De automatiseerlijn van Veilig leren lezen uitgelicht
|
|
- Albert Molenaar
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De automatiseerlijn van Veilig leren lezen uitgelicht Astrid Geudens Een belangrijke vernieuwing in Veilig leren lezen is de uitwerking van de automatiseerlijn. Klanken en letters verkennen en meteen vanaf het begin systematisch laten terugkomen in steeds wisselende combinaties van bekende letters. Dat is het uitgangspunt om kinderen te helpen bij het automatiseren van teken-klankkoppelingen en woorden. Wat ze gelukkig maar niet zullen merken, is dat er achter de motiverende oefenmaterialen bergen puzzelwerk schuilgaan. Hoe een aantal van die puzzelstukken in elkaar zitten, komt u te weten in dit artikel. Deze informatie kan een hulp zijn bij het realiseren van kwalitatief hoogstaand leesonderwijs. Codes in ons hoofd Voor we de automatiseerlijn onder de loep nemen, staan we kort stil bij wat nu eigenlijk aan de basis ligt van lezen en spellen. Onderzoekers die deze processen bestuderen, hechten veel belang aan het begrip representatie 1. Dat is als het ware een code die we van een woord maken in onze hersenen, zonder dat we het zelf merken. Als wij als ervaren lezer een woord lezen, kunnen we dat doen omdat we er een code van hebben opgeslagen in ons hoofd en die code ook weer automatisch kunnen ophalen 2. Een kind dat een nieuw woord leert lezen, bijvoorbeeld het woordje kip, heeft wellicht al wel een code voor de uitspraak en de betekenis van kip maar nu moet het ook leren om een goede code te maken van de spellingswijze van kip en die code koppelen aan de code voor de uitspraak 3. Wanneer die codes goed verankerd en verbonden zijn in de hersenen, zal het kind niet alleen het woordje kip correct en vlot kunnen lezen, maar is die zogenoemde woordspecifieke kennis 4 ook een grote hulp om andere en nieuwe woorden te gaan lezen, die lijken op het woordje kip, zoals kim en koop maar ook kin en lip of zelfs een vreemd woordje als kiep 5,6. Dit soort inzichten leert ons dat we er alles aan moeten doen om kinderen te helpen bij het opbouwen van kwaliteitsvolle codes van letters en woorden in hun hoofd zodat ze die ook zo vlot mogelijk kunnen oproepen als ze (nieuwe) woorden lezen. Alzijdig verkennen van de nieuwe letter: stap 1 Het startpunt bij uitstek om tot die sterke codes te komen, is het aanleren van teken-klankkoppelingen. Pas als kinderen zich alle details van klank en vorm in een woord eigen hebben gemaakt, is er een goede basis om een code van het woord op te slaan 7. Daarom introduceren we telkens maar één nieuwe letter in het leerproces van de kinderen 8 en verkennen we die nieuwe letter vanuit verschillende invalshoeken: alzijdig. Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen BE blad 1 van 8
2 Letterfamilie (categorie) Klankuitspraak (articulatie) De wandplaat met in eerste instantie alleen de afbeelding van het structureerwoord (bijv. pet) is een instap om de kinderen zelf tot de klank van het woord te brengen (bijv. /pet/), de klank van de letter uit te lichten (bijv. /t/) en te koppelen aan de nieuwe letter (bijv. <t>). Via de Leerkrachtassistent worden de kinderen hierbij actief betrokken. Ze kunnen het woordje pen al lezen maar welk t Lettervorm (orthografie) Klankbewustzijn (fonologie) nieuw woord zouden ze nu gaan maken? De wandplaat brengt hen bij het woordje /pet/ en als ze het woord in losse klanken hakken, weten ze ook naar welke nieuwe letter ze op zoek gaan. Het klankbewustzijn van de kinderen wordt dus meteen gekoppeld aan letterkennis 9. Pas dan zien de kinderen het woord onder de wandplaat. Meteen hierna verkennen ze de nieuwe letter alzijdig door middel van luisteren, kijken naar de lettervorm, voelen, ordenen naar letterfamilie. De letter wordt daarbij afgezet tegen letters die er visueel of auditief op lijken (bijv. t visueel met f en auditief met d en k ). Korte aandacht voor het schrijven van de letter is er bij de afronding van de les. Het voelen ervaren hoe de klank wordt gevormd als je die uitspreekt kreeg tot dusver in leesmethoden weinig aandacht bij de instructie van nieuwe letters. Onderzoek toont echter aan dat het inslijpen van de teken-klankkoppeling versterkt wordt door kinderen bij het aanleren van de letter bewust te maken van de manier waarop je een klank vormt en uitspreekt 10. In Veilig leren lezen zijn die inzichten vertaald. Wat voel je bijvoorbeeld als je /t/ zegt? Houd maar eens je vinger voor je mond en wijs naar boven, want daar tikt onze tong, net achter onze tanden, heel kort. Voel maar en tik maar mee met je vinger: /t/, /t/, /t/. Ook wordt de nieuwe letter ingedeeld bij een van de vier letterfamilies op het letterbord: korte klinkers, lange klinkers, tweetekenklinkers en medeklinkers zodat kinderen meer voeling krijgen met de eigenschappen van letters in klank en vorm. Letterbord gevuld t/m kern 2 lesdag 3. p e n p e n t Inslijpen in steeds wisselende letter combinaties: stap 2 Hoe belangrijk het alzijdig verkennen ook is, die stap is slechts van korte duur. Want meteen vanaf kern start maken de kinderen woorden met de nieuwe letter. Dit is belangrijk om de teken-klankkoppeling goed in te slijpen. Wij staan er niet meer bij stil omdat we de letters goed kennen, maar als je t uitspreekt in zoet klinkt die anders dan in pit of in tak. Net zoals heel wat dingen die we onbewust leren, zoals bij fietsen of wandelen, moeten beginnende lezers ook leren dat allerlei klankvariaties maar ook allerlei variaties in geschreven vorm horen bij eenzelfde teken-klankkoppeling 11. Daarom leren we de nieuwe letters dus in steeds wisselende combinaties met bekende letters én in alle mogelijke posities. Afleiders met klanken en letters die lijken op de nieuwe tekenklankkoppeling (zoals f, d en k voor t ) maken de oefeningen extra effectief. Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen BE blad 2 van 8
3 Inzicht in structuur van woorden Via de Leerkrachtassistent maken de kinderen zelf woorden en krijgen ze vanuit het structureerwoord inzicht in hoe woorden zijn opgebouwd. De rijtjes zien eruit als overlaprijtjes of zogenoemde connectrijtjes 12. Ze bestaan uit woorden met overlappende woorddelen die niet voorspelbaar zijn (bijv. pet, met, maat). Hierdoor moeten de kinderen hun aandacht schenken aan alle details en alle letters op de verschillende plaatsen in het woord 13. Het oefenen op woordniveau is cruciaal als basis, maar we weten ook uit onderzoek dat het niet automatisch leidt tot vloeiend lezen op zinsniveau 14. Daarom lezen de kinderen geoefende woorden meteen bij aanvang ook in zinnetjes en korte teksten. Oefening Zoekwoorden maken met de Leerkrachtassistent. Het principe van de overlaprijtjes is ook toegepast in Veilig & vlot, het oefenmateriaal voor technisch lezen. Door telkens te werken met overeenkomsten en onvoorspelbare verschillen tussen de woorden, leren de kinderen zichtbaar gebruikmaken van bekende woorddelen bij het lezen van woorden. Veilig & vlot kern 2, de nieuwe letter toegepast in zinnetjes. Ook in het werkboekje en de softwareoefeningen zonder tijdsdruk krijgen kinderen alle kansen om de nieuwe letter systematisch te oefenen in woorden met andere combinaties van bekende letters. Dat is een belangrijk principe voor de automatiseerlijn. Denk maar even terug aan de paragraaf over codes in ons hoofd: we weten immers dat het veel vlotter gaat om nieuwe woorden te lezen en spellen als je kennis kunt inzetten van woorden die hierop lijken. Veilig & vlot kern 2: aanbieden van letter t. De nieuwe letter wordt gekoppeld aan bekende woorddelen. Lezen en spelling hand in hand In de automatiseerlijn van Veilig leren lezen wordt het lezen vanaf kern start gekoppeld aan spelling. Op lesdag 2 ligt de focus op spelling met een begeleid oefendictee en Veilig gespeld voor zelfstandig werk. We weten immers dat spelling, zeker als dit ondersteund wordt door schrijven, de codes van letters en woorden versterkt 15. Als een kind spelt, moet het immers elke klank actief omzetten in een letter. Ook in verwerkingsopdrachten in de werkboekjes bijvoorbeeld is de koppeling lezen-spelling sterk aanwezig 16. Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen BE blad 3 van 8
4 Dankzij herhaald oefenen kunnen de kinderen bovendien het tempo verhogen. We weten immers uit onderzoek dat accuratesse en tempo hand in hand moeten gaan 19. Bepaalde modules in de Leerkrachtassistent en in de oefensoftware technisch lezen en spelling werken daarom ook met tijdsdruk. Veilig gespeld kern 2, basispagina t. Maximaal inzetten op transfer: stap 4 Een unieke vertaling vanuit wetenschappelijk onderzoek is de volgende stap in de automatiseerlijn van Veilig leren lezen. Hierbij worden oefeningen gemaakt met woorden die bestaan uit bekende woorddelen, delen van woorden die de kinderen in stap 3 geoefend hebben 20. Zo wordt het woord maak bijvoorbeeld samengesteld uit maa van maas en aak van kaak. Blijvend herhalen: stap 3 Inslijpen is één aspect, maar de kern om kwaliteitsvolle codes van teken-klankkoppelingen op te slaan ligt uiteraard in het systematisch herhalen 17. We willen immers dat kinderen vlot woorddelen en woorden herkennen. Tot en met kern 11 komen dan ook alle letters systematisch aan bod in alle mogelijke combinaties en posities. Bij spelling, in Veilig gespeld, herhalen de kinderen telkens alle letters tot één instructiemoment terug. Bij technisch lezen, in Veilig & vlot, herhalen ze de letters op twee manieren: tot en met de laatst geleerde letter in oefeningen met overeenkomsten tussen woorden en tot vijf instructiemomenten terug in de zogenoemde automatiseeroefeningen zonder zichtbare overeenkomsten tussen woorden. Wanneer de letter t bijvoorbeeld wordt aangeboden, oefenen de kinderen woorden met i, k, m, s, p, aa en komen de letters t, n, v, e, r niet voor. In deze automatiseeroefeningen zonder overeenkomsten tussen woorden werken de kinderen niet meer met overlaprijtjes: bekende letters worden geoefend in rijtjes met woorden zonder enige overlap zodat ze zich echt alle details in de woorden eigen moeten maken. Dit is een belangrijke extra stap in de automatiseerlijn die zelden wordt toegepast in leesmethoden 18. Veilig & vlot kern 2, rijtjes zonder overlap op de automatiseerpagina. Schema automatiseerlijn. Dankzij deze opbouw worden koppelingen tussen tekens en klanken in het geheugen versterkt en leren kinderen maximaal gebruikmaken van deze koppelingen bij het lezen van nieuwe woorden. Dit is wat we benoemen als transfer. Wisselrijtjes en transfer Misschien stelt u als leerkracht wel vast dat kinderen de rijtjes met overlap vlotter lezen of dat ze juist meer moeite hebben met het lezen van rijtjes woorden die geen enkele overlap vertonen. Maar dat is niet zo vreemd. We weten immers uit onderzoek en uit de praktijk dat het vlotter gaat als je een bepaalde lettercombinatie te zien krijgt, die je meteen daarna in een ander woord moet lezen. Onderzoek leert ons echter ook dat het veel minder evident is dat kinderen die kennis ook gaan inzetten in een andere oefening of bij het lezen of spellen van nieuwe woorden 21. Het is dus een misverstand dat die oefeningen die vanaf de start vlotter gelezen worden juist meer kans tot automatiseren geven. Een illustratie hierbij is het lezen van wisselrijtjes met voorspelbare overlap als maan gaan laan traan. Dergelijke rijtjes zijn zodanig voorspelbaar dat kinderen minder moeite ondervinden om ze te lezen maar ook minder gefocust zijn op de individuele letters in de woorden 22. Daarom is het niet verwonderlijk dat dergelijke rijtjes weinig effect sorteren 23. Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen BE blad 4 van 8
5 Bovendien leert onderzoek ons dat het niet wenselijk is om extra aandacht te schenken aan specifieke lettergroepen zoals het rijm (bijv. aan in een rijtje als maan gaan laan traan ) 24. Lezers en spellers beroepen zich immers op alle mogelijke voorspelbare verbindingen tussen tekens en klanken in woorden. Het is dus belangrijk alle mogelijke lettergroepen te manipuleren (bijv. tr, traa, tr-n, aan in traan ) maar niet apart. Ze moeten geoefend worden in betekenisvolle woorden. Het trainen van geïsoleerde lettergroepen los van woorden blijkt immers geen effect op te leveren 25. Wat er veel meer toe doet is of bepaalde lettercombinaties heel vaak op dezelfde wijze gelezen worden in andere woorden 26. Zo wordt de lettercombinatie ki niet apart geoefend en ook niet alleen in kip maar meteen vanaf het begin ook in kin en kim en later ook kist, kisten, kind enzovoorts. Deze inzichten zijn vertaald in de automatiseerlijn van Veilig leren lezen. Dankzij de opbouw van de vernieuwde automatiseerlijn met een systematische progressie van voorspelbare naar minder voorspelbare koppelingen, krijgen kinderen maximale kansen tot transfer 27. Via overlaprijtjes en zoekwoorden krijgen ze eerst inzicht in hoe je woorden kunt opbouwen met herhaalde woorddelen. Maar daarnaast oefenen ze die woorddelen zodanig dat ze leren die kennis te gebruiken als ze nieuwe woorden lezen in woordrijtjes zonder enige overlap, in zinnen en teksten. Erg belangrijk hierbij is dat de kinderen de woordrijtjes herhaald oefenen tot ze de woorden correct en vlot kunnen lezen. We weten immers dat je pas sterke codes van de woorden kunt opslaan in de hersenen als ze heel goed en met alle details eigen zijn gemaakt en dat vraagt enige oefening. Met die, zogenoemde woordspecifieke, kennis zijn de kinderen dan ook een stap voor als ze nieuwe woorden met bekende woorddelen moeten lezen en is die kennis veel beter verankerd. Leest het kind de woordrijtjes op de automatiseerpagina nog volledig op een spellende wijze, dan is het cruciaal om het via de strategie van zoemend lezen tot vlot lezen te brengen. Het levert immers meer winst op om de automatiseeroefeningen goed te herhalen tot ze correct en vlot gelezen kunnen worden dan zomaar van de ene naar de andere pagina te rushen. Hoewel het op het eerste gezicht kan lijken dat het minder snel gaat, zal de transfer toch groter zijn en profiteert het kind er dus ook op termijn veel meer van. Toepassen van geautomatiseerde leesvaardigheid: stap 5 Lezen is natuurlijk veel meer dan woorden en zinnen oefenen. Daarom komen in de leesboekjes geen pas aangeleerde letters of woordtypen voor. Het leesniveau in de leesboekjes loopt achter op de actuele moeilijkheden in de leerlijn voor technisch lezen. In de leesboekjes ligt het accent immers op lezen met begrip, op wat je voelt en beleeft als je een tekst leest. En zo kunnen de kinderen in een veilige omgeving toepassen wat ze allemaal geleerd hebben. Kilometers maken 28 blijft een belangrijk uitgangspunt, want beter lezen is liever lezen, en liever lezen is beter lezen. Leesboekje maan/zon kern 2. De zwarte teksten, voor maan, bevatten alleen letters uit de vorige kernen. Even snuffelen? En voor wie het net iets meer mag zijn, voor wie extra uitdaging wil of al een stapje verder durft te zetten dan de basislijn, is er uitgebreid kans om te snuffelen. Zo kunnen de kinderen bijvoorbeeld woorden lezen in Veilig & vlot die een extra moeilijkheid met zich meebrengen, zoals letterclusters. Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen BE blad 5 van 8
6 Tot slot En zo blijft ook deze stap weer uitdagend maar wel veilig. En dat is wat de automatiseerlijn van Veilig leren lezen typeert. Want hoezeer alle materialen ook zijn uitgekiend, kinderen zullen er niets van merken. Voor hen moet leren lezen gewoon zijn wat het is: leuk, uitdagend en motiverend! Veilig & vlot kern 2, facultatieve pagina: snuffelen aan moeilijkere woordtypen. Ook bij de spellinglijn zijn dit soort snuffeloefeningen opgenomen. In dit geval gaat het telkens om woorden met bekende letters. Voor de kinderen die al een stapje verder zijn en de zon-aanpak volgen, is Veilig & vlot op een vergelijkbare manier opgebouwd, maar vanaf kern 1 zijn dan reeds alle letters in de oefeningen verwerkt. Veilig gespeld kern 2, ook bij spelling snuffelen aan moeilijkere woordtypen. Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen BE blad 6 van 8
7 Eindnoten 1 Ehri, L.C. (2014). Orthographic mapping in the acquisition of sight word reading, spelling memory, and vocabulary learning. Scientific Studies of Reading, 18, Perfetti, C.A. (2010). Decoding, vocabulary, and comprehension: The golden triangle of reading skill. In: M.G. McKeown & L. Kucan (Eds.), Bringing reading researchers to life: Essays in honor of Isabel Beck (pp ). New York: Guilford. 3 Seidenberg, M.S. (2013). The science of reading and its educational implications. Language Learning and Development, 9, Bosman, A.M.T. en Van Orden, G., Het Fonologisch Coherentiemodel voor Lezen en Spellen. Pedagogische Studiën, 2003, 5, Van den Broeck, W. (2004). Technisch lezen: De centrale rol van woordherkenning in de schriftelijke taalontwikkeling. In: F. Daems, K. Van den Branden, & L. Verschaffel (Red.). Taal verwerven op school. Taaldidactiek voor basisonderwijs en eerste graad secundair (pp ). Acco. Leuven/Leusden. 5 Geudens, A., & Sandra, D. (2002). The role of orthographic onset-rime units in Dutch beginning readers. In: L. Verhoeven, P. Reitsma, & C. Elbro (Eds.), Precursors of Functional Literacy (pp ). Amsterdam: John Benjamins. 6 Marinus, E., & de Jong, P.F. (2010). Size does not matter, frequency does: Sensitivity to orthographic neighbors in normal and dyslexic readers. Journal of Experimental Child Psychology, 106, Share, D.L. (2008). Orthographic learning, phonology and the self-teaching hypothesis. In: R. Kail (Ed.), Advances in Child Development and Behavior, (Vol. 36, pp ). Amsterdam: Elsevier. 8 Zie ook Feys, R. & Van Biervliet, P. (2010). Beter leren lezen. De directe systeemmethodiek. Leuven: Acco. 9 Geudens, A. (2006). Phonological awareness and learning to read a first language: Controversies and new perspectives. In: F. van de Graats, J. Kurvers, & M. Young-Scholten (Eds.), Low educational second language and literacy acquisition (pp ). Utrecht: LOT. 10 Ehri, L.C. (2014). Orthographic mapping in the acquisition of sight word reading, spelling memory, and vocabulary learning. Scientific Studies of Reading, 18, Geudens, A. (2006). Phonological awareness and learning to read a first language: Controversies and new perspectives. In: F. van de Graats, J. Kurvers, & M. Young-Scholten (Eds.), Low educational second language and literacy acquisition (pp ). Utrecht: LOT. 12 Smits, A., & T. Braams (2006). Dyslectische kinderen leren lezen; individuele, groepsgewijze en klassikale werkvormen voor de behandeling van leesproblemen. Amsterdam: Boom. 13 McCandliss, B., Beck, I.L., Sandak, R., & Perfetti, C. (2003). Children with poor reading skills: Design and preliminary tests of the word building intervention. Scientific Studies of Reading, 7, Martin-Chang, S., Levy, B.A., & O Neil, S. (2007). Word acquisition, retention, and transfer: Findings from contextual and isolated word training. Journal of Experimental Child Psychology, 96, Bosse M-L., Chaves, N., & Valdois, S. (2014). Lexical orthographic acquisition: Is handwriting better than spelling aloud? Frontiers in Psychology. 5, Bosman, A.M. (2004). Spellingvaardigheid en leren spellen. In: A. Vyt, M.A., Van Aken, J.D. Bosch, R.J. Van der Gaag, & A.J. Ruijssenaars (Eds.), Jaarboek Ontwikkelingspsychologie, orthopedagogiek en kinderpsychiatrie 6, (pp ). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. 17 Mommers, C. (2006). Leren lezen. Recente ontwikkelingen. Praktijkgids voor de basisschool, ***, Geudens, A., Aerts, A., Van Kerckhove E., Meersschaert, E., & De Brauwer, J. (2014). Effectief begeleiden en behandelen van kinderen en jongeren met dyslexie. In Verhoeven, L., de Jong, P., & Wijnen, F. (2014). Dyslexie 2.0: Update van het protocol voor diagostiek en behandeling van dyslexie. Leuven: Garant. 19 Goetry, V., Nossent, Ch., & Van Hecke, P. (2006). Taalontwikkelings- en Leerstoornissen. Een literatuuronderzoek in opdracht van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering. Retrieved from fgov.be/care/nl/revalidatie/study_language_learning/ mission.htm 20 Van den Broeck, W. (2004). Technisch lezen: De centrale rol van woordherkenning in de schriftelijke taalontwikkeling. In F. Daems, K. Van den Branden, & L. Verschaffel (Red.). Taal verwerven op school. Taaldidactiek voor basisonderwijs en eerste graad secundair (pp ). Acco. Leuven/Leusden. 21 Marinus, E., De Jong, P. F., & Van der Leij, A. (2012). Increasing word-reading speed in poor readers: No additional benefits of explicit letter-cluster training. Scientific Studies of Reading, 16, Geudens, A. (2003). Breaking through the rime. Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen BE blad 7 van 8
8 An inquiry into the relevance of the onset-rime structure in children s phonological awareness and early reading development. Unpublished doctoral dissertation, University of Antwerp, Center for Psycholinguistics, Belgium. 23 Theloosen, G. & van Bon, W.H.J., (1993). Herhaling van woorden en lettergroepen: oefeneffecten bij zwakke lezers. Pedagogische Studiën, 70, Geudens, A. (2003). Breaking through the rime. An inquiry into the relevance of the onset-rime structure in children s phonological awareness and early reading development. Unpublished doctoral dissertation, University of Antwerp, Center for Psycholinguistics, Belgium. 25 Marinus, E., De Jong, P. F., & Van der Leij, A. (2012). Increasing word-reading speed in poor readers: No additional benefits of explicit letter-cluster training. Scientific Studies of Reading, 16, Marinus, E., & de Jong, P.F. (2010). Size does not matter, frequency does: Sensitivity to orthographic neighbors in normal and dyslexic readers. Journal of Experimental Child Psychology, 106, Geudens, A., Aerts, A., Van Kerckhove E., Meersschaert, E., & De Brauwer, J. (2014). Effectief begeleiden en behandelen van kinderen en jongeren met dyslexie. In Verhoeven, L., de Jong, P., & Wijnen, F. (2014). Dyslexie 2.0: Update van het protocol voor diagostiek en behandeling van dyslexie. Leuven: Garant. 28 Vernooy, K. (2012). Elk kind een lezer. Preventie van leesmoeilijkheden door effectief onderwijs. Apeldoorn, Antwerpen: Garant. Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen BE blad 8 van 8
ALS LEREN LEZEN NIET VANZELFSPREKEND IS:
ALS LEREN LEZEN NIET VANZELFSPREKEND IS: De rol van woordspecifieke kennis in didactiek en interventie Astrid Geudens 5 juni 2014, VUB, Brussel DE WEG NAAR GEAUTOMATISEERD LEZEN Begrijpend lezen Voorwaarde
Nadere informatieveilig leren lezen kim-versie Wat is er nieuw? Auteur: Wilma Stegeman
veilig leren lezen kim-versie Wat is er nieuw? Auteur: Wilma Stegeman Misschien kent u de uitgave nog van Veilig leren lezen die met de structureerwoorden boom-roos-vis begon. Daarna kwam de eerste maan-roos-vis-versie
Nadere informatieDyslexie Onderzoek vergoed vanuit de Jeugdwet INFORMATIE VOOR OUDERS
Dyslexie Onderzoek vergoed vanuit de Jeugdwet INFORMATIE VOOR OUDERS Voorwoord In samenwerking met Onderwijszorg Nederland (ONL) bieden wij vergoede zorg voor kinderen met ernstige enkelvoudige dyslexie.
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 1
Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend
Nadere informatieIn het kader van de doorlopende lijn is het voor
taal In de eerste helft van groep 3 Technisch leren lezen en spellen Om een goede begrijpende lezer te worden, is het noodzakelijk om technisch vlot te leren decoderen. In groep 3 van de basisschool wordt
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 1
Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend
Nadere informatieIs leren lezen moeilijk?
Is leren lezen moeilijk? Ouderavond met digibord Auteurs: Angela Schelfhout, Wilma Stegeman en Susan van der Linden Om de ouders te laten ervaren hoe moeilijk het is om te leren lezen, geeft u ze een leesinstructie
Nadere informatieveilig leren Veilig leren lezen Artikelen - Letterkennis, aanpak ie/ei-probleem lezen Auteur: Susan van der Linden Kijkletter ei
vlig leren lezen Letterkennis Aanpak /-probleem Auteur: Susan van der Linden Hulpjes bij het aanleren van In kern 6 leren de kinderen de letter. Ook voor deze letter kunt u een kijkletter maken. U vertelt
Nadere informatieHet belangrijkste doel van de studie in hoofdstuk 3 was om onafhankelijke effecten van visuele preview en spellinguitspraak op het leren spellen van
Samenvatting Het is niet eenvoudig om te leren spellen. Om een woord te kunnen spellen moet een ingewikkeld proces worden doorlopen. Als een kind een bepaald woord nooit eerder gelezen of gespeld heeft,
Nadere informatieHulp aan risicolezers kern start
Hulp aan risicolezers kern start Het nieuwe schooljaar is begonnen. De kinderen zijn met de vorige leerkracht doorgesproken en potentiële risicolezers zijn in het vizier. Al jaren is bekend dat directe
Nadere informatieInterventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer
Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5 Mariët Förrer November - februari Doelen en accenten per groep Rol van intern begeleider / taalcoördinator IB en TC ook in deze periode Bewaken
Nadere informatieveilig leren Veilig leren lezen Artikelen - Letterkennis, aanpak b/d-probleem lezen Auteur: Susan van der Linden Stap 1
veilig leren lezen Letterkennis Aanpak b/d-probleem Auteur: Susan van der Linden De letters b en d zijn voor veel kinderen een bron van verwarring. Dit komt door hun gelijke vorm. Toch kunt u dit probleem
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieGebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap. Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin. Ankers
Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin Leerkrachten op het speciaal basisonderwijs die met Veilig stap voor stap werken, maken
Nadere informatieGroep 3 : Na een lekkere lange zomervakantie zijn we alweer een poos hard aan het werk. Hieronder vindt u de doelen waar wij in groep 3 aan werken.
Groep 3 : Na een lekkere lange zomervakantie zijn we alweer een poos hard aan het werk. Hieronder vindt u de doelen waar wij in groep 3 aan werken. Veilig leren lezen Maandag 21 september zijn we begonnen
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 1
Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend
Nadere informatieHulp aan risicolezers
Hulp aan risicolezers bij Auteurs: Ed koekebacker Na kern 11 heeft u de eindsignalering afgenomen. Dat waren de drie kaarten van de DMT en, hoewel facultatief, meestal ook de AVI-kaarten. De resultaten
Nadere informatieVeilig leren lezen Kern 1: ik - maan - roos vis
Kern 1: ik - maan - roos vis Letters: m - r - v - i - s - aa - p - e Woorden: ik - maan - roos - vis - sok aan pen en Aan de hand van deze woorden leert uw kind de letters. Deze letters spreekt uw kind
Nadere informatieExtra ster-tijd. Een intensieve aanpak maakt het verschil. Wat is extra ster-tijd? Voor wie is de extra ster-tijd bedoeld? Inhoud extra ster-tijd
Extra ster-tijd Een intensieve aanpak maakt het verschil Ingrid van Loosbroek Al vanaf kern start wordt extra ster-tijd beschreven in de handleiding. In dit artikel gaan we nader in op deze extra ster-tijd
Nadere informatieHet systematisch volgen van leerlingen
Het systematisch volgen van leerlingen uteurs: Rosemarie Irausquin en Susan van der Linden Het systematisch volgen van de leesontwikkeling van leerlingen is essentieel om tijdig problemen bij het leren
Nadere informatieVoorwoord. Letters uitspreken zoals de leerkracht dat doet.
Voorwoord In groep 3 leert uw kind lezen en schrijven. Uw kind begint niet vanaf nul, want tegenwoordig wordt in groep 1 en 2 al veel gedaan aan voorbereiding. Sommige leren als kleuter al lezen en schrijven.
Nadere informatieEFFECTIEF BEHANDELEN EN BEGELEIDEN VAN KINDEREN EN JONGEREN MET DYSLEXIE: 1+1 IS MEER
EFFECTIEF BEHANDELEN EN BEGELEIDEN VAN KINDEREN EN JONGEREN MET DYSLEXIE: 1+1 IS MEER Astrid Geudens i.s.m. Ellen Meersschaert, Eline Van Kerckhove, & Jolien De Brauwer Lezing naar aanleiding van het Jubileumcongres
Nadere informatiePilot Dyslexie Noordenveld (PDN) Scholingsbijeenkomst 2 januari 2018
Pilot Dyslexie Noordenveld (PDN) Scholingsbijeenkomst 2 januari 2018 Update & voorlopige resultaten Pilot Effectief lezen in de groep en oefenen op woordniveau (DMT) PAUZE Spelling en mogelijkheden Dizzy
Nadere informatieVEILIG LEREN LEZEN. Elke keer wanneer er met een nieuwe kern wordt begonnen kunt u hieronder lezen waar we die periode aan werken in de groep.
VEILIG LEREN LEZEN. Elke keer wanneer er met een nieuwe kern wordt begonnen kunt u hieronder lezen waar we die periode aan werken in de groep. Dit leert uw kind in Kern 8 Woorden: bank en licht Woorden
Nadere informatiekt! 2 Leren lezen en spellen, een aanpak periode in groep 3 en de hogere
Leren lezen en spellen, een aanpak kt! 2 In het vorige artikel- Instructie werkt! (r), opgenomen in Praxis~ bulletin, nummer 7 - zijn een " aantal algemene tips beschreven én speciale tips voor de klankzuiuere
Nadere informatieAANVANKELIJK TECHNISCH LEZEN Effectief aanvankelijk lezen in groep 3 Didactische aandachtspunten
AANVANKELIJK TECHNISCH LEZEN Effectief aanvankelijk lezen in groep 3 Didactische aandachtspunten Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl
Nadere informatieDe rol van orthografisch leren en seriële orde verwerking bij dyslexie. Eva Staels
De rol van orthografisch leren en seriële orde verwerking bij dyslexie Eva Staels 1 Verklarende theorieën Specificiteitsparadox Specifiek Algemeen Pag. 2 Verklarende theorieën Specifiek Achterliggend defect
Nadere informatieInformatie Groep 3 schooljaar :
Informatie Groep 3 schooljaar 2017 2018: De groepsleerkrachten Groep 3a: Wally Sep en op woensdag: Annemieke Bakx Groep 3b: Ad van Peer en op dinsdag: Lieke Baartmans Is groep 3 speciaal? ja. het is de
Nadere informatieAutomatiseren van het lezen met Lijn 3 door: Kim van der Zouw en Janneke Nieborg
Automatiseren van het lezen met Lijn 3 door: Kim van der Zouw en Janneke Nieborg Lijn 3 gaat uit van het principe: doen wat werkt. De meest recente inzichten op het gebied van taalen leesonderwijs zijn
Nadere informatieStichting Rijdendeschool. Collectieve ambitie Rijdende School
Aanvankelijk lezen Stichting Rijdendeschool Collectieve ambitie Rijdende School Het bieden van kwalitatief hoogwaardig basisonderwijs (persoonsvorming en sociale, creatieve, cognitieve, morele en motorische
Nadere informatieConnect in de groep? Achtergronden Connect Hoe moet dat in de groep? Anneke Smits Tom Braams
Connect in de groep? Achtergronden Connect Hoe moet dat in de groep? Drs. Sonja Hotho-Toppers, Seminarium voor Orthopedagogiek Drs. Herman Hotho, remedial teacher o.b.s. De Elsweiden Anneke Smits Tom Braams
Nadere informatieIn de praktijk zien we dat het speels vertrouwd
taal Klankbewust bezig zijn Klanken en letters alzijdig verkennen Jarenlang onderzoek toont aan hoe belangrijk het is om kleuters nieuwsgierig te maken naar de wereld van taal en letters, zodat zij in
Nadere informatieKern 3: doos-poes-koek-ijs
Kern 3: doos-poes-koek-ijs In deze kern leert uw kind: Letters: d - oe - k - ij z Woorden: doos, poes, koek, ijs, zeep Herhaling van de letters van kern 1 en 2 Deze nieuwe woorden en letters worden aangeboden
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 3
Flitsend Spellen en Lezen 3 Flitsend Spellen en Lezen 3 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden. Het programma heet Flitsend spellen en Lezen omdat veelvuldig gebruik
Nadere informatieAanvankelijk technisch lezen. Effectief aanvankelijk lezen in groep 3
Aanvankelijk technisch lezen Effectief aanvankelijk lezen in groep 3 Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.
Nadere informatielezen Hulp aan risicolezers
veilig leren lezen Hulp aan risicolezers bij Auteur: Ed Koekebacker Na kern 11 heeft u de eindsignalering en waarschijnlijk ook het Citoafnamemoment E3 afgenomen. De resultaten daarvan maken u duidelijk
Nadere informatieLeesproblemen overwinnen in het voortgezet technisch lezen
Ronde 3 Anneke Smits Windesheim OSO Contact: aeh.smits@windesheim.nl Leesproblemen overwinnen in het voortgezet technisch lezen Ergens in Nederland, in een groep 4, gaat het niet zo goed met lezen. Een
Nadere informatieJong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers
Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Programma Kennismaken Presentatie Jong geleerd Warming-up Pauze Praktische oefening Afsluiting Jong geleerd over het belang van actieve stimulering van ontluikende
Nadere informatieMet plezier beter lezen :
Met plezier beter lezen : achtergrondinformatie bij het filmpje In de nieuwste versie van Veilig leren lezen, de kim-versie van 2014, staat technisch goed leren lezen en het ontwikkelen van leesbegrip
Nadere informatieAlles over. Veilig leren lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Veilig leren lezen Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking
Nadere informatieFonemisch Bewustzijn
Fonemisch Bewustzijn Ellen van der Veen Welkom en Agenda 1. Introductie 2. Fonemisch Bewustzijn 3. Vragen en praktijkervaringen Doelstellingen van vandaag 1. De deelnemers kennen de begrippen taalbewustzijn,
Nadere informatieOBSDeBorder Watersteeg87 3824ELAmersfoort Tel:033-4565307 www.obsdeborder.nl administratie@obsdeborder.nl
OBSDeBorder Watersteeg87 3824ELAmersfoort Tel:033-4565307 www.obsdeborder.nl administratie@obsdeborder.nl Inleiding Binnen De Border is gekozen voor het Protocol Leesproblemen en Dyslexie van Hanneke Wentink,
Nadere informatieWorkshop Dyslexie. Opbouw. Dyslexie- wat is dyslexie en hoe signaleer je het? Protocol Leesproblemen en Dyslexie. Toeleiding naar vergoede zorg.
Workshop Dyslexie Nina Willemse nwillemse@hetabc.nl Opbouw Dyslexie- wat is dyslexie en hoe signaleer je het? Protocol Leesproblemen en Dyslexie. Toeleiding naar vergoede zorg. Zorg op niveau 3; leestechnieken
Nadere informatieEarly Identification and Intervention in Children at Risk for Reading Difficulties A.G.F.M. Regtvoort
Early Identification and Intervention in Children at Risk for Reading Difficulties A.G.F.M. Regtvoort Samenvatting Leren lezen is een proces dat zich voor de meeste kinderen volgens een vast patroon over
Nadere informatieLeesproblemen en dyslexie
Leesproblemen en dyslexie Bijeenkomsten Bijeenkomst 1- dyslexie- wat is dyslexie en hoe signaleer je het? Bijeenkomst 2- groep 1-2 : signaleren en begeleiden van potentiele zwakke lezers Bijeenkomst 3:
Nadere informatieDyslexie bij nieuwkomers
Dyslexie bij nieuwkomers LOWAN woensdag 11 april 2018 Voorstelrondje Voorstellen workshopleider Wie is leerkracht, IB, RT, andere functie? Hoeveel jaar ervaring met meertaligheid? Opbouw workshop Stukje
Nadere informatieDyslexie bij nieuwkomers
Dyslexie bij nieuwkomers LOWAN dinsdag 10 en woensdag 11 april 2018 Voorstelrondje Voorstellen workshopleider Wie is leerkracht, IB, RT, andere functie? Hoeveel jaar ervaring met meertaligheid? Hoe vaak
Nadere informatieRijmwoorden richt zich op het leren herkennen van eindrijm en beginrijm (alliteratie) en het manipuleren met klanken.
Rijmwoorden Rijmwoorden richt zich op het leren herkennen van eindrijm en beginrijm (alliteratie) en het manipuleren met klanken. Doelgroep Rijmwoorden Muiswerk Rijmwoorden is gemaakt voor groepen 1 en
Nadere informatieWat is Digi-Spelling?
Digi - Spelling Digi-Spelling is een webbased remediërend spellingprogramma van de Zuid-Vallei. Het programma behoort tot de reeks remediërende programma s van De Zuid-Vallei. Voor informatie over het
Nadere informatieTULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen. Kerndoel 4 - Technisch lezen. Toelichting en verantwoording
TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 4 - TECHNISCH LEZEN 82 TULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen Kerndoel 4 - Technisch lezen Bij kerndoel 4 - De leestechniek. Toelichting en verantwoording
Nadere informatieArticuleren en voelen van de klanken
Articuleren en voelen van de klanken Ingrid van Loosbroek Astrid Geudens Marjolein Noé Eline Van Kerckhove Voor een sterke teken-klankkoppeling is het alzijdig verkennen van zowel de klank als de letter
Nadere informatieTips spelend leren kern 3
Tips spelend leren kern In de serie Tips spelend leren voor kern start t/m kern afsluiting worden opdrachten beschreven die leerkrachten in het keuzewerk voor hun klas kunnen opnemen op het gebied van
Nadere informatieWat is er bekend over de relatie tussen het leren van Frans of Spaans als vreemde taal en dyslexie in het voorgezet onderwijs?
Opgesteld door: José van der Hoeven Vraagsteller: docent voortgezet onderwijs Geraadpleegde experts: dr. Elise de Bree (UvA), dr. Madelon van den Boer (UvA) Referentie: Kennisrotonde. 2017. Wat is er bekend
Nadere informatieWij willen u vragen niet vooruit te gaan werken/oefenen. Er kan dan verwarring ontstaan bij het kind. Wij willen dit graag voorkomen!
In dit document kunt u lezen wat de kinderen leren in elke kern. In de eerste zes kernen zal dit voornamelijk ingaan op het aanleren van woorden en letters. In de laatste kernen komt het lezen al wat meer
Nadere informatiePassend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014
Passend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014 Annemarie Vink avink@hetabc.nl Dianne Roerdink droerdink@hetabc.nl Technisch lezen 8-10-2014 www.hetabc.nl 2 Programma
Nadere informatieKRACHTIG LEESONDERWIJS. Groeien in lezen met een ondersteunend voetje als daar nood aan is
KRACHTIG LEESONDERWIJS Groeien in lezen met een ondersteunend voetje als daar nood aan is Handelingsgericht werken: - Omgaan met specifieke onderwijsbehoeften - Transactioneel referentiekader (wisselwerking)
Nadere informatieWoord vooraf 11. 1.1 Directe systeemmethodiek vanaf 1986 19 1.2 DSM in recente leesmethodes 20
Inhoud Woord vooraf 11 Inleiding 13 1. Belang van het aanvankelijk lezen 13 2. DSM-wending in leesmethodiek 13 2.1 Globale of directe aanpak? 13 2.2 DSM: vernieuwing in continuïteit 14 3. Overzicht 15
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 4 expertisecentrum nederlands 4 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieKlassikale opstelling:
Klassikale opstelling: We maken gebruik van een flexibele opstelling. De kinderen zitten bij de leervakken: taal, lezen, spelling en rekenen allemaal frontaal. Hierdoor kan de leerkracht snel monitoren
Nadere informatieDit programma is gemaakt voor leerlingen van groep 4 en 5 van de basisschool, het praktijkonderwijs, vmbo bbl en mbo 1.
Spelling op maat 1 De Muiswerkprogramma s Spelling op maat 1, 2 en 3 vormen een complete leerlijn voor de spelling die op de basisschool moet worden aangeleerd. Spelling op maat 1 is het eerste deel van
Nadere informatieNeem er even de tijd voor!
DYSLEXIE Neem er even de tijd voor! Ongeveer 3,5 procent van alle leerlingen in het basis- en het voortgezet onderwijs heeft problemen met lezen en spellen als gevolg van dyslexie. Een deel van deze kinderen
Nadere informatieAls het leren lezen niet zo soepel gaat
Als het leren lezen niet zo soepel gaat In de onderbouw leert een kind de eerste beginselen van het lezen. Wij letten bij het aanleren van de letters gelijk al op de signalen van leesproblemen. Het aanleren
Nadere informatieWhy So Fast? An Investigation of the Cognitive and Affective Processes Underlying Succesful and Failing Development of Reading Fluency. M.H.T.
Why So Fast? An Investigation of the Cognitive and Affective Processes Underlying Succesful and Failing Development of Reading Fluency. M.H.T. Zeguers Het menselijke brein is waarschijnlijk niet uitgerust
Nadere informatieTips voor betere maan-lezers kern 6
Tips voor betere maan-lezers kern 6 In het artikel Betere maan-lezers (Digiregie/Artikelen) is geconstateerd dat er leerlingen zijn die niet de zon-leerlijn kunnen volgen maar die wel een grotere leesvaardigheid
Nadere informatieGraag vertellen we over het leesonderwijs wat we in groep 3 aan uw kind geven.
M A R I A S C H OO L R EU S E L Graag vertellen we over het leesonderwijs wat we in groep 3 aan uw kind geven. Op school werken we de leesmethode Veilig Leren Lezen. We gebruiken de tweede maanversie.
Nadere informatieveilig leren lezen Toelichting Leerkrachtassistent versie 2.0
veilig leren lezen Toelichting Leerkrachtassistent versie 2.0 Auteurs: Angela Schelfhout en Wilma Stegeman Uit het rapport van de onderwijsinspectie blijkt dat er een duidelijk verband bestaat tussen de
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 3
Flitsend Spellen en Lezen 3 Flitsend Spellen en Lezen 3 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden. Het programma heet Flitsend spellen en Lezen omdat veelvuldig gebruik
Nadere informatielezen Veilig leren lezen Artikelen - Letterkennis, aanpak eu/ui/ou-probleem veilig leren Woorden met tweetekenklanken Juist verklanken
veilig leren lezen Letterkennis Aanpak eu/ui/ou-probleem Auteur: Susan van der Linden Op welke wijze kunt u problemen met de tweetekenklanken eu/ui/ou aanpakken? In dit artikel bieden we u een stappenplan
Nadere informatieVCLB De Wissel - Antwerpen
VCLB De Wissel - Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding LEERLIJN LEZEN Of Hoe kunnen we voorkomen dat veel kinderen leesmoeilijkheden krijgen? Elke leerkracht, ouder en kind weet dat lezen de
Nadere informatieBouw! in het kader van de vergoedingsregeling
ouw! in het kader van de vergoedingsregeling Aryan van der Leij Universiteit van Amsterdam ijeenkomst met KD, NRD en Masterplan Dyslexie 20--2015 Van onderwijs naar zorg: doorverwijzen bij een vermoeden
Nadere informatieInformatie Groep 3 schooljaar 2015-2016. De groepsleerkrachten Groep 3a: Carla van Straaten en René Elfring Groep 3b: Karin de Smet en Ria van Seters
Informatie Groep 3 schooljaar 2015-2016 De groepsleerkrachten Groep 3a: Carla van Straaten en René Elfring Groep 3b: Karin de Smet en Ria van Seters De groepsouders Groep 3a: Sabrina Kuster Groep 3b: Kim
Nadere informatieBouw! Effectieve preventie van ernstige leesproblemen
Bouw! Effectieve preventie van ernstige leesproblemen Congres 2016 VVL 20 mei 2016 Programma Welkom en voorstellen Wat is Bouw!? Onderzoeksproject Bouw! UvA: wat zijn de resultaten Afsluiten Indruk Bouw!
Nadere informatieHet trainen van leesvloeiendheid. Patrick Snellings, Universiteit van Amsterdam, Rudolf Berlin Center voor leerproblemen
Het trainen van leesvloeiendheid Patrick Snellings, Universiteit van Amsterdam, Rudolf Berlin Center voor leerproblemen D. (8 jaar) Ik ga het niet doen, want ik kan het toch niet H. (7 jaar) Ben ik al
Nadere informatieNIEUWS UIT DE GROEPEN
Archipelschool de Leeuwenburch Nieuwsbrief middenbouw nummer: 2 Datum: 23 oktober 2015 NIEUWS UIT DE GROEPEN Technisch lezen in GROEP 3 Als u dit leest is groep 3 al bezig met de afronding van kern 2 van
Nadere informatieDit programma is gemaakt voor leerlingen van eind groep 3 en groep 4 van de basisschool, het praktijkonderwijs, vmbo bbl en mbo 1.
Spelling op maat 1 De programma s Spelling op maat 1, 2 en 3 vormen een complete leerlijn voor de spelling die op de basisschool moet worden aangeleerd. Spelling op maat 1 is het eerste deel van deze leerlijn.
Nadere informatiePlezier in lezen meer lezen beter in taal. Leesplezier. 2015 de Bibliotheek Gelderland Zuid
Plezier in lezen meer lezen beter in taal Leesplezier Agenda 1. Waarom lezen en leesplezier zo belangrijk is 2. Voorlezen en boeken lezen thuis 3. Samen praten over boeken 4. Boekentips vinden Het belang
Nadere informatieHulp aan risicolezers kern 1
Hulp aan risicolezers kern 1 Kern start zit erop en inmiddels is steeds duidelijker in beeld welke kinderen het leesproces Ingrid van Loosbroek Ed Koekebacker vlot onder de knie krijgen en bij welke kinderen
Nadere informatieGebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap. Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin. Ankers
Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin Leerkrachten in het speciaal basisonderwijs die met Veilig stap voor stap werken, maken
Nadere informatieVoorwoord. Inhoud : 1. Wat is dyslexie 2. Onderzoek 3. Hulp middelen 4. Logopedie 5. Mijn dyslexie 6. Nawoord
Voorwoord Ik hou mijn spreekbeurt over Dyslexie. Zelf heb ik ook dyslexie. Ik hoop dat jullie mij beter begrijpen wat dyslexie is en wat het betekent om dyslexie te hebben. Ook waarom ik een laptop en
Nadere informatieDit programma is gemaakt voor leerlingen van groep 4 en 5 van de basisschool, het praktijkonderwijs, vmbo bbl en mbo 1.
Spelling op maat 1 De Muiswerkprogramma s Spelling op maat 1, 2 en 3 vormen een complete leerlijn voor de spelling die op de basisschool moet worden aangeleerd. Spelling op maat 1 is het eerste deel van
Nadere informatieDit programma is gemaakt voor leerlingen van groep 5 en 6 van de basisschool, het praktijkonderwijs, vmbo bbl en mbo 1.
Spelling op maat 2 De programma s Spelling op maat 1, 2 en 3 vormen een complete leerlijn voor de spelling die op de basisschool moet worden aangeleerd. Spelling op maat 2 is het tweede deel van deze leerlijn.
Nadere informatieVeilig leren lezen 11
Veilig Leesseries Op Speelleeset Digiregie Leerkrachtassistent Leerlingsoftware Leerlingsoftware Veilig Speelleesset Lezen Toetssite Leerkrachtassistent Planbord Op Ko Veilig Leerkrachtassistent Toetssite
Nadere informatieVLIR- Seminar 28 mei 2013
VLIR- Seminar 28 mei 2013 Tweeledige focus (1) Upgrading Curriculum uitbreiding/ aanpassing van logopedische opleidingsonderdelen cruciaal t.a.v. betere hulpverlening binnen Surinaamse maatschappij m.n.
Nadere informatieMeer doen met de rijtjesboeken
Lijn 3 Meer doen met de rijtjesboeken Meer doen met de rijtjesboeken De rijtjesboeken bij Lijn 3 zijn een belangrijk hulpmiddel bij het automatiseren en vlot lezen van woorden (zie bladzijde 28 en 29 van
Nadere informatie7. DYSLEXIE. Hoe voelt dyslexie aan?
7. DYSLEXIE Hoe voelt dyslexie aan? Testje voorlezen (klassikaal lezen is geen goed idee, tenzij het koorlezen is). Voor de persoon met dyslexie: genant, frustratie, gokken of raden, opgeven, niet begrijpen
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 2
Flitsend Spellen en Lezen 2 Flitsend Spellen en Lezen 2 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden. Het programma heet Flitsend spellen en Lezen omdat veelvuldig gebruik
Nadere informatieMaakt leren schrijven. leuker. www.jufinabox.com
Maakt leren schrijven leuker www.jufinabox.com 1 op de 4 leerlingen heeft moeite met schrijven Motorische schrijfproblemen komen veel voor in het basisonderwijs. Cijfers in de literatuur variëren van 5
Nadere informatieTaaljournaal, tweede versie
SPELLING Taaljournaal, tweede versie Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs en opbrengstgericht werken zoals deze methode zijn te vinden op www.taalpilots.nl, www.rekenpilots.nl en
Nadere informatieResearch Institute of Child Development and Education Over oude en nieuwe oorzaken van dyslexie
Research Institute of Child Development and Education Over oude en nieuwe oorzaken van dyslexie Peter F. de Jong Brussel, Juni 2014 Overzicht Belang van kennis over oorzaken Belangrijkste oorzaken Enkele
Nadere informatiekern 1: ik - maan - roos - vis Kern 2: teen - een - neus - buik - oog
In groep 3 leren de kinderen lezen. Hier gebruiken wij de methode veilig leren lezen voor. Veilig leren lezen heeft 12 kernen. Hieronder kunt u lezen wat er in elke kern aan bod komt. kern 1: ik - maan
Nadere informatieDyslexie. Beatrijs Brand
Dyslexie Beatrijs Brand Hoe lezen wij? T s errassend oeveel ekst r emist an orden Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de lttres in een wrood saatn (c)
Nadere informatieFICHE 5: Ga auditieve informatieverwerking
2015 1 FICHE 5: Ga auditieve informatieverwerking KENMERKEN EN AANBEVELINGEN [Typ hier] UIT: Intelligentiemeting in nieuwe banen: de integratie van het CHC-model in de psychodiagnostische praktijk. Walter
Nadere informatieOp stap naar het 1 e leerjaar Wat is schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe!
Op stap naar het 1 e leerjaar Wat is schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Lieven Coppens Vooraf De ontwikkeling van een kind verloopt op verschillende domeinen. Elk kind ontwikkelt op zijn eigen
Nadere informatieInformatie groep 3 en 4
Informatie groep 3 en 4 Hierbij even wat informatie over de dingen waar uw kind dit schooljaar mee te maken krijgt. Dit kan u helderheid verschaffen over wat de kinderen leren in groep 3 en 4. En ook hoe
Nadere informatieestafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Achtergrondinformatie
estafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Met Vloeiend en vlot oefent u samen met u kind altijd in drie stappen: 1. U leest de woorden, zinnen of teksten eerst zelf voor. U doet dit in een rustig tempo,
Nadere informatieGeen losse woorden oefenen Geen losse woorden bespreken
Anneke Smits Geen losse woorden oefenen Geen losse woorden bespreken Woorden maken deel uit van associatief kennisnetwerk Actuele verbindingen bepalen betekenis, niet definities Kintsch & Kintsch, 2005;
Nadere informatieGroep 3. Fijn, dat jij er bent!
Groep 3 Fijn, dat jij er bent! Dagplanning Elke dag hebben we een dagplanning, zodat de kinderen kunnen zien wat we die dag gaan doen voorspelbaarheid. Inloop Vanaf 8.20u bent u samen met uw kind welkom.
Nadere informatieSpellen bij kern 3 Spel 1: Schrijven op je rug Spel 2: Winkeltje spelen Spel 3: Lezen voor het slapen gaan Spel 4: Blijven voorlezen
Spellen bij kern 3 Spel 1: Schrijven op je rug Kinderen hebben in kern 1, 2 en 3 al veel woorden geleerd. Het is een leuk spel om de letters van die woorden op de rug van uw kind te schrijven en het kind
Nadere informatieDownloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) http://hdl.handle.net/11245/2.62578
Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) http://hdl.handle.net/11245/2.62578 File ID Filename Version uvapub:62578 Belangrijke begrippen final SOURCE
Nadere informatie