The World's Dental Newspaper - Netherlands Edition. Congres Het Gat Zoveel sprekers, zoveel invalshoeken. Pagina 11-12

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "The World's Dental Newspaper - Netherlands Edition. Congres Het Gat Zoveel sprekers, zoveel invalshoeken. Pagina 11-12"

Transcriptie

1 DENTAL TRIBUNE The World's Dental Newspaper - Netherlands Edition september jaargang 2 nummer 7 Guus van Strijp Interview over de toekomst van de cariologie HET GAT Congres Het Gat Zoveel sprekers, zoveel invalshoeken Zeewier tegen tandbederf Enzymen helpen tandplak verwijderen Pagina 4-6 Pagina Pagina 16 Het gat: een multidisciplinaire uitdaging U hoort alles over 'Het Gat' op het gelijknamige NVT-congres, dat plaatsvindt op 2 november in Zeist en geaccrediteerd is met het Q-keurmerk. Ga voor meer informatie en de mogelijkheid tot inschrijven naar VAN DE REDACTIE UTRECHT In ontwikkelingslanden is het misschien de normaalste zaak van de wereld, maar in de Westerse wereld beschouwt men het als een regelrechte afknapper: een gat in het gebit. De gemiddelde Nederlander durft nauwelijks over straat met een ontbrekend element in het front. Het is dan aan de tandarts om een functioneel én esthetisch bevredigende oplossing te verzinnen. Evenzeer geldt dat voor een ander probleem, kleiner in omvang maar met bijna dezelfde naam: het gaatje. Gelukkig heeft de mondzorgprofessional in ons land veel mogelijkheden om een gat of gaatje te lijf te gaan. Voor de eerste mogelijkheid moeten we een stap terugzetten in de tijd. Zowel tandarts als patiënt heeft de verantwoordelijkheid om voor een goede preventie te zorgen. Maar als het kwaad eenmaal geschied is, moet het gat gedicht worden. Dan blijkt pas hoe elementair deze kwestie is voor de tandheelkunde: pedodontologen, cariologen, implantologen, kaakchirurgen, orthodontisten, gerodontologen, ze hebben allemaal vanuit hun eigen invalshoek iets met gaten in het gebit van doen. Het is dan ook vanzelfsprekend dat op het jaarlijkse NVT-congres, dat plaatsvindt op 2 november en de titel Het Gat draagt (meer informatie op de meest uiteenlopende mondzorgspecialisten lezingen zullen verzorgen. In dit nummer vindt u een uitgebreide voorbeschouwing op dit congres, te beginnen met een inter view met carioloog Guus van Strijp over vroegdiagnostiek en de niet-restauratieve caviteitsbehandeling. Verder schrijven Ronnie Goené en Jacques Baart over ridge preservation bij extractie en vindt u korte interviews met onder meer Cor van Loveren, Arie Riem, Martijn Moolenaar, Bart Polder en Erwin Berkhout. Elk van hen kiest een eigen invals hoek voor het vermijden en corrigeren van het gehate gat. Veel leesplezier! Contactallergie door handschoenen groeiend probleem TEKST: BEN ADRIAANSE Voor de mondzorgprofessional is het dragen van handschoenen tijdens het behandelen net zo vanzelfsprekend als het aanbrengen van zonnebrandcrème op het strand of het omdoen van een autogordel. Maar denken we wel goed na over welk type en merk handschoenen we gebruiken? Met een marktaandeel van ongeveer 60% is de nitrilhandschoen in de mondzorg het popu lairst. Tot voor kort werd zelden getwijfeld aan de kwaliteit en betrouwbaarheid van de karakteristieke blauwe, witte of gele stof. Onterecht, zo blijkt uit recente cijfers en studies. Dental Tribune pakt de handschoen op en duikt in een wereld van chemica liën, rode uitslag en misleidende marketingteksten. Je kunt zomaar van de ene op de andere dag contact allergie krijgen. In de jaren tachtig van de vorige eeuw deed de handschoen zijn intrede in de tandheelkunde, met de toename aan besmettingen met hiv/aids en hepatitis als belangrijkste aanleiding. Destijds werd 100% van de handschoenen geproduceerd van natuurrubberlatex (NRL). De gevaren die verbonden waren aan de onwetendheid met het produceren van NRL kwamen pas in de jaren negentig aan het licht. Een alarmerend aantal zorgverleners kreeg toen te maken met allergische reacties. Soms ging het om plaatselijke contactallergie, maar vooral gevallen van de veel gevaarlijkere zogenaamde type I-reacties vielen op, met verschijnselen als tranende ogen en astma-aanvallen tot zelfs een anafylactische shock. Heel verrassend waren deze problemen achteraf niet: tegenwoordig weten we dat NRL meer dan tweehonderd eiwitten bevat, waarvan de WHO er veertien heeft geclassificeerd als allergenen. Door de uitbraak van latexallergie en daarop volgend nieuwe, strenge Europese normen voor medisch toegepaste latexhandschoenen spanden producenten zich in de jaren negentig in om een beter aanbod aan medische handschoenen te creëren. De productielijnen voor latexhandschoenen werden verlengd, ze werden gechloreerd en er werden betere grondstoffen gebruikt. Daarnaast deden de synthetische alternatieven nitril en vinyl hun intrede. Medische professionals stapten geleidelijk over op deze alternatieven en het imago van latex als grondstof voor handschoenen is sindsdien besmet gebleven. Contactallergie (type IV) is meestal te herkennen aan uitslag rond het gebied van gebruik: een droge huid, jeuk, rode plekken, blaasjes, enzovoort. Volgens prof. dr. An Goossens, contactallergieexpert, doet contacteczeem door handschoenen zich vooral voor op de rug van de hand, omdat de huid daar het dunst is. > lees verder op pagina 14 Nieuw: thermodesinfector actieprijs Tot 20 oktober 2012, incl. 300 gratis accessoires, prijs ex BTW Plaats voor 8 hoekstukken, geschikt tot 3 kamers, made in Germany Voor meer informatie en voorwaarden: of mail info@straightdental.com dental units compressoren autoclaven

2 CONFIDENCE IN LIMITED SPACE STRAUMANN NARROW NECK CrossFit Straumann s Soft Tissue Level oplossing voor beperkte ruimtes Betrouwbaarheid bij het plaatsen van implantaten met smalle diameter Breed scala aan behandelmogelijkheden Gebruiksgemak in de dagelijkse praktijk Neem contact op met Straumann (030) verkoop@straumann.com

3 September 2012 dental tribune - netherlands edition Binnenlands nieuws 3 5,1% van zorguitgaven voor tandarts en paramedici BILTHOVEN In 2011 bedroegen de uitgaven aan zorg negentig miljard euro. 5,1% hiervan wordt uit gegeven aan tandartsen en paramedici. Dat blijkt uit berekeningen van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Per hoofd van de bevolking komen de zorguitgaven neer op euro. Sinds 2000 zijn de uitgaven aan zorg met ruim 90% gegroeid. De belangrijkste verklaring hiervoor vormt het toegenomen aantal behan delingen en behandelmogelijkheden. Ongeveer 15% van de gestegen uitgaven is toe te schrijven aan de vergrijzing. Ruim een kwart van het geld gaat Sinds 2000 zijn de uitgaven aan zorg met ruim 90% gegroeid Tandarts onzorgvuldig na prikincident Foto: Dana Rothstein/Dreamstime. AMSTERDAM Minder dan de helft van de tandartsen laat zich controleren op bloedoverdraagbare ziektes als hiv, hepatitis B en hepatitis C na een risicovol prikincident. Dat blijkt uit onderzoek van Peter Schneeberger, micro bioloog bij het Jeroen Bosch-ziekenhuis, en Paul van Wijk, epidemioloog bij het VU medisch centrum. De onderzoekers analyseerden cijfers uit 2008 van PrikPunt, een landelijk opererende organisatie waar naar ziekenhuiszorg, slechts 3% naar huisartsenzorg. Het geld dat aan zorg wordt uitgegeven, is voor een groot deel afkom stig van de premies die betaald worden aan zorgverzekeraars en premies die van het loon worden ingehouden, zoals de AWBZ-premie. Een klein deel (9,6%) betalen mensen uit eigen zak. (bron: men prikincidenten kan melden en advies kan vragen. Daarnaast hielden zij onder tandartsen een enquête. Bij een risicovol prikincident is de tandarts in contact gekomen met bloed van de patiënt. Een derde van de tandartsen maakt jaarlijks een risicovol prikincident mee. Voor het eerst is in Nederland op deze manier een studie naar prikincidenten onder tandartsen uitgevoerd, aldus Van Wijk. Bij 16% van de jaar- Een derde van tandartsen komt in contact met bloed patiënt lijks achtduizend prikincidenten gaat het om hoogrisico incidenten waarbij veel bloed vrijkomt, berekenden de onderzoekers. De andere incidenten worden als laagrisico incidenten beschouwd. Nu hebben weinig mensen hiv, maar het is toch zorgelijk. Ook blijkt dat de vaccinatiegraad voor hepatitis B onder tandartsen en assistenten 88% is. Dat zou 100% moeten zijn, vindt Van Wijk. Volgens Schneeberger neemt een bloedonderzoek na een prikincident veel zorgen weg. Vooral tandartsassistenten vormen een kwetsbare groep. Assistenten die zich prikken, krijgen van de tandarts vaak te horen dat zo n onderzoek niet hoeft. Een arts wil dan niet voor de kosten opdraaien van een bloedonderzoek. De microbioloog adviseert tandartsen om veiligere technieken te gebruiken om prikincidenten te voorkomen. (bronnen: Volkskrant, NOS) Tandartsen niet schaars genoeg voor 30%-regeling ARNHEM Nederlandse ondernemingen die buitenlandse tandartsen aantrekken, kunnen op het loon van deze werknemers de 30%-bewijsregel niet toepassen. De Arnhemse rechtbank oordeelde dit in een zaak die in 2011 aangespannen was door een Duitse tandarts. De tandarts meende dat er in Nederland een schaarste aan tandartsen is, waardoor hij recht had op de 30%-regeling. De Duitse tandarts refereerde aan het feit dat er jaarlijks gemiddeld 180 buitenlandse tandartsen Nederland binnenstromen, terwi jl er 250 tandartsen afstuderen aan Nederlandse universiteiten. De 30%-regeling houdt in dat buitenlandse werknemers over 30% van hun salaris en bonus geen belasting hoeven te betalen. Op die manier wordt het voor hen aantrekkelijker om in Nederland te komen werken. Een belangrijke voorwaarde is dat de buitenlandse werknemer over een specifieke deskundigheid beschikt die op de Nederlandse arbeidsmarkt schaars of niet aanwezig is. Volgens de rechtbank moet bij het bepalen van schaarste gekeken worden naar alle tandartsen in Nederland, inclusief de ingestroomde buitenlandse tandartsen. Dit aantal was in 2011 voldoen de en daarom concludeerde de rechtbank dat de Duitse tandarts niet voldeed aan de voorwaarden voor de 30%- regeling. (bron: Verzuim licht gestegen in tandheelkundige branche Foto: John Valenti/Dreamstime. NIEUWEGEIN In 2011 lag het verzuim in de tandheelkundige branche op 3,5%, terwijl dit in ,3% was. Dat heeft de NMT bekendgemaakt in het Nederlands Tandartsenblad. De stijging wordt veroorzaakt doordat de duur van de verzuimperiodes is toegenomen. Het aantal keer dat werknemers binnen de tandheelkundige praktijk zich ziek meldden is wel gelijk gebleven. Het merendeel van het verzuim betreft fysieke aandoeningen. Daarnaast werken er steeds meer vrouwen in de tandheelkundige branche, waardoor er relatief veel verzuim is vanwege zwangerschap. Ook buiten de tandheel kundige branche is het verzuim licht toegenomen. Het gemiddelde landelijke ziekteverzuim is ongeveer 4%. (bron: NMT). Colofon Dental Tribune verschijnt tienmaal per jaar en is een uitgave van Albion Press BV, onder licentie van Dental Tribune International Hoofdredacteur/uitgever drs. Ben Adriaanse Redactie drs. Laura van Dee drs. Joann Hebben Cartoons drs. Emily van Someren Redactieadres Redactie Dental Tribune Postbus 545, 3990 GH Houten redactie@dental-tribune.nl. De Nederlandse editie van Dental Tribune kent een onafhankelijke redactie en richt zich op professionals in de volle breedte van het tandheelkundige vakgebied. Aanmelden De doelgroep van Dental Tribune (bestaande uit tandartsen-algemeenpractici, tandartsen-specialisten, mondhygiënisten, orthodontisten, kaakchirurgen, tandtechnici, tandprothetici en diegenen die werkzaam zijn in de dentale industrie) komt in aanmerking voor een kosteloos abonnement. Behoort u tot de doelgroep en ontvangt u het maandblad nog niet? Meld u dan aan via het inschrijfformulier op Advertentieverkoop Harry Velthuis, accountmanager. Postbus 545, 3990 GH Houten. Telefoon: velthuis@dental-tribune.nl. Linda Schriekenberg, medewerker mediaorder. Telefoon: Fax: adverteren@dental-tribune.nl 2012 Albion Press BV. Redactioneel materiaal van Dental Tribune International, Duitsland, dat is vertaald en in dit nummer is opgenomen, is auteursrechtelijk beschermd door Dental Tribune International GmbH. Alle rechten voorbehouden. Gepubliceerd met toestemming van Dental Tribune International GmbH, Holbeinstr 29, Leipzig, Duitsland. Reproductie op welke manier en in welke taal dan ook, gedeeltelijk of volledig, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van Dental Tribune International GmbH, is uitdrukkelijk verboden. Dental Tribune is een handelsmerk van Dental Tribune International GmbH.

4 4 Interview dental tribune - netherlands edition September 2012 Niets is zo moeilijk als gedragsverandering Interview met Guus van Strijp (ACTA), carioloog TEKST: LAURA VAN DEE FOTO S: BEN ADRIAANSE Bij een caviteit hebben tandarts en patiënt gefaald, herhaalt Van Strijp keer op keer tijdens het interview. Als cariësactiviteit op tijd geconstateerd wordt, hoeft er helemaal geen caviteit te ontstaan, aldus Van Strijp. Hij is voorzitter van de sectie Cariologie, Endodontologie en Pedodontologie aan ACTA. Naast zijn docentschap doet Van Strijp onderzoek naar cariespreventieve middelen en dentinecariës. Hij publiceert regelmatig in (inter)nationale tijdschriften. Daarnaast is hij cursusleider bij verschillende postacademische cursussen over cariologie. In het kader van dit themanummer over 'Het Gat' vertelt Van Strijp aan Dental Tribune hoe hij de toekomst van de cariologie voor zich ziet. Onbeschaamd goed. Wedden? Gereviseerde tandheelkundige apparatuur! Van behandelingsunit tot complete praktijkinrichting. Montage in heel Nederland! In onze showrooms vindt u doorlopend meer dan 250 gebruikte behandelingsunits! Inclusief garantie! Advisering? Financiering? Leasing? Geen probleem! Wij staan met al onze kennis en deskundigheid tot uw beschikking! In uw voordrachten en publicaties pleit u voor vroegdiagnostiek. Besteden tandartsen hier voldoende aandacht aan? Nee. De meeste tandartsen werken nog volgens de traditionele methode, waarbij ze één keer in het half jaar een periodiek mondonderzoek (PMO) bij hun patiënten uitvoeren dat een paar minuten duurt. Op deze manier kan cariës niet tijdig herkend en beïnvloed worden en wordt pas ingegrepen als er een caviteit ontstaan is. Dit is niet nodig, omdat er ongeveer twee jaar tussen een initiele laesie en het ontstaan van een caviteit zit. Ik vind het onbegrijpelijk dat deze tijd niet benut wordt om cavitatie te voorkomen. Tandartsen zouden element voor element moeten nagaan of er wittevleklaesies waar te nemen zijn. Het PMO neemt hierdoor uiteraard wel meer tijd in beslag. Als een tandarts na visuele inspectie, met lichtfoto s of (op indicatie) met röntgenfoto s cariësactiviteit heeft geconstateerd, is de volgende stap een behandelplan op te stellen. Als nog geen sprake is van een caviteit kan zo voorkomen worden dat deze ontstaat. Op dit moment is de tandheelkunde nog grotendeels gericht op symptoombestrijding en ontbreekt het aan vroegdiagnostiek. rdv Dental Donatusstr. 157b D Pulheim (Keulen) info@rdv-dental.de S +49(0) Passie voor perfectie Wat houdt vroegdiagnostiek in? Bij vroegdiagnostiek gaat een algemeen practicus tijdens het periodiek mondonderzoek na of er cariësactiviteit is en brengt hij de cariësrisicofactoren van de patiënt in kaart. De activiteit moet goed ingeschat worden, omdat een tandarts anders te snel restauratief ingrijpt. Cariësrisicofactoren zijn de aanwezigheid van plaque, het voedingspatroon, fluoridegebruik en verminderde speekselsecretie. Op basis van de anamnese stelt de tandarts een prognose van de laesie op en daarna een behandelplan. Dit plan kan bijvoorbeeld bestaan uit zorgvuldiger of vaker poetsen met fluoridetandpasta of meer interdentaal reinigen. Bij ACTA leren we studenten gebruik te maken van een cariësrisicoformulier. Het is de bedoeling dat zij deze shortlist bij elk bezoek doorlopen. Eén van mijn patiënten vertoonde door de jaren heen een verhoogd cariësrisico. Door het in kaart brengen van de aanwezige risicofactoren kwam ik erachter dat de man een merkwaardig voedingspatroon had: hij at elke dag een doosje dadels en een pond druiven. De man heeft zijn voedingspatroon aangepast en zijn gebitsgezondheid is daarna duidelijk verbeterd. Misschien is het probleem dat vroegdiagnostiek te weinig oplevert. Gebrek aan financiële compensatie is één van de redenen waarom vroegdiagnostiek nog weinig wordt toegepast. Het is bovendien tijdrovend. Verzekeraars vergoeden vroegdiagnostiek niet, omdat tandartsen hen geen bewijs kunnen tonen van de effectiviteit ervan. Met het vastleggen van cariësrisicofactoren, de cariësactiviteit en het monitoren van de laesie kan eventuele regressie nu inzichtelijk worden gemaakt. Een andere oorzaak is dat veel tandartsen totaal anders moeten leren denken. Tot nu toe waren ze vooral gericht op restauratieve handelingen en op kortetermijnresultaat, terwijl het bij preventief behandelen voor een groot deel draait om het voorlichten en motiveren van de patiënten en de lange termijn. Tandartsen vinden het moeilijk die omslag te maken. Tandheelkunde zou meer een alfavak moeten zijn, want de psychologische component, waarbij je patiënten moet overtuigen van het belang van goede mondzorg, valt niet te onderschatten. Preventie heeft de toekomst, maar levert uiteraard niet altijd het gewenste resultaat op. Bij sommige patiënten slaat een preventieve behandeling niet aan, omdat ze niet genoeg motivatie hebben en bijvoorbeeld hun voedingspatroon niet willen veranderen. In dat geval is restauratief ingrijpen uiteindelijk vaak toch nodig, hoewel het niet de oplossing is. Bij een hoog cariësrisico is elke restauratie op termijn gedoemd te mislukken. Wat vindt u de belangrijkste preventiemethode? Zowel bij adolescenten als bij volwassenen moet bij onvoldoende bescherming als eerste gedacht worden aan het verhogen van de frequentie van fluoridegebruik. Je kunt patiënten adviseren hun tanden een keer extra per dag te poetsen of om fluoride te spoelen. Het periodiek mondonderzoek moet een andere vorm krijgen Tandartsen moeten anders leren denken Pas als dit onvoldoende resultaat oplevert, is chloorhexidine, naast het gebruik van fluoride, een optie. Dit antibacteriële spoelmiddel verhindert onder andere de afbraak van collageen in het dentine. Het effect hiervan op cariës is echter niet onomstotelijk bewezen. Bovendien is een mogelijke bijwerking de verkleuring van elementen en van de tong. U promoveerde in 1996 op de preventie van wortelcariës, die voornamelijk bij ouderen voorkomt. Wat zijn de belangrijkste manieren om die te voorkomen? Omdat de mondzorg de afgelopen vijftig jaar sterk verbeterd is, belanden veel tachtigplussers in verpleeghuizen met eigen dentitie. Vroeger hadden ouderen doorgaans volledige prothesen. Eenmaal in het verpleeghuis is er weinig mondzorg en doordat patiënten zelf vaak niet goed meer voor hun gebit kunnen zorgen, ontstaan soms carieuze laesies. Vooral blootliggende tandwortels zijn extra gevoelig voor laesies. Vanwege de vergrijzing zullen er steeds meer ouderen met wortelcariës bij komen. Om die klachten voor te zijn, is het belangrijk dat de verpleging ervoor zorgt dat ouderen fluoride gebruiken. Spoelen met fluoride gaat vaak nog relatief makkelijk en het kan ook met wattenstaafjes aangebracht worden. In de Richtlijn Mondzorg voor ouderen is als basisadvies naast fluoridegebruik > lees verder op pagina 6

5 Progressive Orthodontic Seminars Op april 2013 start Progressive Orthodontic Seminars (POS) alweer met de 23e cursus orthodontie onder auspiciën van Donald B. McGann DDS Cursus Orthodontie De complete cursus orthodontie omvat een trainingsprogramma, waarin naast diepgaande theoretische kennisoverdracht ook plaats wordt ingeruimd voor praktijktrainingen. Na voltooiing van het programma is men in staat een groot aantal orthodontische afwijkingen bij zowel kinderen als volwassenen effectief te diagnosticeren en met succes te behandelen. Tijdens de workshops wordt gewerkt met uitneembare en vaste apparatuur. De complete cursus bestaat uit 12 x 4 dagen verdeeld over een periode van 1,5 tot 2 jaar. Gratis introductie seminar! Als u onze cursisten heeft gesproken, dan heeft u ongetwijfeld gehoord over de hoge kwaliteit van onze seminars. U bent welkom om dit zelf te ervaren op het GRATIS seminar dat wij geven op zaterdag 22 maart 2013 in Amstelveen. U kunt zich hiervoor opgeven bij: Progressive Holland Inc. Tel: Inbegrepen in de kosten voor de cursus is een door POS ontwikkelde software. Deze software wordt tijdens de cursus gebruikt, maar zal voor u ook daarna een waardevol programma zijn bij de behandeling van uw patiënten. Donald B. McGann DDS Kosten 1.475,00 per seminar inclusief lunch De vooraanstaande Amerikaanse tandarts en zijn ervaren medewerkers zetten zich wereldwijd in voor de Progressive Orthodontic Seminars. In korte tijd ontdekten ruim 400 Nederlandse tandartsen de nieuwe en vooral succesvolle methodes van Donald B. McGann. Cursuslocatie Amstelveen Tel. informatie Fax posortho@xs4all.nl Progressive Orthodontic Seminars Jupiter EE Amstelveen

6 6 Interview dental tribune - netherlands edition September 2012 het spoelen met het antibacteriele middel chloorhexidine opgenomen, maar dat raad ik pas aan als fluoride onvoldoende bescherming biedt. Het voorkomen van blootliggende wortels is de beste preventie. Als ouderen een verhoogde cariesactiviteit vertonen, is het raadzaam een speekselsecretietest af te nemen. Dit gebeurt nog te weinig. Door gebruik van antidepressiva en medicijnen tegen hoge bloeddruk krijgen ouderen soms een veranderde speekselsecretie, waardoor er een hoger risico op cariës ontstaat. Als dit het geval is, kan de medicatie worden aangepast of kunnen we proberen de speekselproductie te stimuleren met kauwgum. Hoe kan gecontroleerd worden of de preventiebehandeling succes heeft? Scoremethoden zoals de Ekstrand- of de ICDAS-methode geven aan in welk stadium een laesie zich bevindt. Het doel van een preventieve behandeling is zorgen dat de scores niet verslechte- Dental Global Innovative NTI-Kahla GmbH is a leading global manufacturer of rotating instruments for dentists and dental laboratories. We are looking for sales agents for our expansion in the Netherlands. Please contact: Michael Dontschew Area Sales Manager Tel.: +49(0) michael.dontschew@nti.de NTI-Kahla GmbH Rotary Dental Instruments Im Camisch Kahla/Germany > vervolg van pagina 4 ren en indien mogelijk verbeteren. De tandarts kan met de patiënt, op basis van de cariësrisicofactoren, een interval afspreken voor de controleafspraken. Elke keer als de patiënt terugkomt voor onderzoek beoordeelt de tandarts de aanwezige cariësrisicofactoren en de cariësactiviteit. In combinatie met de laesiescore en het vergelijken van de lichtopnamen (monito- Fluoride is het eerste middel van keuze in de cariëspreventie ren) kan hij nagaan of de preventie effect heeft. Deze manier van werken is motiverend voor de patiënt. Het Nexø-experiment naar preventiebehandeling bij kinderen had als doel het behouden van een gezonde dentitie met zo min mogelijk kosten. Bij de kinderen waren de eerste en tweede blijvende molaren in doorbraakfase. De preventie bestond uit een combinatie van voorlichting, training in plaque verwijderen en het terugkomen voor controleafspraken. Bij elke patiënt werd een risicoanalyse gemaakt voor de individuele terugkomtermijn, gebaseerd op de coöperatie van ouder en kind, de cariësprogressie en het doorbraakstadium van de molaren. Uit het experiment bleek dat de preventieve behandeling ervoor zorgde dat de gebitsgezondheid op het eiland beter werd dan in de rest van Denemarken. De kritiek was dat het experiment op een eiland plaatsvond onder een laag opgeleide bevolking met hoge saamhorigheid. Op dit moment doen we een soortgelijk experiment in Den Bosch en dat heeft tot nu toe ook tot een cariësreductie van 30% geleid. Welke rol zou de politiek kunnen spelen in het ver beteren van mondzorgpreventie? Er moet een code voor vroegdiagnostiek komen, zodat er ook een financiële motivatie voor tandartsen is om cariës vroegtijdig op te sporen. Daarnaast is het belangrijk dat preventie meer in de aandacht komt te staan bij het grote publiek, hoewel niets zo moeilijk is als gedragsverandering. Tot in de jaren negentig nam de cariësprevalentie geleidelijk af door fluoridegebruik, maar de laatste jaren lijkt het erop dat jongeren weer meer cariës krijgen. Mensen gebruiken nog steeds fluoride, maar hun frequentie van suikergebruik is hoger dan vroeger. Men denkt dat cariës beheersbaar is geworden door fluoride en laat daarom de teugels op andere vlakken (bijvoorbeeld voedingsgewoonten) vieren. Wie vormen de cariësrisicogroepen? 80% van de cariës in Nederland komt voor bij 20% van de bevolking. Mensen met een lagere sociaaleconomische status hebben meer kans op het ontwikkelen van cariës. Zij poetsen slechter, hebben minder gezonde voedingsgewoonten, roken meer en gebruiken meer alcohol. Dit is niet bevorderlijk voor het gebit. Daarnaast is deze groep moeilijker te motiveren om de mondhygiëne te verbeteren. Het is lastig om kennis en kunde aan hen over te dragen, soms vanwege een taalbarrière. Er is de laatste jaren een hevige discussie over de niet-restauratieve caviteitsbehandeling (NRC). Welke positie neemt u in ten opzichte van NRC? Ik ben een groot voorstander van NRC bij melkgebitten, indien mogelijk. Het is een causale therapie waarin communicatie, opvoedkunde en angstbeperking centraal staan. Vroeger was de heersende gedachte dat als er bacteriën in de dentine waren gekomen, een restauratieve ingreep vereist was. Nu weten we dat het cariësproces stopt als de plaque over de laesie verwijderd wordt. Als een kind een caviteit in het melkgebit heeft, kan de tandarts de laesie toegankelijk maken zodat het kind of de verzorger de laesie goed schoon kan houden. Op die manier ontwikkelt die zich niet verder. Het mooie van NRC is dat het patiëntvriendelijk is en dat de verantwoordelijkheid voor de mondzorg bij ouder en kind blijft liggen. Hoewel NRC is opgenomen in de meest recente Richtlijn Mondzorg voor jeugdigen, merk ik bij lezingen vaak nog dat tandartsen er weinig van af weten en het nauwelijks toepassen. Bij NRC blijft de verantwoordelijkheid bij kind en ouder Tegenstanders van NRC voeren aan dat de methode niet wetenschappelijk bewezen is en alleen werkt bij gemotiveerde ouders en kinderen NRC is inderdaad niet wetenschappelijk bewezen, maar uit meerdere onderzoeken blijkt dat de methode wel degelijk werkt. Op dit moment loopt een gerandomiseerd klinisch onderzoek dat het ultieme bewijs moet leveren. Er is ook veel motivatie van ouders en kind nodig voor NRC, maar als die er niet voldoende blijkt te zijn, kan altijd later nog restauratief worden ingegrepen. Om te voorkomen dat de laesie zich te ver ontwikkelt bij weinig gemotiveerde ouders en kinderen, is het daarom belangrijk dat kind en ouder regelmatig op controle komen bij de tandarts. Met de vrije tarieven is er een aparte prestatiecode voor NRC gekomen. Zijn daardoor meer tandartsen de methode gaan toepassen? Er is zeker een drempel weggevallen om NRC te gebruiken door het creëren van een prestatiecode. Ik verwacht dat die code ook na beeindiging van de vrije tarieven zal blijven bestaan. De laatste jaren is minimaal invasief in de tandheelkunde een vaak gebruikte term, een modewoord zelfs. Streven de tandartsen in Nederland dit ideaal ook daadwerkelijk na? Zeker. Nederland is na de Scandinavische landen koploper in minimaal invasieve tandheelkunde. Door de toepassing van adhesieve tandheelkunde hoeft minder gezond weefsel te worden opgeofferd. Ook passen tandartsen regelmatig minimaal invasieve technieken als de Hall-techniek en de indirecte pulpaoverkapping toe. Bij beide behandelingen wordt geinfecteerde dentine op zijn plaats gelaten. De Hall-methode, waarbij over de hele caviteit in een melkgebit een kroon wordt geplaatst, heeft zelfs een hoger succespercentage dan de traditionele restauratie. De indirecte pulpaoverkapping is in 90% van de gevallen succesvol. Toch heeft een aanzienlijk aantal mondzorgprofessionals moeite met deze methoden, omdat het tegen hun gevoel indruist om geinfecteerde dentine te laten zitten. Er is echter wetenschappelijk aangetoond dat als dit wordt afgesloten, zoals bij de Hall-techniek en de indirecte pulpaoverkapping, het aantal vitale bacteriën drastisch vermindert en dat nog aanwezige bacteriën een slapend bestaan leiden door gebrek aan voeding. Hoe ziet u de toekomst van de cariologie? In het nieuwe denken staat vroegdiagnostiek en preventie centraal. Ik ben eind jaren zeventig afgestudeerd en als ik in de tussentijd niets had bijgeleerd, zou ik nagenoeg volledig restauratief werken, zonder dat er veel diagnostiek aan te pas kwam. Essentieel is dat preventie niet wil zeggen dat je niets doet, maar dat het ook een vorm van behandelen is. Ik hoop dat in de toekomst alle mondzorgprofessionals op precavitatieniveau naar cariës kijken.

7 advertentie 1/1 ACTA Dental Education is het nascholings bureau van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam. Van PAOT-cursussen tot symposia, van Quality Practice themadagen tot het QP-vaktijdschrift, u vindt het bij ACTA Dental Eduaction. Kijk op onze website voor meer informatie over onze producten en diensten. ADHESIEVE TANDHEELKUNDE A cursusleiding en docent: Hein de Kloet (tandarts) docent: dr. Hans van Pelt (tandarts) datum: vrijdag 12 en zaterdag 13 oktober 2012 locatie: Hotel Wolfheze, Wolfhezerweg 17, 6874 AA Wolfheze, tel tijdsduur: 2 dagen cursusprijs: 1.100,- (inclusief overnachting) doelgroep: tandartsen met een algemene praktijk max. aantal deelnemers: 24 De 65ste keer dat deze cursus plaatsvindt, maar tevens ook de laatste keer! KRT Q-OUNTEN NIEUW Deze cursus vindt plaats in een heerlijk luxe De volgende onderwerpen komen aan de orde: - autologe en composietbruggen; - onzichtbare en lekvrije composietrestauraties hotel met tennisbanen, zwembad, sauna en - materiaalkeuze en productinformatie; - behandelplanning volgens het dynamisch (anterior en posterior) vervaardigen en golfmogelijkheden. De ultieme combinatie van - hechting aan glazuur, dentine; porselein en restauratieconcept en occlusieopbouw met beslissen wanneer een adhesief porseleinen nascholing en ontspanning! metaal; composiet; restauratie de beste oplossing is; - polymerisatie en omgaan met krimp; - onderhoud en reparaties, air abrasion en - keramische restauraties prepareren, afdrukken Het accent van de cursus ligt op de klinische - procedure klasse I, II, III, IV, V en amalgaam- zandstralen. en adhesief bevestigen; toepassing van adhesieve technieken met behulp vervanging; - etsbruggen van composiet en adhesiefbruggen van composiet, porselein en metaal. - esthetische uitgangspunten en cosmetische Leerdoelen: van metaal-porselein en vezelversterkte tandheelkunde met composiet; - een weloverwogen keuze maken uit de composiet prepareren, af drukken en adhesief - porseleinen facings en tandkleurige inlays en beschikbare hechtsystemen en restauratie- bevestigen. onlays; materialen; toegespitst op zijn eigen - adhesieve prothetiek (incl. etched retainers ); werkwijze en het indicatiegebied; MASTERCLASS ONDERNEMERSCHAP IN DE TANDHEELKUNDIGE PRAKTIJK - HAAL MEER UIT JEZELF, JE WERK EN JE PRAKTIJK - KRT Q-PUNTEN NIEUW cursusleiding en docent: Ward van Dijk (tandarts-ondernemer) ** docenten: Marc Lammers (ex-coach Nederlands dames hockeyteam) **, drs. Jos Burgers RM (management-trainer en bestsellerauteur) **, mr. Bart Admiraal (tandarts-jurist) **, Henk Kraaijenhof (coach topatleten) **, drs. Rob Barnasconi (voorzitter NMT) ** en/of mr. Alexander Tolmeijer (vice-voorzitter/penningmeester NMT) ** en daarnaast gastdocenten vanuit management en het financieel-economische werkveld. data: 5 modules van 2 dagen met overnachting, gevolgd door een terugkomdag aanvang vrijdagmiddag 14 uur tot zaterdag 17 uur, vrijdag 18 en zaterdag 19 januari 2013, vrijdag 8 en zaterdag 9 februari 2013 vrijdag 15 en zaterdag 16 maart 2013, vrijdag 12 en zaterdag 13 april 2013 (Londen) vrijdag 17 en zaterdag 18 mei 2013 locatie: Kasteel De Hooge Vuursche, Baarn (4 modules en terugkomdag). Module 4 vindt plaats in Londen. cursusprijs: 8.450,- (inclusief diners en overnachtingen Kasteel Hooge Vuursche; diners, vlucht en overnachting in Londen) doelgroep: tandartsen max. aantal deelnemers: 18 ** niet werkzaam bij ACTA Wilt u professionaliseren, pas op de plaats maken Inhoud: Vooraf maar ook tijdens de masterclass zullen Leerdoelen: en kijken of u op de goede weg bent met uw - Visie, missie, strategie, persoonlijke ontwikkeling; de deelnemers hun eigen gegevens inbrengen en - de eigen praktijk en het eigen handelen praktijk en met uw werkwijze? Wilt u uw praktijk - Ethiek, wetgeving, richtlijnen en protocollen; geanonimiseerd gebruiken als benchmark. Denk doorlichten op kritische succesfactoren, (laten) doorlichten, en uw gemaakte manage- - Management en leiderschap in de tandarts- bijvoorbeeld aan jaarstukken, richtlijnen, proto- een verbeterplan opstellen en uitvoeren; mentkeuzes? Wilt u inspiratie en werkplezier praktijk, verandermanagement, marketing, collen en patiënten-enquête. - de verschillende aspecten van praktijk- optimaliseren, een stap maken in management, social media; Deze masterclass is zowel geschikt voor tand- management en verandermanagement ondernemerschap, werkgeverschap, vakmanschap, - Communicatie, personeelsbeleid, risk artsen in loondienst als voor praktijkhouders. (onder)kennen en inzetten. leiderschap? Dan is de masterclass Ondernemer- management, regelen of verzekeren, patiënt Ook wanneer u een praktijk wilt overnemen of schap in de Tandheelkundige Praktijk geschikt of klant?; starten dan heeft u profijt van het volgen van Na de masterclass: voor u. De masterclass biedt aandacht voor - Financiële principes, balans/ winst en verlies, deze masterclass. Bent u in staat om managementbegrippen professioneel handelen, praktijkmanagement jaarrekening, cashflow, fiscale afwegingen, Na afloop van de masterclass is er mogelijkheid zoals risk management, leiderschap, marketing en praktijkhandelingen. reserveringen, afschrijven, investeren, leasen, om uw praktijk door te laten lichten (dit is niet en verandermanagement toe te passen op uw budgetteren etc. bij de cursusprijs inbegrepen; prijs op aanvraag eigen praktijk(voering) en hier sturing in aan te - Inkoop, agenda, stoelbezetting en andere en afhankelijk van uw behoeften). brengen. organisatiemiddelen;

8 8 Excerpt dental tribune - netherlands edition September 2012 Extractie de eerste stap op weg naar een implantaat TEKST EN FOTO S: R.J. (RONNIE) GOENÉ, J.A. (JACQUES) BAART Soms moet een tand of kies worden geëxtraheerd. Meer dan in het verleden denken we tegenwoordig aan de vervanging door een implantaatgedragen kroon en is vormbehoud van de harde en zachte kaakweefsels van belang. DE EXTRACTIE EN WAT ERAAN VOORAFGING De werkzaamheden van de tandarts zijn gericht op behoud van het gebit, van elk gebitselement op zichzelf. Dat brengt met zich mee dat kosten noch moeite worden gespaard om een tand of kies te behouden. Met het oog op onverhoopt verlies van een dergelijk element en vervanging door een implantaatgedragen kroon is alles op alles zetten voor het behoud van een tand of kies soms ongewenst. Bij caries profunda hoort een uitgebreide restauratie en soms een endodontische behandeling van de avitale pulpa. Als deze behandeling later toch weer klachten geeft in de vorm van parodontitis apicalis, ligt endodontische herbehandeling voor de hand, zo nodig door een endodontoloog. Mocht de kies daarna toch weer opspelen, dan wordt de kaakchirurg mogelijk gevraagd een apexresectie uit te voeren, eventueel met retrograde vullingen. Heeft dit onvoldoende geholpen en zijn er toch weer pijnklachten en ontstekingsverschijnselen, dan wordt besloten tot extractie van de kies. Tijdens de extractiepoging van de kies breken wellicht de wortels af. Deze worden dan bij de kaakchirurg verwijderd door bot rond de afgebroken wortels weg te boren. Uiteindelijk ontstaat na genezing een situatie waarin niet zonder meer een implantaat kan worden aangebracht. Verstandiger is in deze gevallen bijtijds te kiezen voor atraumatische verwijdering van de tand of kies en niet eindeloos, en met veel kosten, door te modderen. Bij het streven naar een atraumatische extractie speelt de inschatting of deze tand of kies zonder problemen kan worden geëxtraheerd, een belangrijke rol. Is de inschatting foutief en breekt de kies ongelukkig af tijdens een extractiepoging, dan is dat voor patiënt en tandarts een teleurstelling. Belangrijker nog is dat de wortels chirurgisch moeten worden verwijderd, wat leidt tot node loos botverlies. In veel gevallen van verwijderen van zeer verzwakte, uitgebreid gerestaureerde, deels afgebroken en endodontisch behandelde boven- en ondermolaren, is het mogelijk deze intra-alveolair te verwijderen. Dat wil zeggen dat verwijdering van het hele element mogelijk is zonder bot te verwijderen en ook zonder het mucoperiost af te schuiven. Daartoe wordt na verdoving de kroon met een fissuurboor verwijderd van de wortels. Daarna wordt, weer met een fissuurboor, een groeve gemaakt om in de bovenkaak palatinaal van buccaal en in de onderkaak mesiaal van distaal te scheiden. Het is belangrijk hierbij te streven naar gelijke volumina aan weerszijden van de splitsing. In de bovenkaak moet men tevens voorkomen door de trifurcatie te boren, in verband met de kans op een antrumperforatie. Met een rechte hevel worden nu de wortels gesplitst en stuk voor stuk verwijderd. In de bovenkaak eerst de palatinale wortel, dan de mesia le en distale wortel, de disto-buccale wortel en tot slot de mesio-buccale wortel. In de onderkaak wordt eerst de distale wortel verwijderd en vervolgens (van mesiaal) de mesiale wortel. De buccale cortex wordt intact gelaten en hierop wordt ook niet gesteund met een vlaghevel (figuur 1 t/m 6). NA EEN EXTRACTIE Na een extractie volgt een hele cascade aan biologische gebeurtenissen, die begint met de vorming van een bloedstolsel in de extractie alveole en eindigt met nieuw bot en mucosa daaroverheen. De vorming van bot in de extractie alveole gaat echter gepaard met een verlies van bot, vooral aan buccale zijde. 1 De proces sus alveolaris bestaat immers bij de gratie van een gebitselement en ontwikkelt zich tijdens de eruptie van dat element. Het is een tandafhankelijke structuur die bij het verwijderen van het element zijn functie verliest en atrofieert. Aangezien de weke delen daaroverheen in hoge mate de architectuur volgen van het onderliggende bot, kan dit ook ongewenste morfologische consequenties hebben. Het nettoresultaat van dit genezingsproces aan de ene kant en remodelleringsproces aan de andere kant resulteert in een gemiddeld verlies in hoogte van ruim 1 mm en in de breedte van gemiddeld 6 mm, hetgeen neerkomt op een reductie van zo n 50% van de oorspronkelijke breedte. Hiervan ontstaat tweederde in de eerste drie maanden na extractie, veel meer buccaal dan linguaal. 2 Dierexperimentele en klinische studies hebben inmiddels de funda mentele processen in de extractie alveole ontrafeld. 3 Het zogenaamde bundle bone speelt hierin een wezenlijke rol. Bundle bone is de binnenbekleding van een extractie alveole waarin de vezels van het parodontale ligament insereren. Bij de mens heeft het bundle bone een dikte van gemid deld 0,3 mm. Samen met het wortelcement en het paro dontale ligament vormt bundle bone een functionele eenheid: extractie van een element impliceert verlies van het wortelcement, het parodontale ligament en dus van het bundle bone. Uit recent onderzoek bij 250 proefpersonen kon met behulp van cone beam CT-scans worden vastgesteld dat de dikte van de buccale lamel in het bovenfront 0,3-1,0 mm bedraagt. 4 Afhankelijk van de dikte van de buccale lamel zal deze dus in meerdere of mindere mate alleen uit bundle bone bestaan en verdwijnen, met alle mogelijke esthetische gevolgen van dien. Extraheren en laten genezen met de toekomstige vervanging door een implantaat en kroon in het achterhoofd impliceert dat in een later stadium bot zal moeten worden gereconstrueerd met Figuur 1 en 2: Te extraheren eerste molaar bovenkaak. Figuur 3 t/m 6 : Atraumatische extractie eerste molaar bovenkaak. 0 wks 12 wks 12 wks 12 wks Figuur 7 t/m 10 : Esthetisch storende vormverandering twaalf weken na extractie.

9 September 2012 dental tribune - netherlands edition Excerpt 9 autoloog bot, een botsubstituut of een combinatie van beide, gelijktijdig met of voorafgaand aan het plaatsen van het implantaat, zeker in de esthetische zone (figuur 7 t/m 10). Door direct aansluitend aan de extractie de alveole uit te vullen met een botsubstituut, kan een extra invasieve, reconstructieve procedure worden voorkomen. RIDGE PRESERVATION In het verleden zijn verschillende technieken en verschillende vulmaterialen beschreven zowel in dierexperimenten als bij mensen: met autoloog of gedemineraliseerd humaan bot (= homoloog bot), gedeproteïniseerd koeienbot (heteroloog bot) of allerlei alloplastische materialen zoals bioglass en groeihormomen (BMP s). Ten onrechte werd deze procedure tot voor kort socket preservation genoemd. De juiste terminologie is ridge preservation: door de socket uit te vullen behoud je de ridge. ONDERZOEK Zowel uit dierexperimenteel als recent klinisch onderzoek komt duidelijk naar voren dat het driedimensionale volume van de processus alveolaris goed kan worden behouden als de alveole direct na de extractie wordt opgevuld 5,6 met een gedeproteïniseerd osteoconductief materiaal in een 10% collageenmatrix (Bio-Oss Collagen ). Humane biopten genomen direct voorafgaand aan de implantatieprocedure laten zien dat de (nog) niet geresorbeerde partikels ingebed zitten in nieuw gevormd bot. Het gemiddeld volumepercentage residu is 24,5% en daarmee aanzienlijk lager dan wat als limiet wordt beschouwd om te kunnen implanteren (40%). 7 Ook is inmiddels aangetoond dat door het toepassen van deze techniek de weke delen beter worden ondersteund, hetgeen zeker in de esthetische zone van groot belang kan zijn. 8 Systematische analyse van de literatuur schetst het beeld dat in die situaties waarin na een extractie geen preserverende maatregelen werden genomen, de noodzaak van botaugmentatie op het moment van implanteren met een factor 10 toeneemt. 9 DE PRAKTIJK Iedere tandarts kan een tand of kies trekken. De kunst is dit zo minimaal traumatisch mogelijk te doen en te anticiperen op de toekomstige vervanging. De techniek is eenvoudig. Het blokje Bio- Oss Collagen wordt bevochtigd met fysiologisch zout. Vervolgens kan het blokje in kleine stukjes worden geknipt of gesneden en in de alveole worden gebracht. Het is uitermate gebruiksvriendelijk. Op een simpele manier kan vormverlies worden gecompenseerd en kunnen een botopbouw in de esthetische zone of een sinusbodemelevatie postcanien in de bovenkaak en de daarmee op een later tijdstip samenhangende kosten worden voorkomen (figuur 11 t/m 20). Ridge preservation is niet iets voor een specialist, maar kan juist een plaats krijgen in de algemene praktijk. REFERENTIES 1 Cardaropoli G, et al. Dynamics of Bone Tissue Formation in Tooth Extraction Sites. An Experimental Study in Dogs. J Clin Periodontol, Schropp L, et al. Bone Healing and Soft Tissue Contour Changes Following Single-Tooth Extraction: A Clinical and Radiographical 12 month Prospective Study. IJPRD, Araújo M. et al. Dimensional ridge alterations following tooth extraction: An experimental study in the dog. J Clin Periodontol, Januario A, et al. Dimension of the facial bone wall in the anterior maxilla: a cone-beam computed tomography study Clin Oral Impl Res Araújo M, Lindhe J. Ridge preservation with the use of Bio-Oss collagen : a 6-month study in the dog, Clin Oral Impl Res Cardaropoli D, Cardaropoli G. Preservation of the Postextraction Alveolar Ridge: a Clinical and Histologic Study. Int J Perio Res Dent, Carmagnola D, et al. Healing of human extraction sockets filled with Bio-Oss. Clin Oral Impl Res, Nevins M, et al. A study of the fate of the buccal wall of extraction sockets of teeth with prominent roots. Int J Perio Res Dent, Weng D, et al. Are socket and ridge preservation techniques at the day of tooth extraction efficient in maintaining the tissues of the alveolar ridge? Eur J Oral Implantol, Figuur 11 t/m 14: Atraumatische extractie en ridge preservation, kruishechting. 16 wks Figuur 15: Processus na 16 weken. Figuur 16 en 17: Plaatsen implantaat. 0 wks Figuur 18: Röntgenfoto voor extractie. 16 wks Figuur 20: Röntgenfoto direct na implantatie. 0 wks Figuur 19: Röntgenfoto direct na extractie en uitvullen met botsubstituut. Ligt jouw passie in de opzet, uitvoering en analyse van tandheelkundig gerelateerd onderzoek? Dan ben jij wellicht de parttime collega die wij zoeken! WERKENBIJTNO.NL Binnen TNO is behoefte aan een ervaren (3-10 jaar) tandarts/tandheelkundig onderzoeker die een rol kan spelen bij het signaleren van en inspelen op actuele vraagstukken binnen de tandheelkunde. Wij zorgen dat innovaties maximaal renderen binnen bedrijfsleven, overheid en het dagelijks leven. Wat doe jij?

10 NIEUW HELPT OM TANDVLEESPROBLEMEN TE VOORKOMEN EN TE VERMINDEREN Digitale weergave van het gebied en de ernst van de tandvleesproblemen vóór en na gebruik 1 Vóór gebruik: Significante tandvleesproblemen Na 2 weken: Verbetering van de gezondheid van het tandvlees Na 6 weken: Verdere verbetering van de gezondheid van het tandvlees ORAL-B PRO-EXPERT PREMIUM TANDVLEES BESCHERMING met baanbrekende gestabiliseerde tinfluoride technologie Grotere voordelen voor het tandvlees 2 Geen compromis - klinisch bewezen bescherming van de volledige mond 3 GESTABILISEERDE TINFLUORIDE 1. Garcia-Godoy CE et al.: Effecten van de combinatie van tandpasta, elektrisch poetsen en flos op tandvleesbloeding. J Dent Res 90 (Spec Iss A): 1313, in vergelijking met gewone tandpasta. Gerlach RW, Amini P. Gerandomiseerde gecontroleerde test met tandpasta met 0,454 % tinfluoride voor de behandeling van tandvleesbloeding. Compend Contin Educ Dent 2012; 33 (2): Baig et He, Compend Cont Educ Dent 2005; 26 (Supp 1): De verzorging voortzetten die begint in uw praktijk

11 September 2012 dental tribune - netherlands edition Het Gat 11 Het Gat: zoveel sprekers, zoveel invalshoeken TEKST: LAURA VAN DEE EN BEN ADRIAANSE Cor van Loveren De patiënt moet zelf meer verantwoordelijkheid krijgen Ouders moeten hun kinderen weer de baas worden en de patient moet zelf meer verantwoordelijkheid krijgen. Alleen dan kan volgens Cor van Loveren, hoogleraar preventieve tandheelkunde bij ACTA, de cariësprevalentie drastisch gereduceerd worden. Zijn ervaring is dat praktijkvoering die erop gericht is de patiënt bij de behandeling te betrekken, succesvoller is dan die waarbij de mondzorgprofessional alleen handelingen uitvoert. Je moet aan de patiënt uitleggen dat hij zélf zorg kan dragen voor een gezond gebit. Van Loveren benadrukt dat het belangrijk is dat de tandarts na preventievoorlichting regelmatig nagaat of de voorlichting effectief is. Op dit moment controleren tandartsen veelal pas na een half jaar hoe het gaat met de mondgezondheid van de patiënt. Het zou beter zijn als de tandarts na de voorlichting op korte termijn een paar keer kijkt of deze effect heeft. Als hij een stijgende lijn in de mondgezondheid constateert, kan hij besluiten de patiënt pas na langere tijd te laten terugkomen. Van Loveren pleit voor een notatiesysteem dat in één oogopslag de stand van zaken en het succes van de cariësbehandeling laat zien. Aan de halfjaarlijkse controle moet, naar voorbeeld van de DPSI-score, een cariësscore toegevoegd worden. De tandarts stelt bij de patiënt een cariësscore vast en kan indien nodig afspreken naar welke cariësscore toegewerkt gaat worden. Op die manier heeft de patiënt een concreet doel, aldus Van Loveren. In de strijd tegen cariës acht Van Loveren drie punten van belang. Ten eerste moeten tandartsen zich bij cariës altijd afvragen wat eraan voorafging, met als doel cariës in het vervolg te voorkomen. Daarnaast is het belangrijk om de causes of the causes te achterhalen, niet alleen op individueel niveau, maar ook op bevolkingsniveau. Waarom snoepen mensen bijvoorbeeld zo veel? Ten slotte is vroegdiagnostiek belangrijk. Er verstrijkt een aantal jaar tussen beginnende cariësactiviteit en het daadwerkelijke ontstaan van caviteiten. De vraag is waarom tandartsen nog niet genoeg screenen op cariesactiviteit. Van Loveren kan hier niet precies zijn vinger op leggen, maar zoekt de verklaring erin dat tandartsen liever tastbare handelingen uitvoeren, zodat ze iets concreets voor de patiënt kunnen doen. Als tandartsen voorlichting geven, weten ze niet of dat effect zal hebben. Er wordt weleens gezegd dat tandartsen te weinig aan preventie doen, omdat het niet in hun belang zou zijn. Van Loveren spreekt dit tegen: Tandartsen verrichten genoeg preventiehandelingen: ze brengen bijvoorbeeld fluoride aan en sealen tanden en kiezen. Het is voor tandartsen ook helemaal niet nodig om preventie achterwege te laten, want er is meer dan genoeg werk in de tandheelkunde: zo wordt slechts 17% van de cariës van vijfjarige kinderen behandeld. De invoering van de vrije tarieven heeft volgens hem een positief effect gehad op de aandacht voor preventie, omdat met de invoering een aparte prestatiecode voor preventie is gecreëerd. Maar voor een controleerbare en effectieve behandeling moet de tandarts de patiënt na de preventievoorlichting wel blijven volgen. De patiënt accepteert het niet als een tandarts bij elke periodieke controle een bedrag voor preventie declareert, maar vervolgens de patiënt niet verder helpt, waardoor geen verbetering van de mondgezondheid optreedt. Cor van Loveren verzorgt de lezing Gat door cariës: nieuws van het front. Arie Riem Het is belangrijk ouders actief bij de behandeling te betrekken De ouders van nu leven in een samenleving van overvloed en vergeten soms dat het moeite kost om alles op orde te houden, verklaart Arie Riem, kindertandarts, de verslechterde mondgezondheid van kinderen de afgelopen tien jaar. In de jaren zeventig en tachtig verbeterde de mondgezondheid omdat de ouders, opgegroeid in de periode na de oorlog, zich ervan bewust waren dat er gewerkt moest worden om iets te bereiken. Hij voegt hieraan toe dat het in een welvaartsmaatschappij moeilijk is om alle consumptieverleidingen te weerstaan. Elke keer als je eet, vindt er een zuurgraaddaling in je mond plaats. Ik adviseer dan ook om (jonge) kinderen niet meer dan vijf keer op een dag te laten eten. Dat is voldoende om te groeien. Toch denkt Riem dat het ook niet zó slecht gesteld is met de mondgezondheid van jeugdigen. In een welvarende samenleving wordt men steeds kritischer op de gezondheid en wil men op alle gebieden het beste. Al sinds de mens op aarde is, bestaat tandbederf en proberen we dat te bestrijden. Tandbederf zal nooit helemaal verdwijnen, maar de preventie kan wel geoptimaliseerd worden. Er is een grote groep mensen die een goede mondgezondheid heeft en een kleine groep, voornamelijk mensen met een lagere sociaal economische status, die een heel slecht gebit heeft. Die groep krijg ik in mijn praktijk, aldus Riem. Hij noemt het een gemiste kans dat de overheid tegelijk met de strijd tegen obesitas ook niet de strijd tegen cariës is aangegaan. Ik vind dat jammer, omdat overgewicht en mondgezondheid twee kanten van dezelfde medaille kunnen zijn. Voor tandartsen acht Riem het van belang dat zij na de diagnose van cariës de ouders betrekken bij de vervolgstappen. Tandartsen zouden hen erop moeten wijzen dat veel verbetering mogelijk is door goede reiniging van het gebit en beperking van het aantal eetmomenten. De discussie over non-invasief of invasief behandelen van cariës vindt hij niet relevant. De mondzorgprofessional moet na de diagnose cariës inschatten wat nodig is om het kind pijnvrij te houden. Of dat non-invasief of invasief handelen is, verschilt per kind. Sommige kinderen hebben helemaal geen last van hun cariës en dan dient het tandbederf alleen gestabiliseerd te worden. Nu de richtlijn Mondzorg voor Jeugdigen bestaat, is temeer vereist dat een tandarts na het stellen van de diagnose cariës altijd een behandelplan opstelt. Riem is geen voorstander van het trekken van complete melkgebitten bij kinderen met veel cariës, waardoor ze een tijd zonder dentitie lopen. Het is beter als het kind zo veel mogelijk de eigen dentitie behoudt. Tanden zijn belangrijk om te leren spreken, om te kauwen en ze geven kinderen een hogere aaibaarheidsfactor. Arie Riem verzorgt op 2 november de lezing Gat in de melkkies: restaureren of alleen excaveren? Hierin komt aan de orde welke van de bovenstaande technieken meer en minder toepasbaar zijn in diverse situaties. Erwin Berkhout Röntgendiagnostiek moet gerechtvaardigd zijn In de tandheelkunde wordt röntgendiagnostiek gebruikt om pathologie op te sporen waarbij het bot is aangedaan, zoals botresorptie of verdichting van het bot, vertelt Erwin Berkhout, tandarts en docent tandheelkundige radiologie aan ACTA. Ook zijn er asymptomatische botafwijkingen die alléén met röntgendiagnostiek te detecteren zijn, zoals fibro-osseuze dysplasie en odontomen. Berkhout benadrukt dat laatstgenoemde afwijkingen zo zelden voorkomen dat het niet geindiceerd is er preventief op te screenen. De grootste fout die gemaakt kan worden bij röntgendiagnostiek, is dat tandartsen een foto maken die niet gerechtvaardigd is. Hij is dan ook groot voorstander van frequenter gebruik van radiologierichtlijnen, zoals de European Guidelines on Radiation Protection in Dental Radiology waarnaar in de NMTpraktijkrichtlijn Tandheelkundige Radiologie wordt verwezen. In deze richtlijnen zijn de rechtvaardiging en het onderliggende bewijs voor tandheelkundige röntgenfoto s terug te vinden. Je moet per patiënt kijken hoe vaak en welke röntgenfoto s nodig zijn. Bij patienten met een hoger cariësrisico moet je vaker foto s nemen dan bij anderen. Het aantal gemaakte röntgenfoto s in Nederlandse tandartspraktijken verschilt enorm. Als de rechtvaardiging van röntgenopnamen meer aandacht zou hebben, zouden er waarschijnlijk minder panoramaopnamen en meer bitewings worden vervaardigd, aldus Berkhout. Als een tandarts een goede rechtvaardiging heeft om een röntgenfoto te maken, is het zaak om stralingshygiënische maatregelen in acht te nemen. Berkhout: Bij intraorale foto s is het belangrijk een diafragma te gebruiken dat niet veel groter is dan de fosforplaat, film of sensor. Bij panoramafoto s bij kinderen moet het diafragma worden verkleind. Als een tandarts alleen wil weten of er een verstandskies aanwezig is, is minder straling nodig dan bij fijne endodontische diagnostiek. Tandartsen houden daar volgens Berkhout te weinig rekening mee en gebruiken vaak één belichtingstijd voor alle typen foto s. Hij benadrukt dat, als de foto eenmaal gemaakt is, de héle foto bekeken moet worden. Soms kijken tandartsen alleen naar het gebied waar het probleem zich voordoet en vergeten de rest van de foto op afwijkingen te controleren. Een relatief nieuwe röntgentoepassing in de tandheelkunde is de Cone Beam CT-scan. Hoewel Berkhout enthousiast is over de mogelijkheden die deze apparatuur biedt, plaatst hij er ook een kanttekening bij. Uit onderzoek, dat inmiddels heeft geleid tot Europese richtlijnen voor het gebruik van CBCT, blijkt dat de indicatiestelling voor dit soort apparaten vrij beperkt is. In de implantologie is het gebruik van een CBCT-scanner bijvoorbeeld geindiceerd bij een sterk geslonken kaakwal in de zijdelingse delen en in de endodontologie bij onbegrepen persisterende pathologie na een lege-artis-uitgevoerde herbehandeling. De beperkte indicatiestelling komt doordat de stralingsdosis van Cone Beam CT-scanners vele malen hoger is dan die van intraorale opnamen en panoramafoto s voor een gelijke region of interest. Hoe hoger de stralingsdosis bij een röntgenfoto, hoe moeilijker de rechtvaardiging van de opname, besluit Berkhout. Erwin Berkhout verzorgt de lezing Gat op de röntgenfoto. Van rechtvaardiging van röntgendiagnostiek tot behandelbeslissing. Ronnie Goené Niet meer simpelweg trekken en daarbij de boel de boel laten Bij een implantaatbehandeling is het belangrijk dat de vorm van de kaak behouden blijft. Nadat een tand of kies getrokken is, slinkt de kaakwal. Het is geen gunstige uitgangspositie om in een geslonken kaak implantaten te plaatsen, aldus Ronnie Goené, parodontoloog en implantoloog. Om een goede kaakvorm te behouden, moet na een extractie de extractie alveole met botsubstituut geaugmenteerd worden. Het aanbrengen van botsubstituut in de socket zorgt voor 85% volumebehoud. > lees verder op pagina 12

12 12 Het Gat dental tribune - netherlands edition September 2012 > vervolg van pagina 11 Volgens Goené denken tandartsen soms niet voldoende na over de vervolgstappen van extracties. Mijn boodschap voor tandartsen is: niet meer simpelweg trekken en daarbij de boel de boel laten. Als je in je achterhoofd hebt dat je na extractie een implantaat wil plaatsen, is het verstandig de tandkas direct te vullen met bijvoorbeeld een botsubstituut. Op die manier blijft de vorm van de tandkas beter intact. Ook tijdens de extractie kan een tandarts of kaakchirurg al zorgen dat er een goede bodem voor het implantaat ontstaat door de tandkas zo veel mogelijk intact te houden. De kaakchirurg kan de wortels van een kies splitsen. Op die manier wordt de kies niet in zijn geheel geëxtraheerd, maar in meerdere kleine worteltjes. Hierdoor vindt minder kaakbeschadinging plaats en blijft de tandkas beter intact, legt Goené uit. Als de tandkas te veel beschadigd is tijdens de extractie wordt het moeilijk de socket met botsubstituut te vullen. Niet alleen bij implantaten, maar ook bij een brug is het wenselijk om botsubstituut te gebruiken. Goené: Het is vooral raadzaam botsubstituut te gebruiken in het bovenfront, de esthetische zone. Ook bij een brug zou ik botsubstituut gebruiken, omdat het esthetisch mooier is als er geen deuk in de kaak zit. Bij het gebruik van botsubstituut zijn nauwelijks complicaties te verwachten. Het is wel belangrijk dat de tandkas grondig gereinigd wordt na de extractie. De reden voor een extractie is vaak een ontsteking van de wortels. Die ontsteking moet er niet meer zijn als het botsubstituut wordt aangebracht, aldus Goené. Ronnie Goené verzorgt samen met Jacques Baart de lezing Gat in het kaakbot: atraumatisch extraheren en socket preserveren. Bart Polder Een gat hoeft niet altijd opgevuld te worden Programma Het Gat 2 november 2012 Bij ongeveer 5% van de Nederlandse bevolking zijn één of meerdere gebitselementen niet aangelegd, vertelt Bart Polder, tandarts-implantoloog. Tandartsen hebben dan ook vaak te maken met een gat in de tandenrij. Polder heeft een verwijspraktijk voor implantologie en orthodontie in Emmeloord en is in het CTBG in Zwolle onder andere verantwoordelijk voor interdisciplinaire behandelingen bij patiënten met multipele agenesieën. Polder heeft in zijn werk zowel te maken met patiënten bij wie te weinig gebitselementen zijn aangelegd, als met patiënten die elementen zijn verloren. Voor beide groepen geldt dat de tandarts moet kijken welke behandelstrategie het meest geschikt is: het gat sluiten door orthodontie, of het gat de juiste afmetingen geven zodat het prothetisch gesloten kan worden, bijvoorbeeld door implantologie. De keuze is afhankelijk van de behandelduur, het functionele en esthetische effect, de prijs en uiteraard van de wensen van de patiënt, aldus Polder. De meest voorkomende agenesie is die van de verstandskiezen. Hierna volgen de tweede premolaren in de onderkaak en de laterale bovensnijtanden. Bij kinderen komt men er meestal rond tienjarige leeftijd achter dat sprake is van ontbrekende elementen. Een agenesie is vaak genetisch bepaald en daarom zijn de ouders er meestal al op voorbereid. Op jonge leeftijd moet al gekozen worden of het gat met orthodontie wordt gesloten of wordt opengehouden voor een prothetische vervanging. Implantaten zijn geen optie bij kinderen, omdat hun aangezicht nog niet volgroeid is. Ook een uitneembare prothese is niet wenselijk. In het geval van een agenesie van onderpremolaren kan het een optie zijn de melk elementen zo lang mogelijk te behouden, tenzij deze elementen voortijdig verloren gaan of in infra-occlusie komen. Het is wel verstandig om de mesiodistale afmetingen van melkmolaren aan te passen, om prothetische vervanging later mogelijk te maken, vertelt Polder. Bij een agenesie van de laterale bovensnijtand moet, indien gekozen wordt voor opening van het diasteem, het gat opengehouden worden met een etsbrug. Op latere leeftijd kan vervolgens definitieve prothetische vervanging geplaatst worden, zoals implantaten. Polder benadrukt dat een gat in de tandenrij niet altijd opgevuld hoeft te worden. Als een gat geen functionele of esthetische problemen oplevert, kan het gewoon blijven bestaan. Een ontbrekende premolaar in de onderkaak waarbij de occlusie stabiel is, hoeft bijvoorbeeld niet problematisch te zijn, maar een ontbrekende bovensnijtand is natuurlijk esthetisch en functioneel niet houdbaar. Tandartsen consulteren Polder regelmatig over welke behandelstrategie ze moeten toepassen als er elementen ontbreken bij patienten. Dat juich ik toe. Het is belangrijk dat tandartsen de mogelijkheden van orthodontie kennen en samenwerken met andere tandheelkundige disciplines. Bart Polder verzorgt de lezing Gat in de tandenrij. Wat kunnen we met orthodontie? Martijn Moolenaar De systemen worden steeds verder gefinetuned Als een element verloren gaat, heeft de tandarts de keuze uit meerdere oplossingen. Uitneembaar en vast, op natuurlijke pijlers en op implantaten. Door de uiteenlopende mogelijkheden kan de afweging voor de behandelaar soms lastig zijn, temeer omdat rekening gehouden moet worden met de wensen van de patiënt. Het is niet verwonderlijk dat met de gestage vooruitgang in tandheelkundige mogelijkheden de populariteit van bepaalde behandelingen in de loop der jaren stijgt of daalt. Een jaar of tien geleden stond de implantologie in de esthetische zone nog enigszins in de kinderschoenen, aldus Martijn Moolenaar, tandarts en prosthodontist te Blaricum. Daardoor kozen we destijds eerder voor een restauratieve oplossing, zoals een brug, dan voor een Vanaf uur Registratie geopend uur Algemene Vergadering van de NVT uur Opening door de voorzitter van de NVT Willeke Sanderink uur Inleiding programma uur Gat door cariës: nieuws van het front Cor van Loveren uur Het Gat moet Glad! Arie Riem uur Pauze uur Gat op de röntgenfoto: Van rechtvaardiging van röntgendiagnostiek tot behandelbeslissing Erwin Berkhout uur NTvT prijs uur WTA HD prijs uur Lunch uur Gat in het kaakbot: atraumatisch extraheren en socket preserveren Ronnie Goené en Jacques Baart uur Pauze uur Gat in de tanden rij: Wat kunnen we met orthodontie? Bart Polder uur Gat sluiten: implantologie prothetisch? Martijn Moolenaar uur Discussie uur Afsluiting Willeke Sanderink uur Afsluitende borrel Programmawijzigingen voorbehouden. implantaatgedragen restauratie. Tegenwoordig denken we meer minimaal invasief en betrekken we liever geen buurelementen in het behandelplan. Zeker als de buurelementen nog gaaf zijn, is dat een hele verbetering. Door verbeterde materialen en restauratieve componenten en de groeiende kennis over de opbouw van bot en tandvlees en botaugmentatie kunnen we nu meer voor patienten betekenen. Het ligt voor de hand dat door dit alles de toepassing van implantaten sterk is gegroeid. Bij een grotere nadruk op esthetiek hoort ook dat men het gat minder vaak laat bestaan. Dat is een goede zaak, ook als het om posterieure elementen gaat. Als een achterste kies verloren gaat, kun je overwegen om de patiënt met een wat kortere tandboog te laten functioneren. Bij een verloren element in de tandenrij is het risico dat andere elementen gaan schuiven. In de voordracht zal de focus vooral liggen op de esthetische zone. Hierbij zal Moolenaar uitgebreid ingaan op zijn persoonlijke voorkeuren. Voor een enkeltandvervanging is een uitneembare voorziening hooguit een tijdelijke oplossing. Een betere optie is een etsbrug, waarbij het ene materiaal overigens beter werkt dan het andere. Verder zijn natuurlijk ook de driedelige brug en de implantaatgedragen restauratie voorhanden. In de praktijk wordt momenteel niet vaak voor een etsbrug gekozen: eerder grijpt de tandarts naar een implantaatgedragen constructie of een driedelige brug. Van die twee opties hebben implantaten de voorkeur bij onaangedane buurelementen, maar zij vergen een langer behandeltraject. In andere gevallen is de brug een heel gedegen oplossing, die qua resultaat nauwelijks onderdoet. Moolenaar noemt alvast enkele aandachtspunten die tijdens zijn voordracht aan de orde komen. Let bij de keuze voor implantaten altijd op de leeftijd van de patiënt: soms wordt te vroeg naar een implantaat gegrepen, mede onder druk van het verzekeringsstelsel dat vanaf een bepaalde leeftijd niet meer vanuit de basisverzekering vergoedt. Verder kan een orthodontische voorbehandeling vaak nuttig zijn. In de implantologie is het belangrijk dat je het tandvlees goed laat genezen, maar ook laat matureren. De wetenschap toont aan dat daar een paar maanden overheen gaan. Grijp daarom niet te snel naar de uiteindelijke restauratie. Welke ontwikkelingen en verschuivingen kunnen we de komende jaren verwachten? In de implantologie wordt momenteel gekeken hoe bepaalde systemen meer invloed kunnen hebben op hechting aan tandvlees. Ook wordt er geëxperimenteerd met nieuwe augmentatieprocedures en de stabiliteit ervan, waarbij we de meningen momenteel zien verschuiven als het gaat om het belang van tandvlees en bot. Verder kunnen we veranderingen in materiaalkeuze tegemoet zien. De gebruikerservaringen zorgen er al met al voor dat de systemen steeds verder gefinetuned worden. Martijn Moolenaar verzorgt op 2 november de lezing Gat sluiten: implantologie-prothetisch? Hierin bespreekt hij de voor- en nadelen van verschillende mogelijkheden om een ontstaan gat te verhelpen, ondersteund met klinische voorbeelden.

13 De perfecte oplossing voor de externe sinuslift: Perfecte sinusbodemelevatie innovatief atraumatisch boorontwerp Eenvoudige en veilige elevatie van het membraan Betrouwbaar stopsysteem Uitstekend freesvermogen De perfecte oplossing voor de interne sinuslift: Bezoek één van onze AIC-cursussen in Duitsland door dr. Yong-Seok Cho (Cursus taal: Engels): Implant Course - Essential concepts & technique for imp implant van 4-5 oktober GBR Course - Hard tissue management van 6-7 oktober, C Bel voor meer informatie en registratie naar of stuur een naar europe@osstem.de OSSTEM Germany GmbH Mergenthalerallee Eschborn, Germany Tel. +49 (0)

14 14 Reportage dental tribune - netherlands edition September 2012 Contactallergie door handschoenen groeiend probleem De risico s kunnen carrièrebedreigend zijn > vervolg van pagina 1 LATEXALLERGIE Michiel Paping, directeur van Research & Developmentbedrijf Budev BV, vindt het jammer dat er misverstanden bestaan over latex allergie. Sinds 2010 is Paping lid van de normcommissie van het Nederlands Normalisatie-Instituut (NEN) die zich met medische handschoenen bezighoudt. Hij legt uit dat onderscheid gemaakt moet worden tussen type I- en type IV-reacties. Type I betreft een onmiddellijke reactie op de allergenen uit het natuurproduct, type IV een uitgestelde reactie op de chemicaliën die gebruikt worden in het productieproces. Als tegenwoordig wordt gesproken over latexallergie, of beter gezegd rubberallergie, doelt men juist meestal op een type IV-allergie. Nieuwe type I-gevallen komen door de verbeterde kwaliteit, productieprocessen en normen namelijk nauwelijks meer voor. Een type IV-reactie kun je echter ook krijgen van nitril of vinyl. Sterker nog, ik denk dat synthetische rubbers tegenwoordig meer contactallergieën veroorzaken dan NRL. Het gaat er immers om welke chemicaliën aan het productproces zijn toegevoegd. Prof. dr. An Goossens, werkzaam aan het UZKU Leuven en expert op het terrein van contactallergie, bevestigt dit. Niet de ruwe, onbewerkte rubber is de oorzaak van allergisch contacteczeem van type IV, maar de hulpstoffen die tijdens de fabricage worden toegevoegd, zoals vulkanisatieversnellers, weekmakers, vulstoffen, antioxidantia en kleurstoffen. Hulpstoffen komen in handschoenen van zowel natuur- als synthetisch rubber voor. De nitrilhandschoen werd al snel de meest gebruikte handschoen, ondanks dat het comfort merkbaar minder was dan dat van Figuur 1. Typisch geval van type IV-contactallergie bij een jonge verpleegkundige. De allergie ontstond door het dragen van latexhandschoenen, maar verergerde toen zij een synthetisch alternatief aangeboden kreeg. De vrouw heeft inmiddels moeten stoppen met haar werk als verpleegkundige en is nu administratief medewerker op dezelfde afdeling. latex. Latex vormt zich geheel aan het lichaam, rekt mee en voelt daardoor als een tweede huid. Nitril is daarmee vergeleken toch een plasticachtig materiaal, aldus Paping. Diverse onderzoeken bevestigen dat latex hoger scoort op comfort en elasticiteit dan nitril. Het goedkope alternatief vinyl scoort op deze punten nog lager en is voor de tandheelkunde eigenlijk niet geschikt. Bovendien laten plastic handschoenen volgens Goossens meer chemicaliën door. Gezien de verkoopcijfers namen zorgprofessionals deze nadelen voor lief en waren zij zich onvoldoende bewust van de consequentie van hun keuzes. De verkoop van latexhandschoenen voor de tandheelkunde zakte in ten gunste van nitril en in mindere mate vinyl. De discussie over latexallergie verstomde en een tijdlang leek er relatief weinig aan de hand. Figuur 2. Eén van de populairste nitrilhandschoenen van dit moment in de mondzorg. De gele plekken zijn de chemische residuen die door intensief dragen van de handschoenen naar buiten komen. DUNNER EN GOEDKOPER Enkele jaren geleden werd een aantal cruciale veranderingen in gang gezet. Door onder meer de groeiende economieën in opkomende landen en de Mexicaanse griep nam de vraag naar medische handschoenen toe en werd de productie flink opgeschroefd. Door de financiële crisis en de beperkte gevolgen van de Mexicaanse griep ontstond echter een overcapaciteit. Hierdoor daalden de prijzen en zochten producenten naar mogelijkheden om op de kosten te besparen. Dit leidde in 2010 tot de introductie van een lichtere nitrilhandschoen, meestal genaamd soft nitril. Hoewel het gewicht van nitrilhandschoenen voorheen typisch meer dan 5 gram was, nam dit met soft nitril af naar 2,5-3,5 gram. Tegelijkertijd werden de lijnen korter gemaakt en werd het zogenaamde vulkaniseren op lagere temperaturen gedaan om energiekosten te besparen. Ook werd het uitlekken verkort of weggelaten. Handelaren spreken lovende woorden over de nieuwe generatie nitrilhandschoen met het hogere draagcomfort door de dunnere stof. Sceptici zetten er vraagtekens bij. Het scheelt in de grondstof- en transportkosten als je dunnere handschoenen fabriceert en dus ook meer handschoenen in een vrachtwagen kunt laden. Maar voor het maken van een dermate dun product en het onder lagere temperaturen vulkaniseren zijn onherroepelijk extra en nieuwe chemicaliën nodig, merkt Paping op. Bovendien kan het niet anders dan dat dunnere handschoenen slechter scoren op sterkte en doorlaatbaarheid. Om zijn hypothese te toetsen deed Budev onderzoek met enkele veel verkochte handschoenen. Na gebruik in het laboratorium Het imago van latexhandschoenen is altijd besmet gebleven werden onheilspellende gele plekken zichtbaar (zie figuur 2). Vergeet niet dat de tandarts hiermee in de mond van de patiënt zit, waarschuwt Paping. Contact van de huid met acrylaten, dat vaak in bondingmateriaal zit, kan schadelijk zijn voor de gezondheid. In testen die door Budev zijn uitgevoerd met hun eigen Cleantexx MPXXhandschoen werd aanzienlijk minder penetratie van onder meer acrylaat waargenomen dan bij de nieuwe generatie nitrilhandschoenen. Dit terwijl nitril oorspronkelijk werd aangeprezen omdat het de hand goed tegen chemicaliën beschermde. De dunnere uitvoering doet dit voordeel teniet. Een ander punt waarop de dikkere nitrilhandschoen voorheen beter scoorde is het gedrag van afdrukmateriaal bij contact met de handschoen. Diverse leveranciers adviseren nitrilhandschoenen te gebruiken, omdat latex de uitharding negatief beïnvloedt. Onderzoek van Budev wees uit dat door de toevoeging van extra chemicaliën de voordelen van de meeste nitrilhandschoenen zijn weggevallen en sommige latexhandschoenen nu zelfs beter presteren op het gebied van uitharding. Terug naar de oude nitrilhandschoen dan maar? Dat blijkt niet zomaar mogelijk. Voor zover ik weet worden de dikkere en betere varianten alleen nog sporadisch en voor heel specifieke toepassingen gemaakt, stelt Paping. De nitrilfans zullen het met de dunnere variant moeten doen. De conclusies van Budev worden ondersteund door recente cijfers. De laatste jaren constateren we een opmerkelijke stijging van contactallergie voor rubberadditieven, ook door nitrilhandschoenen, aldus prof. dr. An Goossens. Zij kan echter nog niet met zekerheid zeggen waaraan de toename van contactallergie te wijten is. Mogelijk komt dit door een hogere concentratie van toegevoegde chemicaliën, of door de aanwezigheid van antimicrobiële middelen die door occlusie van de handschoen voor huidirritatie zorgen. Allergene chemicalien dringen hierdoor makkelijker door in de huid, zodat sensibilisatie kan optreden. Ook Paping ziet de toename aan allergische reacties in de dagelijkse praktijk terug. Ik gaf recentelijk een presentatie aan verschillende assortimentscoördinatoren die de grote ziekenhuizen adviseren. Toen ik ze vertelde over de ontwikkelingen rond nitrilhandschoenen was de reactie vaak: Oh, dus dát verklaart waarom we het afgelopen jaar zoveel mensen met rode uitslag hebben gehad. Sinds kort zien we dat de beroepsgroep zich, mede door de alarmerende cijfers, zorgen begint te maken. Ik vrees desondanks dat de gemiddelde tandarts nog weinig over deze kwestie weet. Het rapport Beroepsziekten in cijfers uit 2011 wijst uit dat het aantal gevallen van echte latexallergie is gedaald van 31 in 2000 naar 4 in Hetzelfde rapport vermeldt dat latexvrije handschoenen behalve nieuwe contactallergenen een tweemaal hoger lekkagepercentage vertonen (21,6%). De conclusie is dat non-latexhandschoenen geen panacee voor de huid zijn. Daartegenover staat dat nitrosaminen uit latexhandschoenen als mogelijk gezondheidsbedreigend worden beschouwd. Sommige van deze handschoenen worden overigens nitrosaminevrij geproduceerd. DE HERRIJZENIS VAN LATEX Intussen evolueert de latexhandschoen verder en zijn de eiwitten die latexallergie kunnen veroorzaken in de meeste uitvoeringen vrijwel geheel uitgebannen. De concentraties zijn in het algemeen zo laag dat een type I-latexallergie vrijwel uitgesloten is, blijkt uit een recent Fins onderzoek (Palosuo et al., 2011) met de Michiel Paping. titel Latex medical gloves: Time for a reappraisal. Deze bevindingen in combinatie met de gebruikersvriendelijke eigenschappen van latex en de niet eens hogere kosten dan nitril, maakt de overstap naar latex op het oog aantrekkelijk. Goossens is echter terughoudend met een advies in deze richting. Het is op dit moment nog niet mogelijk om definitieve uitspraken te doen over handschoenen van natuurrubberlatex waaruit de proteïnen verwijderd zijn, omdat er onvoldoende ervaring mee is opgedaan, stelt zij. Bij de uitbraken van allergieën voor latex en nitril duurde het immers ook een aantal jaren voordat die aan de oppervlakte kwamen. De tijd zal moeten uitwijzen of de nieuwe generatie latexhandschoenen het lek daadwerkelijk boven heeft, maar de voortekenen zijn goed. In november 2012 worden de resultaten gepubliceerd van een onderzoek van de Erasmus Universiteit naar de kwaliteit van verschillende typen latex- en nitrilhandschoenen. BEWUSTWORDING Hoe moet de mondzorgprofessional zijn keuze bepalen? Goossens benadrukt het belang van neutrale informatie. Deze zou via beroepsverenigingen verstrekt kunnen worden. Verder adviseert zij zo veel mogelijk gebruik te maken van no-touch-technieken, zoals het aanbrengen van afdrukmateriaal met een pistool. Volgens Michiel Paping is een omslag in het denken nodig. Op de opleiding wordt de nitrilhandschoen als de handschoen gepresenteerd. Als mondzorgprofessionals vervolgens in de praktijk gaan werken, zie je dat zij uit gewoonte dezelfde handschoen gebruiken. Wat je vaak ziet, is dat een officemanager of afdelingsassistent een budget krijgt om handschoenen te bestellen. Die gaat vervolgens op zoek naar de goedkoopste die hij kan vinden, want ja, het zijn maar handschoenen. Het gevolg is dat men in de mondzorg soms goedkope handschoenen gebruikt waarvan onduidelijk is waar ze vandaan komen. Geloof me, er is heel veel troep op de markt. Figuur 3. Voorbeeld van achterhaalde marketinginformatie over nitril. Nitrilhandschoenen veroorzaken tegenwoordig minstens zoveel allergieën als latex handschoenen, zijn minder sterk geworden en scoren daarom ook slechter op doorlaatbaarheid.

15 September 2012 dental tribune - netherlands edition Reportage 15 Er bestaan toch keurmerken zoals de CE-markering die de deugdelijkheid van producten moeten garanderen? Paping: Je mag handschoenen in Europa verkopen als ze een CE-markering hebben. Dit keurmerk kan bij medische onderzoekshandschoenen echter toegekend worden op basis van self-assessment. Daar kun je natuurlijk vraagtekens bij zetten. Ook het advies van onafhankelijke instanties blijkt niet per se betrouwbaar, aldus Paping. Het Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid (LCHV), onderdeel van het RIVM, raadt aan om nitrilhandschoenen te gebruiken. Dit advies staat in geen enkele Europese richtlijn. Toen ik ze ermee confronteerde dat hun informatie onvoldoende onderbouwd was, beriep het LCHV zich op de CEmarkering op nitrilhandschoenen. Gezien wat ik net vertelde over de totstandkoming van dat keurmerk is het dubieus dat een instantie als het LCHV daarop haar advies baseert. Het beste is zelf testresultaten te raadplegen en door te vragen bij de leverancier. Paping: Laat je geen zand in de ogen strooien. Vorig jaar verscheen een artikel in de Telegraaf over latex als nieuwe ziekmaker. Hierin werd beweerd dat driehonderdduizend Nederlanders lijden aan een latexallergie en dat dit aantal snel groeit door de massale intrede van deze goedkope rubbersoort in ziekenhuizen. Dit is onjuist en achterhaald. Het is nitril dat massaal zijn intrede doet en het is een allergie voor rubberadditieven waaraan veel Nederlanders lijden. Die kan evengoed streng wordt gecontroleerd aan de grens, vindt Paping. In de VS worden containers opengemaakt, zodat daar wordt nagekeken of de producten aan de normen en aan hun eigen specificaties voldoen. In Europa gebeurt dat niet. Dat moet beter. Daarnaast moeten er nieuwe of verbeterde normen komen voor bijvoorbeeld het CE-keurmerk, zodat producenten gedwongen worden betere producten te maken. Ook moet de overheid zorg dragen voor goede informatie naar de eindgebruiker toe. Met een jaarlijks wereldwijd Unieke inruilactie van Miele Professional verbruik van meer dan 150 miljard stuks is de medische handschoen iets om serieus aandacht aan te besteden. De verzekeringsmaatschappijen spelen op dit punt momenteel geen enkele rol. Zij zouden ziekenhuizen erop kunnen wijzen dat de crisis geen vrijbrief is om bij obscure producenten te bestellen. Zij hoeven niet blind alles te vergoeden, maar mogen eisen stellen. Vergeet verder niet de rol van de tussenhandel. Ook die heeft een verantwoordelijkheid om haar afnemers erop te wijzen wat zij aanschaffen. Bent u nog in het bezit van een autoclaaf type N? Dan heeft u nu een unieke kans uw praktijk weer up-to-date te maken aan de wet- en regelgeving op het gebied van sterilisatie. Want bij aanschaf van een nieuwe, snelle sterilisator van Miele Professional ontvangt u een inruilpremie van 500,-. Bovendien krijgt uw oude autoclaaf via DHIN een tweede leven in een ontwikkelingsland!* JEUK EN RODE PLEKKEN Moet een behandelaar die jeuk krijgt aan zijn handen niet gewoon een beetje doorbijten en de handschoen weer aantrekken? Dat is het slechtste advies dat je in zo n geval kunt geven, zegt Paping stellig. Als je het eenmaal hebt, kom je er nooit meer vanaf. Ik sprak eens een ambulancebroeder die uitslag kreeg tijdens zijn werk. Op den duur kon hij de handschoen niet meer aan en werd hij naar een andere afdeling overgeplaatst. Daar diende het volgende probleem zich aan, want ook daar moest hij handschoenen dragen. Je kunt de gevolgen van contactallergie niet onderschatten. Het is een aandoening die carrièrebedreigend kan zijn. En je kunt het van de ene op de andere dag krijgen. Reageren op dit artikel? Meng u in de discussie op tribune.nl of stuur een naar redactie@dental- tribune.nl. Snel. Perfect. Veilig. De Miele-sterilisator type B Snel. Zeer korte programma s Perfect. Betrouwbaar en onderhoudsarm Veilig. Veilige processen en betrouwbare resultaten Er is heel veel troep op de markt door synthetisch rubber komen. Helaas blijven dit soort stukken tekst wel bij de zorgprofessional hangen. Hetzelfde geldt voor de achterhaalde teksten die op allerlei internetpagina s te vinden zijn (figuur 3). Wat je nu al ziet, is dat leveranciers van nitrilhandschoenen kreten als hypoallergeen en worry-free van hun websites weg beginnen te halen. Aansprakelijkheid gaat misschien een issue worden. Wat zou eigenlijk de ideale handschoen zijn? Goossens: Belangrijk is zo weinig mogelijk doorlaatbaarheid voor producten waarmee men in aanraking komt, zoals acrylaten en methacrylaten. Verder dient de handschoen soepel te zijn en te blijven en zo min mogelijk sensibiliserend te zijn. Paping ziet een handschoen voor zich die het comfort van latex combineert met de afwezigheid van allergenen en die bovendien poedervrij is. Poeder heeft namelijk gevolgen voor het genezingsproces van wonden en kan een transmitter zijn van allergenen via de huid of luchtwegen. OVERHEID Wat zou de overheid kunnen doen om gezondheidsrisico s door contactallergie tegen te gaan? Het is belangrijk dat Alle thermodesinfectoren en sterilisatoren van Miele Professional zijn KIWA gecertificeerd. *Inruilactie is geldig van 1 september tot en met 31 december Voor meer informatie: Telefoon: (0347)

16 16 Wetenschap dental tribune - netherlands edition September 2012 Reinigingsapparaat gebaseerd op slakkentong Foto: Martina Misar-tummeltshammer/Dreamstime. Sponsored by the New York County Dental Society and the Second District Dental Society BOCHOLT, DUITSLAND Duitse wetenschappers van een bionisch onderzoekscentrum werken aan de ontwikkeling van een tandheelkundig reinigingsapparaat dat de ruimten tussen tanden en kiezen reinigt. Het reinigingsapparaat is gebaseerd op de tongstructuur van slakken en moet cariës en parodontitis voorkomen. Volgens de onderzoekers van de universiteit van Nordrhein- Westfalen is interdentale cariës de hoofdoorzaak van parodontitis. In 2009 was 70% van de vullingen bij Duitse verzekerde patiënten nodig vanwege interdentale cariës. De oorzaak van die cariës is een biofilm die in de nauwe ruimte tussen elementen groeit. Deze biofilm is moeilijk te verwijderen met conventionele tandenborstels en flossdraad. Om een efficiënte reiniging te bereiken, proberen de onderzoekers MARK YOUR CALENDAR Scien c Mee ng: Friday - Wednesday, November Exhibit Dates: Sunday - Wednesday, November A A N C Never a pre-registra on fee at the Greater New York Dental Mee ng M H 600 EXH B Jacob K. Javits Conven on Center 11th Ave. between 34-39th Streets (Manha an) Q New York Marrio Marquis otel L V D A - N T L D T H S A V M TH 350 S P Seminars, ands-on Workshops, Essays & Scien c Poster Sessions as well as Specialty and Auxiliary Programs E P V S P H E F E N Y C B H V H! FOR MORE INFORMATION: Greater New York Dental Mee ng 570 Seventh Avenue - Suite 800 New York, NY USA Tel: (212) / Fax: (212) victoria@gnydm.com de structuur van slakkentongen te imiteren. Weekdieren kunnen met hun tong voedsel van natuurlijke oppervlakten schrapen met dunne tandachtige uitsteeksels. Het nieuwe reinigingsapparaat zal de nauwste ruimtes moeten kunnen bereiken om bacteriële laagjes te verwijderen. De patiënten hoeven het apparaat slechts drie keer per week te gebruiken om hun tanden en tandvlees permanent te beschermen. Het reinigen kan thuis gebeuren zonder een tandarts te raadplegen. De afmetingen van het reinigingsapparaat zullen worden aangepast aan de interdentale ruimten van elke individuele patiënt. De wetenschappers onderzoeken daarom de mogelijkheid om deze ruimten te scannen door microsensoren te gebruiken die de schade aan de elementen meten en een gedetailleerd beeld van de geometrie tussen de elementen weergeven. Dit was nog niet mogelijk met eerdere röntgentechnologie. Het ministerie van Economische zaken van Nordrhein- Westfalen heeft ongeveer euro aan het project dat was geselec teerd uit 145 concurrerende projecten toegekend. Het onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met bedrijven uit Bochum, Solingen en Witten en zal tot juni 2014 lopen. (bron: Dental Tribune Inter national) Zeewier tegen tandbederf Foto: Tom Corser/ BAARN Enzymen uit zeewiermicroben kunnen bescherming bieden tegen cariës. Dat blijkt uit onderzoek van Newcastle University. Zeewierenzymen breken de biofilm af en zorgen dat de bacteriën in tandplak vrijkomen. Het initiële doel van het onderzoek was zeewier te testen als reinigingsmiddel voor scheepsrompen. In het laboratorium bleek dat zeewierenzymen ook tandplak helpen verwijderen. Traditionele tandpasta s werken door bacteriën in tandplak weg te schrobben, maar dat is niet altijd effectief genoeg. Tests in het laboratorium bewijzen dat zeewierenzymen bacteriën in plak verwijderen. We willen zeewierenzymen verwerken in een tandpasta of een mondspoelmiddel, aldus dr. Jakubovics. Er is meer onderzoek nodig om erachter te komen hoe de enzymen precies werken, zodat producten met zeewier veilig op de markt kunnen worden gebracht. (bron:

17 VOOR IEDEREEN DE JUISTE OPZETBORSTEL PRECISION CLEAN Dagelijks schoon TRIZONE De gekende poetservaring van een manuele tandenborstel FLOSS ACTION Diepe reiniging tussen de tanden 3D WHITE Verwijdert oppervlakte vlekken SENSITIVE Zachte reiniging POWER TIP Grondige reiniging van moeilijk te bereiken plaatsen ORTHO Effectieve, confortabele reiniging rond beugels De verzorging voortzetten die begint in uw praktijk

18 18 Industrie dental tribune - netherlands edition September 2012 Nieuw hoogvisceus flowcomposiet: Grandio SO Heavy Flow Het nieuwe hoogvisceuze, vloeibare, universele vulmateriaal GrandioSO Heavy Flow beschikt over een hoog vulstofgehalte (83 gew.%) en blijft goed staan in vergelijking met soortgelijke flowcomposieten. Daardoor is dit nanohybride composiet uitermate geschikt voor bijvoorbeeld het vullen van klasse V-caviteiten, vullingen in de bovenkaak en het spalken van elementen in de orthodontie, parodontologie en traumatologie. Bij composietrestauraties die direct in de mondholte gemodelleerd zijn, zorgt de hogere viscositeit voor het gemakkelijk en stressvrij aanbrengen van de composietlagen met perfecte wettingeigenschappen. GrandioSO Heavy Flow is geschikt voor allerlei typen minimaal invasieve vullingen, vullingen van kleine klasse I-caviteiten en uitgebreide fissuurverzegeling, klasse II tot V-restauraties inclusief keilvormige defecten en cervicale cariës, uitblokken van ondersnijdingen, repareren van vullingen en facings, bevestigen van lichtdoorlatend kroon- en brugwerk (bijvoorbeeld volkeramische kronen), verblokken en het spalken van tanden met glasvezelstrengen zoals met GrandTEC. Ook is het vulmateriaal geschikt als basismateriaal in combinatie met glasvezelstrengen voor het maken van semi-permanente kronen en bruggen. GrandioSO Heavy Flow heeft een lagere polymerisatiekrimp (2,96%) dan conventionele flowmaterialen, een hoge druk- en buigsterkte (417 MPa en 159 MPa), een voor een flowable extreem hoge e-modulus (11,85 GPa), een hoge oppervlaktehardheid (175 MHV) en een lage abrasie (40 μm, ACTA met cycli). Voor de gebruiker zijn de voordelen van dit langzaam vloeiende composiet overduidelijk in vergelijking met flowables met conventionele viscositeit. Zo is bij gebruik van GrandioSO Heavy Flow meer tijd beschikbaar voor het aanbrengen en verdelen in een caviteit voordat het materiaal uitgehard moet worden. Daarnaast is minder tijd nodig voor het eventueel verwijderen van overtollig materiaal, veroorzaakt door het wegvloeien. GrandioSO Heavy Flow is door zijn verminderde vloeibaarheid beter dan stopbare composieten geschikt voor alle vullingen waarbij tijdrovend modelleren niet noodzakelijk of gewenst is. Het is perfect te combineren met het nieuwe Voco-composiet GrandioSO en beschikbaar in het naloopvrije, niet druppelende NDT -spuitje in tien kleuren en in capsules in vijf kleuren. Meer informatie is te vinden op GrandioSO Heavy Flow is uitermate geschikt voor het gemakkelijk vullen van Klasse V-caviteiten. Inzichten in de nieuwste behandelmethoden voor parodontitis TEKST EN FOTO S: HERAEUS WENEN Op het Europeriocongres in Wenen van 2012 organiseerde Heraeus twee symposia over de laatste ontwikkelingen in de behandeling van parodontitis. Het eerste symposium ging over hoe lokale antibiotica kunnen bijdragen aan de behandeling van parodontitis. Hoogleraar Maurizo S. Tonetti, hoofd van de European Research Group on Periodontology (ERGOPerio) hield hier een presentatie over de huidige kennis van de behandeling van parodontitis. Hij benadrukte dat parodontitis in Europa een ernstig gezondheidsprobleem is geworden. Als oorzaak van parodontitis noemt Tonetti naast biofilms de individuele gevoeligheid voor de ziekte. Die gevoeligheid, bepalend voor de hevigheid en het verloop van het parodontale ontstekingsproces, komt voort uit genetische aanleg en omgevingsrisicofactoren. Uit onderzoek is gebleken dat parodontitis ook effect heeft op de algemene gezondheid. In aanvulling op levenslange systematische parodontale therapie is het daarom belangrijk de risicofactoren te beperken. Met professionele preventieve maatregelen, afgestemd op de individuele kenmerken van de patiënt, kan progressie van de aandoening voorkomen worden op de lange termijn. Tonetti eindigde zijn betoog met een vooruitblik naar toekomstige behandelmethoden. Uit een proef met een hond (een Beagle) bleek dat vriendelijke bacterien als streptococcus sanguinis, streptococcus salivarius en streptococcus mitis een positief effect hebben op de ontstekingsgraad als zij subgingivaal worden aangebracht in aanvulling op scaling & root planing (SRP). Röntgenfoto s laten een verhoogde botdichtheid en een verhoogd botniveau zien door deze bacteriën (Nackaerts et al., 2008). Een andere behandelmethode bestaat uit het innemen van microvoedingsstoffen, waardoor de pocketdieptes kleiner worden. (Chapple ILC et al., 2012). Er is meer onderzoek Parodontitis is een ernstig gezondheidsprobleem geworden in Europa nodig om de klinische significantie van voorgaande onderzoeken te verifiëren. Hoogleraar Lang hield een presentatie over het behandeling van diepe pockets. Deze hebben een diepte van 6 mm of meer en brengen een significant hoger risico op verlies van elementen met zich mee. Ook verandert bij diepe pockets de compositie van de biofilm en zijn pathogeniteit. Bij lokale toediening van aanvullende antibiotica is bij diepe pockets een hogere concentratie van actieve ingrediënten nodig om parodontale pathogene bacteriën te doden. Bovendien moet de substantie lang genoeg op de ontstekingsplek blijven, zodat het actieve ingrediënt gelijkmatig en continu verspreid kan worden. In een recent voltooid onderzoek van de ERGOPerio group (Tonetti et al., 2012) is het therapeutische effect van eenmalige, plaatselijke toediening van een slow-release doxycline gel (SRD) onderzocht bij patiënten met terugkerende parodontitis tijdens supportive periodontal therapy (SPT). Na supragingivaal debridement en subgingivale behandeling met ultrasonore trillingen werd de SRD aangebracht bij de testgroep bij alle resterende pockets van 4 mm. Het onderzoek toont aan dat aanvullende, lokale toediening van antibiotica, in het bijzonder SRD, de ontstekingsgraad bij diepe pockets van 5 mm en dieper gunstig beïnvloedt. Lokale antibiose lijkt, door de hoge concentratie actieve ingrediënten, ook de meest effectieve behandelmethode te zijn voor periimplantitis. De micro-biologische flora van peri-implantitis is grotendeels vergelijkbaar met die van parodontitis, hoewel schade door Hoogleraar Maurizo S. Tonetti, uitvoerend directeur van de European Research Group on Periodontology (ERGOPerio). Niklaus P. Lang, hoogleraar implantologie aan de Universiteit van Hong Kong. peri-implantitis ook beïnvloed kan zijn door een staphylococcus aureusbacterie (een typisch pyogeen organisme). Als pus vrijkomt bij een pocketonderzoek is dat een klinische indicatie van infectie bij peri-implantitis. De grootste uitdaging is het verwijderen van de biofilm, een procedure die bij implantaatoppervlakken moeilijker is dan bij eigen dentitie. Er is op dit moment geen standaard evidence-based behandelmethode: lokale antibiotica kunnen een oplossing vormen in de toekomst, maar dit moet eerst verder onderzocht worden. Lang besloot zijn presentatie met: Niets weerhoudt de patiënt ervan zijn tanden elke dag te poetsen. Dr. Walleed S.W. Shalaby, onderzoekschef bij de Poly-Med Inc, producent van biomedische polymere materialen, presenteerde de laatste biomaterialen voor orale en parodontale toepassing. Ook ging hij in op het belang van slow release van actieve ingrediënten bij lokale antibiose. De ontwikkeling van Ligosan Slow Release voor niet-chirurgische behandeling van parodontitis is een goed voorbeeld van functionele technologische innovatie, stelt Shalaby. De substantie is biologisch afbreekbaar en bestaat uit hydrofobe en hydrofiele gedeelten, waardoor penetratie in de diepere gebieden van de parodontale pocket mogelijk is. Vloeibare omgeving verhoogt de kleverigheid, waardoor een gelconsistentie ontstaat die zorgt dat de substantie aan het ontstekingsgebied gehecht blijft. Dit resulteert in langzame, continue verspreiding van het actieve ingrediënt in een voldoende hoge concentratie gedurende ten minste twaalf dagen. Door de biologisch afbreekbare aard van het product hoeft de patiënt geen aanvullende afspraak te maken en profiteert hij van een systematisch relatief lage doxycyclineblootsteling. Vervolgens behandelde hoogleraar Peter Eickholz van de universiteit van Frankfurt de vraag welke effecten te verwachten zijn van de aanvullende toediening van nieuwe doxycyclinegel. Hij somde de indicaties voor het gebruik van lokale antibioticatherapie op en noemde de resultaten van klinische studies die het wetenschappelijk bewijs toonden voor de aanvullende voordelen van 14% SRD-gel. In combinatie met SRP leidt SRD-gel in het geval van eerder onbehandelde parodontitis tot een verbeterde hechting en tot een pocketreductie, die beide klinisch relevanter zijn dan die door SRP alleen (Eickholz et al., 2002). > lees verder op pagina 19

19 September 2012 dental tribune - netherlands edition Industrie 19 > vervolg van pagina 18 Een vergelijking van subgingivale plaatselijke toepassing van antibiotica en mechanisch debridement liet een vergelijkbaar klinisch resultaat zien ( Eickholz et al., 2005). De voornaamste voordelen van SRD-gel bij resterende diepe pockets tijdens supportive periodontal therapy (Tonetti et al., 2005) waren al besproken door hoogleraar Lang. In zijn conclusie benadrukte Eickholz nog een eigenschap van doxycycline: behalve dat het een antibacterieel effect heeft, werkt het ook ontstekingsremmend. Klinische studies hebben aangetoond dat eenmalige applicatie van 14% SRD-gel bij patiënten met parodontitis bepaalde parodontale pathogene bacteriën in de subgingivale plaque in aantal terugbrengt. neerd met SRP gedurende SPT zijn ook wetenschappelijk bewezen (Tonetti et al., 2012). Ze refereerde ook aan een onderzoek (Dannewitz et al., 2009) waarin het effect van lokale SRD-applicatie in aanvulling op SRP gedurende SRT werd onderzocht bij elementen met vertakkingen. Ook hier werd er in vergelijking tot behandeling met SRP alleen een verbetering geconstateerd. Ratka-Krüger bestempelde supportive periodontal therapy als de sleutel naar langetermijnsucces. Regelmatige participatie in risicogebaseerde follow-up zorgt ervoor dat terugvallen tijdig herkend en behandeld worden. Lokale antibiotica kunnen het effect van mechanische behandeling stimuleren. In de tweede presentatie ging Juliette Reeves, klinisch directeur bij Perio-Nutrition, in op voorheen minder bekende associaties met parodontitis. Telomeren zijn de achterste gedeelten van chromosomen die, elke keer dat de cel zich deelt, korter worden. Dit proces wordt versneld door oxidatieve stress. De lengte van telomeren is gerelateerd aan leeftijd, chronische infecties, oxidatieve stress en systematische ziekte ( Zglinicki et al., 2005). De laatste tien jaar zijn de effecten van parodontitis op de algemene gezondheid grondig uitgezocht. Masi et al. (2011) ontdekten dat kortere telomeren in verband staan met parodontitis en dat hun lengte correleert met oxidatieve stress en met de ernst van de aandoening. Gilley et al. (2008) heeft bewezen dat de degradatie van telomeren, de verspreiding van de chronische infectie en oxidatieve stress gereduceerd kunnen worden door veranderingen in het levenspatroon (roken, voeding, obesitas, stress). In haar presentatie toonde Reeves opnieuw aan dat er een evidence based verband is tussen een gezond leven en parodontale en algemene gezondheid. Ze bestempelde de controle over ontstekingsremming als het eerste doel van de behandeling. Risicogebaseerde follow-up garandeert langetermijnsucces Het tweede symposium op Europerio stelde de reeds bestaande behandelmethoden van parodontitis centraal. Hoogleraar Petra Ratka-Krüger van de Universiteit van Freiburg analyseerde de Petra Ratka Krüger, hoogleraar paro dontologie aan de Universiteit van Freiburg. supportive periodontal therapy in de dagelijkse praktijk en onderstreepte het belang van SPT voor langetermijnsucces. Ze baseerde zich op een aantal onderzoeken die bewezen hebben dat als patiënten regelmatig en consistent met SPT-technieken behandeld worden, dit een positief effect heeft. Er kan een individuele risicoanalyse uitgevoerd worden, gebaseerd op de risicoschaal bij verschillende niveaus (Lang & Tonetti, 2003). Op die manier wordt onder- of overbehandeling voorkomen. Ratka-Krüger gaf een voorbeeld van een tijdsschema Lokale antibiotica kunnen het effect van mechanische behandeling stimuleren voor follow-upcontroles en verstrekte gedetailleerde informatie over de individuele stappen van de controles. De spreker refereerde ook aan het eerder besproken positieve effect van de aanvullende plaatselijke applicatie van SRD-gel bij niet eerder behandelde gevallen van parodontitis. Zij benadrukte de voordelen van lokale antibiotica: snel, betrouwbaar en eenvoudig aan te brengen. De voordelen van deze behandeling gecombi-

20 20 Industrie dental tribune - netherlands edition September 2012 Tandenpoetsen kan zo leuk zijn Als we verder kijken Mirus Mix heeft tien verschillende modelpoppen in het assortiment opgenomen, die bedoeld zijn om het poetsgedrag te verbeteren. De poppen zijn in twee grootten beschikbaar en tot de figuurtjes behoren draken, krokodillen en Nemo. De handpoppen zijn gemaakt van zacht pluche en hebben een modelgebit. Met de grote poppen wordt een reuzentandenborstel meegeleverd. In het binnenste van de 50 cm grote pop is een watersproeifunctie ingebouwd. Door deze leuke eigenschap wordt het kind afgeleid en aan het lachen gebracht. Ook de kleinere tandpoppetjes van circa 28 cm zijn erg geschikt voor een speelse poetservaring. Zij helpen de kinderen zich te ontspannen en maken het bezoek aan de tandarts aangenamer. In het omvangrijke assortiment van de fabrikant bevinden zich ook de geliefde give-aways, handgemaakte kunstwerkjes en veel meer. Ga voor meer informatie naar De handpop Rasta Lion. Effect van keramische restauraties op antagonisten Eenvoudig anders Arseus Dental Tel info@arseus-dental.nl A-dec 500 A-dec is een modern Amerikaans familiebedrijf en is sinds 1966 gespecialiseerd in de ontwikkeling, productie en marketing van tandheelkundige behandel-units. A-dec is inmiddels uitgegroeid tot de grootste fabrikant ter wereld. De pure klasse van A-dec ligt in de eenvoud. Hierdoor heeft A-dec wereld wijd een reputatie opgebouwd als één van de meest duurzame en betrouwbare behandeleenheden. advies praktijkinrichting equipment consumables financiering service 7,60 6,32 4,50 Na occlusale inslijping Slijtagevlak antagonist [mm 2 ] Duceram Kiss e.max Lava Cercon ht 6,57 5,96 4,15 2,81 Bron: Universiteit van Regensburg 2011 Diagram slijp- en polijsttechniek. Na herpolijsten Slijtagevlak antagonist [mm 2 ] Duceram Kiss e.max Lava Cercon ht Volkeramische restauraties zijn zeer populair geworden binnen de restauratieve tandheelkunde vanwege hun biocompatibiliteit en natuurlijke esthetiek. Hoogsterke keramische materialen zoals lithiumdisilicaat of zirkoonoxide spelen hierbij een steeds grotere rol en worden steeds vaker volanatomisch gevormd. Het voordeel van dit restauratieve design is dat het risico op chipping volledig uitgesloten wordt. Aan de andere kant zetten tandartsen vraagtekens bij de effecten van deze zeer harde restauraties op hun antagonisten. Daarom onderzocht de Universiteit van Regensburg (Dr. Rosentritt et al.) de slijtage van antagonisten veroorzaakt door de verschillende materialen. Tevens onderzocht ze de invloed van het occlusaal inslijpen van keramische restauraties op het slijtagepatroon onder vrijwel natuurgetrouwe klinische condities. Tijdens de studie werd het effect van verschillende materialen op de antagonisten gesimuleerd. Het ging om de impact van het materiaal zelf op de antagonist en op slijpbewegingen die ontstaan tijdens het kauwen. De gebruikte restauratieve materialen waren een klassiek metaal-keramisch concept (Duceram Kiss, DeguDent), lithiumdisilicaatkeramiek (e.max, Ivoclar Vivadent), een klassiek zirkoonoxidemateriaal (Lava, 3M, ESPE) en een nieuwe generatie zirkoonoxidemateriaal (Cercon ht, Degu- Dent). Het lithiumdisilicaat en de zirkoonoxidematerialen waren volanatomisch en gebruikt als een monolithisch geheel. Zirkoonoxide bleek minder snel te slijten dan glaskeramiek of lithiumdisilicaat. Tegelijkertijd veroorzaakt zirkoonoxide minder slijtage van antagonisten dan glaskeramiek. Metaalkeramiek en lithiumdisilicaat (e.max) laten waarneembare inslijp sporen na op de antagonisten, veroorzaakt door de aanwezigheid van disilicaatkristallen op het keramische oppervlak. De nieuwe generatie zirkoonoxidematerialen (Cercon ht) laat het oppervlak van de antagonist glad, net als bij natuurlijk glazuur. Van de geteste materialen vertoont Cercon ht de minste slijtage van de restauratie zelf en van de antagonist. Wanneer de restauratie na occlusaal inslijpen gepolijst wordt, is de slijtage nog significant lager. Restauraties die alleen waren ingeslepen en/of die daarna ook opnieuw gepolijst werden, laten hetzelfde resultaatpatroon zien. Wat antagonistslijtage betreft presteerden metaalkeramiek en lithiumdisilicaatkeramiek nagenoeg gelijk. Zirkoonoxide veroorzaakt minder slijtage van de antagonist, waarbij de nieuwe generatie (hoogtranslucent) zirkoonoxide beter presteert dan klassiek zirkoonoxide. Kwantitatief bekeken houdt dit in dat na inslijpen en herpolijsten de slijtage van Cercon ht-antagonisten 40% lager lag dan van metaalkeramiek, de gouden standaard, of lithiumdisilicaat. Uit deze resultaten blijkt dat het mogelijk is om de nieuwe generatie zirkoonoxide in te slijpen met behoud van de gunstige slijtage-eigenschappen. Alle geteste keramische materialen zouden opnieuw moeten worden gepolijst na het occlusaal inslijpen om de antagonist te beschermen. Samenvattend: een hard materiaal hoeft niet noodzakelijkerwijs tot verhoogde slijtage op de antagonist te leiden. Het effect op de antagonist wordt bepaald door het oppervlak van de restauratie: hoe gladder, hoe beter. Zowel glaskeramische als lithiumdisilicate oppervlakken worden na verloop van tijd ruwer, wat een grotere mate van abrasie veroorzaakt. Gepolijst zirkoonoxide daarentegen veroorzaakt minder abrasie, zelfs na inslijpen. Het laagste slijtageniveau wordt bereikt met de nieuwste generatie zirkoonoxide (Cercon ht) na polijsten. De nieuwste generatie zirkoonoxide, zoals Cercon ht, heeft een uitstekende translucentie en is daarmee geschikt voor hoog esthetische restauraties, zowel volanatomisch als partieel of geheel opgebakken. Wanneer het gaat om buigsterkte, langetermijnstabiliteit en opbakbaarheid biedt dit materiaal een geruststellend hoge mate van veiligheid. De minimale wanddiktevereisten zorgen er daarnaast voor dat meer van het natuurlijke element behouden kan blijven. Dit biedt interessante nieuwe mogelijkheden voor restauratieve tandartsen, waaronder volanatomische kronen en bruggen, zelfs in het posterieure gebied. Ga voor meer informatie over Cercon ht naar (bron: S.Schneider-Feyrer, M. Behr, G. Handel, C. Kolbeck, M. Rosentritt, Pin-on-block - Slijtgedrag van keramiek, Gebitsprothetische polikliniek, Universiteitskliniek Regensburg)

4286 ZG Almkerk Een postzegel. is niet nodig. Antwoordnummer 15000

4286 ZG Almkerk Een postzegel. is niet nodig. Antwoordnummer 15000 Postbus 38 4286 ZG Almkerk Een postzegel is niet nodig Nederlandse vereniging van tandartsen Antwoordnummer 15000 4269 ZV BABYLONIENBROEK DOELGROEP NVT Hotel Figi Tandarts algemeen practicus en gedifferentieerde

Nadere informatie

Infectie bij een implantaat

Infectie bij een implantaat Infectie bij een implantaat Patiënteninformatie 1. Wat is het? U heeft een implantaat gekregen. Sommige mensen krijgen een ontsteking in de mond rondom dit implantaat. De oorzaken en gevolgen worden in

Nadere informatie

Patiënteninformatie Implantaten

Patiënteninformatie Implantaten Patiënteninformatie Implantaten Meer kwaliteit van leven met tandimplantaten Tanden en kiezen zijn een deel van uw uitstraling Tanden en kiezen geven u levenskwaliteit. Zij stellen u in staat te genieten

Nadere informatie

Meer kwaliteit van leven met tandimplantaten

Meer kwaliteit van leven met tandimplantaten Patiënteninformatie Meer kwaliteit van leven met tandimplantaten Tanden zijn een deel van uw uitstraling Tanden geven u levenskwaliteit. Zij stellen u in staat te genieten van uw eten, duidelijk te spreken

Nadere informatie

Implantaten voor kroon / brug. Kaakchirurgie

Implantaten voor kroon / brug. Kaakchirurgie Implantaten voor kroon / brug Kaakchirurgie Inhoudsopgave Inleiding 5 Voorafgaand aan de behandeling 6 Plaatsen van het implantaat 11 Controle afspraak bij mondhygiëniste 14 Controle afspraak bij kaakchirurg

Nadere informatie

Algemene informatie voor nieuwe patiënten.

Algemene informatie voor nieuwe patiënten. Praktijk voor tandheelkunde en endodontologie Algemene informatie voor nieuwe patiënten. P.M.M. Jaspers & M.H. Ree tandartsen Meeuwstraat 110 1444 VH PURMEREND tel.: 0299-42 81 11 fax: 0299-42 90 76 email:

Nadere informatie

KAAKCHIRURGIE. Soms zijn er tanden of kiezen verloren gegaan of past een prothese niet goed. Dan kan een implantaat een oplossing bieden.

KAAKCHIRURGIE. Soms zijn er tanden of kiezen verloren gegaan of past een prothese niet goed. Dan kan een implantaat een oplossing bieden. Implantaten KAAKCHIRURGIE Soms zijn er tanden of kiezen verloren gegaan of past een prothese niet goed. Dan kan een implantaat een oplossing bieden. In deze folder kunt u lezen: Wat is een implantaat?

Nadere informatie

Informatie over implantaten. Leef met een lach

Informatie over implantaten. Leef met een lach Informatie over implantaten Leef met een lach Inhoudsopgave 2 Het voelt als eigen tanden Wat is een implantaat? - Toepassingen - Voordelen Voorwaarden - Gezond tandvlees - Leeftijd - Gezondheid en medicijngebruik

Nadere informatie

Bambodino Praktijk B.V.

Bambodino Praktijk B.V. Inhoud Inleiding... 2 Röntgenfoto s... 2 Kleurtest en poetsinstructies... 2 Gebitsreiniging... 2 Fluoride applicatie... 2 Sealen... 3 Controles... 3 Behandelen van gaatjes... 3 NRC Non REstaurative Care...

Nadere informatie

Individuele preventie voor een gaaf gebit. Voor kinderen van 0-18 jaar

Individuele preventie voor een gaaf gebit. Voor kinderen van 0-18 jaar Individuele preventie voor een gaaf gebit Voor kinderen van 0-18 jaar Vanaf eerste tand Individuele cariëspreventie Samenspel ouder, kind en mondzorgverlener Beloning: een gaaf gebit Individuele Preventie

Nadere informatie

Informatie voor patiënten Comfort en esthetiek met tandvervangende implantaten

Informatie voor patiënten Comfort en esthetiek met tandvervangende implantaten Informatie voor patiënten Comfort en esthetiek met tandvervangende implantaten Professioneel voor Professionals Uw glimlach Uw persoonlijkheid Beste patiënt, Deze brochure is bedoeld om u belangrijke informatie

Nadere informatie

STICHTING VOOR WETENSCHAPPELIJK TANDHEELKUNDIGE A R B E I D WWW.NVT.NU I NFO@ NVT. NU

STICHTING VOOR WETENSCHAPPELIJK TANDHEELKUNDIGE A R B E I D WWW.NVT.NU I NFO@ NVT. NU WT A STICHTING VOO WETENSCHAPPELIJK TANDHEELKUNDIGE A B E I D V I J D A G 4 O K T O B E 2013 M I D D A G + AV O N D A C TA, A M S T E D A M I NFO@ NVT. NU WT A STICHTING VOO WETENSCHAPPELIJK TANDHEELKUNDIGE

Nadere informatie

Paro-info januari 2017

Paro-info januari 2017 Paro-info januari 2017 Geachte lezer, Voor u ligt de eerste Paro-info van 2017. Het team van de Parodontologische Kliniek wenst u allen een voorspoedig en gezond 2017 toe. In deze Paro-info treft u aan

Nadere informatie

Gewoon Gaaf. Individuele preventie voor een gaaf gebit

Gewoon Gaaf. Individuele preventie voor een gaaf gebit Gewoon Gaaf Individuele preventie voor een gaaf gebit Wil jij ook een gaaf gebit voor je kind? En dat je kind met een gezonde mond opgroeit? De Gewoon Gaaf-methode voor kinderen van 0-18 jaar bij je tandarts

Nadere informatie

Ontstoken tandvlees. Voorkom ontstoken tandvlees door een goede mondhygiëne

Ontstoken tandvlees. Voorkom ontstoken tandvlees door een goede mondhygiëne Ontstoken tandvlees Voorkom ontstoken tandvlees door een goede mondhygiëne Met een goede mondhygiëne houdt u uw tanden, kiezen en tandvlees gezond. U voorkomt daarmee ontstoken tandvlees (gingivitis en

Nadere informatie

Samenvatting. Richtlijn Mondzorg voor Jeugdigen

Samenvatting. Richtlijn Mondzorg voor Jeugdigen Samenvatting Richtlijn Mondzorg voor Jeugdigen Initiatief: Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde Wetenschappelijke verantwoording: Nederlandse Vereniging voor Kindertandheelkunde (NVvK)

Nadere informatie

Mondzorg Tanden poetsen

Mondzorg Tanden poetsen Mondzorg Tanden poetsen Gezonde tanden en kiezen zijn heel belangrijk voor je gezondheid. Gezonde tanden en kiezen heb je nodig om eten goed te kauwen en makkelijk door te slikken. Maak je tanden, kiezen,

Nadere informatie

Zelfbewust en met vertrouwen Wanneer u uw tanden of kiezen moet missen, zijn implantaten vaak de meest duurzame oplossing.

Zelfbewust en met vertrouwen Wanneer u uw tanden of kiezen moet missen, zijn implantaten vaak de meest duurzame oplossing. Zelfbewust en met vertrouwen Wanneer u uw tanden of kiezen moet missen, zijn implantaten vaak de meest duurzame oplossing. Zelfbewust en met vertrouwen Zelfbewust en met vertrouwen de wereld tegemoet,

Nadere informatie

KENNIS DELEN IS KENNIS OPDOEN!

KENNIS DELEN IS KENNIS OPDOEN! De PvPI Nijmegen/Horst organiseert: TOP LEZINGEN 2018 KENNIS DELEN IS KENNIS OPDOEN! 15 MEI 19 SEPTEMBER 12 NOVEMBER Na de succesvolle thema-avonden uit eigen praktijk, die we in 2017 voor u verzorgden,

Nadere informatie

Beste lezer, Inhoud Tandheelkundige implantaten voor meer kwaliteit van leven Tandheelkundige implantaten een verstandige oplossing

Beste lezer, Inhoud Tandheelkundige implantaten voor meer kwaliteit van leven Tandheelkundige implantaten een verstandige oplossing Beste lezer, Tandheelkundige implantaten hebben de natuur als voorbeeld. Ze kunnen de functie van natuurlijke gebitselementen volledig laten terugkeren en u daarmee uw persoonlijk welzijn en uw natuurlijke

Nadere informatie

Mondspoelmiddelen. Mondspoelmiddelen

Mondspoelmiddelen. Mondspoelmiddelen Mondspoelmiddelen Mondspoelmiddelen Uw tandarts of mondhygiënist heeft u geadviseerd een mondspoelmiddel te gaan gebruiken. U heeft bijvoorbeeld een aantal beginnende gaatjes (cariës). Het tandenpoetsen

Nadere informatie

tandglazuur kroon tandvlees zenuwholte wortel kaakbot bloedvat en zenuw r tandbeen

tandglazuur kroon tandvlees zenuwholte wortel kaakbot bloedvat en zenuw r tandbeen Een wit en stralend gebit. Wie wil dat niet? Mooie witte tanden zijn populair en het aanbod om ze te krijgen is enorm. De reclames beloven hagelwitte tanden, vaak zelfs binnen een uur. Tanden wit maken

Nadere informatie

Allereerst krijgt u voor de behandeling verschillende recepten voor medicijnen die u bij de apotheek kan halen.

Allereerst krijgt u voor de behandeling verschillende recepten voor medicijnen die u bij de apotheek kan halen. Behandeling algemeen De voorbehandeling Allereerst krijgt u voor de behandeling verschillende recepten voor medicijnen die u bij de apotheek kan halen. Antibioticum -> de avond voor de behandeling start

Nadere informatie

MONDHYGIËNISTEN. Antonius Deusinglaan 1, 9713 AV Groningen

MONDHYGIËNISTEN. Antonius Deusinglaan 1, 9713 AV Groningen MONDHYGIËNISTEN 1. Cursus Sealen Eén hele dag en een halve dag Kosten: 495,=, inclusief lunch en materialen Doelgroep: Tandartsassistenten en mondhygiënisten Data: Voorjaar 2009 Lokatie: Docenten: Inhoud:

Nadere informatie

TANDARTS- ASSISTENTEN

TANDARTS- ASSISTENTEN TANDARTS- ASSISTENTEN 1. Cursus Preventie Assistente 9 dagen Kosten: 2.900,= Doelgroep: Tandartsassistenten Data cursus: Ingangstoets 14 november 2008 10 en 24 januari 2009, 7 en 28 februari 2009, 14 maart

Nadere informatie

TANDIMPLANTATEN. Het alternatief voor kronen, bruggen en prothesen. ...kegeldichtheid door precisie...

TANDIMPLANTATEN. Het alternatief voor kronen, bruggen en prothesen. ...kegeldichtheid door precisie... TANDIMPLANTATEN Het alternatief voor kronen, bruggen en prothesen....kegeldichtheid door precisie... veilige genezing hoge precisie Made in Germany esthetische resultaten scherp geprijsd Amedico Implants

Nadere informatie

I N F O R M A T I E. permanent restaureren met glas de definitieve doorbraak. dagtraining en hands-on workshop voor tandartsen

I N F O R M A T I E. permanent restaureren met glas de definitieve doorbraak. dagtraining en hands-on workshop voor tandartsen I N F O R M A T I E dagtraining en hands-on workshop voor tandartsen permanent restaureren met glas Deze training is geaccrediteerd met het Q-Keurmerk door de Stichting QuAT KRT-Q punten: 8 www.gcp-dental.com/cursus

Nadere informatie

Implantaten. Alles wat u over gebitsimplantaten moet weten om een goede keuze te maken.

Implantaten. Alles wat u over gebitsimplantaten moet weten om een goede keuze te maken. Implantaten Alles wat u over gebitsimplantaten moet weten om een goede keuze te maken. Uw gebit kan een bron van irritaties zijn Het is zorgelijk als uw gebit niet goed functioneert, bijvoorbeeld als kauwen

Nadere informatie

INBRENGEN IMPLANTAAT 982

INBRENGEN IMPLANTAAT 982 INBRENGEN IMPLANTAAT 982 Inleiding Binnenkort ondergaat u een behandeling van het inbrengen van een implantaat op de polikliniek Kaakchirurgie van het Sint Franciscus Gasthuis. In deze folder leest u hier

Nadere informatie

Informatie over de vrije tarieven in 2012 Tarieven worden prijzen en verrichtingen worden prestaties.

Informatie over de vrije tarieven in 2012 Tarieven worden prijzen en verrichtingen worden prestaties. Informatie over de vrije tarieven in 2012 Tarieven worden prijzen en verrichtingen worden prestaties. U heeft in de media kunnen vernemen dat de prijzen in de tandartspraktijken per 1 Januari 2012 zullen

Nadere informatie

Mondspoelmiddelen. Spoelen, voor wie en waarom? Mondspoelmiddelen tegen gaatjes

Mondspoelmiddelen. Spoelen, voor wie en waarom? Mondspoelmiddelen tegen gaatjes Mondspoelmiddelen Uw tandarts of mondhygiënist heeft u geadviseerd een mondspoelmiddel te gaan gebruiken. U heeft bijvoorbeeld een aantal beginnende gaatjes (cariës). Het tandenpoetsen lukt niet zo goed.

Nadere informatie

Informatie over implantaten (Kronen en bruggen op implantaten of een klikgebit )

Informatie over implantaten (Kronen en bruggen op implantaten of een klikgebit ) Informatie over implantaten (Kronen en bruggen op implantaten of een klikgebit ) U AANGEBODEN DOOR: Fa. Straumann Uw tandarts Praktijk Voor Tandheelkunde & Implantologie (P.G. Kruijt, Kemphaanweide 1,

Nadere informatie

The Outcome of Root-Canal Treatments Assessed by Cone-Beam Computed Tomography Y. Liang

The Outcome of Root-Canal Treatments Assessed by Cone-Beam Computed Tomography Y. Liang The Outcome of Root-Canal Treatments Assessed by Cone-Beam Computed Tomography Y. Liang Samenvatting en Conclusies In dit onderzoek zijn zowel in-vivo als ex-vivo methoden gebruikt om de resultaten van

Nadere informatie

De Molen 37, 3994 DA Houten Postbus 545, 3990 GH Houten. mob.: +31 (0) 6 531 55 262 fax: +31 (0) 84 22 613 99 e-mail: velthuis@dental-tribune.

De Molen 37, 3994 DA Houten Postbus 545, 3990 GH Houten. mob.: +31 (0) 6 531 55 262 fax: +31 (0) 84 22 613 99 e-mail: velthuis@dental-tribune. 1 ALGEMENE INFORMATIE titel: Dental Tribune Netherlands Edition jaar: 2016 uitgegeven door: verschijningsfrequentie: verschijningsdag: advertentie-exploitatie: website: advertentieverkoop: Albion Press

Nadere informatie

Vragenlijst voor de praktijken van tandprothetici

Vragenlijst voor de praktijken van tandprothetici Landelijke uitvraag Zichtbare Mondzorg 2012 Vragenlijst voor de praktijken van tandprothetici mei 2012 A B C D E F G H Algemene praktijkinformatie Bereikbaarheid Informatie over de behandeling Zorgverleners

Nadere informatie

CENTRUM MONDZORG WAALRE Tandheelkunde

CENTRUM MONDZORG WAALRE Tandheelkunde CENTRUM MONDZORG WAALRE Tandheelkunde Om te genieten van de kwaliteit van het leven TANDHEELKUNDE & IMPLANTOLOGIE SINDS 1979 Behandelingen in ons centrum Algemene tandheelkunde Natuurlijk komt u regelmatig

Nadere informatie

Tips voor een gezonde lach

Tips voor een gezonde lach Tips voor een gezonde lach Gezonde tanden, een leven lang Door dagelijks een paar minuten aandacht aan uw tanden te besteden, kunt u veel winst behalen. Onderzoek toont aan dat mondgezondheid ook van

Nadere informatie

Gingivitis en parodontitis

Gingivitis en parodontitis Made in Sweden, used worldwide. Patiëntenfolder Bestel de producten van TePe bij de dichtstbijzijnde apotheek: TePe Interdentale ragers Origineel 0,4 mm 1574 2970 Angle 0,4 mm 1565 4427 0,45 mm 1574 2946

Nadere informatie

Patiëntfolder. Eenvoudige tips voor een gezonde lach

Patiëntfolder. Eenvoudige tips voor een gezonde lach Patiëntfolder Eenvoudige tips voor een gezonde lach 2 Gezonde tanden, een leven lang Door dagelijks een paar minuten aandacht aan uw tanden te besteden, kunt u veel winst behalen. Wist u dat een frisse,

Nadere informatie

implantologie 2017 OVER BOT, BOTSUBSTITUTEN EN AUGMENTATIES nsoi post academisch onderwijs implantologie

implantologie 2017 OVER BOT, BOTSUBSTITUTEN EN AUGMENTATIES nsoi post academisch onderwijs implantologie implantologie 2017 he het fundament OVER BOT, BOTSUBSTITUTEN EN AUGMENTATIES nsoi post academisch onderwijs implantologie implantologie 2017 het fundament OVER BOT, BOTSUBSTITUTEN EN AUGMENTATIES KENNIS

Nadere informatie

Kaakchirurgie. Implantaten in de kaak

Kaakchirurgie. Implantaten in de kaak Kaakchirurgie Implantaten in de kaak Inleiding Uw specialist heeft zojuist met u gesproken over de mogelijkheid om één of meerdere implantaten in uw kaak/kaken aan te brengen. In deze folder leest u wat

Nadere informatie

Dentalmind Tandprothetiek. Voor een goed passende gebitsprothese

Dentalmind Tandprothetiek. Voor een goed passende gebitsprothese Dentalmind Tandprothetiek Voor een goed passende gebitsprothese 2 Dentalmind Tandprothetiek verzorgt de vervaardiging van een volledige gebitsprothese van begin tot plaatsing. Onze tandprotheticus Nela

Nadere informatie

Vragen en antwoorden bij Implantologie

Vragen en antwoorden bij Implantologie Vragen en antwoorden bij Implantologie 1. Wat is een implantaat? 2. Waarvoor kunnen implantaten worden gebruikt? 3. Kan iedereen kiezen voor een implantaat? 4. Moet je gezond zijn? 5. Kun je te oud of

Nadere informatie

Knobbelvervangende composietrestauraties bij endodontisch behandelde elementen

Knobbelvervangende composietrestauraties bij endodontisch behandelde elementen Knobbelvervangende composietrestauraties bij endodontisch behandelde elementen Willem Fennis and Cees Kreulen Keywords Composiet Esthetiek Knobbelvervangende restauratie Natriumperboraat Vezelversterking

Nadere informatie

I N F O R M A T I E. permanent restaureren met glas de biocompatibele aanpak. Middag/avond training en hands-on workshop voor tandartsen

I N F O R M A T I E. permanent restaureren met glas de biocompatibele aanpak. Middag/avond training en hands-on workshop voor tandartsen I N F O R M A T I E Middag/avond training en hands-on workshop voor tandartsen permanent restaureren met glas Deze training is geaccrediteerd met het Q-Keurmerk door de Stichting QuAT KRT-Q punten: www.gcp-dental.com/cursus

Nadere informatie

Plaatsen gebitsprothese Direct na het verwijderen van tanden en/of kiezen

Plaatsen gebitsprothese Direct na het verwijderen van tanden en/of kiezen KAAKCHIRURGIE Plaatsen gebitsprothese Direct na het verwijderen van tanden en/of kiezen Gebitsprothese Van eigen tanden en kiezen naar een kunstgebit Ten gevolge van een ongeluk of tandbederf worden uw

Nadere informatie

www.herbehandeling.nl

www.herbehandeling.nl Vrijdag 5 oktober 2012 - Congresgebouw SPANT! Bussum Endodontische herbehandeling Tony Hoskinson tandarts-endodontoloog Herbehandeling of toch liever een implantaat? Desinfectie bij de endodontische herbehandeling:

Nadere informatie

blue m producten zijn revolutionair voordelen gebruik blue m vóór operatie voordelen gebruik blue m na operatie

blue m producten zijn revolutionair voordelen gebruik blue m vóór operatie voordelen gebruik blue m na operatie blue m producten zijn revolutionair blue m maakt al jaren het verschil in mond verzorging. De unieke for mule heeft talloze mensen geholpen bij het voorkomen en verhelpen van gebits- en tandvleesproblemen.

Nadere informatie

Implantaten. Poli Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie

Implantaten. Poli Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie 00 Implantaten Poli Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Implantaten Een implantaat is een kunstwortel, die in de kaak wordt vastgemaakt. Deze vervanging van de natuurlijke tandwortel dient als stevig

Nadere informatie

Implantaten als houvast voor kunstgebit in bovenkaak

Implantaten als houvast voor kunstgebit in bovenkaak Implantaten als houvast voor kunstgebit in bovenkaak Inleiding Binnenkort ondergaat u een operatie in de bovenkaak voor het aanbrengen van implantaten om het houvast van uw kunstgebit te verbeteren. Op

Nadere informatie

TANDHEELKUNDIGE IMPLANTATEN VOOR DE VERVANGING VAN EEN OF MEERDERE VERLOREN GEGANE TANDEN PATIËNTENINFORMATIE

TANDHEELKUNDIGE IMPLANTATEN VOOR DE VERVANGING VAN EEN OF MEERDERE VERLOREN GEGANE TANDEN PATIËNTENINFORMATIE TANDHEELKUNDIGE IMPLANTATEN VOOR DE VERVANGING VAN EEN OF MEERDERE VERLOREN GEGANE TANDEN PATIËNTENINFORMATIE U heeft een afspraak op een van de poliklinieken van Kaakchirurgie Zuyd voor het plaatsen van

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Parodontitis, niet voor mij! Actief voorkomen, herkennen en behandelen. Giving a hand to oral health.

Patiënteninformatie. Parodontitis, niet voor mij! Actief voorkomen, herkennen en behandelen. Giving a hand to oral health. Patiënteninformatie Parodontitis, niet voor mij! Actief voorkomen, herkennen en behandelen. Giving a hand to oral health. In actie tegen parodontitis: Voor aantrekkelijkheid en welzijn. Mooie tanden en

Nadere informatie

De specialist op het gebied van bijzondere implantologie in Nederland

De specialist op het gebied van bijzondere implantologie in Nederland De specialist op het gebied van bijzondere implantologie in Nederland Waarom Centrum Bijzondere Implantologie? CBI (Centrum Bijzondere Implantologie) is dé specialistische kliniek op het gebied van bijzondere

Nadere informatie

Sterk bot voor een mooi en gezond gebit Patiënteninformatie I Botherstel met Geistlich Bio-Oss en Geistlich Bio-Gide. www.kunstbot.

Sterk bot voor een mooi en gezond gebit Patiënteninformatie I Botherstel met Geistlich Bio-Oss en Geistlich Bio-Gide. www.kunstbot. Sterk bot voor een mooi en gezond gebit Patiënteninformatie I Botherstel met Geistlich Bio-Oss en Geistlich Bio-Gide www.kunstbot.nl Inhoud Lachen is de beste manier om je tanden te laten zien Lachen is

Nadere informatie

Zo herkent u zichzelf weer. Waarom het belangrijk is zelfs één ontbrekende tand te vervangen.

Zo herkent u zichzelf weer. Waarom het belangrijk is zelfs één ontbrekende tand te vervangen. Zo herkent u zichzelf weer. Waarom het belangrijk is zelfs één ontbrekende tand te vervangen. Bent u een tand kwijtgeraakt en weet u niet wat u eraan moet doen? Moest uw tandarts een kies trekken en ziet

Nadere informatie

Informatie. Implantaten

Informatie. Implantaten Informatie Implantaten Inleiding Wanneer tanden en/of kiezen verloren zijn gegaan, kan de mogelijkheid van implantatie worden overwogen. In deze folder leest u meer over de behandeling met implantaten.

Nadere informatie

Is een goede communicatie van de parodontale diagnostiek de basis voor succes?

Is een goede communicatie van de parodontale diagnostiek de basis voor succes? Updatedag Assistenten 05 juni 2015 Is een goede communicatie van de parodontale diagnostiek de basis voor succes?.. ja.... de tandarts zegt dat mijn achterste kies links-boven eruit moet.... maar ik heb

Nadere informatie

Prevention of Gingival Trauma. Oral Hygiene Devices and Oral Piercings. N.L. Hoenderdos

Prevention of Gingival Trauma. Oral Hygiene Devices and Oral Piercings. N.L. Hoenderdos Prevention of Gingival Trauma. Oral Hygiene Devices and Oral Piercings. N.L. Hoenderdos Prevention of gingival trauma - oral hygiene devices and oral piercings - ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging

Nadere informatie

Dental Experience Special

Dental Experience Special Dental Experience Special ENDODONTIE Compleet programma van vier opeenvolgende opleidingen waarin alle facetten van de endodontische behandeling aan de orde komen. Praktijkgerichte opleiding, met individuele

Nadere informatie

Het melkgebit. Kleine mond, kleine tanden

Het melkgebit. Kleine mond, kleine tanden Het melkgebit Kleine mond, kleine tanden In de kleine mond van een kind passen geen volwassen tanden. Daarom krijgt een kind eerst een melkgebit. Het gebit is belangrijk om te bijten, kauwen, spreken en

Nadere informatie

Gevoelige tandhalzen. Teruggetrokken tandvlees

Gevoelige tandhalzen. Teruggetrokken tandvlees Gevoelige tandhalzen Teruggetrokken tandvlees In een gezonde mond ligt het tandvlees netjes om de tanden en kiezen. Gevoelige tandhalzen ontstaan alléén wanneer het tandvlees is teruggetrokken. Zonder

Nadere informatie

Implantaat. Kaakchirurgie

Implantaat. Kaakchirurgie Kaakchirurgie Implantaat Wat is een implantaat en waaruit bestaat de nazorg? Een natuurlijke tand of kies bestaat uit twee gedeelten, een kroon en een wortel. Een implantaat vervangt de wortel en is dus

Nadere informatie

Interpolis ZorgActief

Interpolis ZorgActief Interpolis ZorgActief Mondzorg 2014 1 Mondzorg Bij Interpolis ZorgActief houden wij de informatie over uw zorgverzekering graag glashelder. Daarom informeren wij u met deze brochure over onze uitgebreide

Nadere informatie

Paro-info maart 2016

Paro-info maart 2016 Paro-info maart 2016 Geachte lezer, In deze Paro-info willen wij een aantal bijzondere casussen onder de aandacht brengen. Als afsluiting laten wij u een röntgenfoto zien. Degene die weet wat hier atypisch

Nadere informatie

Implantaten (kunstwortels) in een tandenloze kaak

Implantaten (kunstwortels) in een tandenloze kaak Implantaten (kunstwortels) in een tandenloze kaak 1 Ik word binnenkort behandeld in Meander. De kaakchirurg heeft samen met u een behandelplan opgesteld voor het plaatsen van implantaten (kunstwortels).

Nadere informatie

Implantaten ter vervanging van één of meerdere tanden of kiezen

Implantaten ter vervanging van één of meerdere tanden of kiezen Implantaten ter vervanging van één of meerdere tanden of kiezen Inleiding Binnenkort ondergaat u een operatie om één of meerdere implantaten aan te laten brengen ter vervanging van één of meerdere tanden

Nadere informatie

Implantaten in de kaak

Implantaten in de kaak Implantaten in de kaak Mondziekten, Kaak en Aangezichtschirurgie Inleiding De kaakchirurg heeft zojuist met u gesproken over de mogelijkheid om één of meerdere implantaten in uw kaak/kaken aan te brengen.

Nadere informatie

Kronen en bruggen. Kronen en bruggen. Duurzame vervangingen voor tanden en kiezen

Kronen en bruggen. Kronen en bruggen. Duurzame vervangingen voor tanden en kiezen Kronen en bruggen Kronen en bruggen. Duurzame vervangingen voor tanden en kiezen Kronen en bruggen zijn bedoeld als duurzame vervangingen voor tanden en kiezen. Ze benaderen de oorspronkelijke vorm en

Nadere informatie

Informatie over implantaten. Leef met een lach

Informatie over implantaten. Leef met een lach Informatie over implantaten Leef met een lach Inhoudsopgave 2 Het voelt als eigen tanden Wat is een implantaat? - Toepassingen - Voordelen Voorwaarden - Gezond tandvlees - Leeftijd - Gezondheid en medicijngebruik

Nadere informatie

Implantaten voor houvast van het kunstgebit in de bovenkaak

Implantaten voor houvast van het kunstgebit in de bovenkaak Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Implantaten voor houvast van het kunstgebit in de bovenkaak Inleiding Binnenkort ondergaat u een operatieve ingreep in de bovenkaak, waarbij implantaten worden

Nadere informatie

Kaakimplantaten zijn kunstwortels gemaakt van een speciaal soort metaal (titanium). De kaakchirurg plaatst de kunstwortels in de kaak.

Kaakimplantaten zijn kunstwortels gemaakt van een speciaal soort metaal (titanium). De kaakchirurg plaatst de kunstwortels in de kaak. patiënteninformatie kaakimplantaten kunstwortels in de kaak U heeft met uw arts besproken dat u een kaakimplantaat laat plaatsen in het OLVG. Wat zijn kaakimplantaten? Hoe worden ze gemaakt en geplaatst?

Nadere informatie

Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie. Behandeling. Implantaten

Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie. Behandeling. Implantaten Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Behandeling Implantaten 2 Patiëntenvoorlichting patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl MKA/ Implantaten/12 02 2012 Inhoud Wanneer komt u in aanmerking

Nadere informatie

Prestatielijst Eckstra Mondzorg. Bij vragen over onze behandelingen staat ons team graag voor u klaar om die te beantwoorden.

Prestatielijst Eckstra Mondzorg. Bij vragen over onze behandelingen staat ons team graag voor u klaar om die te beantwoorden. Prestatielijst Eckstra Mondzorg Bij vragen over onze behandelingen staat ons team graag voor u klaar om die te beantwoorden. Een gezond gebit voor uw hele gezin Geldig tot 31 december 2012 Consultatie

Nadere informatie

Implantaten. Wat is een implantaat?

Implantaten. Wat is een implantaat? Implantaten Wat is een implantaat? Een implantaat kunt u het beste vergelijken met een kunstwortel. Een implantaat vervangt een afwezige tandwortel en wordt als een schroef in de kaak gebracht. Implantaten

Nadere informatie

NHTV 2006-2016 Jubileumcongres Vrijdag 8 april 2016 Hotel van der Valk, Akersloot

NHTV 2006-2016 Jubileumcongres Vrijdag 8 april 2016 Hotel van der Valk, Akersloot NHTV 2006-2016 Jubileumcongres Vrijdag 8 april 2016 Hotel van der Valk, Akersloot Programma vrijdag 8 april 2016, hotel van der Valk, Akersloot 09.15-09.45 uur: inloop met koffie/thee 09.45-10.45 uur:

Nadere informatie

Gebitsprothese op implantaten

Gebitsprothese op implantaten Gebitsprothese op implantaten In deze brochure vindt u informatie over de manier waarop tandheelkundige implantaten in de onderkaak worden toegepast voor het verkrijgen van steun en houvast voor een volledige

Nadere informatie

Roken en mondgezondheid

Roken en mondgezondheid Roken en mondgezondheid Roken en mondgezondheid Wist u dat stoppen met roken kan bijdragen aan een gezonde mond? Natuurlijk is het u bekend dat u van roken longkanker en hart- en vaatziekten kunt krijgen.

Nadere informatie

Tandheelkundige implantaten voor vast kroon en brugwerk

Tandheelkundige implantaten voor vast kroon en brugwerk Tandheelkundige implantaten voor vast kroon en brugwerk Inleiding In deze folder wordt u geïnformeerd over tandheelkundige implantaten en krijgt u instructies over de behandeling. Wat is een implantaat

Nadere informatie

Kunst om in te bijten! Een kunstgebit op implantaten. www.kunstgebit.nl

Kunst om in te bijten! Een kunstgebit op implantaten. www.kunstgebit.nl Kunst om in te bijten! Een kunstgebit op implantaten www.kunstgebit.nl Een kunstgebit op implantaten Een kunstgebit dat niet alleen prachtig oogt, maar ook perfect past; dat is een waar kunstwerk. Een

Nadere informatie

Botankers en orthodontische schroefjes

Botankers en orthodontische schroefjes Botankers en orthodontische schroefjes Afdeling mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie mca.nl Inhoudsopgave Wat is een botanker? 3 Wat is een orthodontisch schroefje? 4 Mogelijke bijwerkingen en complicaties

Nadere informatie

interdisciplinaire samenwerking

interdisciplinaire samenwerking ASSISTENTENDAG 2016 VRIJDAG 18 MAART interdisciplinaire samenwerking bij registratie vóór 1 maart 2016 van 130,- voor 110,- + parkeerkaart gratis Locatie Evenementenlocatie Gooiland Emmastraat 2 1211 NG

Nadere informatie

Welke kosten voor mondzorg vergoedt de basisverzekering?

Welke kosten voor mondzorg vergoedt de basisverzekering? Welke kosten voor mondzorg vergoedt de basisverzekering? Jeugd Voor kinderen en jongeren tot 18 jaar vergoedt de basisverzekering de meeste tandartsbehandelingen. Hiervoor betaalt men ook geen eigen bijdrage.

Nadere informatie

implantologie 2017 nsoi post academisch onderwijs implantologie

implantologie 2017 nsoi post academisch onderwijs implantologie implantologie 2017 de essentie nsoi post academisch onderwijs implantologie implantologie 2017 de essentie WAT ALLE PRAKTIJKMEDEWERKERS MOET LEREN ZIEN EN WETEN NSOI CURSUSSEN OP LOCATIE: DE KENNIS KOMT

Nadere informatie

Informatie. Implantaten

Informatie. Implantaten Informatie Implantaten Inleiding Wanneer tanden en/of kiezen verloren zijn gegaan, kan de mogelijkheid van implantatie worden overwogen. In deze folder leest u meer over de behandeling met implantaten.

Nadere informatie

Body of Knowledge. Kwalificatiedossier Tandartsassistent. Werkversie 0.1. 1/5 Tandartsassistent v0.1

Body of Knowledge. Kwalificatiedossier Tandartsassistent. Werkversie 0.1. 1/5 Tandartsassistent v0.1 Body of Knowledge Kwalificatiedossier Tandartsassistent Werkversie 0.1 1/5 Tandartsassistent v0.1 Inhoud 1 Body of Knowledge: Tandartsassistent... 3 1.1 Protocollen, richtlijnen en werkwijzen van de organisatie...

Nadere informatie

Tandheelkundige implantaten voor vast kroon- en brugwerk

Tandheelkundige implantaten voor vast kroon- en brugwerk Tandheelkundige implantaten voor vast kroon- en brugwerk Inleiding In deze folder wordt u geïnformeerd over tandheelkundige implantaten ten behoeve van vast kroon en brugwerk en krijgt u instructies over

Nadere informatie

Plaatsen en verwijderen van botankers

Plaatsen en verwijderen van botankers Mondheelkunde, Kaak- en Aangezichtschirurgie Behandeling Plaatsen en verwijderen van botankers 2 Patiëntenvoorlichting patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl MKA/ Plaatsen en verwijderen van botankers/13

Nadere informatie

Implantaten in tandenloze kaak. Kaakchirurgie

Implantaten in tandenloze kaak. Kaakchirurgie Implantaten in tandenloze kaak Kaakchirurgie Inhoudsopgave Inleiding 5 Voorafgaand aan de behandeling 5 Plaatsen van de implantaten 9 Controle afspraak mondhygiëniste 12 Controle afspraak kaakchirurg

Nadere informatie

Door deze bestraling (radiotherapie) kunnen er een aantal bijverschijnselen optreden in uw mond.

Door deze bestraling (radiotherapie) kunnen er een aantal bijverschijnselen optreden in uw mond. Mondhygiëne. U wordt bestraald in verband met een aandoening in het hoofd/hals gebied. Door deze bestraling (radiotherapie) kunnen er een aantal bijverschijnselen optreden in uw mond. Dit willen wij tot

Nadere informatie

Tandheelkundige implantaten voor houvast van een gebitsprothese

Tandheelkundige implantaten voor houvast van een gebitsprothese Tandheelkundige implantaten voor houvast van een gebitsprothese Inleiding In deze folder informeren wij u over tandheelkundige implantaten ten behoeve van een klikgebit en krijgt u instructies over de

Nadere informatie

Implantaten. Wat is een implantaat?

Implantaten. Wat is een implantaat? Implantaten Wat is een implantaat? Een implantaat kunt u het beste vergelijken met een kunstwortel. Een implantaat vervangt een afwezige tandwortel en wordt als een schroef in de kaak gebracht. Implantaten

Nadere informatie

Welkom bij Mondzorg Clinics. Wat bieden wij u? Ons team vormt de praktijk

Welkom bij Mondzorg Clinics. Wat bieden wij u? Ons team vormt de praktijk Praktijkfolder Welkom bij Mondzorg Clinics Onze praktijken zijn moderne clinics waar u terecht kunt voor complete mondzorg Tandheelkunde-Mondhygiëne-Orthodontie- Parodontologie & Implantologie. In onze

Nadere informatie

Kliniek voor tandheelkunde en implantologie

Kliniek voor tandheelkunde en implantologie Kliniek voor tandheelkunde en implantologie Gezondheid op zijn mooist... Implantaten: Mogelijkheden - laatsen - Verzorging Implantaten zeker en vast 1. Kroon 2. Brug 3. Klikprothese 2 Implantaten zijn

Nadere informatie

Wachtkamerfolder Eerste tandje? Poetsen!

Wachtkamerfolder Eerste tandje? Poetsen! Wachtkamerfolder Eerste tandje? Poetsen! Poets zodra het eerste tandje doorbreekt Je kindje is al weer 6 maanden. Een mijlpaal. Grote kans dat er binnenkort een tandje doorbreekt. Je ziet misschien al

Nadere informatie

uitnodiging NVvE najaarscongres 21 november 2015 Hotel Okura Amsterdam

uitnodiging NVvE najaarscongres 21 november 2015 Hotel Okura Amsterdam uitnodiging NVvE najaarscongres 21 november 2015 Hotel Okura Amsterdam voorwoord U heeft net een heel fraaie endodontische behandeling afgerond. Alles verliep soepel; de elektronische lengtebepaling bleek

Nadere informatie

Cursus Preventieassistent

Cursus Preventieassistent Cursus Preventieassistent Algemene informatie Nieuwe ontwikkelingen vereisen aanpassing Er zijn -verschuiving nogal wat ontwikkelingen van aanbodgerichte op tandheelkundig naar vraaggerichte gebied, die

Nadere informatie

Verandering van leefstijl begint toch echt bij jezelf!

Verandering van leefstijl begint toch echt bij jezelf! Verandering van leefstijl begint toch echt bij jezelf! Peter Dona Er is en er wordt steeds meer geschreven, onderzocht en nieuwe methoden bedacht om de leefstijl van werknemers positief te veranderen.

Nadere informatie

Diabetes en mondgezondheid

Diabetes en mondgezondheid Diabetes en mondgezondheid Dit doet diabetes met de mond Hebt u suikerziekte? Let dan extra op uw gebit en tandvlees. Mensen met diabetes hebben vaker problemen met hun tanden en tandvlees. Dat kan komen

Nadere informatie