Oorspronkelijke stukken. h.b.p.e.gernaat, a.d.malwand, c.j.laban, i.komproe en j.t.v.m.de jong
|
|
- Jacobus Kuipersё
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Oorspronkelijke stukken Veel psychiatrische stoornissen bij Afghaanse vluchtelingen met verblijfsstatus in Drenthe, met name depressieve stoornis en posttraumatische stressstoornis h.b.p.e.gernaat, a.d.malwand, c.j.laban, i.komproe en j.t.v.m.de jong Vorig jaar waren er naar schatting Afghaanse vluchtelingen met een verblijfsstatus in Nederland (ministerie van Justitie, Immigratie en Naturalisatie Dienst, schriftelijke mededeling, 2002). In Afghanistan woedt al tenminste 20 jaar oorlog. De opkomst van communisten in 1978 leidde, met steun van het westen, tot verzet van verschillende islamitische groeperingen (Mujahedin), hetgeen in 1979 voor de Sovjet-Unie aanleiding was tot een invasie. In 1989 trokken de Russen zich terug, waarna de Mujahedin onderling streden om de macht. De verschillende coalities veranderden voortdurend en er heerste chaos. In 1994 ontstond de Taliban, die tot september 2001 circa 90% van het land onder controle had. In deze periode zijn circa 2,6 miljoen Afghanen gevlucht naar Iran en Pakistan. Omdat vluchtelingen met een verblijfsstatus in Nederland in toenemende mate in contact komen met de geestelijke gezondheidszorg en er weinig informatie beschikbaar is over de psychiatrische problemen bij deze groep, besloten wij tot een inventariserend onderzoek onder Afghaanse vluchtelingen in de algemene bevolking. Stichting Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) Drenthe, locatie Meppel, Meppel. Dr.H.B.P.E.Gernaat, psychiater (thans: Diaconessenhuis, Postbus 502, 7940 AM Meppel); A.D.Malwand, assistent-geneeskundige; C.J.Laban, psychiater. Transcultural Psychosocial Organization en Universiteit van Amsterdam, Amsterdam. Dr.ing.I.Komproe, psycholoog; prof.dr.j.t.v.m.de Jong, psychiater en antropoloog. Correspondentieadres: dr.h.b.p.e.gernaat. samenvatting Doel. Inventarisatie van psychiatrische stoornissen en hulpzoekgedrag bij Afghaanse vluchtelingen met een verblijfsstatus in Drenthe. Opzet. Transversaal prevalentieonderzoek. Methode. Met een gemodificeerde multiflex sneeuwbalmethode met 3 primaire informanten werden 55 Afghaanse huishoudens uit 16 dorpen en steden in Drenthe geselecteerd. Na informed consent werden bij 51 volwassenen een sociodemografische vragenlijst en een cultureel gevalideerde, verkorte Composite international diagnostic interview (CIDI), DSM- IV-versie, afgenomen. Hulpzoekgedrag werd geïnventariseerd. Resultaten. De helft van de respondenten was 3 jaar of langer in Nederland, er bestond een hoog opleidingsniveau, 88% werkeloosheid en matige tot slechte taalvaardigheid bij 92%. De prevalentie van psychiatrische stoornissen was 65% (95%- BI: 52-78), vooral depressieve stoornis (57%) en posttraumatische stressstoornis (35%). Psychopathologische bevindingen waren gerelateerd aan gebrekkige taalvaardigheid, een lager opleidingsniveau en werkeloosheid. 56% van de respondenten was onder behandeling van de huisarts, 4% had psychiatrische hulp. Conclusies. De prevalentie van psychiatrische stoornissen onder volwassen Afghaanse vluchtelingen met een verblijfsstatus in Drenthe was aanzienlijk hoger dan onder de algemene Nederlandse bevolking. deelnemers en methoden Inclusie. Het was niet mogelijk een lijst te verkrijgen van Afghaanse vluchtelingen met een verblijfsstatus in Drenthe (deze zijn niet als zodanig in enige administratie opgenomen). Daarom kozen wij voor een gemodificeerde multiflex sneeuwbalmethode voor sampling van de populatie ( multiflex betekent dat verschillende primaire informanten worden gebruikt). 1 Bij een sneeuwbalsampling wordt aan een geselecteerde respondent gevraagd een bepaald aantal mensen te noemen met een overeenkomstig kenmerk (in casu een Afghaanse volwassene in Drenthe met een verblijfsstatus). Hieruit worden aselect 1-2 respondenten gekozen, aan wie gevraagd wordt deel te nemen aan de studie en wederom een aantal individuen te noemen. Deze procedure wordt enkele keren herhaald met verschillende primaire informanten. Omdat wij verwachtten dat het totale aantal in Drenthe niet voldoende groot was om deze oorspronkelijke samplingmethode toe te kunnen passen, werd in deze studie aan alle genoemde huishoudens gevraagd deel te nemen. Als primaire informanten namen deel een Afghaanse kleermaker, een Nederlandse docent op een school voor allochtonen en een Pakistaanse videohandelaar die Indiase films verhuurde aan Afghanen in de wijde omgeving. Van elk aldus getraceerd huishouden werd één aselect gekozen volwassene (16-65 jaar) in de studie geïncludeerd. In een gesprek met de betrokkenen werden in hun eigen taal het doel van het onderzoek, de personalia van de onderzoekers en de anonimiteit van de respondenten toegelicht en een schrijven werd overhandigd met dezelfde informatie. Gekozen werd voor mondelinge informed consent vanwege het wantrouwen dat veel benaderde personen hadden tegen het plaatsen van een handtekening. 55 Afghaanse huishoudens uit 16 verschillende dorpen en steden werden geselecteerd. Er waren 4 weigeraars (7%). Van de resterende 51 huishoudens werden 27 mannen en 24 vrouwen geïnterviewd door een van Ned Tijdschr Geneeskd juni;146(24) 1127
2 ons (A.D.M.) in het Dari (80%) of Pashtu (20%), de belangrijkste Afghaanse talen, in oktober-november Instrumenten. Een sociodemografische vragenlijst werd afgenomen en de secties A, B, E, F, G, H en K van de Composite international diagnostic interview (CIDI), DSM-IV-versie 11/97. De CIDI, ontwikkeld door de World Health Organization, is een volledig gestructureerd diagnostisch interview, dat psychiatrische stoornissen vaststelt volgens zowel de DSM-IV- als de International classification of diseases (ICD)-10-criteria en dat ontworpen is voor bevolkingsonderzoek. Het is tevens geschikt voor transcultureel onderzoek. 2 De hier gebruikte (verkorte) versie meet de prevalentie van psychiatrische stoornissen in de 12 maanden voorafgaand aan het interview. Gebruikt werden sectie A (depressieve episode), B (gegeneraliseerde angststoornis), E (agorafobie), F (paniekaanvallen), G (alcoholafhankelijkheid), H (afhankelijkheid van drugs/- medicatie) en K (posttraumatische stressstoornis). Om de culturele validiteit van de vragenlijsten te verhogen werd een Afghaanse focusgroep samengesteld, deels bestaand uit artsen. Met hen werd elke vraag besproken in termen van begrijpelijkheid, compleetheid, relevantie en acceptabiliteit, zowel voor het Dari als Pashtu. In een kwalitatief gedeelte van ons onderzoek werd door middel van open vragen geïnformeerd naar hulpzoekgedrag en ervaringen/meningen betreffende behandeling en de Nederlandse gezondheidszorg. Statistiek. Het verband tussen psychopathologische afwijkingen en sociodemografische factoren werd nagegaan door middel van de t-toets en de χ 2 -toets. Verbanden werden als significant beschouwd bij p < 0,05. resultaten Sociodemografische gegevens. De achtergrondkenmerken van de studiegroep (n = 51) zijn samengevat in tabel 1. Het betrof een hoogopgeleide groep (55% hogeschool of universiteit), van wie 50% 3 jaar of langer in Nederland was, 88% werkeloos was en 92% de Nederlandse taal matig tot slecht beheerste naar het oordeel van de interviewer. Verschillen tussen mannen en vrouwen waren niet significant. Psychopathologie. Bij 65% van de respondenten (n = 33) werd tenminste 1 psychiatrische stoornis vastgesteld (95%-BI: 52-78) (tabel 2). Verschillen tussen mannen en vrouwen waren niet significant. De meest voorkomende stoornissen waren depressieve stoornis (57%) en posttraumatische stressstoornis (35%). Medicatieverslaving kwam frequent voor (14%; hiervan betrof 77% (n = 5) analgetica en 24% (n = 2) sedativa). Alcohol werd door 16 (32%) respondenten en cannabis door 1 (2%) sporadisch gebruikt, doch afhankelijkheid werd niet geconstateerd. Eén of meerdere psychotraumata (betrokkene heeft zelf een gebeurtenis ondervonden of is getuige geweest van een gebeurtenis die een feitelijke of dreigende dood of een ernstige verwonding met zich meebracht, of die een bedreiging vormde voor de fysieke integriteit van betrokkene of van anderen, gepaard gaande met intense angst, hulpeloosheid of afschuw) 3 werden vermeld door 32 (63%) respondenten (tabel 3). 55% (n = 28) van TABEL 1. Sociodemografische kenmerken van 51 Afghaanse vluchtelingen (27 mannen en 24 vrouwen) met verblijfsstatus, in de algemene bevolking van Drenthe, 1999 leeftijd in jaren (SD) 38 (11) getrouwd; n (%) 47 (92) gescheiden van partner; n (%) 4 (8) gescheiden van ouders; n (%) 30 (59) aantal kinderen (SD) 3 (2) islamitische denominatie; n (%) soennitisch 32 (63) sjiitisch 18 (35) taal tijdens het interview; n (%) Dari 41 (80) Pashtu 10 (20) genoten opleiding in jaren (SD) 12 (6) analfabeet; n (%) 5 (10) hogeschool/universiteitsdiploma; n (%) 28 (55) verblijfsduur in Nederland in maanden (SD) 46 (35) mediaan (uitersten) 3 (3-156) duur van de asielprocedure in maanden (SD) 11 (15) mediaan (uitersten) 6 (0-36) vluchtelingenstatus; n (%) A-status 24 (47) Nederlandse nationaliteit 2 (4) VTV (C-status) 7 (14) VVTV 16 (32) geen (AMA) 2 (4) opleiding in Nederland; n (%) taalcursus 35 (69) overige 6 (12) taalvaardigheid Nederlands; n (%) goed 4 (8) matig 21 (41) slecht 26 (51) werk in Nederland; n (%) 6 (12) VTV = vergunning tot verblijf; VVTV = voorwaardelijke vergunning tot verblijf; AMA = alleenstaande minderjarige asielzoeker. de totale groep had herbelevingen hiervan en 49% (n = 25) had verschijnselen van autonome hyperalertheid ( hyperarousal ). 35% van de respondenten voldeed aan alle criteria van een posttraumatische stressstoornis (zie tabel 2). Psychopathologische afwijkingen waren niet significant gerelateerd aan de meeste sociodemografische kenmerken, met name niet aan de duur van de asielprocedure (t(43) = 1,0; p = 0,3), de verblijfsduur TABEL 2. Prevalentie van psychiatrische stoornissen, vastgesteld met de CIDI-vragenlijst bij 51 Afghaanse vluchtelingen met verblijfsstatus, in de algemene bevolking van Drenthe, 1999 psychiatrische stoornis aantal (%) mannen vrouwen totaal (n = 27) (n = 24) (n = 51) depressieve stoornis 14 (52) 15 (63) 29 (57) posttraumatische stressstoornis 9 (33) 9 (38) 18 (35) paniekaanvallen 3 (11) 5 (21) 8 (16) agorafobie zonder paniekaanvallen gegeneraliseerde angststoornis 3 (11) 3 (13) 6 (12) alcoholafhankelijkheid afhankelijkheid van medicatie 3 (11) 4 (17) 7 (14) tenminste 1 stoornis 16 (59) 17 (71) 33 (65) CIDI = Composite international diagnostic interview, DSM-IV-versie 11/ Ned Tijdschr Geneeskd juni;146(24)
3 in Nederland (t(48) = 0,84; p = 0,4) en de soort vluchtelingenstatus (χ 2 (4) = 4,74; p = 0,3). Er bestond wel een verband met gebrek aan taalvaardigheid (χ 2 (2) = 8,55; p = 0,01), een lager aantal jaren onderwijs (t(49) = 2,47; p = 0,02) en werkeloosheid (χ 2 (4) = 9,33; p = 0,05). Een gebrekkige taalvaardigheid was gerelateerd aan een depressieve stoornis (χ 2 (2) = 7,49; p = 0,02), maar niet aan een posttraumatische stressstoornis (χ 2 (2) = 0,41; p = 0,8). Psychotrauma was niet gerelateerd aan psychopathologische afwijkingen als geheel (χ 2 (1) = 0,17; p = 0,7), noch aan depressieve stoornis (χ 2 (1) = 1,26; p = 0,3). Comorbiditeit. Bij 6 (12%) van de respondenten werden 2, bij 1 (2%) 3 en bij 3 (6%) 4 psychiatrische diagnosen gesteld. De meest voorkomende comorbiditeit was die tussen depressieve stoornis en posttraumatische stressstoornis (n = 11), maar de relatie tussen beide was niet significant (χ 2 (1) = 0,71; p = 0,8). Hulpzoekgedrag. Van de respondenten waren 29 (56%) onder behandeling van een huisarts, 25 (49%) voor lichamelijke klachten (vooral hoofdpijn) en 4 (8%) voor psychische klachten; 2 (4%) hadden in het laatste jaar psychiatrische hulp gehad. 2 (4%) waren van mening dat de huisartsbehandeling hielp. Hulpzoekgedrag was niet gerelateerd aan het aantal jaren onderwijs (t(49) = 0,78; p = 0,4) of aan taalvaardigheid (χ 2 (1) = 1,80; p = 0,3). In de open vragen werd weinig vertrouwen geuit in de Nederlandse gezondheidszorg. Men voelde zich vaak niet serieus genomen, omdat de huisarts de klachten interpreteerde als een gevolg van te veel piekeren en gedragsadviezen gaf. Overigens was men van mening dat de omstandigheden in Nederland een tenminste even belangrijke oorzaak voor klachten waren als problemen in Afghanistan. Men vond dat medicatie door de huisarts veelal voorgeschreven werd zonder voldoende uitleg, terwijl herhalingsrecepten via de praktijkassistent werden verkregen. Een veelgehoorde mening was dat vluchtelingen een minder snelle en goede behandeling kregen dan autochtone Nederlanders. beschouwing De uitkomsten van dit inventariserende onderzoek zijn onzes inziens zorgwekkend. In de eerste plaats was de maatschappelijke positie van de onderzoeksgroep zeer matig: de werkeloosheid was 88% en 92% had een slechte tot matige taalvaardigheid. Dit was des te opvallender gezien het hoge opleidingsniveau, de korte asielprocedure en de lange verblijfsduur (zie tabel 1). In de tweede plaats werd een buitengewoon hoge prevalentie gevonden van psychiatrische stoornissen (65%; zie tabel 2). Bovendien presenteren vluchtelingen zich regelmatig met lichamelijke klachten. Aangezien somatoforme stoornissen niet apart geïnventariseerd werden, is het mogelijk dat de totale prevalentie van psychiatrische stoornissen nog hoger was. De gevonden prevalentie (65%) is beduidend hoger dan die in het Netherlands mental health survey and incidence study (NEMESIS)- bevolkingsonderzoek in Nederland (23,5%; tabel 4). Ook de prevalentie van afzonderlijke psychiatrische stoornissen was beduidend hoger in ons onderzoek, met TABEL 3. Traumata (volgens DSM-IV-criteria) gerapporteerd door 32 van 51 Afghaanse vluchtelingen met verblijfsstatus, in de algemene bevolking van Drenthe, 1999* aard van het trauma raketaanval en/of bombardement met verwoesting en doden 12 getuige van moord op een familielid 9 getuige van de dood of verwonding van een familielid 6 verwonding (door kogel of raketaanval) 4 gevangenschap en marteling 3 getuige van de dood of verwonding van derden 3 verdwijning van familieleden na arrestatie 2 ontvoering van een dochter 1 overig 4 totaal 44 *Per respondent waren meerdere traumata mogelijk. frequentie uitzondering van agorafobie en alcoholafhankelijkheid. Overigens is de vergelijkbaarheid van de Afghaanse met de Nederlandse studie niet volledig (zie tabel 4). 4 De vergelijkbaarheid met andere vluchtelingenstudies is beperkt door verschillen in onderzoekspopulaties, selectie, instrumenten en validiteit hiervan. In de Verenigde Staten wordt melding gemaakt van frequent voorkomen van depressie, psychosomatische symptomen en posttraumatische stressstoornis. 5 In een studie waarvoor volwassen Afghaanse respondenten geworven werden door middel van advertenties, werd bij 50% een posttraumatische stressstoornis vastgesteld, gemeten volgens de Clinician administered PTSD scale-1 (CAPS-1)-vragenlijst. 6 In Nederland werd onder vol- TABEL maandsprevalentie (in %) van psychiatrische stoornissen bij Afghaanse vluchtelingen met verblijfsstatus in Drenthe (deze studie) en in de Nederlandse bevolking (NEMESIS-studie) Afghaanse vluchtelingen* NEMESIS-studie diagnose % % diagnose enige psychiatrische enige psychiatrische stoornis 65 23,5 stoornis depressieve stoornis 57 5,8 depressie in engere zin posttraumatische stressstoornis 35 paniekaanvallen 16 2,2 paniekstoornis agorafobie zonder agorafobie zonder paniekaanvallen 1,6 paniek gegeneraliseerde gegeneraliseerde angststoornis 12 1,2 angststoornis alcoholafhankelijkheid 3,7 alcoholafhankelijkheid afhankelijkheid van middelenafhankelijkheid medicatie 14 4,3 (totaal) *Sneeuwbalsampling; n = 51; verkorte Composite international diagnostic interview (CIDI), DSM-IV-versie 11/97; geen gewogen prevalentiecijfers. Getrapte, gestratificeerde aselecte bemonstering; n = 7076; volledige CIDI; DSM-III-R-criteria; prevalentiecijfers gewogen naar leeftijd, burgerlijke staat en stedelijkheid. 4 In de Netherlands mental health survey and incidence study (NEMESIS) was posttraumatische stressstoornis niet in de dataset opgenomen. Ned Tijdschr Geneeskd juni;146(24) 1129
4 wassen Somaliërs, van wie 76% geen verblijfsstatus had, bij 63% depressieproblematiek gevonden ( Hopkins symptom checklist 25 (HSCL-25)-vragenlijst) en bij 31,5% een posttraumatische stressstoornis ( Harvard trauma questionnaire ). 7 Eerder werd onder Iranese en Turkse hulpzoekende asielzoekers en vluchtelingen, van wie 70% minder dan 1 jaar in Nederland verbleef, 4% depressie gevonden (gemeten met de HSCL-25) en 11% posttraumatische stressstoornis (gemeten met een eigen lijst). 8 In de Verenigde Staten werd bij Vietnamezen uit de algemene bevolking na een verblijf van 3 jaar bij 17,7% een depressie ( Present state examination (PSE)- vragenlijst) gevonden. 9 Bij Cambodjanen in de Verenigde Staten werd 10 jaar na hun vlucht zelfs bij 80% een depressie (HSCL-25) en bij 86% een posttraumatische stressstoornis (DSM-III-R-criteria) gevonden. 10 Er zijn derhalve aanwijzingen dat vluchtelingenpopulaties een beduidend hoger voorkomen van psychiatrische stoornissen vertonen dan autochtonen, vooral depressie en posttraumatische stressstoornis. Er was in ons onderzoek een verband tussen psychopathologische afwijkingen, met name depressieve stoornis, en leefomstandigheden (gebrek aan taalvaardigheid, lager niveau van onderwijs, mogelijk werkeloosheid). In de Verenigde Staten werd depressie bij Afghaanse vrouwen eveneens in verband gebracht met de huidige socioeconomische omstandigheden. 11 Opvallend is dat in ons onderzoek, in tegenspraak met de ervaring van veel hulpverleners, de duur van het verblijf en de asielprocedure alsmede de soort verblijfsstatus niet gerelateerd waren aan psychopathologische afwijkingen. Mogelijk werd dit veroorzaakt door de kleine steekproef, de relatief snelle asielprocedure of het hoge percentage respondenten met A-status/Nederlandse nationaliteit. Een ander opvallend gegeven was dat psychopathologische afwijkingen niet gerelateerd waren aan psychotrauma. Posttraumatische stressstoornis vertoonde (per definitie) wel een relatie hiermee, doch kwam niet vaker samen voor met depressieve stoornis dan op grond van toeval te verwachten was. Dit impliceert dat een posttraumatische stressstoornis geen predisponerende factor was voor het ontwikkelen van een depressie (en vice versa) in deze groep. Het feit dat 11 van de 18 respondenten met een posttraumatische stressstoornis tevens een depressieve stoornis hadden (resultaten niet apart getoond), zou kunnen betekenen dat de behandeling zich in eerste instantie dient te richten op de huidige levensomstandigheden. Een derde zorgwekkend gegeven is dat, hoewel ten tijde van het onderzoek 56% van de respondenten onder medisch-psychiatrische behandeling was, hiervan slechts 2 (4%) positieve resultaten meldden. Kennelijk lukte het nog onvoldoende om aansluiting en ingang bij deze mensen te krijgen. Hoewel dit niet systematisch onderzocht is, hadden wij de indruk, dat, juist wanneer veel aandacht uit was gegaan naar de lichamelijke problemen, een psychosociale oorzaak door betrokkenen beter geaccepteerd werd. Aandacht voor lichamelijke problemen speelt waarschijnlijk bij deze groep een belangrijke rol in het totstandbrengen van een goede artspatiëntrelatie. Wij hadden de indruk dat in de onderzoeksgroep met name hoofdpijnklachten een aanwijzing vormden voor een psychiatrische stoornis. Een vierde bron van zorg zijn de kinderen van de respondenten. Het is welbekend dat een psychiatrische stoornis bij één of beide ouders psychische problemen en/of gedragsproblemen bij de kinderen tot gevolg kan hebben, ook op de lange termijn, zoals de tweedegeneratieproblematiek bij oorlogsslachtoffers. 111 van de 158 kinderen van de respondenten hadden een ouder met een psychiatrische stoornis (resultaten niet apart getoond). Voorzover ons bekend is ons onderzoek het eerste naar het vóórkomen van psychiatrische stoornissen bij een groep vluchtelingen uit de algemene bevolking in Nederland. De resultaten lijken ons representatief voor de Afghaanse gemeenschap in Drenthe. In hoeverre representativiteit bestaat voor heel Nederland en voor andere etnische groeperingen is onduidelijk. Inmiddels is in Drenthe een landelijk onderzoek naar psychosociale en psychiatrische problematiek bij Irakese asielzoekers en vluchtelingen gestart. De vragenlijsten werden bewerkt door dr.m.a.hashemie, dr.h.hemat, dr.k.mohamel en dr.qadier, artsen, leden van de Afghaanse focusgroep. Mw.dr.P.E.M.Engelkes, epidemioloog en sociaal geneeskundige, Netherlands School of Public Health, leverde commentaar. abstract Many psychiatric disorders among Afghan refugees in Drenthe, the Netherlands, with a residence status, in particular depressive and posttraumatic stress disorders; community-based study Objective. To assess the prevalence of psychiatric disorders and help-seeking behaviour of Afghan refugees with a residence status in the province of Drenthe, the Netherlands. Design. Cross-sectional prevalence study. Method. By means of a modified multiflex snowball sampling with 3 primary informants, 55 Afghan households in 16 towns and villages in Drenthe were selected. After informed consent had been obtained, 51 adults completed a sociodemographic questionnaire and a culturally validated shortened Composite international diagnostic interview (CIDI), DSM- IV version. Help-seeking behaviour was recorded. Results. Half of the sample had resided in the Netherlands for at least 3 years. There was a high level of education, an unemployment level of 88% and moderate to poor language skills in 92% of the respondents. The prevalence of psychiatric disorders was 65% (95% CI: 52-78); depressive disorder occurred in 57% and posttraumatic stress disorder in 35%. Psychopathological findings were related to poor language skills, a lower level of education and unemployment. A total of 56% received treatment from a general practitioner and 4% were under psychiatric treatment. Conclusions. The prevalence of psychiatric disorders among adult Afghan refugees in Drenthe with a residence status was considerably higher than among the general population in the Netherlands. literatuur 1 Kaplan CD, Korf D, Sterk C. Temporal and social contexts of heroin-using populations. J Nerv Ment Dis 1987;175: Ned Tijdschr Geneeskd juni;146(24)
5 2 Wittchen HU, Robins LN, Cottler LB, Sartorius N, Burke JD, Regier D. Cross-cultural feasibility, reliability and sources of variance of the Composite International Diagnostic Interview (CIDI). Br J Psychiatry 1991;159: American Psychiatric Association. Beknopte handleiding bij de diagnostische criteria van de DSM-IV. Lisse: Swets & Zeitlinger; Bijl RV, Zessen G van, Ravelli A. Psychiatrische morbiditeit onder volwassenen in Nederland: het NEMESIS-onderzoek. II. Prevalentie van psychiatrische stoornissen. Ned Tijdschr Geneeskd 1997; 141: Lipson JG, Omidian PA. Health issues of Afghan refugees in California. West J Med 1992;157: Malekzai ASB, Niazi JM, Paige SR, Hendricks SE, Fitzpatrick D, Leuschen MP, et al. Modification of CAPS-1 for diagnosis of PTSD in Afghan refugees. J Trauma Stress 1996;9: Roodenrijs TC, Scherpenzeel RP, Jong JTVM de. Traumatische ervaringen en psychopathologie onder Somalische vluchtelingen in Nederland. Tijdschr Psychiatrie 1998;40: Hondius AJK, Willigen LHM van, Kleijn WC, Ploeg HM van der. Health problems among Latin-American and middle-eastern refugees in the Netherlands: relations with violence exposure and ongoing sociopsychological strain. J Trauma Stress 2000;13: Hauff E, Vaglum P. Organised violence and the stress of exile. Predictors of mental health in a community cohort of Vietnamese refugees three years after resettlement. Br J Psychiatry 1995;166: Carlson EB, Rosser-Hogan R. Trauma experiences, posttraumatic stress, dissociation, and depression in Cambodian refugees. Am J Psychiatry 1991;148: Mghir R, Raskin A. The psychological effects of the war in Afghanistan on young Afghan refugees from different ethnic backgrounds. Int J Soc Psychiatry 1999;45: Aanvaard op 15 januari 2002 Oorspronkelijke stukken Stijgende incidentie van invasieve (T4)-hoofd-halscarcinomen in het Universitair Medisch Centrum Utrecht, x.d.r.brouha, d.m.tromp, j.r.j.de leeuw, r.koole, p.j.slootweg en g.j.hordijk Onder hoofd-halstumoren worden de maligne tumoren van lippen, mondholte, neus en neusbijholten, strottenhoofd en keelholte verstaan. In de Nederlandse populatie vormen deze carcinomen bij mannen en vrouwen samen 4% van alle maligne tumoren. Het gaat hierbij vrijwel uitsluitend om plaveiselcelcarcinomen. Bij mannen is 5% van de maligne tumoren gelokaliseerd in het hoofd-halsgebied en bij vrouwen 1,9%. 1 Grote risicofactoren voor het ontstaan van de genoemde tumoren zijn de consumptie van tabak en die van alcohol. Deze middelen lijken bovendien elkaars carcinogene effect te potentiëren De classificatie van de maligne tumoren geschiedt volgens het T (tumor), N (lymfeklier), M (metastase) - systeem van de International Union Against Cancer. 11 Bij deze classificatie wordt niet alleen de diameter van de primaire tumor betrokken, maar ook de diepte van infiltratieve groei en het verlies van functie. Wanneer er invasie van het carcinoom is buiten het orgaan van oorsprong met ingroei in bot, huid, diepe spierlagen, viscerale organen of andere aanliggende structuren, dan wordt gesproken van een T4-tumor. Door de genoemde omvang en infiltratie zullen T4-tumoren functieverlies van het orgaan van oorsprong veroorzaken. Universitair Medisch Centrum Utrecht, Postbus , 3508 GA Utrecht. Afd. Keel-, Neus- en Oorheelkunde: X.D.R.Brouha, assistent-geneeskundige; prof.dr.g.j.hordijk, kno-arts. Werkgroep Psychologie van Gezondheid en Ziekte: mw.d.m.tromp en dr.j.r.j.de Leeuw, psychologen. Afd. Mondziekten en Kaakchirurgie: prof.dr.r.koole, kaakchirurg. Afd. Pathologie: prof.dr.p.j.slootweg, patholoog. Correspondentieadres: prof.dr.g.j.hordijk. samenvatting Doel. Vaststellen of het aantal hoofd-halstumoren gediagnosticeerd in een gevorderd stadium (T4) toeneemt. Opzet. Secundaire data-analyse. Patiënten en methode. De gegevens van patiënten die in waren geregistreerd in het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) werden geanalyseerd op het relatieve vóórkomen van T4-tumoren in mond-, keelholte en strottenhoofd, op geslacht, leeftijd, tabaks- en alcoholgebruik. De resultaten werden vergeleken met de cijfers van de landelijke kankerregistratie ( ). Resultaten. Er waren gegevens van 2993 patiënten (2256 mannen en 737 vrouwen; gemiddelde leeftijd 63 jaar (SD: 12)). Van hen hadden 35 een carcinoom gesitueerd op de lippen, 1091 in de mondholte, 1321 in de larynx en 546 in de farynx. Er was een toename van T4-tumoren van 12,2% (43/353) van alle tumoren in naar 27,2% (252/1033) in Op basis van lineaire regressie was een jaarlijkse voortzetting van de stijging te verwachten van 0,9%. Selectieve verwijzing naar het UMCU was onwaarschijnlijk, omdat de toegenomen incidentie van T4-tumoren overeenkwam met die in de landelijke kankerregistratie. Er was geen verandering in de geslachtsverdeling over de jaren. De toename bij jarigen was groter dan die bij patiënten ouder dan 80 jaar. T4-tumoren kwamen meer dan T1-tumoren voor bij patiënten die per dag meer dan 20 sigaretten rookten of meer dan 4 eenheden alcohol dronken. Conclusie. Het percentage patiënten met hoofd-halstumoren die gediagnosticeerd waren in een gevorderd stadium (T4) was toegenomen. De symptomen waarmee hoofd-halstumoren zich manifesteren, zijn in het algemeen voor de patiënt en diens omgeving makkelijk herkenbaar en herleidbaar: bijvoorbeeld heesheid en stoornissen bij kauwen, slikken Ned Tijdschr Geneeskd juni;146(24) 1131
Inhoudsopgave volledig rapport
NIVEL/VUmc, 2005 72 pag. NIVEL bestelcode: W9.69 Prijs: 7,50 Verzendkosten: 2,50 ISBN: 90-6905-749-2 Deze samenvatting van onderstaand rapport is een uitgave van het NIVEL in 2005. De gegevens mogen met
Nadere informatieDiagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie
Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie Willemijn Scholten NEDKAD 2015 Stelling In de DSM 6 zullen angst en depressie één stoornis zijn Achtergrond Waxing and waning
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieWaarom onderzoek naar zorggebruik? Over- of onderbehandeling van jongeren in de GGZ? Inhoud. dr. F. Jörg
Frederike Jörg Stelling 1 Frederike Jörg Stelling 2 Teveel kinderen en jongeren in Nederland zoeken en krijgen tweedelijns, specialistische GGZ-hulp terwijl er vaak geen sprake is van psychiatrische problematiek
Nadere informatieNederlandse Studie Irakese Asielzoekers
Samenvatting 200 Nederlandse Studie Irakese Asielzoekers Invloed van de duur van de asielprocedure op de prevalentie van psychiatrische stoornissen en andere indicatoren van gezondheid bij Irakese asielzoekers
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Cannabisgebruik en stoornissen in het gebruik van cannabis in de adolescentie en jongvolwassenheid. Cannabis is wereldwijd een veel gebruikte drug. Het gebruik van cannabis is echter niet zonder consequenties:
Nadere informatieSchrik om het hart! CoRPS. Dr. Annelieke Roest. Promotoren: Peter de Jonge, PhD. Johan Denollet, PhD
Schrik om het hart! Center of Research on Psychology in Somatic diseases Promotoren: Peter de Jonge, PhD Johan Denollet, PhD Dr. Annelieke Roest Anxiety and Depression In Coronary Heart Disease: Annelieke
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatieWat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten?
De Modererende rol van Persoonlijkheid op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten 1 Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve
Nadere informatieVroeginterventie via het internet voor depressie en angst
Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender
SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in
Nadere informatiePosttraumatische stressstoornis na uitzending
Posttraumatische stressstoornis na uitzending Factsheet Inleiding Een ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking (ongeveer 80%) krijgt ooit te maken met één of meer potentieel traumatische gebeurtenissen.
Nadere informatieDe Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen
De Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen The Association between Daily Hassles, Negative Affect and the Influence of Physical Activity Petra van Straaten Eerste begeleider
Nadere informatiePositieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen
Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieV O LW A S S E N E N
PSYCHOSOCIALE GEZONDHEID V O LW A S S E N E N Volwassenen 2009 3 Volwassenenonderzoek 2009 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD Zuid-Holland West in 2009
Nadere informatieInvloed van de duur van de asielprocedure op de prevalentie van psychiatrische stoornissen bij Iraakse asielzoekers in Nederland 1
Invloed van de duur van de asielprocedure op de prevalentie van psychiatrische stoornissen bij Iraakse asielzoekers in Nederland 1 c. j. l a b a n, h. b. p. e. g e r n a a t, i. h. k o m p r o e, g. a.
Nadere informatieScreenen op psychische aandoeningen onder WIA-aanvragers
Screenen op psychische aandoeningen onder WIA-aanvragers Bert Cornelius - Muntendam Symposium 2010 The performance of the K10, K6 and GHQ-12 screening scales to detect present state psychiatric disorders
Nadere informatieDatum 6 juni 2011 Onderwerp Antwoord op schriftelijke kamervragen met kenmerk 2011Z08065
1 > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den
Nadere informatieStijgende incidentie van invasieve (T4)-hoofd-halscarcinomen in het Universitair Medisch Centrum Utrecht,
2 Wittchen HU, Robins LN, Cottler LB, Sartorius N, Burke JD, Regier D. Cross-cultural feasibility, reliability and sources of variance of the Composite International Diagnostic Interview (CIDI). Br J Psychiatry
Nadere informatieWelke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan
Welke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan Iedereen met psychiatrische problemen Filter 1 Hulpzoekenden Filter 2 Herkende problemen Filter 3
Nadere informatieROM in de ouderenpsychiatrie
Improving Mental Health by Sharing Knowledge ROM in de ouderenpsychiatrie Marjolein Veerbeek Richard Oude Voshaar, Anne Margriet Pot Financier: Ministerie van VWS 2 Routine Outcome Monitoring Definitie
Nadere informatiePsychische en lichamelijke gezondheidsproblemen van en gebruik van zorg door Afghaanse, Iraanse en Somalische asielzoekers en vluchtelingen*
op één land van herkomst, en op asielzoekers óf vluchtelingen, terwijl informatie over gezondheidsverschillen en verschillen in zorggebruik tussen asielzoekers én vluchtelingen belangrijk is voor beleid,
Nadere informatieGeestelijke Gezondheid (19 64 jaar)
3a Geestelijke Gezondheid (19 64 jaar) Deze factsheet beschrijft de resultaten van de gezondheidspeiling najaar 2005 van volwassenen tot 65 jaar in Zuid-Holland Noord met betrekking tot de geestelijke
Nadere informatieHet Mini Internationaal Neuropsychiatrisch Interview (mini)
korte bijdrage Het Mini Internationaal Neuropsychiatrisch Interview (mini) Een kort gestructureerd diagnostisch psychiatrisch interview voor dsm-iv- en icd-10-stoornissen i.m. van vliet, e. de beurs samenvatting
Nadere informatieGezondheid en zorggebruik van vluchtelingen
Gezondheid en zorggebruik van vluchtelingen Vervolgonderzoek onder mensen met een verblijfsvergunning in Nederland Majda Lamkaddem, Karien Stronks, Annette A.M. Gerritsen, Walter L.J.M. Devillé en Marie-Louise
Nadere informatieStress en Psychose 59 Noord. Stress and Psychosis 59 North. A.N.M. Busch
Stress en Psychose 59 Noord Stress and Psychosis 59 North A.N.M. Busch Prevalentie van Subklinische Psychotische Symptomen en de Associatie Met Stress en Sekse bij Noorse Psychologie Studenten Prevalence
Nadere informatieSamenvatting (summary in Dutch)
Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,
Nadere informatie6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134
Inhoud Voorwoord Hoofdstuk 1 Psychiatrische stoornis en diagnostiek 13 1 Inleiding 13 2 Psychiatrische ziekte 13 3 De psychische functies 16 4 Doelen en onderdelen psychiatrische diagnostiek 17 5 Diagnose
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: INLEIDING
168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet
Nadere informatieDe ervaren belasting van naasten van personen met verslavingsproblemen
Jasper Nuijen, Saskia van Dorsselaer, Nathalie Dekker, Eva Ehrlich, Ron de Graaf, Margreet ten Have De ervaren belasting van naasten van personen met verslavingsproblemen Een verkennend onderzoek De ervaren
Nadere informatieDe Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale. Veerkracht en Demografische Variabelen
Running head: INVLOED VAN DAGELIJKSE STRESS OP BURN-OUT KLACHTEN De Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale Veerkracht en Demografische Variabelen The Influence of
Nadere informatieSamenvatting en beschouwing
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (MW van der Linden, GP Westert, DH de Bakker, FG Schellevis. Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen
Nadere informatieDe Effecten van Lichaamsgerichte Interventies op. Lichaamsbeleving, Hyperarousal, Vermijding en Herbeleving bij
De Effecten van Lichaamsgerichte Interventies op Lichaamsbeleving, Hyperarousal, Vermijding en Herbeleving bij Mensen met een Post Traumatische Stress Stoornis. The Effects of Body Oriented Interventions
Nadere informatieHoofdstuk 1 Hoofdstuk 2
179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit
Nadere informatieGezondheid en zorggebruik van vluchtelingen: Vervolgonderzoek onder mensen met een verblijfsvergunning in Nederland
Postprint 1.0 Version Journal website Pubmed link DOI http://www.ntvg.nl/publicatie/gezondheid-en-zorggebruik-van-vluchtelingen Gezondheid en zorggebruik van vluchtelingen: Vervolgonderzoek onder mensen
Nadere informatieHeeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen?
Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Lonneke I.M. Lenferink Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht Paul A. Boelen Universiteit Utrecht,
Nadere informatieDe psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer
De psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer Psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog Senior onderzoeker VIP (Vroege Interventie Psychose) Tilburg GGz Breburg Pijn! pijn is een stressvolle ervaring
Nadere informatieWat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Nadere informatieGeestelijke gezondheid in de 21 ste eeuw
Geestelijke gezondheid in de 21 ste eeuw Stand van zaken en uitdagingen voor de toekomst Prof. Dr. Ronny Bruffaerts Universitair Psychiatrisch Centrum Katholieke Universiteit Leuven Onze GGZ anno 2014
Nadere informatieDenken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten
Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten met diabetes mellitus type 2 in de huisartsenpraktijk Thinking
Nadere informatieTSCYC Ouderversie. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. Jeroen de Groot. ID 256-18 Datum 24.12.2014. Informant:
TSCYC Ouderversie Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen ID 256-18 Datum 24.12.2014 Informant: Mieke de Groot-Aerts moeder TSCYC Inleiding 2 / 10 INLEIDING De TSCYC is een vragenlijst die
Nadere informatieDe psychopathologische gevolgen van pijnklachten. Eric de Heer
De psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer Psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog Senior onderzoeker VIP (Vroege Interventie Psychose) Tilburg GGz Breburg Pijn! pijn is een stressvolle ervaring
Nadere informatieGenderverschillen in psychische stoornissen, consequenties en zorggebruik
Genderverschillen in psychische stoornissen, consequenties en zorggebruik Resultaten van de Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (nemesis) m. ten have, c. schoemaker, w. vollebergh achtergrond
Nadere informatieAngst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen. Peter F M Verhaak NIVEL
Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen Peter F M Verhaak NIVEL 12-maands prevalentie stemmings-, angst- en middelenstoornis 250 200 N/1000 patiënten 150 100 50 Depressie
Nadere informatieN. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.
ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieKindermishandeling: Prevalentie. Psychopathologie
Wereldwijd komt een schrikbarend aantal kinderen in aanraking met kindermishandeling, in de vorm van lichamelijke mishandeling of seksueel misbruik, verwaarlozing, of gebrek aan toezicht. Soms zijn kinderen
Nadere informatieDe relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en. proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten
De relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten The relationship between depression symptoms, anxiety symptoms,
Nadere informatieSamenvatting 21580_rietdijk F.indd :09
Samenvatting 21580_rietdijk F.indd 161 10-02-12 15:09 People at ultra high risk for psychosis Schizofrenie en aanverwante psychotische stoornissen hebben grote negatieve gevolgen voor het sociaal en psychisch
Nadere informatieHuishoudinkomen, buurtinkomen en depressieve stoornis; de LifeLines studie
1 Huishoudinkomen, buurtinkomen en depressieve stoornis; de LifeLines studie Bart Klijs, Eva Kibele, Lea Ellwardt, Marij Zuidersma, Ronald Stolk, Inge Hutter, Rafael Wittek, Carlos Mendes de Leon, Nynke
Nadere informatieStemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson
Stemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson Maastricht, 9 mei 2017 Dr. A.F.G. Leentjens, psychiater Afdeling Psychiatrie MUMC 1951-2014 1926-2002 Inhoud Depressieve klachten -wat is een depressie?
Nadere informatieDiagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
Diagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Inleiding Bij de diagnostiek van psychische klachten in de huisartsenpraktijk worden niet altijd dezelfde diagnostische criteria
Nadere informatieStepped care bij Angst & Depressie: van eerste tot tweede lijn
Stepped care bij Angst & Depressie: van eerste tot tweede lijn Het SAD-project Een onderzoek naar de behandeling van angst- en stemmingsklachten. Informatie voor deelnemers Drs. L. Kool Dr. A. van Straten
Nadere informatiePsychiatrische symptomen bij vluchtelingen aangemeld bij het psychiatrisch centrum De Vonk
Psychiatrische symptomen bij vluchtelingen aangemeld bij het psychiatrisch centrum De Vonk w.chr.kleijn, j.e.j.m.hovens, j.j.rodenburg en r.j.p.rijnders Centrum 45, vluchtelingenunit De Vonk, Westeinde
Nadere informatieOnbezorgdvliegen SVL- vragenlijst
Onbezorgdvliegen SVL- vragenlijst Om uw deelname zo goed mogelijk voor te bereiden en uw kans op een succesvolle deelname te vergroten vinden wij het belangrijk om te weten of u iets heeft meegemaakt dat
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.
ANGST Zit het in een klein hoekje? Dr. Miriam Lommen Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.nl Wie is er NOOIT bang? Heb ik een angststoornis? Volgens
Nadere informatiegegeven met informatie over risico, complexiteit, duur, ernst en een doorverwijzingsadvies.
Geachte, Pearson start een onderzoek naar Innerview. Innerview is een beslissingsondersteunend instrument (BOI) voor doorverwijzing in de geestelijke gezondheidszorg en is uniek in zijn soort als het gaat
Nadere informatieHet verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij
Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij Een vergelijking van een depressieve en een niet-depressieve groep met Experience-Sampling-Method
Nadere informatieDe causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie
Causale Relatie tussen intimiteit en seksueel verlangen 1 De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie The causal
Nadere informatieCommentaar Op uitnodiging van de redactie. Comorbiditeit, een dood spoor? door R. Giel
Commentaar Op uitnodiging van de redactie Comorbiditeit, een dood spoor? B door R. Giel Zie ook oorspronkelijk artikel: Comorbiditeit van psychiatrische stoornissen in de Nederlandse bevolking; resultaten
Nadere informatieBijlage 1. Benadering en respons ten tijde van de tweede meting
Bijlage 1. Benadering en respons ten tijde van de tweede meting Benadering van deelnemers Deelnemers aan de cohortstudie werden bij het tweede interview benaderd volgens een zogenaamd benaderingsprotocol,
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Zedendelicten vormen een groot maatschappelijk probleem met ernstige gevolgen voor zowel het slachtoffer als voor de dader. Hoewel de meeste zedendelicten worden gepleegd door
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieMiddelengebruik bij jongens in Justitiële Jeugdinrichtingen
Middelengebruik bij jongens in Justitiële Jeugdinrichtingen Het gebruik van tabak, alcohol, cannabis en drugs bij jongens met en zonder PIJmaatregel Samenvatting Annelies Kepper Violaine Veen Karin Monshouwer
Nadere informatieV O O R L I C H T I N G. Drs. Fernando Cunha Ontwikkelingspsycholoog Gezondheidspsycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Onderwijsspecialist
V O O R L I C H T I N G Drs. Fernando Cunha Ontwikkelingspsycholoog Gezondheidspsycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Onderwijsspecialist w w w. c hild -suppor t -euro pe.c om 1 Zorgen voor
Nadere informatieGeestelijke Gezondheid (65 94 jaar)
Geestelijke Gezondheid (65 94 jaar) 3b Deze factsheet beschrijft de resultaten van de gezondheidspeiling 2005 voor de geestelijke gezondheid van 65-94 jarigen in Zuid-Holland Noord. Eenderde van de 65-plussers
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere
Nadere informatiePTSS - diagnostiek en behandeling. drs. Mirjam J. Nijdam psycholoog / onderzoeker Topzorgprogramma Psychotrauma AMC De Meren
PTSS - diagnostiek en behandeling drs. Mirjam J. Nijdam psycholoog / onderzoeker Topzorgprogramma Psychotrauma AMC De Meren Opbouw Diagnose PTSS Prevalentiecijfers PTSS en arbeid Preventie van PTSS Behandeling
Nadere informatieZwakbegaafdheid in de GGZ. Een explorerend onderzoek 1. Jannelien Wieland a,b & Frans Zitman c
Zwakbegaafdheid in de GGZ. Een explorerend onderzoek 1 Jannelien Wieland a,b & Frans Zitman c a Poli +, psychiatrie + verstandelijke beperking, Ir. Driessenstraat 94-G, 2312 KZ, Leiden b Cordaan, Postbus
Nadere informatieDepressieve Klachten bij Adolescenten: Risicofactoren op School en de Invloed. van Geslacht, Coping, Opleiding en Sport
Depressieve Klachten bij Adolescenten: Risicofactoren op School en de Invloed van Geslacht, Coping, Opleiding en Sport Depressive Complaints in Adolescents: Risk Factors at School and the Influence of
Nadere informatiey. güzelcan, m.w.j. koeter, r.h.h. lanting
korte bijdrage Verschillen in psychiatrische morbiditeit tussen eerste- en tweedegeneratie Turken die zich aanmelden voor behandeling bij een polikliniek van een algemeen psychiatrisch ziekenhuis y. güzelcan,
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Op grond van klinische ervaring en wetenschappelijk onderzoek, is bekend dat het gezamenlijk voorkomen van een pervasieve ontwikkelingsstoornis en een verstandelijke beperking tot veel bijkomende
Nadere informatieDe overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten
De overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten Dr. Jonna van Eck van der Sluijs Psychiater en senior onderzoeker Symposium Personalized medicine:
Nadere informatie15Niet-pluisgevoel Rubriekhouder: Mw. dr. G. A. Donker, (NIVEL) ( )
15Niet-pluisgevoel Rubriekhouder: Mw. dr. G. A. Donker, (NIVEL) (2010-2012) Inleiding Tijdens de opleiding leren huisartsen systematisch en door middel van vragen en onderzoek tot een diagnose te komen.
Nadere informatie4 Angst en depressie in patiënten met hartziekten
4 Angst en depressie in patiënten met hartziekten A.M. Roest 1, P. de Jonge 1,2 1 CoRPS- Center of Research on Psychology in Somatic Diseases, Afdeling Medische Psychologie, Universiteit van Tilburg, Tilburg.
Nadere informatiePubliekssamenvatting PRISMO. - De eerste resultaten-
Publiekssamenvatting PRISMO - De eerste resultaten- Inleiding In maart 2005 is de WO groep van de Militaire GGZ gestart met een grootschalig longitudinaal prospectief onderzoek onder militairen die werden
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28630 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haan, Anna Marte de Title: Ethnic minority youth in youth mental health care :
Nadere informatieOnderzoek naar fysiologische stress (re)activiteit als een endofenotype voor middelengebruik in de adolescentie
Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Onderzoek naar fysiologische stress (re)activiteit als een endofenotype voor middelengebruik in de adolescentie Stoornissen in het gebruik van middelen
Nadere informatieWie doet wat? 8 maart 2016 Danielle Cath, Psychiater Altrecht Christine Weenink, Kaderhuisarts GGZ
Angst Wie doet wat? 8 maart 2016 Danielle Cath, Psychiater Altrecht Christine Weenink, Kaderhuisarts GGZ Angst is Nuttig Normaal Beschermend Besmettelijk Lijfelijke sensatie Lastig te herkennen Angstig
Nadere informatieFactoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten
Factoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten In dit proefschrift werd de relatie tussen depressie en het risico voor hart- en vaatziekten onderzocht in een groep
Nadere informatieKomt stress van de patiënt aan bod bij de huisarts? Factsheet Databank Communicatie, oktober 2007.
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL De gegevens mogen met bronvermelding (Komt stress van de patiënt aan bod bij de huisarts? J Noordman, J van Weert, A van den Brink-Muinen, S van Dulmen, J Bensing
Nadere informatieDifferences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children
1 Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working mothers with spouse and young children Verschil in stress en stressreactiviteit tussen hoogopgeleide thuisblijf-
Nadere informatieKorte bijdrage Life events bij patiënten in de acute dienst van achttien RIAGG s
Korte bijdrage Life events bij patiënten in de acute dienst van achttien RIAGG s door B. van der Goot, R.A. van der Pol en V.M. Vladár Rivero Samenvatting In mei 1990 vond een onderzoek plaats naar de
Nadere informatieDe gevolgen van trauma en stress in de volwassenheid en uitgestelde klachten
De gevolgen van trauma en stress in de volwassenheid en uitgestelde klachten Cogis Symposium Trauma: late gevolgen voor kinderen en volwassenen 12 oktober 2011 Geert Smid Paul Celan: late gevolgen van
Nadere informatieDe Relatie tussen Hechting en Welbevinden bij Ouderen: De mediërende Invloed van Mindfulness en Zingeving
De Relatie tussen Hechting en Welbevinden bij Ouderen: De mediërende Invloed van Mindfulness en Zingeving Relationships between Attachment and Well-being among the Elderly: The mediational Roles of Mindfulness
Nadere informatieDepressie en angststoornissen, functioneren en hulpverlening in verschillende etnische groepen Achtergrond
Depressie en angststoornissen, functioneren en hulpverlening in verschillende etnische groepen Dr M.A.S. de Wit (epidemioloog, GG&GD Amsterdam) Drs W. Tuinebreijer (psychiater, GG&GD Amsterdam) Prof dr
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Inzicht in de heterogeniteit van depressieve stoornissen 227 Depressies, ofwel depressieve stoornissen, zijn veel voorkomende ziektebeelden met een grote impact op het leven van
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43602 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fenema, E.M. van Title: Treatment quality in times of ROM Issue Date: 2016-09-15
Nadere informatieFactsheet 2: De inzet van de POH-GGZ in de huisartspraktijk over de periode
Factsheet 2: De inzet van de POH-GGZ in de huisartspraktijk over de periode 2011-2016 P.F.M. Verhaak M. Nielen D. de Beurs Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met
Nadere informatieValidatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners
Validatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners van Somatische en Psychogeriatrische Afdelingen Validation of the Depression List (DL) and the Geriatric
Nadere informatieThe relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope
The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-
Nadere informatieBaat het niet dan schaadt het niet: EMDR bij getraumatiseerde asielzoekers en vluchtelingen. Jackie June ter Heide, Trudy Mooren, Rolf Kleber
Baat het niet dan schaadt het niet: EMDR bij getraumatiseerde asielzoekers en vluchtelingen Jackie June ter Heide, Trudy Mooren, Rolf Kleber Complexe PTSS 1: DESNOS Complex trauma: herhaaldelijk, langdurig,
Nadere informatieSamenvatting. BurcIn Ünlü Ince. Recruiting and treating depression in ethnic minorities: the effects of online and offline psychotherapy
Samenvatting 194 Dit proefschrift start met een algemene inleiding in hoofdstuk 1 om een kader te scheppen voor de besproken artikelen. Migratie is een historisch fenomeen die vaak resulteert in verbeterde
Nadere informatieINVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren
De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieScholierenonderzoek Kindermishandeling 2016
Het ITS maakt deel uit van de Radboud Universiteit Scholierenonderzoek Kindermishandeling 2016 Samenvatting Roelof Schellingerhout Clarie Ramakers Scholierenonderzoek Kindermishandeling 2016 Samenvatting
Nadere informatie