Seksualiteit en intimiteit in Pleegzorg

Transcriptie

1 Vraag 19 DATUM: 9 okt 2013 RESULTATEN info@pleegzorgpanel.nl Seksualiteit en intimiteit in Pleegzorg Oktober 2012 heeft de Commissie Samson de resultaten gepubliceerd van haar onderzoek naar seksueel misbruik van kinderen in de Jeugdzorg. Ook de veiligheid van kinderen in de pleegzorg bleek niet in alle gevallen voldoende gewaarborgd. In navolging van dit onderzoek is een kwaliteitskader Voorkomen seksueel misbruik in de jeugdzorg opgesteld en in mei 2013 aangeboden aan Jeugdzorg Nederland. (Via is dit kwaliteitskader beschikbaar.) In mei 2013 is ook vraag 19 met betrekking tot seksualiteit en intimiteit aan de leden van het Landelijk Pleegzorg Panel voorgelegd. Wat vinden de verschillende betrokkenen in pleegzorg belangrijk met betrekking tot (het praten over) de seksuele ontwikkeling en opvoeding van (pleeg)kinderen? Welke regels en afspraken zijn hierbij van belang? Is er behoefte aan hulpmiddelen om dit onderwerp goed of beter bespreekbaar te maken? Dit keer hebben 66 panelleden gereageerd, onderverdeeld naar 36 pleegouders, 2 ouders, 4 (pleeg)kinderen, 17 pleegzorgwerkers, 2 (gezins)voogden en 5 overige betrokkenen. Hun antwoorden vormen de basis van dit verslag. Belangrijkste conclusies Het is belangrijk om binnen pleegzorg normaal om te gaan met de thema s intimiteit en seksualiteit. Het zijn belangrijke thema s en ze horen gezonde aandacht te krijgen, maar ze moeten zo min mogelijk vanuit een probleemkader worden benaderd. De verantwoordelijkheid voor de seksuele opvoeding en het gesprek hierover met de pleegkinderen ligt in de eerste plaats bij de pleegouders. De professionals zijn verantwoordelijk om de seksuele ontwikkeling op de agenda te zetten en (indien nodig) bespreekbaar te maken. Het praten over intimiteit en seksualiteit zou al in de voorbereiding op het pleegouderschap meegenomen moeten worden. verslag vraag 18, in kaart brengen van de ontwikkeling van pleegkinderen 1

2 In pleeggezinnen moet bewust en expliciet aandacht gegeven worden aan omgangsregels en gedrag op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Eventuele regels moeten worden afgestemd op de specifieke situatie en de behoefte en ervaringen van het pleegkind en de andere leden van het pleeggezin. Binnen pleegzorg lijkt een risico te ontstaan op nieuwe taboes. Er is een spanningsveld tussen zo normaal mogelijk met elkaar omgaan en het beschermen tegen grensoverschrijdend seksueel gedrag. Dit leidt soms tot het formuleren van gedragsregels met een rigide karakter, waarbij niet meer gekeken wordt naar de specifieke situatie. De impact van problemen op het gebied van seksualiteit blijkt voor alle betrokkenen groot te kunnen zijn. Het werkt als verzwaring van de taak waar je voor staat. Zowel voor pleegouders als voor professionals is het belangrijk gesprekken te voeren over de eigen beleving van seksualiteit, zodat een bewustwording ontstaat over eigen normen, waarden en gewoontes. 1. Praten over seksualiteit en intimiteit Uit de reacties van de respondenten blijkt dat niet iedereen hetzelfde beeld heeft bij het begrip seksualiteit. De interpretaties gaan van respect en aandacht voor het eigen lichaam tot expliciet seksuele omgang met het eigen lichaam en seksuele contacten met anderen. Praten over intimiteit en seksualiteit binnen de pleegzorgsituatie is belangrijk, daarover is iedereen het eens, maar óf er over gesproken wordt, wordt bepaald door verschillende factoren. Met name de leeftijd van de pleegkinderen en specifieke aanleidingen zijn belangrijke triggers. Met pubers wordt logischerwijs vaker over het onderwerp seksualiteit gesproken dan met jonge kinderen. Tevens is van belang de mate waarin het pleegkind zelf open kan of wil zijn over seksualiteit. Het is belangrijk deze grens van het kind te respecteren. Het grootste deel van de respondenten geeft aan geen moeite te ervaren bij het bespreekbaar maken van onderwerpen die met seksualiteit en intimiteit te maken hebben. Dit betekent echter niet in alle gevallen dat bespreken van deze onderwerpen ook gemakkelijk is. Op de vraag hoe makkelijk of moeilijk men het vindt, geeft slechts een derde van de respondenten aan het makkelijk te vinden. Degenen die het (soms) moeilijk vinden geven aan dat dit vooral afhangt van de manier waarop het pleegkind en/of een van de andere betrokkenen erin staat. Men is dus sterk afhankelijk van anderen bij het bespreken van deze onderwerpen. het is een intiem onderwerp dat jezelf ook raakt en van nature vraagt om privacy (gedragsdeskundige) Het hangt vooral af van de mate waarin je als werker in staat bent een vertrouwelijk contact met het pleeggezin op te bouwen. (pleegzorgwerker) verslag vraag 19, seksualiteit en intimiteit in pleegzorg 2

3 Respondenten geven duidelijk aan dat alle betrokkenen rondom een pleegkind (mede)verantwoordelijk zijn voor het bespreekbaar maken van de seksuele ontwikkeling, zij het in verschillende mate. Pleegouders zijn, vanwege het directe opvoedingscontact met pleegkinderen, de eerstaangewezenen om over zaken die met seksualiteit te maken hebben te praten met de pleegkinderen. Pleegzorgwerkers zien het als hun taak om toe te zien dat dit onderwerp aandacht krijgt binnen het pleeggezin. De pleegzorgwerker moet bijvoorbeeld het initiatief tot gesprek nemen als pleegouders dit niet doen of kunnen. Het direct bespreken van dit onderwerp met pleegkinderen is niet vanzelfsprekend een onderdeel van hun taak. Wanneer zij de indruk hebben dat veiligheid of openheid m.b.t. seksualiteit in het geding is, wordt het direct bespreken ervan met de pleegkinderen wel als een eigen verantwoordelijkheid gevoeld. Dit kan een spanningsveld creëren in de begeleidingsgesprekken met pleegouders. [Praten over seksualiteit] is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van pleegouders en pleegzorgwerkers! Ook van andere eventueel betrokken hulpverleners als gezinsvoogden. Als wij er onderling open over kunnen praten, werkt dat uit naar hoe pleegouders er weer in hun gezin/met de pleegkinderen erover praten. Als pleegouders het onderwerp zelf niet aansnijden is het de taak van de pleegzorgwerker om dit op te pakken en aan te kaarten. Maar ik vind het echt iets wat je met elkaar moet doen! (pleegzorgwerker) Het thema intimiteit en seksualiteit lijkt voor professionals in de begeleiding van de pleegouders dus een belangrijk onderwerp te zijn. Het hoort een plek te krijgen in de doelen van de hulpverlening en het is zaak om het onderwerp onafhankelijk van de samenwerkingsrelatie op de agenda te krijgen. Zij geven daarnaast ook aan dat het al aandacht zou moeten krijgen in de voorbereiding van pleegouders en bij een jaarlijkse veiligheidscheck. Het is niet alleen belangrijk om pleegkinderen en pleegouders over intimiteit en seksualiteit te informeren, het is ook voor zowel pleegouders als voor professionals belangrijk om gesprekken te voeren over de eigen normen, waarden en gewoontes m.b.t. seksualiteit, zodat ook bij hen een bewustwording ontstaat over het onderwerp. Pleegouders hebben daarnaast behoefte aan feedback op hoe hun eigen handelen rondom seksualiteit en intimiteit invloed kan hebben op (het gedrag van) een pleegkind. Dat praten over dit onderwerp complex kan zijn geven onderstaande citaten duidelijk aan. Het ligt er aan of pleegouders er openlijk over praten en welke opvattingen ze hebben. Bijvoorbeeld zeer gelovige pleegouders die homoseksualiteit afkeuren, dat vind ik nog wel eens lastig. (Pleegzorgwerker) bij oudere kinderen ligt dat soms heel lastig bij grensoverschrijdend gedrag. Hoe zorg je dat ze naar je luisteren zonder dat je verbiedend bezig bent. Dat probeer je in de basis mee te geven maar bij een pleegkind ligt die basis vaak ergens anders (pleegouder) Wanneer er vermoeden is van misbruik of niet passend actief seksueel wervend gedrag bij een pleegkind vind ik het moeilijk om dit met het pleegkind te bespreken. Vanwege de verslag vraag 19, seksualiteit en intimiteit in pleegzorg 3

4 kwetsbaarheid van dit kind en het onderwerp en omdat je erg moet oppassen geen suggestieve vragen te stellen. (pleegzorgwerker) Veel uitleg geven over de seksuele ontwikkeling van kinderen in het algemeen en kinderen die te maken hebben gehad met seksueel misbruik in het bijzonder. Vaak blijkt dat pleegouders hier onvoldoende kennis van hebben en de signalen onvoldoende herkennen/onderkennen. Ook vinden pleegouders het een moeilijk onderwerp om te bespreken en praten zij er liever niet over met het pleegkind. Het was voor mij belangrijk om pleegouders, in samenwerking met onze gedragsdeskundige, hier zo goed mogelijk in te begeleiden. (pleegzorgwerker) Enkele tips van panelleden: In de voorbereiding van nieuwe pleegouders zou uitvoeriger stil gestaan moeten worden bij het onderwerp seksualiteit. In deze fase is het al van groot belang om deze intieme onderwerpen bespreekbaar te maken. Voor pleegzorgwerkers is het belangrijk om het onderwerp seksualiteit, inclusief de eigen waarden en normen daaromtrent, met regelmaat binnen het eigen team te bespreken. Dit zou het voor hen makkelijker maken het tijdens de begeleiding open te bespreken. Leg geen lading op het praten over seksualiteit. Problematiseer het niet. Het is net zo gewoon als voeding en studie. 2. Omgangsregels Aan de respondenten zijn enkele vragen gesteld over omgangsregels binnen het pleeggezin die betrekking hebben op intimiteit en seksualiteit. Veelgenoemde begrippen zijn: respect, privacy, grenzen respecteren, kinderen leren wat wel en niet gepast is, afspraken over wc en badkamergebruik en het bloot in huis lopen, volwassen seksualiteit buiten de omgang met kinderen houden. Deze regels komen binnen gezinnen -vaak zonder er expliciet over te praten- door de jaren heen tot stand en worden daarom vaak als normale omgangsregels beschouwd. Bij de komst van een pleegkind komt de vanzelfsprekendheid van deze omgangsregels vaak te vervallen. Regels veranderen en er moeten vaak expliciete afspraken over worden gemaakt. Pleegkinderen hebben niet alleen andere gewoonten, ook is de kans relatief groot dat zij in hun leven te maken hebben gehad met negatieve ervaringen rondom seksualiteit of teveel geconfronteerd zijn met volwassen seksualiteit. Dit vraagt van een pleeggezin dat er bewust en expliciet aandacht gegeven moet worden aan omgangsregels. Deze moeten, aldus de respondenten, worden afgestemd op de specifieke situatie en de behoefte en ervaringen van het pleegkind. Er zal vaker terughoudend omgegaan dienen te worden met de vanzelfsprekende intimiteit tussen de gezinsleden omdat de nieuwkomer (het pleegkind) nog niet deelgenoot is aan die intimiteit van het pleeggezin. In eerste instantie: vergelijkbaar met een gezin met biologische kinderen. Daarnaast altijd rekening houden met wat pleegkind voor speciale of extra aandacht op dit thema nodig heeft. Een belangrijke regel is dat je in een pleeggezin kinderen kansen geeft om gewoon op verslag vraag 19, seksualiteit en intimiteit in pleegzorg 4

5 te groeien, of zo gewoon mogelijk. Dit geldt ook voor intimiteit en seksualiteit en voorlichting op dit gebied. (pleegouder) Het omgaan met pleegkinderen en/of eigen kinderen moet eerlijk en respectvol zijn; kleine kinderen kleine antwoorden op mogelijke vragen. Ik denk dat het ook bij oudere kinderen erg van het kind afhangt hoe je seksuele vragen beantwoordt, mogelijk dat er bij de natuurlijke ouders heel anders mee omgegaan wordt, dáár zal je (helaas) ook rekening mee moeten houden. Ik denk dat het ook van belang is wát het betreffende kind al heeft meegemaakt. Het blijft in dát geval m.i. een tamelijk beladen onderwerp. (pleegouder) In de antwoorden rondom de omgangsregels worden de dilemma s duidelijk voor veel pleeggezinnen en pleegouders. Hoe houd je de gepaste afstand tot een pleegkind? Hoe zorg je voor de noodzakelijke intimiteit waarbinnen jouw pleegkind zich veilig kan voelen en zich verder kan ontwikkelen? Hoe voorkom je dat jouw pleegkind of een van de andere gezinsleden schadelijke ervaringen opdoen dankzij ongepast grensoverschrijdend gedrag? Hoe kun je omgaan met seksualiteit als gewoon bij het leven horend, zonder het te problematiseren? Sommige respondenten zijn stellig met betrekking tot omgangsregels die lijken te zijn ontstaan vanuit de zorg om veiligheid. Dit leidt soms tot het formuleren van gedragsregels of codes met een rigide karakter, waarbij niet meer gekeken wordt naar de specifieke situatie. Als het kind oud genoeg is om zichzelf aan te kleden, wassen: douchedeur op slot, slaapkamerdeur dicht bij omkleden. Deur dicht = pas naar binnen na kloppen en toestemming. Oudere jongens/meisjes in pleeggezin spelen niet bij elkaar op de kamer met slaapkamerdeur dicht (pleegzorgwerker).. Voor pleegvaders: Welterusten zeggen in de woonkamer, met name naar meisjes (pleegzorgwerker)..gepaste afstand. Lichamelijk contact op initiatief van het kind, niet dwingend. In eerste instantie verzorging door pleegmoeder. Pleegkinderen niet bij pleegouders in bed, in bad, onder de douche (pleegzorgwerker) Het overgrote deel van de respondenten geeft aan dat open en duidelijke afspraken over de omgangsregels noodzakelijk zijn. Eenduidige voorschriften op dit gebied zijn echter niet te geven, want elk kind vraagt om een specifieke benadering. Voor pleegouders kan het een ingewikkeld dilemma worden om de juiste balans te vinden tussen afstand houden en de noodzakelijke nabijheid bieden. Ik vind dit een heel moeilijke vraag. Bij de een kan iets niet wat bij de ander moet. Ons pleegkind nu heeft verder niemand, moeder wil hem niet meer zien. Hij is nog klein en ligt dus op zondagochtend gewoon bij ons in bed en gaat met mij en mijn man mee in bad. Voor sommige pleegkinderen was dat echt not done. Soms omdat ze het een en ander hadden mee gemaakt, maar ook omdat je soms geen gezin moest zijn, gewoon veiligheid voor een korte tijd. Dus de een ziet ons op de badkamer, voor de ander moet de deur dicht. (pleegouder) verslag vraag 19, seksualiteit en intimiteit in pleegzorg 5

6 Aan de respondenten is gevraagd hoe vaak en met wie de omgangsregels binnen het pleeggezin op het gebied van intimiteit en seksualiteit aan de orde komen. Bij ruim de helft van de respondenten komen ze beperkt aan de orde ( soms tot zeer weinig ). Toch vindt het overgrote deel van de respondenten dat de omgangsregels voldoende worden besproken. Voor de pleegzorgwerkers zijn de pleegouders degenen met wie zij in de eerste plaats over de omgangsregels praten. In iets mindere mate worden de (pleeg)kinderen genoemd. Binnen hun instelling hebben pleegzorgwerkers het gesprek hierover met collega s en met en de gedragsdeskundigen, cq werkbegeleiders. Ouders worden door de respondenten zeer weinig genoemd als mogelijke gesprekspartners over dit onderwerp. Zij lijken aan de zijlijn te staan. Dit wordt bevestigd doordat de ouders onder de respondenten. Zij geven aan behoefte te hebben om met meer betrokkenen het gesprek hierover te hebben. 3. Omgaan met problemen Respondenten is gevraagd wat het voor hen betekent als ze te maken krijgen met problemen in een pleeggezin die te maken hebben met seksualiteit. Hierin wordt door respondenten een duidelijk onderscheid gemaakt tussen problemen met pleegkinderen die grensoverschrijdend gedrag vertonen die hun oorsprong hebben in de situatie die voorafging aan de plaatsing of problemen die ontstaan door toedoen van de leden van het pleeggezin. Problemen m.b.t. intimiteit en seksualiteit in pleegzorg blijken voor alle betrokkenen risico s te bevatten. Binnen een pleeggezin zijn alle gezinsleden kwetsbaar. Pleegkinderen kunnen (seksueel) grensoverschrijdend gedrag vertonen, maar kunnen ook zelf geconfronteerd worden met grensoverschrijdend gedrag van leden van het pleeggezin. Pleegouders lopen het risico om door hun pleegkind of diens ouders in het beklaagdenbankje gezet te worden. Ouders van pleegkinderen kunnen zich machteloos en schuldig voelen als hun kind binnen een pleeggezin slachtoffer wordt van misbruik. De impact van problemen op het gebied van seksualiteit blijkt voor alle betrokkenen groot te kunnen zijn. Het werkt als verzwaring van de taak waar je voor staat. Indien er tijdens een pleeggezinplaatsing sprake is van problemen rondom seksualiteit, dan heeft dit dan ook vaak ingrijpende gevolgen. Pleegouders gaan gedrag en regels in huis aanpassen. Zij geven aan soms bewuster afstand te nemen in het contact met het pleegkind om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Soms is er sprake van beëindiging van een plaatsing. Het kan zijn dat pleegouders emotioneel belast worden met het verdriet en de pijn rondom het verleden van de pleegkinderen. Kind dat (vermoedelijk) seksueel misbruikt is, vraagt zeer veel speciale aandacht van ons. Het is noodzakelijk om een goed beeld te krijgen en te houden van het kind, van zijn mogelijkheden, zijn kwetsbaarheden, risico's voor het kind zelf, risico's voor andere kinderen e.d. Ook is het nodig je bewust te zijn van mogelijke beeldvorming van anderen, waardoor het kind mogelijk onnodig negatief wordt benaderd. Veiligheid voor het kind en zijn omgeving is zeer belangrijk. Je wilt niet dat er opnieuw een traumatische ervaring opgedaan wordt. We zijn ons zeer bewust van onze rol als ''wegwijzer'' voor het pleegkind, ook op het gebied van verslag vraag 19, seksualiteit en intimiteit in pleegzorg 6

7 intimiteit/seksualiteit, vanuit een veilige gezinssituatie. In ons geval is voorspelbaarheid, openheid, voorlichting, normaliseren, begrenzen van groot belang om het kind de kans te geven zich ook op dit gebied zo gezond mogelijk te ontwikkelen, (pleegouder) Vanuit pleeggezinnen worden situaties gemeld dat dankzij het gedrag van een pleegkind en of de ouders de verschillende gezinsleden behoorlijk onder druk kunnen komen te staan. Moeilijk omdat door natuurlijke moeder pleegdochter onder druk was gezet pleegvader valselijk te beschuldigen. (pleegouder) Vaak voelen betrokkenen zich tekort geschoten in het tijdig signaleren. Daarnaast speelt het mechanisme om zeer zeker te zijn van de vermoedens alvorens ze uit te spreken. Vermoedens wel of niet hard kunnen maken wordt als een belasting ervaren omdat dit moeilijk los te laten is. Het was heel moeilijk. Zonder meer stond vast dat het kind er weinig verkeerds mee bedoelde, maar ze schaadde wel ons eigen kind. De plaatsing is gestopt, maar niet daardoor. Van te voren hadden we bepaald dat dat onze grens zou zijn, toch gingen we daar overheen. En dat betreur ik nu voor mijn eigen kind. Nu weten we in ieder geval dat we onze grenzen goed moeten bewaken en daar ook bij begeleid mogen worden. (Pleegouder) heb ik niets over het hoofd gezien, heb ik het kind wel voldoende bescherming geboden, is het verantwoord geweest wat ik heb gedaan en heb ik mijn indruk, twijfels en gevoel wel voldoende duidelijk in mijn team kunnen bespreken? (Pleegzorgwerker) Pas tijdens de plaatsing in de behandelsetting vertelde het pleegkind dat zij door haar pleegvader seksueel misbruikt was. Omdat ik een vermoeden van seksueel misbruik had, heb ik wel tijdens de plaatsing aan het pleegkind gevraagd of pleegvader haar wel eens aanraakte op plekken die ze niet wilde, maar zij ontkenden toen. Er was geen gesprek over te voeren met de pleegouders. (gezinsvoogd) 33 Procent van de pleegouders heeft tijdens een plaatsing te maken (gehad) met problemen rondom seksualiteit. Bijna alle professionals hebben hier ervaring mee. 4. Checklist De respondenten is gevraagd naar hun ideeën over een checklist betreffende (omgaan met) intimiteit en seksualiteit binnen het pleeggezin. Een checklist wordt een goed idee gevonden als het als hulpmiddel gebruikt wordt om een open gesprek over seksualiteit op gang te brengen, maar een (zoveelste) checklist zal niet werken als die gebruikt wordt als afvinklijst en er onvoldoende vertrouwen is tussen de verschillende betrokkenen. Als er sprake is van fout gedrag binnen een pleeggezin dan helpt een checklist niet om het bespreekbaar te maken. Als het gezien wordt als een reactie op alle aandacht rondom seksualiteit in de afgelopen periode dan zal het evenmin effectief gebruikt kunnen worden. verslag vraag 19, seksualiteit en intimiteit in pleegzorg 7

8 Het is een ja/nee verhaal... Ja, ik ben het er mee eens dat je een of ander instrument nodig hebt om te kunnen checken dat hier over gepraat wordt, hoe hiermee omgegaan wordt, of er nare ervaringen binnen het pleeggezin of bij pleegkinderen zitten op dit gebied die een rol (kunnen gaan spelen) binnen het gezin. Maar... puur een checklist helpt niet als je er niet open over kan praten. Afvinken van vakjes heeft niets te maken met eerlijk praten over hoe het binnen het gezin gaat. Je kan oneerlijk antwoorden en met korte vragen is het lastiger om je intuïtie het werk te laten doen... (Pleegzorgwerker) Klinkt gek, maar in mijn ervaring met pubers werkt dit heel goed. We hebben een vragenlijst die gemaakt is voor pubers en die zo is opgebouwd dat je voorzichtig begint en steeds meer openheid van de puber over zijn eigen beeld en ervaringen rond seksualiteit en intimiteit krijgt. In alle gevallen heb ik hele persoonlijke dingen gehoord over seksuele activiteit als ook over negatieve ervaringen waar ik niet van op de hoogte was. Zo'n lijst geeft mij als werker houvast: de voorzichtige opbouw is al gemaakt in de lijst waardoor ik open gesprek kan voeren en minder bezig ben met de vraagstelling. En het lijkt de jongere te helpen dat ik die lijst op schoot heb, ze zien dat ik die 'gewoon afwerk' wat iets gestandaardiseerds over zich heeft. En ik kijk daardoor vaak even op het papier waardoor je het oogcontact soms verbreekt, dat lijken ze ook als prettig te ervaren. (Pleegzorgwerker) Ik vind dat seksualiteit en intimiteit opgeblazen onderwerpen zijn, mede door de uitkomst van de Commissie Samson. Men mag verwachten dat een pleegzorgwerker seksualiteit en intimiteit bespreekt. Door het afnemen van (nog meer) checklists, wordt dit onderwerp geproblematiseerd, terwijl het streven moet zijn dat seksualiteit en intimiteit even normale onderwerpen zijn als voeding, school etc. (pleegzorgwerker) 5. Conclusie Veel respondenten geven aan dat het wenselijk is om zo gewoon mogelijk met het thema seksualiteit binnen een pleegzorgplaatsing om te gaan en dat praten over intimiteit en seksualiteit een normaal onderdeel hoort te zijn van de onderlinge gesprekken en evaluaties. Dat wordt moeilijker naarmate het onderwerp meer met problemen wordt geassocieerd. Verreweg de meeste respondenten vinden het op zich niet moeilijk om over seksualiteit te praten. Toch lijkt er in doorsnee weinig tot beperkt over gesproken te worden. Als reden hiervoor wordt vaak gegeven dat de ander het lastig vindt om open over de seksuele ontwikkeling van pleegkinderen of over intimiteit en seksualiteit binnen het pleeggezin te praten. De verantwoordelijkheid voor de seksuele opvoeding en het gesprek hierover met de pleegkinderen ligt in de eerste plaats bij de pleegouders. Al bij de voorbereiding en selectie van pleegouders zou het onderwerp seksualiteit expliciet aan de orde moeten komen zodat pleegouders zich voor kunnen bereiden op deze taak. De professionals voelen zich vooral verantwoordelijk om de seksuele ontwikkeling bespreekbaar te maken indien dit niet vanzelf gebeurt, en in mindere mate om hierover zelf met de jongere te praten. verslag vraag 19, seksualiteit en intimiteit in pleegzorg 8

9 Zowel voor pleegouders als voor professionals is het belangrijk gesprekken te voeren over (de eigen) seksualiteit, zodat een bewustwording ontstaat over eigen normen, waarden en gewoontes. Binnen pleeggezinnen is men zich terdege bewust van het belang van de omgangsregels op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Daarbij zijn de uitgangspunten: veiligheid en respect voor ieders ontwikkeling. Hierbij wordt afgestemd op de specifieke behoefte van het desbetreffende pleegkind. Binnen pleegzorg lijkt een risico te ontstaan op nieuwe taboes. Er is een spanningsveld tussen zo normaal mogelijk met elkaar omgaan en het beschermen tegen grensoverschrijdend seksueel gedrag. Dit leidt soms tot het formuleren van gedragsregels of codes met een rigide karakter, waarbij niet meer gekeken wordt naar de specifieke situatie. Het onderwerp intimiteit en seksualiteit in pleegzorg kent voor alle betrokkenen risico s. Indien er tijdens een pleeggezinplaatsing sprake is van problemen rondom seksualiteit dan heeft dit vaak ingrijpende gevolgen, uiteenlopend van beëindiging van een plaatsing tot aanpassingen in de omgang en opvoeding door pleegouders en begeleiding door de professionals. Checklists of vragenlijsten als hulpmiddel om intimiteit en seksuele ontwikkeling bespreekbaar te maken worden als waardevol gezien op voorwaarde dat het tot een open gesprek leidt. Zodra het controleaspect de overhand gaat krijgen dan roept dit aversie op. Aanbevelingen Informeer pleegouders over de seksuele ontwikkeling van kinderen in het algemeen en kinderen die te maken hebben gehad met seksueel misbruik in het bijzonder. Leg geen lading op het praten over seksualiteit, problematiseer het niet. Houd bij het formuleren van omgangsregels rekening met ieders specifieke behoeftes. Creëer ruimte voor ouders van pleegkinderen om het gesprek te voeren over de seksuele ontwikkeling van hun kinderen. Neem praten over intimiteit en seksualiteit binnen het pleeggezin al mee in de voorbereiding op het pleegouderschap. Bespreek met andere volwassenen, evt. in het eigen team, de eigen normen en waarden rondom seksualiteit, zodat bewustwording ontstaat. Overweeg het gebruik van hulpmiddelen, zoals een vragenlijst, om een open gesprek over seksualiteit in een pleegzorgsituatie te voeren. Team Landelijk Pleegzorg Panel September 2013 verslag vraag 19, seksualiteit en intimiteit in pleegzorg 9