Parma. Hertog van Alva. De keurvorst van Saksen. Karel V. Buitenlandse zaken en oorlog
In welk jaar publiceerde Luther zijn 95 stellingen? Welke Frans-Zwitserse hervormer kreeg veel aanhang in de Nederlanden? Welke vrede bepaalde, dat de vorst de religie van zijn volk bepaalt? 1517 Calvijn
Nadere informatieDE PASTORIE VAN BAZEL
DE PASTORIE VAN BAZEL Een pastorie is het woonhuis van een pastoor, van de priester die een parochiekerk bedient. De parochie Bazel werd ten laatste rond 680 gesticht; ze is 1300 jaar oud. De vele pastoors
Nadere informatieDE KRUIBEEKSE LEENMANNEN IN 1383
DE KRUIBEEKSE LEENMANNEN IN 1383 We weten allen ongeveer wat een leenman en een leenheer waren. Dat hebben we geleerd op school. Zo weten we dat de graaf van Vlaanderen een leenman was van de koning van
Nadere informatieNaam: KASTELEN. Vraag 1a. Waarvoor moeten we onze huizen tegenwoordig beschermen? ... pagina 1 van 6
Naam: KASTELEN Heb jij je wel eens afgevraagd hoe je jouw huis zou verdedigen als anderen het probeerden te veroveren? Nou, vroeger dachten de mensen daarr dus echt wel over na. Ze bouwden hun huis zelfs
Nadere informatieDe Franse keizer Napoleon voerde rond 1800 veel oorlogen in Europa. Hij veroverde verschillende gebieden, zoals Nederland en België. Maar Napoleon leed in 1813 een zware nederlaag in Duitsland. Hij trok
Nadere informatieHET KASTEEL VAN WISSEKERKE
HET KASTEEL VAN WISSEKERKE Het kasteel van Wissekerke staat momenteel volop in de belangstelling. Er is namelijk sprake van dat de fusiegemeente Kruibeke het misschien zou aankopen. Dit is een gelegenheid
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieNaam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn
Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen
Nadere informatieEnkele opmerkingen naar aanleiding van een bijschrift over kasteel Crayenstein.
Enkele opmerkingen naar aanleiding van een bijschrift over kasteel Crayenstein. Uit: C. Baardman, Leo J. Leeuwis, M.A. Timmermans, Langs Merwede en Giessen (Den Haag 1961) Op de zuidelijke oever van de
Nadere informatieVan dorp tot Hanzestad
Van dorp tot Hanzestad 3-5 spelers, speelduur inclusief instructie 30-40 minuten Inleiding: De middeleeuwen is het tijdvak waarin de meeste van de moderne Europese steden hun oorsprong hebben. De meeste
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2009 - II
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In 1792 begon de eerste Coalitieoorlog. 1p 1 Welk politiek doel streefde Oostenrijk met de strijd tegen Frankrijk na? Gebruik
Nadere informatiePraktische opdracht Aardrijkskunde Arnhem en Nijmegen
Praktische opdracht Aardrijkskunde Arnhem en Nijmegen Praktische-opdracht door een scholier 1967 woorden 23 mei 2003 5,5 50 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding: Het onderwerp van deze Praktische
Nadere informatieDe ligging van Rome De Tiber als aanvoerroute en bedreiging
De ligging van Rome De Tiber als aanvoerroute en bedreiging Rome is gesticht aan de rivier de Tiber. Dit is een traagstromende rivier, althans in de zomer. In tijden van regen kan het waterpeil in de rivier
Nadere informatieDE LATE MIDDELEEUWEN (1300-1555)
DE LATE MIDDELEEUWEN (1300-1555) Deel 1: 1305-1354 De groei van de macht van het volk en het uitbreken van de Hoekse en Kabeljouwse twisten. In deze periode zien we de macht van de graafschappen en hertogdommen
Nadere informatiegeschiedenis geschiedenis
Examen HAVO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 juni 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieSchokland Werelderfgoed Kijktocht voortgezet onderwijs
Schokland Werelderfgoed Kijktocht voortgezet onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. Deze luchtfoto is gemaakt rond 1930. Toen was Schokland nog echt een eiland. Waarom
Nadere informatieverlaten nóóit bewoonde plek is wellicht nog fascinerender.
ECONOMIE teruglopende banenmarkt of oprukkende industrie Een verlaten nóóit bewoonde plek is wellicht nog fascinerender - 6 - - 7 - Tussen de verlaten steden en gebieden die we in kaart brengen zitten
Nadere informatieGent 14c. De omgeving Vlaamse kaai Keizersvest, poort. Stadsvesten van aan het Spaans kasteel tot de Schelde aan de Keizerspoort
Gent 14c De omgeving Vlaamse kaai Keizersvest, poort Stadsvesten van aan het Spaans kasteel tot de Schelde aan de Keizerspoort Verdwenen citee van 1862 aan de Keizersvest foto van 1962 heden een nieuwbouw
Nadere informatieNaam: FLORIS DE VIJFDE
Naam: FLORIS DE VIJFDE Floris V leefde van 1256 tot 1296. Hij was een graaf, een edelman. Nederland zag er in de tijd van Floris V heel anders uit dan nu. Er woonden weinig mensen. Verschillende edelen
Nadere informatieStadswandeling. Kruispoort
Brugge Brugge is de hoofdstad van de provincie West-Vlaanderen. De gemeente telt bijna 117.000 inwoners. Ongeveer 20.000 daarvan wonen in het historisch centrum. In 2002 was Brugge Culturele hoofdstad
Nadere informatieGITS TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
GITS TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Op vrijdag 31 juli 1914 staat Gits in rep en roer: de algemene mobilisatie wordt afgekondigd. Alle jongemannen die in aanmerking komen voor
Nadere informatieLimburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon
Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon les 1: Wie waren de graven van Loon Na deze les kan je de geschiedenis van het graafschap Loon aanduiden op je tijdbalk; kan je informatie opzoeken
Nadere informatieJohanna van Constantinopel: tussen 1194 en 1200 Marquette, 5 december 1244
Johanna van Constantinopel: tussen 1194 en 1200 Marquette, 5 december 1244 Johanna van Constantinopel, gravin van Vlaanderen en Henegouwen van 1205 tot 1244, was de oudste dochter van graaf Boudewijn IX
Nadere informatieOntdekking. Dorestad teruggevonden
Dorestad teruggevonden Ontdekking Het vroegmiddeleeuwse Dorestad verdween na de negende eeuw van de kaart. Pas rond 1840 werd de stad teruggevonden, bij toeval. Kort daarna deed het RMO opgravingen en
Nadere informatieOntstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648)
1 Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648) H!to"sche context Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648 meneervanempel.nl 2 Hoofdvraag Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw, 1588-1648?
Nadere informatieD10 De omgeving Vlaamse kaai Keizersvest, poort
D10 De omgeving Vlaamse kaai Keizersvest, poort Stadsvesten van aan het Spaans kasteel tot de Schelde aan de Keizerspoort Opgelet de kaart is van 1880. De foto s 1930? Stond de fotograaf hier op de brug?
Nadere informatieStofomschrijving Deze opdracht hoort bij 2.1-3.1 en 3.2 van De Republiek in tijd van Vorsten (Geschiedenis Werkplaats).
Het verhaal van 1588 Bodystorming Inleiding Het jaar 1588 is een belangrijk jaar in de geschiedenis van de Republiek. De gebeurtenissen die eraan vooraf gaan worden als feiten voorgelezen en tussen de
Nadere informatieOEKENE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
OEKENE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog de kerk van Oekene voor de Eerste Wereldoorlog 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat het dorp in rep en roer: het is oorlog! Overal wordt
Nadere informatieSchokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs
Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. De grote foto op de grond is gemaakt in 1930. Toen was Schokland nog een eiland. Waarom
Nadere informatieHET WERKPAARD VAN DE HANZE
HET WERKPAARD VAN DE HANZE Ter gelegenheid van de heropening van Stadsmuseum Harderwijk bieden wij u deze lesbrief aan. Deze bevat informatie over de Hanze en het paardgewichtje zodat u uw leerlingen kunt
Nadere informatieHANDBOEK VAN EEN WAGENMAKER 1799-1810
HANDBOEK VAN EEN WAGENMAKER 1799-1810 In de 5de jaargang van "Wissekerke" blz. 21-26 verscheen een artikel over "De wagenmakers Joos". Negen opeenvolgende generaties van die familie werkten in de wagenmakerij.
Nadere informatieDag van het Kasteel 2012
Dag van het Kasteel 2012 wandelen rond Zeeuwse kastelen en buitenplaatsen Schouwen-Duiveland Slot Moermond, Renesse Zuid-Beveland De Hellenburg, Baarland Walcheren Westhove, Oostkapelle Zeeuws-Vlaanderen
Nadere informatieDe Romeinen. Wie waren de Romeinen?
De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als
Nadere informatieAlbrecht van Oostenrijk: (Wiener Neustadt, 15 november 1559 Brussel, 13 juli 1621
Albrecht en Isabella Heersers van de Nederlanden Periode: 1598 1621 Voorganger: Filips II Opvolger: Filips IV Albrecht van Oostenrijk: (Wiener Neustadt, 15 november 1559 Brussel, 13 juli 1621 Ook Albert
Nadere informatieGeschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren
Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers
Nadere informatieGent 14a. St Lievenspoortstr
St Lievenspoortstr Gent 14a In 1708 kon Lodewijk de XIV het maar niet laten. Eerst de stad goed bombarderen en dan zich een gewelddadige toegang verschaffen om de stad in te nemen langs de St Lievenspoort.
Nadere informatiegermaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Nadere informatieHolland 1000 jaar geleden. Meer weten? Klik hier
Holland 1000 jaar geleden Meer weten? Klik hier de plaat Holland 1000 jaar geleden INHOUD Waar kijken we naar? Abdij van Egmond Huldtoneel Kerkje van Velsen Ridders over de Heerenweg Haarlem Rijnsburg
Nadere informatieHK 1980 1 Lieven Van Pottelsberghe 1
LIEVEN VAN POTTELSBERGHE HEER VAN WISSEKERKE Lieven van Pottelsberghe werd heer van Wissekerke in 1516 door aankoop van de heerlijkheid. Hij kocht ze van Roeland Ie Fevre, heer van Temse, die ze gekocht
Nadere informatieSessie 68. Meningen over Wat Tyler. Mening in 1381. Mening Nu. Niet waar of Valt niet te zeggen
Sessie 68. Meningen over Wat Tyler Mening in 1381 Mening Nu Niet waar of Valt niet te zeggen Sessie 68. Uitspraken over Wat Tyler Mensen moeten niet als slaven hoeven werken alleen maar omdat ze arm zijn.
Nadere informatieDe familienamen worden in vijf groepen verdeeld.
WAT BETEKENT UW FAMILIENAAM? We dragen allen een familienaam maar weten veelal niet wat hij betekent. We weten nog minder hoe onze voorouders aan hun familienaam gekomen zijn. Om onze lezers te believen
Nadere informatieLeerlijn erfgoededucatie Hengelo. Lesbladen groep 8
Leerlijn erfgoededucatie Hengelo Lesbladen groep 8 Industrieel erfgoed en herbestemming in Hengelo Naam: School: Groep: Les 1: Fabrieken van vroeger 1. Oude foto s en wist jedat? De volgende foto s zijn
Nadere informatiePINKSTEREN DRIE: Bokkie kopen!
PINKSTEREN DRIE: Bokkie kopen! Met PINKSTEREN hebben we in Nederland altijd vrij! Er is een 1 e Pinksterdag, een 2 e Pinksterdag. En in Purmerend (en omgeving) hebben we zelfs een 3 e Pinksterdag. Op deze
Nadere informatieDE OMWALDE HOEVEN VAN BAZEL
DE OMWALDE HOEVEN VAN BAZEL Er hebben eens op Bazel twaalf omwalde hoeven gelegen. Sommige liggen er nog, van andere blijven de sporen. Die hoeven werden omwald niet tot afwatering van het terrein maar
Nadere informatieGent 24b. De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz. Onderbergen. Het pand van de Dominicanen. Predikherenlei
De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz Gent 24b Onderbergen. Het pand van de Dominicanen Predikherenlei Rue de la Valléé nr 40 /Onderbergen Onderbergen nr 57 in 1940 Tweede gedeelte
Nadere informatieCanonvensters Michiel de Ruyter
ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout
Nadere informatieNaam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt
Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt De Gouden Eeuw duurde niet precies honderd jaar. Hij begon aan het eind van de 16de eeuw, beleefde zijn hoogtepunt rond 1675 en was in de 18de eeuw voorbij. De Gouden
Nadere informatieen nog andere straten moest nog worden aangelegd.
In de Belle Epoque had de Brabantstraat en de Brabantdam. De Brabantstraat liep van de Vogelmarkt tot aan het François Laurentplein. Deze straat is een van de oudste van Gent want werd reeds vermeld in
Nadere informatieHet Nieuwe Blokhuis van Harderwijk H.A.R. Hovenkamp, 2018
Het Nieuwe Blokhuis van Harderwijk H.A.R. Hovenkamp, 2018 Harderwijk kende oorspronkelijk zeven stadspoorten. De meest onbekende hiervan is de Peelenpoort aan het einde van de Grote Oosterwijk. Deze poort
Nadere informatie1: De nederlanden komen in verzet tegen Filips II
1: De nederlanden komen in verzet tegen Filips II Wat wilden Karel V en Filips II bereiken? Op politiek gebied wilden ze dat de macht van de regering in Brussel vergroot werd Grote ontevredenheid onder
Nadere informatieARION een Griekse mythologische figuur als fameuze springbron in de tuinen van het Huys Ootmarsum
ARION een Griekse mythologische figuur als fameuze springbron in de tuinen van het Huys Ootmarsum ARION. ets van Albrecht Dürer Tekening Koepeltuin Huys Ootmarsum door Schoenmaker. 1723.Rijksarchief Zwolle
Nadere informatieWerkbundel van BEZOEK AAN. Vluchten is van alle tijden
Werkbundel van. BEZOEK AAN Vluchten is van alle tijden 2 Antwoorden bundel Red Star Line Zijn er mensen met jouw familienaam of de naam van iemand de je goed kent die met de Red Star Line naar Ellis Island
Nadere informatieWerkbundel van BEZOEK AAN. Vluchtelingen van alle tijden
Werkbundel van. BEZOEK AAN Vluchtelingen van alle tijden 2 Antwoorden bundel Telefooncellen Beluister de verhalen in de telefooncellen en verbind daarna de juiste personages met de overeenkomstige reden
Nadere informatieHOOGLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
HOOGLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Het is oorlog! Het brandweerkorps wordt snel samengeroepen voor het gemeentehuis. De brandweermannen moeten de jongens gaan waarschuwen
Nadere informatieWERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE. Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:.
WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE De Middeleeuwen Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:. 1 Hoi! Ik ben Tim de Wekker! Ik wil graag weten hoe vaak en hoe lang je bezig bent met een taak. Daarom heb ik een
Nadere informatieOud-archief van de landgoederen Ter Horst, Raaphorst en Eikenhorst gelegen in de gemeenten Voorschoten en Wassenaar
Nummer Toegang: D04a Oud-archief van de landgoederen Ter Horst, Raaphorst en Eikenhorst gelegen in de gemeenten Voorschoten en Wassenaar Koninklijke Verzamelingen, Den Haag (c) 2000 This finding aid is
Nadere informatieGeschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika
Geschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika In het vroegere Amerika woonden Indianenstammen. Columbus ontdekte dit land van de Indianen in 1492. Het waren de Azteken, de Inca s
Nadere informatieInleiding. Wat is het Vasa schip? Koningshuis Vasa (1523-1654)
Inhoudsopgave: Inhoudsopgave:... 2 Inleiding... 3 Wat is het vasa schip?... 3 Koningshuis Vasa (1523-1654)... 3 De bouw van het schip (waarom, wanneer, door wie en hoe)... 4 Waarom, met welk doel?... 4
Nadere informatieDE VROEGE STEENBAKKERS VAN BAZEL
DE VROEGE STEENBAKKERS VAN BAZEL Wij hadden kunnen schrijven "De vroege steenbakkers van Steendorp". maar dat zou een anachronisme zijn geweest. Want de vroege steenbakkers over wie wij het hebben, leefden
Nadere informatieGeuzen in Brielle Peter van der Sluijs Nummer: 42 kijk op voor digitale boeken
Geuzen in Brielle Peter van der Sluijs Nummer: 42 kijk op www.absolutefigures.nl voor digitale boeken Geuzen in Brielle www.absolutefigures.nl DOOR PETER VAN DER SLUIJS Colofon Dit is een uitgave van:
Nadere informatieIZEGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
IZEGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat de stad in rep en roer: het is oorlog! Overal wordt erover gepraat, de mensen staan allemaal op straat. De volgende
Nadere informatieDe ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal
De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal Een volk in opstand, een boze koning, een dappere koningin, een onoverwinnelijke vloot en... een storm. Dit is het spannende verhaal van de Spaanse
Nadere informatieNieuwsbrief 1 maart 2012
Nieuwsbrief 1 maart 2012 De Heemshof Het gebied rond De Heemshof in Heemskerk wordt bedreigd door nieuwbouwplannen van de gemeente. Op verzoek van Lambert Koppers, eigenaar van De Heemshof en deelnemer
Nadere informatieB1 Hoofddorp pagina 1
B1 Hoofddorp pagina 1 Inhoud 1. Inleiding 2. Geschiedenis 3. Ontwikkeling 4. Bezienswaardigheden 1. Inleiding Hoofddorp is een stad in de provincie Noord-Holland en de hoofdplaats van de gemeente Haarlemmermeer.
Nadere informatieSTADEN TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
STADEN TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Staden voor de oorlog STA_07 De Speyhoek in Staden, voor de oorlog. Iedereen komt naar buiten voor de fotograaf. Moeders met lange rokken en grote schorten, vaders
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Kastelen De eerste kastelen De eerste kastelen werden tussen 800 en 1000 na Christus gebouwd. In die tijd maakten de Noormannen de kusten van Europa onveilig: ze plunderden dorpen en boerderijen. De mensen
Nadere informatieKACHTEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
KACHTEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog De kerk van Kachtem, toen alles nog rustig was. 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat het dorp in rep en roer: het is oorlog! Overal wordt
Nadere informatieDe magische deur van KASTEEL013
De magische deur van KASTEEL013 Auteurs: Thomas, Liana, Elyas, Brit en Tijn van BS Cleijn Hasselt, begeleiding: Saskia Dellevoet Op een regenachtige dag verveelde ik me. Ik appte Lisa. Zullen we naar de
Nadere informatie23 oktober 2011 Daguitstap regio Oudenaarde
23 oktober 2011 Daguitstap regio Oudenaarde Na één jaartje afwezigheid knoopt de VDK Vriendenkring terug aan bij de traditie om haar leden jaarlijks een daguitstap aan te bieden. Onze ondervoorzitter,
Nadere informatieOOSTNIEUWKERKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
OOSTNIEUWKERKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog OOS_02 Oostnieuwkerke, zo n 100 jaar geleden. De mensen komen uit hun huizen om te kijken naar de fotograaf. 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31
Nadere informatieIn den naam Gods amen.
In den naam Gods amen. Albrecht, bij de gratie Gods, paltsgraaf op den Ryn, graaf van Henegouwen, Holland, Zeeland en heer van Friesland, allen die deze brief nu of in de toekomst zullen lezen saluut en
Nadere informatieProject lj1 Adaptability
Project lj1 Adaptability 2015-2016 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Mens en Maatschappij GG 23 februari 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/72423
Nadere informatieProject lj1 Adaptability
Project lj1 Adaptability 2015-2016 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Mens en Maatschappij GG 23 februari 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/72423
Nadere informatieProject lj1 Adaptability
Auteur Mens en Maatschappij GG Laatst gewijzigd 23 February 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/72423 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs
Nadere informatieGent 25c. Goudstr Beersteeg Oudevest, Katelijnenstr Minnemeers Kongobrug Reke Blekersdijk Nieuwland Godshuishammeken Huidevetterken Ham
Goudstr Beersteeg Oudevest, Katelijnenstr Minnemeers Kongobrug Reke Blekersdijk Nieuwland Godshuishammeken Huidevetterken Ham Gent 25c De Minnemeersbrug lag in het verlengde van de Goudstraat Goudstr /Beersteeg
Nadere informatiePeeters (V2).indd 1 25-03-10 14:31
Peeters (V2).indd 1 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 3 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 5 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 7 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 8 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 9 25-03-10
Nadere informatieDe tijd die ik nooit meer
De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.
Nadere informatieSchatten van Vroeger. Lage Zwaluwe in beeld. Concept
Schatten van Vroeger Lage Zwaluwe in beeld Concept Nieuwstraat Hier begint onze wandeling vanaf nr.8 bs de Grienden. Deze school is gebouwd in. Links naast de deur van de kamer van de leraren is een gedenksteen.
Nadere informatieStijlvol wonen te Stabroek Grote Molenweg 165/167/169
Stijlvol wonen te Stabroek Grote Molenweg 165/167/169 Nieuw appartement met 3 slaapkamers 1 ste VERDIEPING A.1 Ligging: Grote Molenweg 165 Omschrijving: Woonkamer met open keuken, badkamer, apart toilet,
Nadere informatieKopstukken van de kasselrij De hoogbaljuws in het Land van Waas, 16 e -17 e eeuw. René Vermeir Universiteit Gent
Kopstukken van de kasselrij De hoogbaljuws in het Land van Waas, 16 e -17 e eeuw René Vermeir Universiteit Gent 1. Nederlanden: deel van een samengestelde staat "centrale instellingen" - gouverneur-generaal
Nadere informatieEMELGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
EMELGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat het dorp in rep en roer: het is oorlog! Iedereen komt op straat en praat erover. De jonge mannen worden opgeroepen
Nadere informatieDE SUCCESSIE- EN SCHENKINGSRECHTEN: OFFICIËLE TARIEVEN
DE SUCCESSIE- EN SCHENKINGSRECHTEN: OFFICIËLE TRIEVEN De successie- en schenkingsrechten verschillen per gewest.. DE SUCCESSIERECHTEN EN DE SCHENKINGSRECHTEN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 1. SUCCESSIERECHTEN
Nadere informatieONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN
STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een
Nadere informatieEERSTE NEDERLANDSE BARBACANE ONTDEKT BIJ KASTEEL IN ALKMAAR
17 juli 2019, 14:54 (CEST) EERSTE NEDERLANDSE BARBACANE ONTDEKT BIJ KASTEEL IN ALKMAAR In Oudorp is de allereerste barbacane in Nederland ontdekt bij Kasteel De Middelburg. Een unieke vondst omdat dit
Nadere informatieVroeger en Nu. Reeks met getuigenissen over het verleden van het Waasland
Vroeger en Nu Reeks met getuigenissen over het verleden van het Waasland De Erfgoedcel Waasland maakt deel uit van het Intergemeentelijk Samenwerkingsverband van het Land van Waas (I.C.W.) en wordt ondersteund
Nadere informatieLICHTERVELDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
LICHTERVELDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog LI_07 Er is veel volk op de dorpsplaats samengekomen en overal hangen vlaggen. Niemand is aan het werken. Het is waarschijnlijk zondag, en mooi
Nadere informatiemet historische gegevens. Nog meer gegevens kunt u vinden op: en dan klikken op Drenthe 3 t/m 7
Op deze en de volgende pagina s vindt u details van kaarten met het gebied Zuidoost Drenthe als uitsnede. De kaarten zijn in volgorde van ouderdom. Alleen kaarten met voldoende details zijn afgebeeld.
Nadere informatie