RUIMTE VOOR DE RIVIER PROJECTEN VOORSTERKLEI EN EEN GEUL IN DE TICHELBEEKSEWAARD SNIP3 ZUTPHEN WATERSCHAP VELUWE

Transcriptie

1 RUIMTE VOOR DE RIVIER PROJECTEN DIJKVERLEGGINGEN CORTENOEVER EN VOORSTERKLEI EN EEN GEUL IN DE TICHELBEEKSEWAARD COTIVO OM MILIEU EFFECT RAPPORTAGE PROJECT IJSSELSPRONG BRUMMEN, VOORST EN ZUTPHEN WATERSCHAP VELUWE SNIPCODES 0.1.5, 1.2.5, 2.1.4, 2.1.5, 2.1.8, 3.1.1, 3.2.4, 3.2.5, 4.1.3, 4.2.7, 5.1.3, 5.3.6, 5.4.7, EINDCONCEPT T.B.V. VOORTOETS 12 augustus C Vrijgegeven C

2 Inhoud 1 Inleiding Ruimte voor de Rivier Aanleiding Plan dijkverleggingen oortenoever en voorsterklei en aanleg geul Tichelbeeksewaard Waarom dit MER? M.e.r.-plicht De koppeling tussen snip en m.e.r.-procedure Uitwerking in samenhang: één M.E.R.-procedure Betrokken partijen voor de m.e.r. procedure Zienswijzen Leeswijzer 16 2 Probleem- en doelstelling Probleemstelling op nationaalniveau Algemene doelen uit de pkb concreet gemaakt Doelstelling dijkverleggingen Cortenoever en Voorsterklei en geul Tichelbeeksewaard Veiligheid Ruimtelijke kwaliteit 22 3 Alternatieven-vorming Inleiding van PKB tot variantkeuze ( ) PKB spoor en gebiedsontwikkelingsspoor: plan IJsselsprong voorkeursalternatief ijsselsprong is SNIP2A-Variantkeuze Van variantkeuze tot voorkeursontwerp De basis voor de uitwerking Twee uitgewerkte ontwerpen voor elk gebied Cortenoever Tichelbeeksewaard Voorsterklei Conclusie: keuzes voor VKO Ontwerpproces Cortenoever en Voorsterklei Ontwerpproces Tichelbeeksewaard VKO Van VKO1 naar DO Wijziging drempelhoogtes Van DO 1 naar VKO Van VKO 2 naar DO Definitief ontwerp Cortenoever Definitief Ontwerp Tichelbeeksewaard Definitief Ontwerp Voorsterklei :C Vrijgegeven ARCADIS 1

3 4 Effectvergelijking en voorkeursalternatief Overzicht effectbeoordeling Toelichting op effectbeoordeling 67 5 Beoordelings-methodiek Beoordelingsmethodiek Beoordelingscriteria Referentiesituatie 77 6 Watersysteem Toelichting beoordelingscriteria Verandering kwel/infiltratie en verandering aan- en afvoer waterbalans Verlaging maatgevende hoogwaterstand (MHW) Verandering waterkwaliteit Referentiesituatie Effectbeoordeling Verandering kwel/infiltratie en verandering aan - afvoerwaterbalans Verlaging maatgevende hoogwaterstand (MHW) Verandering waterkwaliteit Mitigerende en compenserende maatregelen Leemten in kennis 84 7 Waterstaatkundig Toelichting beoordelingscriteria Robuustheid Wijziging van lengte aan dijken en gebruik van de dijken Wijziging in beheer uiterwaarden Hinder voor scheepvaart in relatie tot toename in baggerbezwaar (morfologische effecten) Referentiesituatie Effectbeoordeling Robuustheid Wijziging van lengte aan dijken en gebruik van de dijken Wijziging in beheer uiterwaarden Hinder voor scheepvaart in relatie tot baggerbezwaar (morfologische effecten) Mitigerende en compenserende maatregelen Leemten in kennis 91 8 Gebruiksfuncties Toelichting Beoordelingscriteria Woningen/bedrijfsgebouwen die buitendijks komen te liggen en te verwijderen woningen/bedrijven Verandering landbouwkundig gebruik en/of verlies landbouwgrond Gevolgen verandering in (grond)watersituatie voor landbouw Gevolgen verandering intesieve veehouderij Verandering recreatieve waarden :C Vrijgegeven ARCADIS 2

4 8.1.6 Hinder voor scheepvaart als gevolg van dwarsstromingen (hydraulische effecten) Referentiesituatie Effectbeoordeling Woningen/bedrijfsgebouwen die buitendijks komen te liggen Te verwijderen woningen en bedrijven Verandering landbouwkundig gebruik en/of verlies landbouwgrond Gevolgen verandering in (grond)watersituatie voor landbouw Gevolgen verandering intensieve veehouderij Verandering recreatieve waarden Hinder voor scheepvaart als gevolg van dwarsstromingen (hydraulische effecten) Mitigerende en compenserende maatregelen Leemten in kennis Landschap Toelichting beoordelingscriteria Ruimtelijke opbouw en verschijningsvormen Landschapsbeeld en betekenis (beleving) Verandering Aardkundige waarden Referentiesituatie Effectbeoordeling Ruimtelijke opbouw en verschijningsvormen Landschapsbeeld en betekenis (beleving) Verandering Aardkundige waarden Mitigerende en compenserende maatregelen Leemten in kennis Natuur Toelichting beoordelingscriteria Effecten op beschermde soorten en habitats Natura Effecten op beschermde soorten Flora- en faunawet Effecten op Ecologische Hoofdstructuur Effecten op ganzenfoerageergebied Referentiesituatie Cortenoever Tichelbeeksewaard Voorsterklei Effectbeoordeling Effecten op beschermde soorten en habitats Natura Effecten op beschermde soorten Flora- en faunawet Effecten op Ecologische Hoofdstructuur Effecten op ganzenfoerageergebied Mitigerende en compenserende maatregelen Leemten in kennis Cultuurhistorie en Archeologie Toelichting beoordelingscriteria :C Vrijgegeven ARCADIS 3

5 Effect op cultuurhistorische waarden Aantasting monumenten Aantasting archeologisch waardevolle (bekende) terreinen Aantasting gebied met (middel)hoge archeologische verwachting Referentiesituatie Effectbeoordeling Effect op cultuurhistorische waarden Aantasting monumenten Aantasting archeologisch waardevolle (bekende) terreinen Aantasting gebied met (middel)hoge archeologische verwachting Mitigerende en compenserende maatregelen Leemten in kennis Bodem Toelichting beoordelingscriteria Mate van overtollige grond en de kwaliteit daarvan Referentiesituatie Effectbeoordeling Mate van overtollige grond en de kwaliteit daarvan Mitigerende en compenserende maatregelen Leemten in kennis Externe veiligheid Toelichting beoordelingscriteria Beïnvloeding plaatsgebonden risico (PR) Beïnvloeding groepsrisico (GR) Referentiesituatie Effectbeoordeling Beïnvloeding van externe veiligheid in het gebied Mitigerende en compenserende maatregelen Leemten in kennis Hinder tijdens de uitvoering Toelichting beoordelingscriteria Geluidshinder tijdens uitvoering Trillingshinder tijdens uitvoering Referentiesituatie Beoordelingscriteria Geluidshinder tijdens uitvoering Trillingshinder tijdens uitvoering Mitigerende en compenserende maatregelen Leemten in kennis Procedure en relevant beleid Procedure Bestemmingsplannen Vergunningen en ontheffingen Stappen in de m.e.r.-procedure :C Vrijgegeven ARCADIS 4

6 Coördinatie Relevant beleid Planologische Kernbeslissing Beleidskader Leemten in kennis en evaluatie Inleiding Leemten in kennis en informatie Aanzet tot het evaluatieprogramma Geraadpleegde literatuur Geraadpleegde instanties Documentbeheer Verificatiestaten Objectenkaarten Begrippen- en afkortingenlijst Onderzoeksaspecten vanuit Kennisgevingnotitie m.e.r Overzicht historie studies naar alternatieven Ontwerpopgaven MER-varianten Ontwerp 1 en 2 inrichtingselementen Variantenstudie Geluidscontouren Variantentabel en doelstellingen Aanvulling intensieve veehouderij :C Vrijgegeven ARCADIS 5

7 Voorwoord Voor u ligt het eindconcept van het Milieu Effect Rapport (MER) van het project Ruimte voor de Rivier maatregelen dijkverleggingen Cortenoever en Voorsterklei en een geul in de Tichelbeeksewaard (verder: CoTiVo). Het MER is opgedeeld in een deel A en een deel B. Het MER maakt deel uit van de basisrapporten van de planstudie CoTiVo in de SNIP-3 fase. In deze fase staat de verdere uitwerking en optimalisatie van de Variantkeuze uit de verkennende fase van de planstudie (de SNIP-2a fase) centraal. Daarbij is het doel te komen tot een ontwerp, waarin technische en landschappelijke aspecten, aandachtspunten van de Staatssecretaris, omliggende projecten en de wensen van belanghebbenden samen komen. Hierbij is de haalbaarheid van het plan belangrijk: het plan moet uitvoerbaar, betaalbaar, vergunbaar en beheerbaar en te onderhouden zijn. De ontwikkeling in de tijd van het ontwerpproces, in de SNIP-3 fase en de daarbij behorende producten, is in onderstaande figuur weergegeven. De SNIP-3 fase eindigt met de projectbeslissing van de Staatssecretaris. Deze beslissing markeert het einde van de planstudiefase en het begin van de realisatiefase. Voordat echt tot realisatie over kan worden gegaan, moeten ook de betreffende bevoegde gezagen met het bestemmingsplan en de vergunningaanvragen kunnen instemmen. Afbeelding 1.1 Overzicht van producten voor de SNIP-3 fase :C Vrijgegeven ARCADIS 6

8 DEEL A Het MER is opgedeeld in een deel A en een deel B. Deel A is bedoeld voor de bestuurlijke lezer, de burger en andere belangstellenden/-hebbenden. Hierin volgt na een inleiding (hoofdstuk 1) de probleemstelling en voorgenomen activiteit (hoofdstuk 2). Vervolgens wordt een overzicht gegeven van de stappen die hebben geleid tot de definitieve MER-alternatieven (hoofdstuk 3). Daarna volgt een overzicht van de effecten van de MER-alternatieven en wordt het DO (Definitief Ontwerp) benoemd (hoofdstuk 4). Voor een uitgebreide gebiedsbeschrijving per thema en een nadere onderbouwing van de effectbeoordeling kan aanvullend deel B worden gelezen :C Vrijgegeven ARCADIS 7

9 HOOFDSTUK 1Inleiding Dit Milieueffectrapport is opgesteld ter ondersteuning van de besluitvorming voor de dijkverleggingen bij Cortenoever en Voorsterklei een Ruimte voor de Rivier project, en daarmee samenhangend de aanleg van een geul in de Tichelbeeksewaard. Het creëren van ruimte voor de rivieren is een nationale doelstelling (paragraaf 1.1.1), waarbij het project Cortenoever, Tichelbeeksewaard en Voorsterklei een uitwerking is op lokaal niveau (paragraaf 1.1.2). Het Milieueffectrapport maakt deel uit van een uitgebreide procedure die voorafgaat aan de definitieve keuze ten aanzien van de dijkverleggingen en de aanleg van de geul (paragraaf 1.2). Aan het eind van deze inleiding is geschetst hoe en waar zienswijzen kunnen worden ingediend (paragraaf 1.3). 1.1 RUIMTE VOOR DE RIVIER AANLEIDING OVERSTROMINGSRISICO - hoofdwatersysteem overbelast Als gevolg van klimaatverandering in combinatie met het beperkte afvoerend vermogen van het hoofdwatersysteem wordt de dreiging van overstromingen in Nederland steeds groter. PLANOLOGISCHE KERNBESLISSING RUIMTE VOOR DE RIVIER - bescherming uiterlijk 2015 op wettelijk vereiste niveau - ruimtelijke kwaliteit in rivierengebied verbeteren - behoud huidige functies Het Kabinet heeft in 2000 een standpunt voor de aanpak van hoogwater ingenomen, wat in 2001 is bijgesteld, naar aanleiding van de klimatologische ontwikkelingen. De maatgevende rivierafvoer is hierbij van m 3 /s naar m 3 /s bijgesteld. Dit wil zeggen dat het hoofdwatersysteem in staat moet zijn om een afvoer van m 3 /s in de Rijn bij Lobith op een veilige manier te kunnen verwerken. Het doel is om de bescherming tegen overstromingen bij deze maatgevende hoogwaterafvoer (MHW) uiterlijk in 2015 op het wettelijk vereiste niveau te brengen. Daarnaast heeft het kabinet een nevendoelstelling geformuleerd om met het maatregelenpakket ten behoeve van de veiligheid tevens de ruimtelijke kwaliteit te verbeteren en huidige functies in het rivierengebied te behouden. ACCENT RIJKSBELEID VERSCHUIFT Van dijkversterking naar rivierverruiming Het Kabinet kiest er daarom voor de vereiste veiligheid zoveel mogelijk te bereiken door het nemen van maatregelen die voorkomen dat de maatgevende hoogwaterstanden steeds verder stijgen en die tegelijkertijd de ruimtelijke kwaliteit verhogen. Dit betekent dat het accent verschuift van dijkversterking (met name dijkverhoging) naar rivierverruiming, waarbij zowel buitendijkse als binnendijkse maatregelen worden ingezet, bijvoorbeeld door het verleggen van dijken, of het verlagen van uiterwaarden. PROGRAMMA RUIMTE VOOR DE RIVIER - 39 maatregelen ter bescherming tegen overstromingen Om de rivierverruiming te realiseren is door het Rijk het programma Ruimte voor de Rivier opgesteld. In de Planologische Kernbeslissing (PKB) zijn 39 maatregelen opgenomen die op korte termijn (2015) de bescherming tegen overstromingen op het vereiste niveau moeten brengen en de ruimtelijke kwaliteit moeten verbeteren: het Basispakket uit de PKB :C Vrijgegeven ARCADIS 8

10 In de gemeenten Brummen en Voorst gaat het om de twee dijkverleggingen: Cortenoever en Voorsterklei. BLAUWE OPGAVE VAN DE IJSSELSPRONG De twee dijkverleggingen en de geul in de Tichelbeeksewaard zijn onderdeel van de integrale gebiedsontwikkeling IJsselsprong. Dit deel van de opgave voor de integrale gebiedsontwikkeling wordt ook wel de Blauwe Opgave genoemd. Binnen de integrale gebiedsontwikkeling IJsselsprong is de Blauwe Opgave het onderdeel dat als eerste wordt uitgewerkt PLAN DIJKVERLEGGINGEN OORTENOEVER EN VOORSTERKLEI EN AANLEG GEUL TICHELBEEKSEWAARD OMGEVING ZUTPHEN - 2 van de 39 PKB maatregelen - dijkverlegging Voorsterklei en Cortenoever In de omgeving van Zutphen, in de gemeenten Brummen en Voorst, liggen 2 van de 39 maatregelen die aangewezen zijn in de PKB. Als maatregel is in de PKB gekozen voor het verleggen van de dijk bij Cortenoever en Voorsterklei. In beide gebieden wordt een nieuwe primaire waterkering landinwaarts aangelegd, zodat bij minder vaak voorkomende rivierhoogwatersruimte aan het rivierbed wordt toegevoegd voor de afstroming van hoogwaters. Afbeelding 1.2 geeft het zoekgebied van de dijkverleggingen weer. Afbeelding 1.2 Maatregelen in de PKB Ruimte voor de Rivier bij Zutphen voor de korte termijn In samenhang met de beide dijkverleggingen uit de PKB wordt ter hoogte van Zutphen aan de westzijde van de IJssel een geul in de Tichelbeeksewaard aangelegd en wordt het gebied van de Tichelbeeksewaard deels opnieuw ingericht. EXTRA MAATREGEL - geul in Tichelbeeksewaard Aanpassing aan de Tichelbeeksewaard komt voort uit de in 2008 vastgestelde Intergemeentelijke Structuurvisie (IGSV) IJsselsprong In 1 keer goed (juni/juli 2008). De staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu heeft aangegeven dat dit plan voor de drie maatregelen de taakstelling van de PKB Ruimte voor de Rivier echter niet haalde. Tevens heeft zij de Stuurgroep IJsselsprong verzocht een nieuw plan op te stellen, waarbij de drie maatregelen bij Cortenoever, Tichelbeeksewaard en Voorsterklei tegelijkertijd worden uitgevoerd :C Vrijgegeven ARCADIS 9

11 ALLES IN 1 KEER VASTGESTELD Lange termijn reservering De hoven komt te vervallen In mei 2009 hebben de gemeenteraden van de gemeenten Brummen, Voorst en Zutphen het voorstel IJsselsprong Alles in 1 keer vastgesteld 1. Het doel van de regio is om met het plan IJsselsprong een robuuste gebiedsontwikkeling te realiseren, die zodanig gedimensioneerd is dat méér dan de huidige maatgevende rivierafvoer van m 3 verwerkt kan worden. Hiermee beoogt de regio te voorkomen dat in de nabije toekomst aanvullende waterkerende maatregelen getroffen moeten worden, als blijkt dat de MHW verder zal stijgen. Met de in Alles in 1 keer voorgestelde aanpassingen aan de Tichelbeeksewaard kan mogelijk de in de PKB opgenomen lange termijn reservering rondom De Hoven, die voorzien was voor het opvangen van mogelijke verdere stijging van de MHW, vervallen. DIJKVERLEGGING CONFORM SNIP De dijkverlegging bij Cortenoever en Voorsterklei wordt uitgevoerd conform het Spelregelkader Natte Infrastructuurprojecten (SNIP, zie paragraaf 1.2.2). Provinciale Staten van de provincie Gelderland hebben kennis genomen van het plan Alles in 1 keer. Het Waterschap Veluwe heeft, als gedelegeerde van de staatssecretaris, dit voorstel in juni 2009 bij de staatssecretaris ingediend ten behoeve van de Variantkeuze (SNIP2A-beslissing). Op 22 december 2009 heeft de staatssecretaris ingestemd met de voorkeursalternatieven, zoals die voor de dijkverleggingen zijn gepresenteerd in het voorstel Alles in 1 keer. Ook stemt zij in met een gecombineerde aanleg van de dijkverleggingen en een smalle en korte geul in de Tichelbeeksewaard, als opmaat voor de verwachte lange termijnopgave voor de bescherming tegen overstromingen en passend binnen de door de regionale overheden gewenste gebiedsontwikkeling. ACHTERGROND: LANGE TERMIJN OPGAVE PKB RUIMTELIJKE RESERVERING In de PKB is voor de lange termijn een ruimtelijke reservering rondom De Hoven opgenomen. De staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu laat de komende periode onderzoeken of de geul in de Tichelbeeksewaard voldoende robuust is voor de lange termijnopgave van de PKB. De staatssecretaris zal aan het eind van de planstudie, op grond van de resultaten van het onderzoek, een besluit nemen over 1) of de geul voldoende robuust is voor de lange termijn, en 2) daaraan gekoppeld het al of niet opheffen van de ruimtelijke reservering rondom De Hoven. In hoofdstuk 2 is een nadere toelichting op de doelstelling van de voorgestelde maatregelen opgenomen. 1.2 WAAROM DIT MER? M.E.R.-PLICHT MILIEUEFFECTRAPPORT Ondersteunt besluitvorming ten behoeve van planologische vaststelling van de PKB maatregelen (bestemmingsplannen) en benodigde vergunningverlening Voorliggend Milieueffectrapport (MER) is opgesteld ter ondersteuning van de besluitvorming omtrent de bestemmingsplannen van de gemeenten Brummen, Voorst en Zutphen, waarin het tracé voor de nieuw aan te leggen primaire waterkering wordt opgenomen: Dijkverlegging Cortenoever: gemeente Brummen; Geul Tichelbeeksewaard: gemeenten Brummen en Zutphen; Dijkverlegging Voorsterklei: gemeenten Brummen en Voorst. 1 Dit voorstel is geen IGSV en is geen concrete beleidsbeslissing :C Vrijgegeven ARCADIS 10

12 Het doel van de milieueffectrapportage (m.e.r.) is de milieuaspecten een volwaardige plaats geven in de besluitvorming. Het voorgenomen plan is voor drie onderdelen m.e.r.-plichtig: Aanleg primaire waterkering; Passende beoordeling in het kader van Natuurbeschermingswet; Vergunning in het kader van de Ontgrondingenwet. M.E.R.- PLICHT - aanleg primaire waterkering - passende beoordeling (Natuurbeschermingswet) - vergunning Ontgrondingenwet Voor de aanleg van een nieuwe primaire waterkering bij de dijkverleggingen is de m.e.r.- plicht van toepassing (bijlage C categorie 12.1). Aangezien een passende beoordeling opgesteld moet worden, geldt voor de bestemmingsplannen de plan-m.e.r.-plicht. Het plangebied voor de geul en de dijkverleggingen liggen respectievelijk in en in de directe nabijheid van het Natura gebied Uiterwaarden IJssel. Omdat effecten op deze gebieden niet zijn uit te sluiten, moet een passende beoordeling in het kader van de Natuurbeschermingswet opgesteld worden. De Ontgrondingenvergunning is besluit-m.e.r.-plichtig. Zowel bij de dijkverleggingen als bij de aanleg van de geul zullen vergravingen noodzakelijk zijn. Deze vergravingen zijn vergunningplichtig op grond van de Ontgrondingenwet. De vrijkomende grond zal elders worden toegepast en kan daarmee in feite als delfstof worden beschouwd. Indien de oppervlakte waar de vergravingen plaatsvinden samen 100 ha of meer omvat en indien de vergravingen in elkaars nabijheid liggen, zijn de ingrepen besluit-m.e.r.-plichtig. De precieze inrichting van de gebieden van de dijkverleggingen en van de geul is uiteraard nog niet bekend, maar het is waarschijnlijk dat het gezamenlijke oppervlak dat moet worden vergraven meer dan 100 ha omvat. Omdat de maatregelen in samenhang worden uitgewerkt, worden de vergravingen bovendien beschouwd als liggend in elkaars nabijheid. Het MER ondersteunt bij de besluitvorming door verschillende alternatieven voor de aanleg van de nieuwe dijk en inrichting van het uiterwaardengebied te vergelijken op hun milieueffecten. M.E.R. OF MER? De procedure voor de milieueffectrapportage is afgekort tot m.e.r.-procedure. De rapportage voor de milieueffectrapportage, het milieueffectrapport, is afgekort tot MER :C Vrijgegeven ARCADIS 11

13 1.2.2 DE KOPPELING TUSSEN SNIP EN M.E.R.-PROCEDURE SPELREGELKADER NATTE INFRASTRUCTUUR- PROJECTEN (SNIP): 3 fasen in besluitvorming: - Verkenningen - Planstudie - Realisatiefase Huidige fase: planstudiefase De dijkverlegging bij Cortenoever en Voorsterklei wordt uitgevoerd conform het Spelregelkader Natte Infrastructuurprojecten (SNIP). Deze interne V&W-procedure voorziet in de afspraken over kwaliteit, tijd en geld tussen het Directoraat Generaal Water (DGW), Directoraat Generaal Rijkswaterstaat (DG-RWS) en de regionale directies. De SNIPprocedure is sinds 2002 van toepassing op alle projecten binnen de deelprogramma's voor aanleg hoofdwatersystemen (waterkeren en waterbeheren). Er worden standaard binnen de SNIP-procedure drie fasen (verkenningen-, planstudie- en realisatiefase) onderscheiden en daarmee samenhangend zeven beslismomenten. Opstellen van de bestemmingsplannen en dit MER zijn gekoppeld aan de SNIP-procedure. De koppeling tussen de verschillende stappen in de te doorlopen procedures is projectafhankelijk. Afbeelding 1.2 geeft globaal weer hoe de twee procedures binnen het Ruimte voor de River project Cortenoever en Voorsterklei aan elkaar gekoppeld zijn. Afbeelding 1.3 Koppeling in tijd tussen de SNIP- en m.e.r.-procedure :C Vrijgegeven ARCADIS 12

14 ACHTERGROND: MODERNISERING M.E.R. In de nieuwe Wetgeving per 1 juli 2010 vervalt het onderscheid tussen de plan-m.e.r. en besluit-m.e.r. procedure en wordt een nieuwe tweedeling geïntroduceerd: de uitgebreide en beperkte m.e.r.- procedure. De beperkte m.e.r.-procedure is alleen aan de orde in geval van een milieuvergunning zonder passende beoordeling Natura Dat betekent dat in dit geval voor zowel de wijziging van het bestemmingsplan als de ontgrondingsvergunning de nieuwe uitgebreide m.e.r.-procedure van toepassing is. Belangrijkste gevolgen modernisering m.e.r. voor dit project De belangrijkste gevolgen van de modernisering m.e.r. voor het project zijn: Het opstellen van de startnotitie is vervallen. Hiervoor in de plaats vindt een vormvrije mededeling plaats door de initiatiefnemer aan het bevoegd gezag. Geen verplichte ter inzage legging van de startnotitie meer met de mogelijkheid voor het indienen van zienswijzen door een ieder. Deze stap is nu vormvrij: het bevoegd gezag bepaalt wat ter inzage wordt gelegd, voor hoe lang en wie op welke wijze zienswijzen mag indienen. Geen verplicht richtlijnenadvies meer van de Commissie voor de milieueffectrapportage (Commissie voor de m.e.r.) en geen verplichte vaststelling van richtlijnen door het bevoegd gezag. In plaats daarvan raadpleegt het bevoegd gezag de adviseurs en andere bestuursorganen over reikwijdte en detailniveau van het op te stellen MER. Vervolgens adviseert het bevoegd gezag de initiatiefnemer over de reikwijdte en het detailniveau van het op te stellen MER. Het is aan het bevoegd gezag om te beslissen of de Commissie voor de m.e.r. al dan niet gevraagd wordt om te adviseren met betrekking tot de reikwijdte en het detailniveau van het MER. Het bevoegd gezag heeft er bij dit project voor gekozen de Commissie voor de m.e.r. om advies te vragen. De functie van de Commissie voor de m.e.r. als onafhankelijke toetser van het MER aan het eind van de procedure blijft ongewijzigd. Geen verplicht meest milieuvriendelijk alternatief (MMA) meer in het MER. Overigens moet volgens de memorie van toelichting bij de modernisering van de m.e.r.-wetgeving in 2010 het verkennen van het volledige spectrum aan reële milieuvriendelijke oplossingen in het MER wel het uitgangspunt blijven, maar dat hoeft dus niet meer te resulteren in het benoemen van het MMA. In praktijk is het zo dat voor dit project geldt dat ruimtelijke inpassing en nieuwe natuur (Tichelbeeksewaard) uitgangspunten voor alle uitwerkingsvarianten zijn. Daarmee heeft deze vervallen plicht inhoudelijk geen grote consequenties voor het MER. Geen formele aanvaarding meer van het MER door het bevoegd gezag. De definitie van het bevoegd gezag in het geval van een besluit. Na 1 juli is dat in alle gevallen zowel het bestuursorgaan dat bevoegd is tot het voorbereiden als het bestuursorgaan dat bevoegd is tot het vaststellen van het betreffende m.e.r.-plichtige besluit. Bij de oude m.e.r.- procedure voor besluiten van voor 1 juli 2010 gold dit alleen voor het bestuursorgaan dat bevoegd is tot het vaststellen van het betreffende m.e.r.-plichtige besluit en niet voor het bestuursorgaan dat alleen bevoegd is tot het voorbereiden hiervan. Dit betekent concreet dat als B&W van de betreffende gemeenten en PS van de Provincie bevoegd zijn om het betreffende plan en besluit voor te bereiden, zij ook op mogen treden als bevoegd gezag in het kader van de m.e.r.-procedure (en dus niet steeds formeel terugkoppeling aan gemeenteraden en aan PS plaats hoeft te vinden) :C Vrijgegeven ARCADIS 13

15 Voor het project Cortenoever, Tichelbeeksewaard en Voorsterklei is het SNIP 2A besluit op 22 december 2009 genomen door de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu. In hoofdstuk 3, waarin de totstandkoming van de alternatieven is beschreven, is dit verder toegelicht UITWERKING IN SAMENHANG: ÉÉN M.E.R.-PROCEDURE De uitwerking van en besluitvorming over beide dijkverleggingen en de geul in de Tichelbeeksewaard zal tegelijkertijd plaatsvinden. De m.e.r.-procedure, waar dit MER het resultaat van is, gaat dan ook over alle drie de maatregelen. De samenhang tussen de twee dijkverleggingen en de geul is logisch. Zo komt onder andere bij het graven van de geul grond vrij, die elders gebruikt kan worden, bijvoorbeeld voor de aanleg van de nieuwe waterkeringen. De gezamenlijke, integrale uitwerking van de drie maatregelen heeft als voordeel dat de maatregelen wat betreft het inrichtingsplan en de realisatie daarvan optimaal kunnen worden afgestemd. VARIANTKEUZE 2009 (SNIP 2A) ALS BASIS VOOR DE MER- ALTERNATIEVEN Wijziging en optimalisatie op basis van: - taakstellende budget geul - aanvullende studie robuustheid geul Tichelbeeksewaard in relatie tot ruimtelijke reservering De Hoven - mogelijkheden voor besparing bij de dijkverleggingen In hoofdstuk 3 wordt een toelichting gegeven op de Variantkeuze voor de beide dijkverleggingen en de geul, zoals vastgesteld door de staatssecretaris in het SNIP2A besluit. Deze varianten vormen het uitgangspunt voor de planstudie. Ze zijn de resultante van een uitgebreid proces, dat in paragraaf 3.2 (projectgeschiedenis) is toegelicht. Er zijn drie redenen die aanleiding kunnen zijn om, tijdens de planstudie of bij de besluitvorming over de maatregelen aan het eind van de planstudie, wijzigingen in de maatregelen of in de combinatie van maatregelen door te voeren: Taakstellend budget voor de geul: Voor de realisatie van de geul heeft het kabinet 29,5 miljoen euro ter beschikking gesteld. Dit geldt als een taakstellend budget: binnen dit bedrag moet de geul kunnen worden gerealiseerd. Studie door het ministerie van Infrastructuur en Milieu, directoraat-generaal Water: de Staatssecretaris zal op basis van de robuustheidsstudie besluiten over het opheffen van de ruimtelijke reservering. De staatssecretaris doet studie naar de robuustheid van het systeem in het licht van de versnelde uitvoering van de Tichelbeeksewaard. Dit onderzoek maakt géén deel uit van deze m.e.r.-procedure. De staatssecretaris zal aan het eind van de planstudie, op grond van de resultaten van het onderzoek, een besluit nemen over: 1) of de geul voldoende robuust is voor de lange termijn, en 2) daaraan gekoppeld het al of niet opheffen van de ruimtelijke reservering rondom De Hoven. Zoeken naar mogelijkheden voor besparing: De staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu heeft nadrukkelijk aangegeven dat in de planstudie moet worden gezocht naar mogelijkheden voor besparingen bij beide dijkverleggingen BETROKKEN PARTIJEN VOOR DE M.E.R. PROCEDURE INITIATIEFNEMER - Waterschap Veluwe, namens staatssecretaris I&M Initiatiefnemer Het Waterschap Veluwe treedt, namens de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu staat, op als initiatiefnemer voor de dijkverleggingen bij Cortenoever en Voorsterklei en de aanleg van de geul in de Tichelbeeksewaard. Het Waterschap is verantwoordelijk voor het opstellen van het MER :C Vrijgegeven ARCADIS 14

16 Daarnaast worden de ontwerp-bestemmingsplannen en de vergunningaanvraag in het kader van de Ontgrondingenwet opgesteld in opdracht van het waterschap en is het waterschap initiatiefnemer en aanvrager van de verschillende benodigde toestemmingen, besluiten of planologische instrumenten. BEVOEGD GEZAG - Gemeenteraden Brummen. Voorst en Zutphen - GS Gelderland Coördinatie besluitvorming door provincie Gelderland Bevoegd gezag Het bevoegd gezag is de overheidsinstantie, die bevoegd is een besluit te nemen over de dijkverleggingen en de geul. In het kader van deze m.e.r.-procedure zijn dat verschillende instanties. Het gaat om de gemeenteraden van de gemeenten Brummen, Voorst en Zutphen voor de bestemmingsplannen, en Gedeputeerde Staten van de provincie Gelderland voor de Ontgrondingenvergunning. De besluitvorming over de te doorlopen procedures zal formeel worden gecoördineerd door de provincie Gelderland. Voor deze coördinatie heeft Provinciale Staten van de provincie Gelderland op 16 december 2009 specifiek een besluit genomen op grond van de Wet ruimtelijke ordening (artikel 3.33, lid 1, onder a). Dit is bedoeld om de verschillende besluiten te stroomlijnen. Het betekent onder andere dat inspraak en beroep op de verschillende besluiten gelijktijdig zal plaatsvinden en dat er één loket zal zijn voor het indienen van zienswijzen. ACHTERGROND: WAAROM GEEN APART WATERKERINGPLAN? Vanwege de hiervoor genoemde provinciale coördinatie hoeven geen aparte waterkeringplannen te worden opgesteld 2. Uiteraard zullen de nieuwe waterkeringen en de eventuele aanpassingen aan de bestaande waterkering bij De Hoven wel aan alle vereisten moeten voldoen. Dit zal in de bestemmingsplannen en zo nodig in andere besluiten worden vastgelegd. Op gemeentelijk niveau zal nog besloten gaan worden tot gemeentelijke coördinatie voor de bestemmingsplannen en wabo-vergunning (kap/sloop e.d.), opdat de bestemmingsplannen samen oplopen met ontgrondingen en een eenzelfde beroepsprocedure ontstaat. COMMISSIE VOOR DE M.E.R - onafhankelijk advies over reikwijdte en detailniveau MER - toetsing MER Commissie voor de m.e.r. Het bevoegd gezag wordt bij haar besluitvorming geadviseerd door de onafhankelijke Commissie voor de milieueffectrapportage. De Commissie voor de m.e.r. kan op verzoek van het bevoegd gezag in eerste instantie geraadpleegd worden om te adviseren over de reikwijdte en het detailniveau van het MER. In alle gevallen adviseert de Commissie voor de m.e.r. over de juistheid en volledigheid van het MER. Daarvoor toetst de Commissie voor de m.e.r. het MER aan de wettelijke vereisten. Het opstellen van dit advies loopt parallel aan de periode voor indiening van zienswijzen. WETTELIJKE ADVISEURS - inspecteur I&M - beleidsdirectie EL&I - Rijksdienst Cultureel Erfgoed Wettelijke adviseurs Naast de Commissie voor de m.e.r. adviseren nog drie overheidsinstanties het bevoegd gezag. Bij de uitgebreide m.e.r.-procedure, waar in dit project sprake van is, raadpleegt het bevoegd gezag in alle gevallen de adviseurs en andere bestuursorganen over de reikwijdte en het detailniveau van het op te stellen milieueffectrapport (MER). 2 Dit was zo geregeld in de Wet op de waterkering (artikel 7 lid5). Per 22 december 2009 is de Wet op de waterkering vervallen en is de Waterwet in werking getreden. In de aparte invoeringswet bij de Waterwet is geregeld, dat indien een besluit over de coördinatie-van-besluiten is genomen voor inwerkingtreding van de Waterwet, hetzelfde blijft gelden. Dat is hier het geval :C Vrijgegeven ARCADIS 15

17 Het gaat daarbij om adviseurs en bestuursorganen die vanwege het wettelijk voorschrift waarop het plan of besluit berust bij de voorbereiding hiervan moeten worden betrokken. Deze wettelijke adviseurs zijn de betrokken inspecteur van het ministerie van I&M, de betrokken directeur van de beleidsdirectie van EL&I en de directeur van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). 1.3 ZIENSWIJZEN Ten aanzien van het MER kan door een ieder gedurende 6 weken zienswijzen worden ingediend. Belanghebbenden en geïnteresseerden worden uitgenodigd om kenbaar te maken wat ze van het plan vinden. De initiatiefnemer hoort graag of het MER naar de mening van de belanghebbenden de voorgeschreven en juiste milieu-informatie bevat om de besluitvorming over de voorgenomen maatregelen in het kader van het project Cortenoever, Tichelbeeksewaard en Voorsterklei te ondersteunen. Schriftelijke reacties kunnen binnen een termijn van 6 weken na bekendmaking van de ter inzage legging worden ingediend bij de gemeenten Voorst, Brummen en Zutphen, het bevoegd gezag voor deze procedure. In het kader van de provinciale coördinatie zal ook coördinatie voor de MER plaatsvinden. ZIENSWIJZEN KUNNEN WORDEN INGEDIEND BIJ: Er is afgesproken, dat voor deze procedure met behulp van de provinciale coördinatie één postadres wordt aangehouden. In alle gevallen kunnen dan schriftelijke zienswijzen worden gestuurd naar Postbus 9090, 6800 GX Arnhem. Een en ander zal in de nog te verschijnen publicatie worden toegelicht. Waar en wanneer het MER kan worden ingezien, wordt bekend gemaakt door middel van advertenties in de Staatscourant en lokale en regionale bladen. 1.4 LEESWIJZER Algemene hoofdstukken en milieuanalyse van Deel B Effectbeschrijvingen Dit MER is ingedeeld in een samenvatting, een A-deel en een B-deel. De samenvatting is opgenomen in een afzonderlijk document. Deel A bestaat uit de hoofdstukken 1 t/m 4 en bevat de informatie die nodig is voor de besluitvorming. In deel B, bestaande uit de hoofdstukken 5 t/m 7, is alle onderbouwende basisinformatie beschreven. DEEL A Na deze inleiding volgt in hoofdstuk 2 een nadere onderbouwing van de probleem- en doelstelling voor de dijkverleggingen. In hoofdstuk 3 is een uitgebreide projectgeschiedenis opgenomen, en de uiteindelijk te onderzoeken MER-alternatieven. Hoofdstuk 4 geeft een overzicht van de milieuanalyse uit deel B. Op basis hiervan is het voorkeursalternatief benoemd voor het project. DEEL B In hoofdstuk 5 tot en met 13 zijn de milieueffecten voor de SNIP2A voorkeursvarianten weergegeven. Hoofdstuk 14 geeft nadere toelichting op het relevante beleid en de genomen en te nemen besluiten voor de dijkverleggingen. Deel B sluit af met een overzicht van de geconstateerde leemten in kennis bij het beschrijven en beoordelen van de effecten en een aanzet voor het evaluatieprogramma in hoofdstuk :C Vrijgegeven ARCADIS 16

18 In dit document zijn de volgende bijlagen opgenomen: Bijlage 1: Geraadpleegde bronnen; Bijlage 2: Geraadpleegde instanties; Bijlage 3: Documentbeheer; Bijlage 4: Verificatiestaten; Bijlage 5: Objectenkaarten; Bijlage 6: Verklarende woordenlijst en afkortingen; Bijlage 7: Onderzoeksaspecten vanuit Kennisgevingsnotitie m.e.r. en richtlijnen voor het MER; Bijlage 8: Overzicht historie studies naar alternatieven; Bijlage 9: Ontwerpopgaven MER-varianten; Bijlage 10: Ontwerp 1 en 2 inrichtingselementen; Bijlage 11. Variantenstudie; Bijlage 12: Kaarten geluidscontouren; Bijalge 13: Variantentabel en doelstellingen; Bijlage 14: Aanvulling Intensieve Veehouderij. Bronverwijzingen Bronverwijzingen worden in het MER met behulp van een haakjes weergegeven (Auteur/Naam rapport, Jaartal). De naam van de auteur c.q. rapport en jaartal corresponderen de Geraadpleegde bronnen lijst die is opgenomen in Bijlage 1. Voetnoten zijn in de tekst met een bovenschrift aangeduid ( 1 ) en staan onderaan de betreffende pagina :C Vrijgegeven ARCADIS 17

19 HOOFDSTUK 2Probleem- en doelstelling De problemen en risico s die klimaatverandering in combinatie met de beperkte afvoercapaciteit van het hoofdwatersysteem hebben ten aanzien van hoogwater zijn op nationaal niveau onderzocht (paragraaf 2.1). Berekeningen van de hoogwater afvoeren in de toekomst leiden tot concretisering van de probleemstelling op nationaal niveau (paragraaf 2.2). De probleemstelling is vertaald naar een algemene nationale en naar geconcretiseerde regionale doelstellingen (paragraaf 2.3). Bij Voorsterklei, Cortenoever en Tichelbeeksewaard wordt ingezet op het oplossen van de hoogwateroverlast (paragraaf 2.3.1) en het toevoegen van ruimtelijke kwaliteit (paragraaf 2.3.2). 2.1 PROBLEEMSTELLING OP NATIONAALNIVEAU Zonder maatregelen leidt de vastgestelde verhoogde maatgevende afvoer tot stijging van de maatgevende hoogwaterwaterstanden en daarmee tot een afname van de veiligheid in het rivierengebied. De verwachting is dat in de toekomst de rivierafvoeren verder zullen toenemen (Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit, 2007). De probleemstelling is als volgt geformuleerd: DE MAATGEVENDE AFVOER BIJ LOBITH IS VERHOOGD VAN M 3 /S NAAR M 3 /S. ZONDER MAATREGELEN LEIDT DE VERHOOGDE MAATGEVENDE AFVOER TOT STIJGING VAN DE MAATGEVENDE HOOGWATERWATERSTANDEN EN DUS AFNAME VAN DE VEILIGHEID. WATERWET Gebieden weerszijde van de IJssel ter hoogte van Zutphen beschermen tegen waterstanden met overschrijdingskans 1/1250 jaar In Nederland is de bescherming tegen overstromingen van levensbelang en is daarom bij wet vastgelegd in de Waterwet. Deze wet stelt normen aan de primaire waterkeringen. Volgens de Waterwet horen de gebieden aan weerszijden van de IJssel ter hoogte van Zutphen beschermd te worden tegen waterstanden die voorkomen met een overschrijdingskans van 1/1250 per jaar. Dit betekent dat de waterkeringen het nog moeten houden onder omstandigheden van rivierhoogwater die voorkomen met een kans van ongeveer 0,08% per jaar. MAATGEVENDE HOOGWATERSTAND (MHW) - waterstand waartegen waterkering bestand moet zijn - elke 6 jaar vastgesteld Om te bepalen tegen welke concrete waterstanden de waterkeringen bestand moeten zijn, worden allereerst de maatgevende rivierafvoeren bepaald. Dat geldt onder andere voor de Rijn bij Lobith, die via het Pannerdensch Kanaal en de Neder-Rijn in verbinding staat met de IJssel. De maatgevende rivierafvoer is de extreme afvoer die gemiddeld eens per 1250 jaar voorkomt. Van deze maatgevende rivierafvoer wordt vervolgens voor een groot aantal locaties langs de rivier de Maatgevende Hoogwaterstand (MHW) afgeleid. De waterkeringen dienen deze MHW s te kunnen keren :C Vrijgegeven ARCADIS 18

20 Zowel de maatgevende rivierafvoeren als de MHW s worden iedere 6 jaar [art 2.3 lid 2 Waterwet] door de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu opnieuw vastgesteld en opgenomen in het Hydraulisch Randvoorwaardenboek 3. PKB RUIMTE VOOR DE RIVIER Verhoging MWH Lobith van naar m 3 /s op korte termijn (2015) - Basispakket maatregelen om veilgheidsheidsniveau in 2015 met MWH overeen te stemmen - Verwachting toename naar m 3 /s op lange termijn (2100) - Voor lange termijn ruimtelijke reservering in PKB, waaronder ten westen van De Hoven bij Zutphen t.b.v. geul NATIONAAL WATERPLAN - voortvarend uitvoering PKB RvdR - anticiperen op lange termijn indien kosteneffectief - integrale gebiedsbenadering voor ruimtelijke reservering In de periode is met het Deltaplan Grote Rivieren een dijkverbeteringsprogramma uitgevoerd, waarmee het veiligheidsniveau van het rivierengebied in overeenstemming is gebracht met een maatgevende Rijnafvoer van m 3 /s bij Lobith. De waterkeringen waren daarmee bestand tegen de MHW s, zoals vastgelegd in het Hydraulisch Randvoorwaardenboek van 1996 (HR1996). Naar aanleiding van de hoogwaters in 1993 en 1995 is in 2001 de maatgevende Rijnafvoer bij Lobith verhoogd van naar m 3 /s en tegelijkertijd zijn de rivierkundige modellen verbeterd. Dit heeft geresulteerd in het verhogen van de MHW s met enkele decimeters (HR2001). Voor veel riviertrajecten zijn de dijken momenteel niet hoog en/of sterk genoeg om te kunnen voldoen aan de wettelijke veiligheidsnorm. Om de veiligheid van het rivierengebied weer op het vereiste niveau te brengen heeft het kabinet de PKB Ruimte voor de Rivier (verder in dit MER: PKB) opgesteld, met daarin een Basispakket van maatregelen, waarmee het vereiste veiligheidsniveau in het rivierengebied rond de Rijntakken uiterlijk in 2015 in overeenstemming moet zijn gebracht met de maatgevende rivierafvoer bij Lobith van m 3 /s. Dit pakket van maatregelen bestaat voor een belangrijk deel uit ruimtelijke maatregelen die de waterstanden bij hoge afvoeren verlagen. Het verschil tussen de MHW s in HR2001 en HR1996 is in hoofdlijn de taakstelling voor de PKB. Daarnaast is deze algemene taakstelling in de PKB per maatregel uit het Basispakket specifiek gemaakt. Voor de lange termijn (2100) wordt verwacht dat de maatgevende Rijnafvoer zal toenemen naar m 3 /s. In de PKB is geen totaalpakket van maatregelen opgenomen, waarmee deze rivierafvoer veilig naar zee kan worden afgevoerd. Wel is in de PKB een aantal ruimtelijke reserveringen opgenomen voor gebieden waar mogelijk op lange termijn maatregelen genomen zullen worden als onderdeel van een totaalpakket voor de lange termijn, zoals ten westen van De Hoven bij Zutphen ten behoeve van een geul. NATIONAAL WATERPLAN In het Nationaal Waterplan is opgenomen dat de PKB voortvarend wordt uitgevoerd. Ook is opgenomen dat, waar dit mogelijk en kosteneffectief is, geanticipeerd kan worden op de lange termijn en nu al maatregelen genomen kunnen worden voor rivierafvoeren die op de langere termijn worden verwacht. Ook is in het plan opgenomen dat het rijk in samenwerking met alle betrokken overheden een lange termijnopgave voor de buitendijkse gronden langs de rivieren formuleert. Hierbij wordt rekening gehouden met veiligheid, waterkwaliteit, natuur, ruimtelijke kwaliteit en (regionale) ruimtelijke ontwikkelingen ten behoeve van een afgewogen inzet, beheer en benutting van het rivierbed. 2.2 ALGEMENE DOELEN UIT DE PKB CONCREET GEMAAKT PKB DOELSTELLING - veiligheid - ruimtelijke kwaliteit De nationale doelstelling in de PKB richt zich op een integrale aanpak van de hoogwaterproblematiek, waarbij voor het rivierengebied als geheel één koers wordt uitgezet en waarbij rekening wordt gehouden met de functies en belangen die in de betreffende deelgebieden aan de orde zijn. 3 Hydraulisch Randvoorwaardenboek wordt afgekort met HR. Het bijbehorende jaartal is het jaar van vaststelling :C Vrijgegeven ARCADIS 19

21 De doelstelling in de PKB is drieledig: Veiligheid: veilig stellen van gebieden voor toekomstige wateroverlast; Ruimtelijke kwaliteit: benutten van kansen om de omgeving van de rivieren mooier en aantrekkelijker te maken. Het rivierengebied moet economisch, ecologisch en landschappelijk beter worden van de ingreep; Behoud huidige functies: zo veel mogelijk behouden van met name de landbouwfunctie. De nationale doelstelling is door het Rijk uitgewerkt in een 39-tal maatregelen. Afbeelding 2.4 geeft aan waar deze maatregelen gelegen zijn. In de PKB is uitgewerkt welke maatregelen het kabinet per gebied wil inzetten. De vastgestelde maatregelen per gebied omvatten een samenhangend pakket dat in zijn geheel bezien moet worden. Afbeelding 2.4 Maatregelen uit de PKB Ruimte voor de Rivier ( 2010) Deze algemene doelstellingen gelden ook voor de maatregelen bij Brummen, Voorst en Zutphen. De doelstelling voor de bescherming tegen overstromingenn is in de PKB al concreet gemaakt en wordt in deze paragraaf verder toegelicht. De doelstelling voor verbetering van de ruimtelijke kwaliteit is in de PKB alleen geformuleerd voor het rivierengebied als geheel. In deze planstudie wordt uitgegaan van apart opgestelde ruimtelijke kwaliteitskaders voor de IJssel en voor specifiek de omgeving van Zutphen. Hierin zijn de algemene doelen uit de PKB voor de dijkverleggingen en de geul concreet gemaakt. Dit wordt verder toegelicht in paragraaf 2.3. Wél is in de PKB specifiek voor de dijkverleggingen een doelstelling voor het grondgebruik opgenomen, namelijk landbouw. SAMENHANG MET ANDERE PROJECTEN IN HET KADER VAN PKB RUIMTE VOOR DE RIVIER In de PKB komt het landinwaarts verleggen van de dijken bij Voorsterklei en Cortenoever in combinatie met de aanleg van een geul in de Tichelbeeksewaard vanuit het plan IJsselsprong als effectieve maatregel en toegevoegde waarde voor de ruimtelijke kwaliteit van de gebiedsontwikkeling IJsselsprong naar voren in combinatie met andere maatregelen (plan IJsselsprong) :C Vrijgegeven ARCADIS 20

22 2.3 DOELSTELLING DIJKVERLEGGINGEN CORTENOEVER EN VOORSTERKLEI EN GEUL TICHELBEEKSEWAARD VEILIGHEID DIJKVERLEGGING CORTENOEVER EN VOORSTERKLEI Waterschap Veluwe heeft opdracht de landelijke doelstelling, volgend uit de Planologische Kernbeslissing (PKB), regionaal uit te werken voor een aantal projecten. In de PKB geldt het landinwaarts verleggen van de IJsseldijk hierbij als uitgangspunt voor het project dijkverleggingen Cortenoever en Voorsterklei. DOELSTELLING 1: TAAKSTELLING DIJKVERLEGGING CORTENOEVER EN VOORSTERKLEI Doelstelling van het project dijkverlegging Cortenoever en Voorsterklei is daarmee het verleggen van de huidige dijk langs de IJssel op een zodanige wijze dat: een verlaging van de maatgevende hoogwaterstand bij Cortenoever (km 918) van tenminste 35 cm wordt gerealiseerd ; een verlaging van de maatgevende hoogwaterstand bij Voorsterklei (km 930) van tenminste 29 cm wordt gerealiseerd ; Dat wil niet zeggen dat de dijkverleggingen alleen bij de genoemde rivierkilometers de Maatgevende Hoogwaterstand verlagen. Kenmerk van rivierverruimende maatregelen is dat zij de Maatgevende Waterstand over een korter of langer riviertraject verlagen, afhankelijk van de omvang van de maatregel. Het effect van de dijkverleggingen is het grootst aan de stroomopwaartse zijde van de dijkverlegging, dat wil zeggen aan de instroomzijde, en strekt zich verder stroomopwaarts uit. Het effect neemt af, naarmate de afstand tot de maatregel toeneemt. Of de dijkverleggingen voldoen aan de doelstelling voor waterstandsverlaging wordt getoetst aan de hand van het effect op de genoemde rivierkilometers. TICHELBEEKSEWAARD - taakstelling: 12 cm - anticiperen op verwachte ontwikkelingen lange termijn GEUL IN DE TICHELBEEKSEWAARD Ook de Tichelbeeksewaard zal bijdragen aan de verlaging van de MHW s. Aan de geul is de concrete waterstandopgave gekoppeld: verlaging van de MHW met 12 cm. De geul heeft een aanmerkelijk waterstandverlagend effect nabij Zutphen. Met deze extra verlaging wordt geanticipeerd op de verwachte verdere toename van de maatgevende rivierafvoeren in de toekomst. Hiermee wordt invulling gegeven aan de wens van het kabinet, geadviseerd door de commissie Veerman en geformuleerd in het Nationaal Waterplan, om waar mogelijk te anticiperen op de verwachte ontwikkelingen op lange termijn. Daarnaast bestaat een grote kans dat door de inrichting van de geul in de Tichelbeeksewaard voldoende ruimte wordt gereserveerd voor toekomstige verhogingen van de MHW, waarmee de reservering in het gebied De Hoven zou kunnen vervallen :C Vrijgegeven ARCADIS 21

23 2.3.2 RUIMTELIJKE KWALITEIT Locatie en vormgeving maatregelen met respect voor het IJssellandschap Men hecht veel waarde aan het gevarieerde en kleinschalige karakter van het IJssellandschap. Dit is het resultaat van het eeuwenlange samenspel tussen drie lagen die in het landschap herkenbaar zijn: het natuurlandschap, het cultuurlandschap en het stedelijk netwerk. DOELSTELLING 2: BEHOUD RUIMTELIJKE KWALITEIT Doelstelling voor de dijkverleggingen en geul is dan ook het behoud van ruimtelijke kwaliteit. In de nabije toekomst zullen verschillende geplande maatregelen meer of minder ingrijpende gevolgen hebben voor het landschap van de IJssel. Daarom zullen de locatie en de vormgeving van die maatregelen met de nodige zorgvuldigheid moeten gebeuren. Dat geldt met name voor de dijkverleggingen bij Cortenoever en Voorsterklei. Indien vergravingen in het nieuwe buitendijkse gebied nodig zijn, verdient het de voorkeur deze zoveel mogelijk te beperken en bovendien zoveel mogelijk te laten aansluiten op het huidige reliëf in het landschap. IJSSELLANDSCHAP Gevarieerd en kleinschalig: - natuurlandschap - cultuurlandschap - stedelijk netwerk Doelstellingen voor de IJssel In de PKB is de doelstelling opgenomen om bij de nadere uitwerking van de maatregelen uit het Basispakket te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om de kwaliteiten van de maatregelgebieden op zijn minst te behouden, maar liefst nog te verbeteren in combinatie met de veiligheidsmaatregelen. In opdracht van het rijk en de provincies Overijssel en Gelderland zijn in 2007 de nationale doelstellingen vertaald naar een ruimtelijk kwaliteitskader voor de rivier de IJssel. Hierin hebben die drie lagen in het landschap de volgende motto s als doelstelling meegekregen: natuurlandschap: reliëfrijk rivierdal ; cultuurlandschap: landschapsmozaïek ; stedelijk netwerk: Hanzestad en ommelanden. DOELSTELLING 3: BEHOUD HUIDIGE FUNCTIE Doelstellingen voor de dijkverleggingen en de geul in de Tichelbeeksewaard In de eerste plaats is voor de dijkverleggingen in de PKB opgenomen dat het landbouwkundig gebruik van de gebieden Cortenoever en Voorsterklei zoveel mogelijk gehandhaafd moet kunnen blijven. De PKB gaat er vanuit dat de nieuwe buitendijkse gebieden van Cortenoever en Voorst jaarlijks overstromen. Voortgezette landbouw vereist, zo blijkt uit reeds uitgevoerd onderzoek door het Landbouw Economisch Instituut (LEI), dat het gebied niet vaker dan gemiddeld eens in de 10 jaar overstroomt. Continuïteit én ontwikkeling van het landbouwkundig gebruik vereist, zo blijkt uit hetzelfde onderzoek, dat het gebied niet vaker dan gemiddeld eens in de 25 jaar overstroomt. In de tweede plaats is in opdracht van het Waterschap Veluwe in 2009 voor de maatregelen rondom Zutphen een apart kader opgesteld dat de doelstellingen voor de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit nog specifieker maakt. De focus in dit kader is gericht op: Behoud en ontwikkeling van de landschappelijke, ecologische, aardkundige en cultuurhistorische waarden :C Vrijgegeven ARCADIS 22