Project Noord-Zuid economische invalshoek

Transcriptie

1 Project Noord-Zuid 2013 economische invalshoek

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Ontwikkelingssamenwerking... 3 Begrippen en indelingen... 3 Nederland voorbeelden... 4 Geschiedenis... 5 Kwaliteitseisen aan de ontwikkelingssamenwerking... 6 Parijs Accra Handel alleen brengt nog geen ontwikkeling... 6 Voortgang en stand van zaken Millenniumdoelen 2008 VN Het uitbannen van extreme armoede en honger Het bereiken van een universele basiseducatie Gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen Kindersterfte tegengaan Het tegengaan van moedersterfte Het uitbannen van hiv/aids, malaria en andere ziekten De bescherming van een duurzaam leefmilieu Het ontwikkelen van een wereldwijde samenwerking voor ontwikkeling... 9 Begrippen globalisering en handelspolitiek Rijksoverheid Globalisering Handelspolitiek Wereldhandelsorganisatie (WTO) Landbouw Handelsbelemmeringen bedrijfsleven Antidumping Invoerbelastingen Economische inzichten theorie Betalingsbalans Begrippen Verbanden Structuren en conclusies Model Betalingsbalanspolitiek Betalingsbalanspolitiek beleid Economische inzichten artikelen Saldo lopende rekening Nederland flink gestegen Zonnepanelen Conflict om minimumloon Indonesië Exportsubsidies Landbouwbeleid Pact met VS levert EU 119 mrd op Protectionisme neemt laatste tijd wereldwijd flink toe Concurrentiepositie lijdt niet onder diep conjunctureel dal Ploumen schept orde in wirwar van subsidies VWO Domein C: Internationale arbeidsverdeling Globalisten Anti-globalisten... 32

3 Ontwikkelingssamenwerking bron Begrippen en indelingen Doelen OESO het bevorderen van economische ontwikkeling welzijn. Doelen VN welvaartsvermeerdering armoedebestrijding eigenbelang. Donoren overheden multilaterale instellingen non-gouvernementele organisaties. particuliere initiatieven Soorten Bilaterale ontwikkelingshulp Multilaterale ontwikkelingshulp - Wereldbank, - Verenigde Naties - Europese Unie. Niet-gouvernementele organisaties (NGO's) Particuliere initiatieven Resultaten hangen af van. het doel van de geboden hulp economische groei, armoedevermindering, bevorderen politieke stabiliteit. de vorm schuldenverlichting, begrotingssteun, projecthulp, etc de donor Resultaten hangen samen met andere factoren, zoals internationale handelsverhoudingen, politieke stabiliteit, de kwaliteit van instituties, geografische omstandigheden, historische gegroeide tradities. Vormen Noodhulp Projecthulp Budgethulp Speerpunten (Big Five) onderwijs, gezondheidszorg, economische ontwikkeling, landbouw, infrastructuur.

4 Nederland voorbeelden Maatschappelijke organisaties NOVIB, Cordaid of Artsen zonder grenzen. Medefinancieringsorganisaties (MFO's): Oxfam Novib, ICCO, Hivos, Cordaid. Plan Nederland en Terre des Hommes. Deze MFO's zijn niet verbonden aan de regering, maar aan burgers, en dus een vorm van nietgouvernementele organisaties (NGO's). Geld komt vanuit de regering en van burgers. Woord en Daad, Red een Kind, VSO, World Granny, WPF en SOS Kinderdorpen. Edukans Missie Onderwijs voor kansarme kinderen Edukans helpt kansarme kinderen in ontwikkelingslanden naar school, zonder onderscheid naar ras, religie of politieke overtuiging. Wereldwijd gaan 61 miljoen kinderen in de basisschoolleeftijd niet naar school. Armoede, oorlog, handicap, discriminatie of aids maken dat onmogelijk. Edukans steunt kleinschalige onderwijsprojecten van betrouwbare particuliere lokale organisaties, daar waar de overheid tekort schiet. Het gaat om alle vormen van algemeen basisonderwijs tot de leeftijd van 14 jaar en beroepsopleidingen tot de leeftijd van 18 jaar. Edukans kiest voor projecten die de toegankelijkheid, flexibiliteit en toepasbaarheid van het onderwijs voor kansarme kinderen verbeteren. Uit het jaarverslag Onderwijsstages in ontwikkelingslanden Pabo-studenten en LVO-studenten (Leerkracht Voortgezet Onderwijs) kunnen onderwijsstages doen in ontwikkelingslanden via stichting Edukans. Dit is een ontwikkelingsorganisatie die zich helemaal richt op het onderwijs. Edukans krijgt hiervoor subsidie van de Rijksoverheid

5 Geschiedenis 1947 Marshallplan economische wederopbouw van Europa na de Tweede Wereldoorlog President Truman maakt 2,75 procent van het Amerikaanse nationale inkomen vrij voor ontwikkelingshulp. Naast humanitaire motieven (armoedebestrijding) spelen economische belangen van donorlanden en politieke belangen in ontvangende landen een sterke rol VS verscheept zijn landbouwoverschotten via het Food for Peace Program in de vorm van ontwikkelingshulp naar de derde wereld. Export van goederen zijn voor ontwikkelingslanden veel beter dan ontwikkelingshulp. Koude oorlog en dekolonisatie 1961 Kennedy Ontwikkelingshulp morele plicht Banden verstevigen met voormalige koloniën. In de jaren 70 daling van de prijzen van landbouwproducten en delfstoffen. De prijzen van aardolie stijgen enorm en brengt onzekerheid mee, waardoor de groei verstoord wordt. UNCTAD moet zorgen dat veel handelsbarrières verdwijnen. Toch groeit de export van ACS-landen nauwelijks. In de jaren 80 is er laagconjunctuur. Commissie Brandt 1983: Schuldvermindering van armste landen is noodzaak. Val van de Berlijnse muur Commissie Brandt 1991: stop met westers protectionisme en stel ontwikkelingshulp op 0,7% BNP. Tegelijkertijd krijgt de hulp een wat minder politieke kleur: hulp richt zich in toenemende mate op armoedebestrijding. Deze verschuiving vindt zijn weerslag in de Millennium Ontwikkelingsdoelen, waarin regeringsleiders afspraken maken om voor 2015 de wereldwijde armoede sterk terug te dringen. Millenniumdoelen Economische ontwikkeling. Naar de relatie tussen ontwikkelingshulp en economische groei is veel onderzoek gedaan. Deze onderzoeken schetsen geen eenduidig beeld. Een aantal onderzoeken wijst op een negatief verband: landen die veel hulp kregen, deden het economisch slechter. Andere onderzoeken wijzen op een positief verband, weer anderen vinden geen verband. De meeste onderzoeken wijzen op een licht positief verband tussen ontwikkelingshulp en economische groei. Bevorderen van welzijn. Ontwikkelingshulp heeft de afgelopen decennia bijgedragen aan het verwezenlijken van sociale doelen in ontwikkelingslanden. Voorbeelden daarvan zijn de afname van kindersterfte, de toename van het schoolbezoek en het uitroeien van een aantal besmettelijke ziektes. De armoede daalde de afgelopen decennia sterk. Deze successen waren niet uitsluitend te danken aan ontwikkelingshulp, maar hulp leverde wel een bijdrage. Andere sociale doelstellingen, zoals het terugdringen van moedersterfte en het verbeteren van de positie van vrouwen, blijken moeilijker te verwezenlijken Sinds de aanslagen op 11 september 2001 zijn veiligheid en het verspreiden van democratie opnieuw centrale doelstellingen van ontwikkelingshulp. Dit is onder meer zichtbaar aan de groeiende hulpbudgetten voor Afghanistan en Irak, na de Amerikaanse invasie in deze landen. Voortdurend is er overleg om protectionisme tegen te gaan. De economische belangen van de rijkere landen vormen een (te) grote drempel.

6 Kwaliteitseisen aan de ontwikkelingssamenwerking Parijs 2005 Verklaring van Parijs(2005) rust op vijf principes: 1. eigenaarschap - ontwikkelingslanden leiden hun eigen ontwikkeling samen met een daarin gespecialiseerde instelling 2. afstemming - donoren gebruiken vooral lokale systemen en stellen partners in staat om hun processen conform hun eigen planning uit te voeren 3. harmonisatie - donoren werken goed samen en stemmen onderlinge procedures en eisen maximaal af 4. resultaatgericht management - zowel donoren als partners stellen het behalen van resultaten centraal in hun planning 5. wederzijdse verantwoordelijkheid - donoren en partners leggen aan elkaar verantwoording af De doelen moeten in 2010 zijn behaald. Een tussentijdse evaluatie in 2008 stelt dat er vooruitgang is geboekt, maar nog onvoldoende om de doelen te halen. In vergelijking met andere donoren doet Nederland het goed. Accra 2008 De Accra Agenda for Action (2008) is het vervolg van de Verklaring van Parijs. In de AAA staan centraal: 1. Voorspelbaarheid van ontwikkelingshulp. - Donoren maken ontwikkelingshulp voorspelbaar. Dat betekent dat zij op tijd laten weten op hoeveel hulp een ontwikkelingsland kan rekenen, en dat zij deze hulp op tijd leveren. Bovendien zal het verstrekken van hulp gebeuren aan de hand van de planning het partnerland, in plaats van die van het donorland. 2. Conditionaliteit. - Donoren stellen niet hun eigen voorwaarden, maar verbinden condities aan de ontwikkelingsdoelen die het ontwikkelingsland zelf heeft vastgesteld. 3. Ontbinden van hulp.- Donoren zullen ontwikkelingshulp zo veel mogelijk ontbinden waardoor ontwikkelingslanden de vrijheid krijgen om goederen en diensten te kopen waar zij willen. Handel alleen brengt nog geen ontwikkeling Maart 2013 Partos vindt dat de aanpak van armoede en onrecht wereldwijd vraagt om een integrale aanpak. De combinatie handel, belastingregels, investeringen en ontwikkelingssamenwerking gaan hand in hand in deze gezamenlijke inzet voor ontwikkeling. Nederlandse ontwikkelingsorganisaties pleitten hier al geruime tijd voor. Er zijn al diverse goede samenwerkingsverbanden en beleidsmaatregelen op te noemen. Maar het blijft wel een feit dat het een niet zonder het ander kan. Handel en economische groei zullen immers niet automatisch leiden tot armoedebestrijding. Het feit dat 75% van de armste mensen ter wereld wonen in midden-inkomenslanden is daar het belangrijkste bewijs van. Ontwikkelingsorganisaties pakken de structurele oorzaken van armoede aan. Zolang bedrijven zich (nog) niet inzetten voor mensenrechten, kindhuwelijken niet voorkomen, geen onderwijs verzorgen en niet doen aan bijvoorbeeld voorlichting op het gebied van HIV/AIDS, is er een belangrijke taak weggelegd voor ontwikkelingssamenwerking. Want juist die invulling van ontwikkelingssamenwerking zorgt ervoor dat het bedrijfsleven ter plekke kan floreren.

7 Voortgang en stand van zaken Millenniumdoelen 2008 VN 1. Het uitbannen van extreme armoede en honger Armoede Het aantal mensen dat in extreme armoede leeft, daalde van 1,8 miljard in 1990 naar 1,4 miljard in In dezelfde periode daalde het percentage mensen dat leeft onder de absolute armoedegrens van 1,25 dollar per dag van 41,7 procent naar 25,7 procent. Wanneer de daling van de armoede in dit tempo doorgaat, dan wordt het millenniumdoel voor het halveren van armoede in 2015 gehaald voor de wereld als geheel. De vooruitgang is echter ongelijk verdeeld over de regio s. Werk In 2007 had 77 procent van de mannen en 49 procent van de vrouwen in ontwikkelingslanden betaald werk. Voor miljoenen mensen zijn de inkomsten uit werk minder dan 1 dollar per dag. Tussen 1997 en 2007 was echter in alle regio s een daling te zien van het aantal werkende armen. Honger Tussen 1990 en 2006 is matige vooruitgang geboekt in het bestrijden van honger. Het aantal ondervoede kinderen daalde van 33 naar 26 procent. De vooruitgang staat echter onder druk door de wereldwijde stijging van voedselprijzen. De armen worden het meest door deze prijsstijging getroffen. In 2006 waren 140 miljoen kinderen in ontwikkelingslanden ondervoed. 2. Het bereiken van een universele basiseducatie In ontwikkelingslanden gaat 88 procent van de kinderen naar school. In 1991 was dat nog 80 procent. Het aantal kinderen dat niet naar school gaat, daalde van 103 miljoen in 1999 tot 73 miljoen in Politieke wil van overheden en gerichte steun van donoren droegen bij aan dit succes. 3. Gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen Meisjes in het onderwijs In vrijwel alle regio s is het aantal meisjes dat naar school gaat gegroeid. De instroom van meisjes in het basisonderwijs steeg tussen 2000 en 2006 verhoudingsgewijs meer dan de instroom van jongens. Twee derde van de ontwikkelingslanden heeft inmiddels het doel van gendergelijkheid in het basisonderwijs bereikt. Wanneer meisjes eenmaal de lagere school afmaken, gaan zij vaker naar de middelbare school dan jongens. In drie regio s volgen meer meisjes dan jongens secundair onderwijs. Vooral in Latijns-Amerika en de Cariben blijft de voortgezette opleiding van jongens achter, omdat zij gaan werken. Vrouwen buiten de landbouw Vrouwen krijgen steeds meer kansen om een inkomen te verdienen. In 2006 had 40 procent van de vrouwen een betaalde baan buiten de landbouw. Dat was 5 procent meer dan in Vrouwen zijn echter oververtegenwoordigd in parttime werk, seizoenswerk en informele banen. Deze banen bieden weinig inkomen en weinig zekerheid. De arbeidsomstandigheden zijn vaak slecht. Vrouwelijke parlementariërs In januari 2008 was wereldwijd 18 procent van de parlementariërs vrouw. Rwanda, Zweden, Cuba, Finland en Argentinië telden meer dan 40 procent vrouwelijke parlementariërs. In een derde van de landen is minder dan 10 procent van de parlementariërs vrouw. 4. Kindersterfte tegengaan In 2006 daalde de kindersterfte voor het eerst sinds de cijfers worden bijgehouden tot onder de 10 miljoen. In 1990 stierven nog 13 miljoen kinderen voor hun vijfde levensjaar. Deze daling was voor een belangrijk deel te danken aan grootschalige vaccinatiecampagnes tegen mazelen. Sterfte door mazelen daalde tussen 2000 en 2006 met 68 procent, van naar In Sub-Sahara Afrika was de daling zelfs 91 procent. Het kindersterftecijfer in ontwikkelingslanden daalde van 103 per 1000 in 1990 tot 80 per duizend in De vooruitgang in het terugdringen van kindersterfte gaat te langzaam om dit millenniumdoel wereldwijd te halen. De kindersterfte aan vermijdbare oorzaken blijft onaanvaardbaar hoog. Een kind in een ontwikkelingsland heeft 13 keer zoveel kans om voor het vijfde levensjaar te overlijden dan een kind uit geïndustrialiseerd land.

8 5. Het tegengaan van moedersterfte In 2005 stierven meer dan vrouwen tijdens de zwangerschap, de bevalling of de kraamtijd. 86 procent van deze sterfgevallen vond plaats in Sub-Sahara Afrika en zuidelijk Azië. Een vrouw in de Sub-Sahara loopt de kans van 1 op 22 om te sterven aan complicaties tijdens zwangerschap en bevalling. In ontwikkelde landen is dat 1 op de De vooruitgang in het terugdringen van moedersterfte gaat langzaam: tussen 1990 en 2005 was de wereldwijde daling van moedersterfte minder dan 1 procent. In Noord-Afrika, de Cariben en Zuidoost Azië daalde de moedersterfte met ongeveer een derde. Dat is onvoldoende om het millenniumdoel te halen. In Sub-Saharisch Afrika was de vooruitgang verwaarloosbaar. 6. Het uitbannen van hiv/aids, malaria en andere ziekten Hiv/aids Aids eist een zware tol, vooral in Sub-Sahara-Afrika. Dagelijks sterven mensen aan de gevolgen van aids en raken mensen geïnfecteerd met hiv, het virus dat aids veroorzaakt. Toch zijn er enkele hoopvolle ontwikkelingen. Het aantal mensen dat jaarlijks geïnfecteerd raakt met hiv daalde van 3 miljoen in 2001 naar 2,7 miljoen in De sterfte door aids daalde van 2,2 miljoen in 2005 naar 2 miljoen in Deze sterftedaling is vooral te danken aan het groeiend aantal behandelingen met antiretrovirale medicijnen. Door tijdige behandeling blijven hiv-geïnfecteerden langer leven. Het gevolg daarvan is dat het aantal mensen met hiv steeg, van 29,5 miljoen in 2001 naar 33 miljoen in Malaria Malaria is een van de belangrijkste doodsoorzaken van kinderen in ontwikkelingslanden. Een belangrijk preventiemiddel is het geïmpregneerd muskietennet. De productie van muskietennetten is in drie jaar tijd verdriedubbeld, en steeds meer mensen gebruiken een muskietennet. In Gambia steeg het aantal kinderen dat onder een muskietennet slaapt van 15 procent in 2000 naar 49 procent in Toch blijft de vooruitgang achter bij de doelstelling. Tuberculose In 2006 stierven 1,7 miljoen mensen aan tuberculose. Naar schatting waren er dat jaar 9,2 miljoen nieuwe tuberculosegevallen. Het percentage mensen dat tuberculose krijgt, daalt sinds 2005, evenals het percentage mensen dat aan tuberculose sterft. Maar doordat de wereldbevolking groeit, neemt het absolute aantal mensen met tuberculose toe. Het is onwaarschijnlijk dat het millenniumdoel voor het terugdringen van tuberculose wereldwijd wordt gehaald. 7. De bescherming van een duurzaam leefmilieu Broeikasgassen De uitstoot van broeikasgassen, vooral CO2, is een van de oorzaken van de opwarming van de aarde. Een aantal ontwikkelde landen ondertekende het Kyoto protocol, waarin zij afspraken maakten om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Van een terugloop van CO2-uitstoot is echter geen sprake. Wereldwijd steeg de uitstoot van CO2 tussen 1990 en 2005 met 30 procent. Tussen 2000 en 2005 steeg de uitstoot sneller dan in het voorafgaande decennium. Er zijn echter grote regionale verschillen. In de landen van de voormalige Sovjet-Unie daalde de CO2-uitstoot met 38 procent. In Zuidoost Azië was sprake van een stijging van 82 procent. De uitstoot per hoofd van de bevolking bleef het hoogst in de ontwikkelde wereld, met 12 ton per persoon per jaar. In Sub- Saharisch Afrika is dat 0,8 ton per persoon per jaar. Vooruitgang was er wel in het tegengaan van de aantasting van de ozonlaag: sinds 1986 is het gebruik van Cfk s en andere gassen die de ozonlaag aantasten met 96 procent gedaald. De Zuidpool, kleine eilanden, deltagebieden in Azië en Afrika en de Afrikaanse regio zijn het kwetsbaarst voor klimaatverandering: de effecten van de klimaatverandering treffen deze gebieden het zwaarst, en de bevolking heeft beperkte mogelijkheden om zich aan de veranderingen aan te passen. Biodiversiteit De bescherming van zeeën, oceanen en bossen is van belang om het verlies aan biodiversiteit tegen te gaan. In 2007 was 21 miljoen vierkante kilometer land en zee onder bescherming gesteld. Slechts 0,7 procent van de oceanen wordt beschermd. Ook ontbossing vormt een groot probleem. Bossen zijn belangrijk voor het behoud van biodiversiteit, bodem en waterbronnen. Bovendien absorberen bossen CO2, waardoor ze een belangrijke rol spelen in het tegengaan van de gevolgen van klimaatverandering. Het tempo van wereldwijde ontbossing is aan het dalen. Dat komt door een groei in het aanplant van bos, herstel van landschappen en natuurlijke aanwas van bos. De netto ontbossing liep tussen 2000 en 2005 terug van 8,9 miljoen hectare per jaar naar 7,3 miljoen hectare per jaar. Circa 96 miljoen hectare bos, ongeveer een tiende van het totaal, is beschermd gebied.

9 Ondanks de maatregelen is er sprake van een snelle stijging van het aantal soorten dat met uitsterven wordt bedreigd. Ook overbevissing vormt nog altijd een grote bedreiging voor de visstand en de ecosystemen in zeeën en oceanen. Drinkwater en sanitatie Op dit moment woont 1,2 miljard mensen in gebieden met waterschaarste. De schaarste is het grootst in Noord- Afrika, West-Azië en sommige regio s in China en India. Nog eens 1,6 miljard mensen woont in gebieden met een economische waterschaarste. Dat betekent dat er voldoende water in de natuur beschikbaar is, maar dat niet iedereen toegang heeft tot water. Deze economische schaarste komt voor in grote delen van Zuid-Azië en Sub- Sahara Afrika. In deze regio s is een tekort aan goed ontwikkelde watervoorzieningen, vooral op het platteland. Dat maakt de bevolking kwetsbaar voor perioden van droogte. Het aantal mensen met toegang tot schoon drinkwater stijgt echter gestaag. Sinds 1990 heeft 1,6 miljard mensen in ontwikkelingslanden toegang tot schoon water gekregen. In de steden is de toegang 96 procent, op het platteland 78 procent. Wanneer deze trend zich voortzet, wordt het millenniumdoel voor drinkwater gehaald. Op dit moment moeten echter nog altijd meer dan 780 miljoen mensen het zonder schoon drinkwater stellen. Wereldwijd stijgt ook het aantal mensen dat toegang heeft tot sanitaire voorzieningen. In Oost-Azië nam het aantal mensen met toegang tot basale sanitatie tussen 1990 en 2006 toe van 48 naar 65 procent. De stijging in Sub- Sahara Afrika was slechts 5 procent, van 26 naar 31 procent. De stijging is momenteel echter onvoldoende om het millenniumdoel voor sanitatie te halen. Sloppenwijken In 2005 woonde iets meer dan een derde van de stedelijke bevolking in ontwikkelingslanden in sloppenwijken. In Sub-Sahara Afrika was dat ruim 60 procent. De bewoners worden geplaagd door kleine en slechte behuizing en in mindere mate gebrekkige toegang tot water en sanitatie. 8. Het ontwikkelen van een wereldwijde samenwerking voor ontwikkeling Een belangrijk onderdeel van de millenniumdoelen is het besef dat de strijd tegen armoede er één is van alle landen. Daarnaast zullen alle landen ervan profiteren als armoede wordt uitgebannen. Volgens de 'Millennium Declaration' moeten ontwikkelingslanden blijven werken aan een sterke economie om hun eigen ontwikkeling te garanderen. Ontwikkelde landen zullen de armere landen helpen met ontwikkelingshulp, handel en kwijtschelding van schulden. Ontwikkelingshulp In 2005, tijdens de World Summit van de Verenigde Naties, spraken rijke landen af om hun budget voor ontwikkelingshulp te verhogen van 80 miljard in 2004 naar 130 miljard in Hoewel het budget voor officiële ontwikkelingshulp sindsdien is gegroeid, is er geen sprake van voorspelbare en continue opbouw. In 2005 en 2006 was er sprake van een plotselinge piek. Deze piek werd veroorzaakt door sterk verhoogde uitgaven aan schuldenverlichtingsprogramma s. In 2007 daalden de uitgaven voor schuldenverlichting naar het niveau van 2003, waardoor ook de hoogte van het ontwikkelingshulpbudget daalde. In 2008 steeg de ontwikkelingshulp weer naar 119,8 miljoen dollar. Dit was 10,2% meer dan in De officiële ontwikkelingshulp blijft ver beneden de VN-doelstelling van 0,7 procent van het Bruto Nationaal Inkomen van de lidstaten van de OESO, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. In 2010 werd de 0,7-procent norm slechts door 5 landen gehaald: Noorwegen, Zweden, Denemarken, Nederland en Luxemburg. De totale officiële ontwikkelingshulp bedroeg slechts 0,3% van het gecombineerde BNI van de OESOlidstaten. Handel Een ander belangrijk aspect van dit millenniumdoel is het aanmoedigen van eerlijke en vrije handel. Dit betekent dat importheffingen op goederen uit ontwikkelingslanden moeten worden opgeheven. Deze importheffingen zijn het laatste decennium vrijwel onveranderd gebleven. Daarnaast lijden ontwikkelingslanden onder de subsidies die rijke landen geven aan hun landbouwers. Rijke landen geven in miljard dollar uit aan landbouwsubsidies. Dat is ruim drie keer zoveel als de officiële ontwikkelingshulp in dat jaar.

10 Begrippen globalisering en handelspolitiek Rijksoverheid Globalisering Een wereldmarkt met steeds minder grenzen biedt veel voordelen. Deze ontwikkeling, globalisering genaamd, biedt werkgelegenheid, maakt producten wereldwijd verkrijgbaar, bevordert flexibiliteit en innovatie. Globalisering opent nieuwe markten voor Nederlandse bedrijven. Buitenlandse bedrijven in ons land leveren 1 van de 6 nieuwe banen. Protectionisme Protectionisme is de neiging van landen om hun eigen markt en bedrijven te beschermen tegen invloed van buiten. Ze willen de eigen werkgelegenheid in stand houden, en nemen maatregelen die voordelig zijn voor hun eigen bedrijven. Zoals invoerrechten voor buitenlandse producten, en subsidies voor eigen bedrijven. Er zijn internationale afspraken gemaakt tegen deze bescherming van de eigen markt. Schaduwkanten van globalisering Nederland profiteert van de globalisering, maar er zijn ook schaduwkanten. Grote bedrijven besteden werk uit in lagelonenlanden. Vooral laaggeschoolde werknemers kunnen hierdoor hun baan kwijt raken. De economische crisis maakt de situatie moeilijker. Bedrijven en overheden bezuinigen en de werkgelegenheid wordt minder. Positie boeren ontwikkelingslanden en gevolgen milieu Ook zijn er zorgen over de eerlijke verdeling van welvaart. De positie van boeren in ontwikkelingslanden bijvoorbeeld is slecht. Daarnaast zijn er zorgen over de gevolgen voor het milieu van de groeiende wereldeconomie. Want ons huidige consumptiepatroon heeft grote negatieve gevolgen: oerbossen verdwijnen in rap tempo, energiebronnen raken uitgeput en de biodiversiteit is in gevaar. Om het milieu te beschermen, zijn landen genoodzaakt om - over de grenzen heen - samen te werken. Als het ene land strenge milieuwetten doorvoert, maar het buitenland doet geen moeite, dan wordt het niet beter. Duurzame globalisering Het kabinet is voor duurzame globalisering: economische vooruitgang in rijke en arme landen, waarbij rekening wordt gehouden met mensen en milieu. Dus bij het afsluiten van handelsakkoorden worden ook afspraken gemaakt over mensenrechten en het milieu. Daarbij is samenwerking binnen de EU cruciaal, want afspraken over internationale handel zijn bijna altijd in EU-verband. Handelspolitiek De overheid streeft naar een opener en eerlijker internationale handel. De bewindspersonen van het ministerie van Economische Zaken (EZ) werken hier aan in de Europese Unie (EU) en in de Wereld Handelsorganisatie (WTO). De overheid werkt ook aan de totstandkoming van internationale handelsakkoorden, die knelpunten wegnemen voor Europese bedrijven Wereldhandelsorganisatie (WTO) Nederland heeft als één van de grootste exporteurs ter wereld veel belang bij verdere liberalisering van de wereldhandel. Ons land is gebaat bij versterking en handhaving van internationale handelsregels, gericht op betere marktwerking, markttoegang en het terugdringen van oneerlijke concurrentie. Afspraken over de handel tussen landen De Wereldhandelsorganisatie (WTO, World Trade Organization) is in 1995 opgericht. De WTO komt voort uit de Algemene Overeenkomst over Tarieven en Handel (GATT, General Agreement on Tariffs and Trade). De WTO is een intergouvernementele organisatie die toeziet op de naleving van afspraken over de handel tussen landen. Veel van die afspraken zijn van belang voor het internationale zakendoen. Het hoofdkantoor van de WTO bevindt zich in Genève. Er zijn inmiddels meer dan 153 landen aangesloten en een aanzienlijk aantal landen is in een toetredingsproces. Nederland is actief bij de WTO betrokken, met de staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie als verantwoordelijke bewindspersoon. Alle WTO-leden zijn gehouden aan het WTO-akkoord. Dat akkoord heeft betrekking op de handel in goederen en diensten en op intellectueel eigendom in verband met handel. Het belangrijke uitgangspunt in dit akkoord is nondiscriminatie. Landen moeten zich houden aan twee principes: Principe van meest begunstigde natie. Als een land aan een handelspartner voordelen toekent op het gebied van tarieven, diensten of intellectuele eigendomsrechten, gelden die direct voor alle andere landen die lid zijn van de WTO. Principe van nationale behandeling. Dit wil zeggen dat geïmporteerde en binnenlands geproduceerde goederen gelijk moeten worden behandeld.

11 Landbouw De WTO stelt regels op om de nadelige effecten van de landbouwondersteuning op de internationale handel te beperken. De Europese Commissie heeft de inkomenssteun aan boeren losgekoppeld van de hoeveelheid die zij produceren. Boeren krijgen nu een bedrijfstoeslag, op voorwaarde dat ze zich extra inzetten voor natuur, milieu, duurzaamheid of dierenwelzijn. Deze inkomenssteun wordt niet beperkt door de WTO. Nederland wil dat de handel in landbouwproducten en voedingsmiddelen verder wordt geliberaliseerd, maar vindt dat er voldoende ruimte moet zijn en blijven voor andere belangen, zoals de bescherming van het dierenwelzijn en het milieu. Positie van ontwikkelingslanden Ook vindt de overheid dat ontwikkelingslanden zo weinig mogelijk nadeel moeten hebben van de gesubsidieerde export van landbouwproducten. De EU past in steeds mindere mate uitvoersubsidies toe en heeft toegezegd na 2013 met exportsubsidies te zullen stoppen. Deze landen moeten ook de mogelijkheid krijgen zelf meer naar de Europese Unie te exporteren. Dat geldt zowel voor de landbouw als industrie en de dienstensector. Vrijhandelsakkoorden Een vrijhandelsakkoord is een pakket afspraken tussen landen om hun onderlinge handel te bevorderen. Zo spreken de landen af om bijna alle douanetarieven af te schaffen of te verlagen. Handelsbelemmeringen bedrijfsleven Daarnaast worden ook andere handelsbelemmeringen aangepakt, die het Nederlandse bedrijfsleven ervan weerhouden hun producten naar een land te exporteren. Voorbeelden van zulke belemmeringen zijn afwijkende productstandaarden, dure procedures bij fabrieksinspecties of een vereiste dat goederen in beide landen op veiligheid getest moeten worden. Ook wordt in een vrijhandelsakkoord de markttoegang voor zakelijke dienstverleners en investeerders verruimd. Ten slotte worden er afspraken gemaakt over intellectueel eigendomsrecht, overheidsaanbestedingen, oorsprongsregels, geschillenbeslechting en duurzame ontwikkeling. Onderhandelingen over vrijhandelsakkoorden De onderhandelingen over vrijhandelsakkoorden (Free Trade Agreements - FTA's) tussen de EU en andere landen worden gevoerd door de Europese Commissie. Nederland is actief bij die onderhandelingen betrokken, zodat de belangen van het Nederlandse bedrijfsleven zo goed mogelijk naar voren worden gebracht. Het ministerie van Economische Zaken inventariseert deze belangen en nodigt bedrijven uit inbreng te leveren. Er lopen onderhandelingen met Canada, India, Maleisië, Mercosur, Oekraïne, Rusland en Singapore. Voor vragen of opmerkingen over deze lopende onderhandelingen kunt u contact opnemen met de Directie Handelspolitiek en Globalisering via markttoegang@minez.nl De EU heeft in 2009 en 2010 vrijhandelsakkoorden afgesloten met Zuid-Korea, Peru en Colombia Onderzoek impact van vrijhandelsakkoorden Er zijn weinig landen waarmee de EU geen vrijhandelsakkoord heeft gesloten of daarover onderhandelt. Tot de uitzonderingen behoren grote economieën als de VS, Japan, Australië en Nieuw-Zeeland. Ook deze landen werken aan een netwerk van akkoorden. Het ministerie van EZ heeft laten onderzoeken wat het voor Nederland zou betekenen als de EU met deze landen vrijhandelsakkoorden zou afsluiten. De uitkomsten geven aan dat zulke akkoorden voordeel opleveren voor Nederland. Ook wordt bevestigd dat meer winst valt te behalen door afstemming van regelgeving dan door afschaffing van douanetarieven. Voor andere landen blijken de onderzochte akkoorden een (klein) negatief effect te hebben. De studie gaat niet in op de politieke haalbaarheid van vrijhandelsakkoorden met deze landen en evenmin op de verhouding daarvan tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) en de onderhandelingen die daar plaatsvinden.

12 Antidumping Dumping is de verkoop van goederen op een buitenlandse markt tegen een lagere prijs dan op de thuismarkt. Met dumping wil een exporteur een nieuw afzetgebied veroveren of overtollige voorraden kwijtraken. Dumping door buitenlandse bedrijven op de Europese markt is op zich niet verboden. Maar als die leidt tot schade bij de industrie van de Europese Unie (EU) kan de Europese Raad antidumpingmaatregelen nemen. De maatregel kan een extra heffing zijn, of een minimumprijs voor de in te voeren goederen. Voorbeeld: schoenen uit China en Vietnam Er is een groot aanbod van goedkope schoenen uit China en Vietnam. Volgens de Europese Commissie moet de Europese schoenenindustrie beschermd worden tegen de aangetoonde oneerlijke concurrentie, en stelt dat voorlopige maatregelen nodig zijn. Nederland heeft zich binnen het Antidumping Comité uitgesproken tegen voorlopige heffingen. In deze zaak heeft ook de Commissie het consumentenbelang voor laten gaan: er komt voorlopig geen heffing op de schoenen. Zie ook het nieuwsbericht Nederland voor goedkopere schoenen uit Vietnam en China. Klachten Meestal worden klachten over dumping ingediend door een Europese bedrijfstak of belangengroep bij de Europese Commissie. De Commissie gaat na of de klachten terecht zijn. Als dat zo is, doet zij een voorstel voor een onderzoek waarin 4 criteria worden getoetst: het bestaan van dumping; het bestaan van schade; of er sprake is van een oorzakelijk verband tussen de schade en de dumping; of antidumpingmaatregelen in het belang zijn van de Europese Gemeenschap. Bij het laatste criterium beoordeelt de Commissie de gevolgen die een antidumpingmaatregel voor producenten, importeurs en gebruikers. Het is een afweging van belangen: van consumenten, importeurs en retailers tegenover die van producenten. Advies en beslissing Elke EU-lidstaat is vertegenwoordigd in het comité dat adviseert bij antidumpingzaken. Het is de Europese Commissie die beslist of voorlopige antidumpingheffingen worden opgelegd. De Raad van Europese ministers beslist uiteindelijk over definitieve antidumpingheffingen. Een voorstel van de Commissie tot instelling van definitieve heffingen kan dus (alleen) door de Raad worden tegengehouden. Doorlooptijd De hele procedure mag niet langer dan 15 maanden duren. Tussentijds kan de Commissie voorlopige antidumpingmaatregelen instellen. Deze duren gewoonlijk 6 maanden. Daarna neemt de Raad van Ministers van de Europese Unie een definitief besluit. Definitieve antidumpingmaatregelen hebben een looptijd van 5 jaar. Maatregelen De maatregel bestaat uit een heffing, of bepaalt een minimumprijs waartegen in de Europese Gemeenschap kan worden ingevoerd. Deze prijsverhoging heft het verschil tussen de dump- en marktprijs op, of compenseert de schade voor de bedrijfstak. Publicatie De Europese Commissie (directoraat-generaal Handel) geeft op haar website de volgende informatie: onderzoeken die de Commissie instelt; voorlopige maatregelen; verordeningen over definitieve antidumpingmaatregelen door de Raad van Ministers; wijzigingen of het vervallen van bestaande antidumpingmaatregelen. Meer informatie over het openen van een onderzoek en nieuwe verordeningen worden gepubliceerd in het publicatieblad van de EU. WTO en Europese Commissie De lidstaten van de Wereld Handelsorganisatie (WTO) hebben gezamenlijk afspraken gemaakt over de toepassing van maatregelen tegen dumping. Deze afspraken zijn vastgelegd in het GATT-verdrag uit Dit verdrag is ook de basis van de Europese regelgeving. De Europese basisverordening is Vo(EEG)1225/2009

13 Invoerbelastingen Als een bedrijf goederen invoert uit een land dat niet is aangesloten bij de Europese Unie (EU), heft de douane op die goederen belasting. Hoe hoog de belasting is, hangt af van het land van herkomst en het soort product. Bescherming tegen lage prijzen Invoerbelasting is een manier om de landbouw, producenten en industrieën van een land te beschermen tegen goedkopere producten vanuit het buitenland. Door verschillen in minimumlonen of grondstofprijzen kunnen bedrijven in sommige landen goedkoper produceren. Deze producten worden tegen lage prijzen geëxporteerd naar Nederland en verkocht. Invoerbelastingen maken buitenlandse product duurder. Zo worden de prijsverschillen kleiner. Bedrijven kunnen zo beter concurreren met goedkope geproduceerde goederen uit het buitenland. Importheffingen voor landbouwproducten Een bekend voorbeeld van invoerbelasting zijn de importheffingen op landbouwproducten. Dankzij importheffingen blijft er vraag naar de producten van Europese boeren, ondanks lagere prijzen op de wereldmarkt. De boeren blijven verzekerd van hun inkomen. De maatregelen zorgen er dus voor dat de landbouwproductie in Europa niet stil komt te liggen. Dit is belangrijk om voedseltekorten te voorkomen. Rechten bij invoer Invoerbelastingen worden geïnd door de douane en afgedragen aan de EU. Een deel van de geïnde rechten mogen de lidstaten zelf houden als vergoeding. De term 'rechten bij invoer' is een verzamelnaam voor de belastingen die in EU-verband worden opgelegd. Onder rechten bij invoer worden verstaan: douanerechten (deze zijn vastgesteld door de EU); heffingen van gelijke werking (zoals anti-dumpingheffingen); belasting in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Over producten die tussen EU-landen worden verhandeld, heft de douane geen douanerechten. Wel moeten de bedrijven omzetbelasting over de producten betalen. Op sommige producten moet accijns betaald worden. Gemeenschappelijk douanetarief Alle lidstaten hanteren hetzelfde gemeenschappelijk douanetarief (GDT). Dit tariefsysteem is door de EU bepaald in het gemeenschappelijke handelsbeleid en de Verordening gemeenschappelijk douanetarief (2658/87). Er zijn verschillende tarieven afhankelijk van de aard, herkomst en de economische gevoeligheid van de producten. Met een aantal landen heeft de EU overeenkomsten afgesloten waardoor geen of een verlaagd douanerecht wordt geheven. Er zijn handelsakkoorden afgesloten met onder meer: o landen die aangesloten zijn bij de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) zoals Noorwegen en Zwitserland; o landen en gebiedsdelen overzee (LGO) zoals Aruba, Curaçao en Groenland); o Zuid-Afrika en Mexico; o Turkije (douane-unie); o ACS-landen: landen in Afrika, het Caribisch Gebied en de Stille Zuidzee. De handelsovereenkomst met de EVA-landen geldt alleen voor industriële producten. Voor landbouwgoederen geldt het voorrecht niet. Op de website van de Kamer van Koophandel staat de volledige lijst met landen waarmee de EU een handelsakkoord heeft gesloten. Aangepast tarief voor producten uit ontwikkelingslanden Voor een aantal goederen die van oorsprong uit ontwikkelingslanden komen geldt een verlaagd invoertarief of geen invoertarief (preferentieel tarief). Voor welke goederen deze regeling geldt en hoe de douane vaststelt of de goederen uit ontwikkelingslanden komen staat in het Algemeen Preferentieel Systeem (APS). Meestal moet de invoerder een bewijs van oorsprong laten zien om aanspraak te kunnen maken op het verlaagde of nultarief. Dit kan bijvoorbeeld een certificaat of een factuurverklaring zijn. Belastinggrondslag en tarieven Het douanerecht, de meest voorkomende belastingvorm bij invoer, wordt berekend volgens: de indeling van de goederen in het gemeenschappelijk douanetarief van de EU; de oorsprong of herkomst van de goederen; in de meeste gevallen: de waarde van de goederen. Grondstoffen en eindproducten Op grondstoffen worden normaal gesproken lagere rechten bij invoer geheven dan op eindproducten. Ruw katoen kan zonder douanerechten worden ingevoerd, terwijl op weefsels van katoen een douanerecht van 8% wordt geheven. Bij invoer van tafellinnen van katoen moet zelfs 12% douanerecht worden betaald

14 Anti-dumping Op het moment dat goederen op de markt worden gebracht onder de kostprijs van het land van herkomst, is er sprake van dumping. Met dumping wil de exporteur een nieuw afzetgebied veroveren of overtollige voorraden kwijtraken. Dumping door buitenlandse bedrijven op de Europese markt is op zich niet verboden. Maar als dit leidt tot schade in een branche, kan de EU maatregelen nemen. Bijvoorbeeld door een anti-dumpingheffing op te leggen, of een minimumprijs te bepalen voor invoer binnen de Europese Unie. Op basis van klachten van Europese bedrijven bij de EU kan er een onderzoek naar dumping door producenten uit derde landen worden gestart. Omzetbelasting, accijns en milieubelastingen Behalve de rechten bij invoer wordt in Nederland ook omzetbelasting (btw) geheven op goederen die vanuit het buitenland worden geïmporteerd. Het btw-tarief is hetzelfde als het tarief bij binnenlandse leveringen. De btw die het bedrijf bij invoer betaalt, kan volgens de normale regels worden afgetrokken als voorbelasting. Op een aantal producten wordt accijns geheven. Dat gebeurt in de volgende situaties: bij invoer uit derde landen; bij aankoop uit andere lidstaten van de EU; bij productie hier te lande. Accijns wordt geheven op bier, wijn, andere alcoholhoudende producten, tabaksproducten en minerale oliën. Tenslotte wordt er een verbruiksbelasting geheven voor alcoholvrije dranken en pruim- of snuiftabak. De heffingsgrondslag voor deze verbruiksbelasting is gelijk aan de heffing van accijns. Het kabinet wil de verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken en de verbruiksbelasting op pruim- en snuiftabak per 1 januari 2013 afschaffen.

15 Economische inzichten theorie Nederlandse hardfruithandelaren klagen over de grote concurrentie vanuit Polen. "Het verschil in prijs tussen ons en Polen is maar liefst 25 cent per kilo. Dat is zo'n groot verschil, dan is er geen enkele mogelijkheid om tot een deal te komen. Naast Polen hebben ook Zuid-Europese landen als Italië en Spanje nog peren op de markt, maar die markten lopen rap leeg. Dus dat kan in de toekomst een positieve uitwerking hebben op de handel. De geluiden zijn dat ook Polen met een maandje leeg zal zijn en dan zou er meer vraag deze kant op moeten komen." De binnenlandse markt kan niet alles opnemen en voor de export ben je echt kansloos. De Nederlandse en Belgische Conférence-peren zijn kwalitatief vele malen beter, maar er wordt puur op prijs gekocht en dergelijke landen kunnen werken voor minder geld. Dat maakt export momenteel gewoon verschrikkelijk lastig. Daarbij zie je dat telers hun product vast houden, omdat ze gokken dat de prijzen nog gaan stijgen. Het aanbod in België is nog groter dan bij ons. Daar kwam gisteren 1,2 miljoen kilo voor de klok", besluit de exporteur. Export groeit sneller wo 12 dec 2012, 09:52 De Financiële Telegraaf De uitvoer van goederen was in oktober 6 procent hoger dan een jaar eerder. Daarmee is de groei hoger dan in de voorgaande 4 maanden, maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) woensdag bekend. Het volume van de invoer nam in oktober eveneens met 6 procent toe. Ook deze groei is hoger dan in de maanden juni tot en met september. De waarde van de export kwam uit op 38,8 miljard euro, ruim 14 procent meer dan een jaar eerder. De invoerwaarde steeg met 15 procent tot 35,2 miljard euro. Het handelsoverschot bedroeg daarmee 3,6 miljard euro. Dat is 0,2 miljard euro meer dan in oktober Aangename verrassing,,een aangename verrassing, maar het is te vroeg om te zeggen dat de export de economie nu uit de crisis trekt'', zegt CBS-econoom Peter Hein van Mulligen. Hij wijst op de afzwakkende Duitse economie, waar Nederland het voor een belangrijk deel van moet hebben. De handel in oktober werd vooral gestuwd door een groei van de import en export van grondstoffen en minerale brandstoffen. Ook was er een forse groei bij de invoer van chemische producten. De waarde van de export naar landen buiten Europa nam volgens Van Mulligen beduidend sterker toe dan de export binnen Europa.,,Dat betekent dat het met grote landen als de Verenigde Staten, Rusland en China nog altijd beter gaat dan met Europa'', aldus de econoom. De exportprijzen waren 2,2 procent hoger dan een jaar eerder. De invoerprijzen stegen met 2,9 procent. De ruilvoet van de buitenlandse goederenhandel is daarmee ten opzichte van oktober 2011 verslechterd. Dat wil zeggen dat het prijspeil van de invoer sneller stijgt dan die van de uitvoer.

16 Betalingsbalans bron: Wikipedia Lopende rekening De lopende rekening is in de macro-economie een van de twee primaire componenten van de betalingsbalans (de andere hoofdcomponent is de kapitaalrekening). De Lopende rekening is de som van de handelsbalans (export minus de import van goederen en diensten), netto factorinkomen (inclusief rente en dividend) en netto overdrachtsbetalingen aan of uit het buitenland (zoals ontwikkelingshulp). Lopende rekening = handelsbalans + netto factor inkomen uit het buitenland + netto unilaterale overdrachtsbetalingen uit het buitenland De lopende rekening is een van de twee belangrijkste maatstaven om de buitenlandse handel van een land te duiden (de andere is de netto kapitaaluitstroom). Een overschot op de lopende rekening verhoogt de netto buitenlandse bezittingen met eenzelfde bedrag, een tekort op de lopende rekening doet het tegenovergestelde. Zowel overheids- als particuliere betalingen worden in de berekening meegenomen. Als een land meer importeert dan exporteert wordt gesteld dat dat land een handelstekort heeft. Een overschot op handel in het buitenland draagt in het algemeen bij aan een overschot op de lopende rekening; als de buitenlandse handel een negatief saldo heeft levert dit meestal een tekort op de lopende rekening op. Omdat export leidt tot een positief saldo op de handel, en de handelsbalans meestal de belangrijkste component is van de lopende rekening, wordt een overschot op de lopende rekening meestal gezien als een gevolg van een economie die meer exporteert dan importeert. Dit is echter niet altijd juist; in Australië bijvoorbeeld wordt het handelsoverschot tenietgedaan door tekorten op het factorinkomen, waardoor de lopende rekening nog altijd een tekort vertoont. Kapitaalrekening In de macro-economie en de internationale financiën is de kapitaalrekening (ook wel bekend als de financiële rekening) een van de twee primaire componenten van de betalingsbalans. De andere component is de lopende rekening. Terwijl de lopende rekening het netto-inkomen van een land weerspiegelt, weerspiegelt de kapitaalrekening de netto verandering in het nationale vermogen van een land Een overschot op de kapitaalrekening in een land betekent dat er geld het land binnenstroomt, maar in tegenstelling tot een overschot op de lopende rekening, zullen de inkomende stromen geld gecompenseerd moeten worden door leningen van buitenlanders of verkoop van activa, die ingezetenen van het land in het buitenlandse bezitten. Een tekort op de kapitaalrekening betekent dat er geld het land uitstroomt, maar het houdt ook in dat het land haar vorderingen in buitenlandse activa verhoogt. De term "kapitaalrekening" wordt in een minder ruime betekenis van het woord gebruikt door het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en gerelateerde instellingen. Het IMF splitst wat de rest van de wereld de kapitaalrekening noemt in twee onderverdelingen: financiële rekening en kapitaalrekening, waar veruit het grootste deel van de transacties in de financiële rekening wordt ondergebracht.

17 CEP 2012 Centraal Economisch Plan Saldo Nederlandse lopende rekening verder omhoog Tussen de betalingsbalansen van Europese landen zitten grote verschillen. Landen als Duitsland en Nederland hebben een fors overschot, wat betekent dat zij veel meer exporteren dan importeren, terwijl bijvoorbeeld Griekenland, Spanje en Portugal een groot tekort hebben. Een structureel tekort houdt in dat de externe vermogenspositie van een land verslechtert en is op lange termijn onhoudbaar. Aangezien eurolanden vooral handel drijven met elkaar zijn tekorten en overschotten voor een deel elkaars spiegelbeeld. Een belangrijke indicator van betalingsbalansonevenwichtigheden is het saldo van de lopende rekening. Deze grootheid staat weer volop in de schijnwerpers. Sinds de jaren tachtig toont het saldo van de Nederlandse lopende rekening een stijgende tendens. Nederland exporteert meer dan het importeert. Bij het saldo op de lopende rekeningen spelen verder de inkomsten uit vermogens en de inkomensoverdrachten een rol. De inkomsten uit vermogens kunnen jaarlijks sterk fluctueren. Door ontwikkelingshulp en afdrachten aan de Europese Unie is het saldo van de vermogensoverdrachten voor Nederland over het algemeen negatief. Het saldo op de Nederlandse lopende rekening is sinds 2000 internationaal gezien hoog. Een verklaring hiervoor is het succes van Nederland als exportland. Wat gebeurt er met het geld dat Nederland verdient met de export? Een overschot op de lopende rekening betekent dat de besparingen van Nederlandse ingezetenen groter zijn dan de investeringen van Nederlandse ingezetenen in Nederland. Vooral niet-financiële bedrijven hebben sinds 2000 hogere netto besparingen (besparingen minus investeringen minus afschrijvingen). De investeringsquote van deze bedrijven is in vergelijking met het buitenland laag. Hiervoor kunnen meerdere redenen zijn. Mogelijk komt het deels doordat de solvabiliteit van bedrijven in 2002 relatief laag was. Besparingen zijn gebruikt om de schuldenlast terug te dringen. Sinds de kredietcrisis is de bezettingsgraad laag en zijn de winstverwachtingen gedaald. De animo van bedrijven om te investeren is hierdoor in de afgelopen jaren geringer geweest. De netto besparingen van bedrijven blijven ook in de ramingsperiode hoog. Bovendien bezuinigt de overheid waardoor de netto besparingen minder negatief worden. Ook gezinnen zullen gezien de vermogensverliezen van de afgelopen jaren meer gaan sparen. Het saldo van de Nederlandse lopende rekening loopt in de jaren dan ook verder op.

18 Begrippen Betalingsbalans Importhoeveelheid Overdrachten Contingentering Importheffing Ruilvoet Dekkingspercentage Importprijs Valutaquotum Exporthoeveelheid Importquote Wisselkoers Exportprijs Importquotum Invoer Exportquote Importwaarde Uitvoer Exportsubsidie Inkomensruilvoet Invoerrechten Exportwaarde Kapitaalrekening Kwaliteitseisen Handelsbalans Lopende rekening Regels Verbanden exportwaarde = exporthoeveelheid x exportprijzen importwaarde = importhoeveelheid x importprijzen dekkingspercentage = importquote = exportquote = ruilvoet = inkomensruilvoet = handelsbalans = goederenbalans en dienstenbalans betalingsbalans = lopende rekening + kapitaalrekening lopende rekening = handelsbalans en inkomensrekening kapitaalrekening = investeringen en schuldverlening Structuren en conclusies Niet alle export reageert hetzelfde op een exportprijsverandering. Als exportprijs stijgt dan daalt de exporthoeveelheid: bijna niets, een beetje, behoorlijk, flink en verandert de exportwaarde. Als euro stijgt daalt de exporthoeveelheid en verandert de exportwaarde.

19 Model Y = C + I + O + E M Y = C + B + S I + O + E M = B + S S I = O B + E M (S I) = (O B) + (E M) Y = 600 C = 420 I = 60 O = 108 E = 180 M = 168 B = 100 S = 80 (S I) = (O B) + (E M) ( ) = ( ) + ( ) 20 = Betalingsbalanspolitiek Nadelig voor betalingsbalans conjuncturele oorzaken - dalende effectieve vraag in binnen en buitenland structurele oorzaken - de export kan dalen en de import kan stijgen door hogere productiekosten (vooral loonkosten). handelspolitieke oorzaken - door protectionistische maatregelen van andere landen kan de export dalen en de import stijgen. monetaire oorzaken - renteverlaging leidt tot uitvoer van kapitaal, waardoor er een tekort op de kapitaalrekening kan ontstaan. Betalingsbalanspolitiek beleid Wat kan je er aan doen? wisselkoersbeleid - door daling van de wisselkoers wordt de import afgeremd en de export gestimuleerd. loonpolitiek - loonmatiging leidt tot lagere loonkosten per product, waardoor de concurrentiepositie verbetert. handelspolitiek - door importbelemmerende maatregelen (o.a. invoerheffingen en quota) wordt de import afgeremd en door exportbevorderende maatregelen (o.a. exportsubsidies) wordt de export gestimuleerd. monetair beleid - renteverhoging leidt tot invoer van kapitaal, waardoor het saldo van de kapitaalrekening verbetert. renteverhoging gaat bestedingsinflatie tegen, waardoor de concurrentiepositie verbetert. complicatie: hogere rente in Nederland leidt tot hogere wisselkoers zwervend kapitaal

20 Economische inzichten artikelen Saldo lopende rekening Nederland flink gestegen In het derde kwartaal van 2011 kwam het saldo op de lopende rekening van Nederland met het buitenland uit op ruim 10 miljard euro. Dit is bijna een verdubbeling ten opzichte van het derde kwartaal van Het saldo op de lopende rekening is opgebouwd uit het saldo op de handelsbalans en het saldo op de inkomensrekening. Ten opzichte van het derde kwartaal van 2010 is het saldo op de handelsbalans licht toegenomen. De uitvoer groeide in deze periode sneller dan de invoer. Belangrijker voor de ontwikkeling van de lopende rekening was echter het saldo op de inkomensrekening, de grensoverschrijdende inkomensstroom uit arbeid en vermogen. Dit saldo was een jaar eerder nog sterk negatief, maar kwam in het derde kwartaal bijna op nul uit. Minder geld naar buitenlandse moeders De verandering in de inkomensrekening zit in de winststromen tussen moeder- en dochterondernemingen. In het derde kwartaal maakten in Nederland gevestigde dochters van buitenlandse moeders zo n 5 miljard euro minder winst. Omgekeerd haalden Nederlandse moeders circa 1 miljard euro minder winst op hun buitenlandse dochters. Al met al heeft dit geresulteerd in een flinke verbetering van het saldo op de inkomensrekening en daarmee van het saldo op de lopende rekening Om te komen tot het vorderingensaldo wordt bij het saldo op de lopende rekening het saldo op de kapitaalrekening opgeteld. In dit saldo zitten onder meer investeringsbijdragen vanuit de Europese Unie. Het saldo op de kapitaalrekening was de laatste jaren negatief, maar wel steeds kleiner. In 2011 kwam het saldo uit op 2,1 miljard. Het vorderingensaldo, zoals gezegd opgebouwd uit lopende rekening en kapitaalrekening, kwam hiermee uit op 47,8 miljard euro. Dit is 21,2 miljard hoger dan in De totale vorderingen van Nederland op het buitenland zijn in 2011 met 226 miljard gestegen tot 4,8 biljoen euro. Dit ligt ruim boven de totale schuld aan het buitenland van 4,4 biljoen euro. Het gat tussen vorderingen en schulden is de laatste jaren steeds groter geworden. Schulden betreffen hier niet alleen leningen: ook waardepapieren zoals aandelen vertegenwoordigen een schuld. Een aandeel in een onderneming wordt hierbij opgevat als een vordering op die onderneming en een schuld van die onderneming.

21 Zonnepanelen Kamp tegen importheffing zonnepanelen door Wessel Simons op 27 februari 2013 in Beleid, Europa, Inkoop Minister Kamp van Economische Zaken heeft zich uitgesproken tegen een mogelijk aanstaande Europese importheffing op Chinese zonnepanelen. Er ligt een voorstel bij de EU-landen op tafel om in 2014 met deze heffing te komen. Volgens Kamp is er zelfs de wens om in maart dit jaar met deze heffing te komen, waar eerder juni werd genoemd als doelstelling. Onderzoek dumping De Europese Commissie (EC) onderzoekt sinds september 2012 of Chinese zonnepanelen onder de marktprijs is Europa worden gedumpt. De belangenorganisatie EU Pro Sun legde deze klacht eind juli 2012 neer bij de Europese Commissie. Uiterlijk juni dit jaar zou de EC komen met haar voorlopige bevindingen. In de VS zijn in mei 2012 importheffingen geïntroduceerd van 31 tot 250 procent op Chinese zonnepanelen. Registratie importen Vorige week werd keurden EU-landen een verzoek van (een deel van) de PV-industrie goed om de import van zonnepanelen uit China te laten registreren. Deze maatregelen zou het mogelijk maken om, als de Europese Commissie instemt met een importheffingen, de heffingen met terugwerkende kracht in te laten gaan. Tegenover Reuters verklaarde EU-woordvoerder John Clancy dat deze maatregelen gewoon een administratieve procedure is. Insiders binnen de PV-industrie zetten daar vraagtekens bij. Vraag Van Tongeren GroenLinks kamerlid Liesbeth van Tongeren keerde zich naar haar partij tegen een mogelijk anti-dumping maatregel. Van Tongeren wijst op het onderzoek van de Europese Commissie om importheffingen op Chinese zonnepanelen tot 85 procent in te stellen en de mogelijkheid om deze importheffing ook met terugwerkende kracht. Van Tongeren: Mijn mailbox ontplofte van verontruste burgers, gemeenten en verenigingen die met zonnepanelen bezig. De PV-branche is een jonge sector die zich aan het ontwikkelen is. Hoe gaat deze minister deze sector koesteren en helpen te groeien? En wat is de houding van Nederland ten opzichte van deze mogelijke heffing? Reactie Kamp Kamp deelt de mening van Van Tongeren. Kamp: China wordt pas in 2016 door de World Trade Organization als een markteconomie. Ze hebben vervolgens de kostprijs van zonnepanelen uit China vergeleken met de kostprijs van de VS. Deze bleek (flink) lager te zijn en toen is besloten daar tegen op te treden. Ik ben het daar niet mee eens omdat het niet aangetoond is. Er is door deze sector ook een grote installatie-industrie ontstaan en er veel werkgelegenheid aan het groeien is. Dat moeten we vasthouden, goed voor het milieu en goed voor de werkgelegenheid. Het kabinet is tegen de heffing. We willen dat Europa gaat werken met overleg met China om afspraken te maken dat er niet in korte tijd handelsoorlog komt. Dat willen we graag vermijden.

22 Brussel studeert op schrappen importheffing op spaarlamp ANP 25/07/07, 00:00 Europa voert 90 procent in... BRUSSEL Spaarlampen in Europa kunnen fors goedkoper worden. Europees Commissaris Peter Mandelson (Handel) stelt de EU-landen voor om de invoerheffing van 66 procent op spaarlampen uit China te schrappen, onder meer op verzoek van Philips.. De EU-landen spreken donderdag over het plan. Duitsland en de Duitse EU-commissaris Günther Verheugen verzetten zich echter, om de belangen van de Duitse Siemens-dochter Osram te beschermen. Osram maakt veel spaarlampen in de EU.. Concurrent Philips zegt ernstig bezorgd te zijn over de protectionistische argumenten die het gezond verstand belemmeren. Het bedrijf noemt de heffingen een klap in het gezicht van EU-milieubeleid. Philips importeert spaarlampen uit China, maar heeft in Polen ook s werelds grootste spaarlampfabriek, met 600 werknemers.. De Europese Unie voert ruim 90 procent van de spaarlampen in. Importeur Electro Cirkel in Rotterdam vindt het niet uit te leggen dat de EU mensen vraagt energie te besparen, maar dan spaarlampen duur maakt met heffingen. Importheffing Chinese zonnepanelen kost banen Geplaatst door Norbert Cuiper op 25 februari 2013, 10:02 u Als de Europese Unie de import van Chinese zonnepanelen gaat belasten kunnen banen in Europa verloren gaan. Dat blijkt uit een studie van het Alliance for Affordable Solar Energy (AFASE). Azië blijft de grootste regionale producent van zonnepanelen met ongeveer 65% van alle panelen geproduceerd in China. De EU is goed voor ongeveer 80% van alle Chinese export. Meer dan EUR 20 miljard aan zonnepanelen en belangrijke onderdelen zijn in 2011 geëxporteerd uit China naar de EU. AFASE publiceerde het rapport als onderdeel van de lopende antidumping onderzoek van de EU naar de vraag of China oneerlijk subsidieert in de zonnepaneel-industrie om producten in Europa te verkopen onder de kostprijs. Vice-precident van ProSun, Milan Nitzchcke, vindt de conclusies uit het rapport zeer dubieus. We hebben hetzelfde gehoord over mogelijk baanverlies in de Amerikaanse markt, maar dit bleek niet het geval, aldus Nitzchcke. De Europese Unie moet voor 5 december 2013 een wettelijk verplicht besluit nemen over de tarieven voor zonnepanelen.

23 Conflict om minimumloon Indonesië Nos.nl woensdag 20 feb 2013, Door correspondent Michel Maas in Jakarta Werkgevers en vakbonden in Indonesië zijn in een hevig gevecht verwikkeld over betaling van het minimumloon. Onder druk van vakbondsacties is dat minimumloon in de hoofdstad Jakarta met 40 procent verhoogd, tot 2,2 miljoen rupiah per maand, zo'n 170 euro. Honderden bedrijven weigeren echter die verhoging te betalen, en de vakbonden proberen de bedrijven nu via de rechter alsnog daartoe te dwingen. De werkgevers hebben bij de regering dispensatie gevraagd. Sigarettenfabriek in Indonesië Textielindustrie Vooral de arbeidsintensieve textiel- en schoenindustrie zegt door de drastische verhoging in grote moeilijkheden te komen. Grote opdrachtgevers als Nike en Adidas dreigen uit te wijken naar naburige landen, waar arbeidskrachten goedkoper zijn. Niet alleen de hoge lonen jagen bedrijven het land uit, zegt werkgeversvoorzitter Sofyan Wanandi. Ook de gebrekkige infrastructuur, corruptie en juridische onzekerheid maken, dat Indonesië steeds minder in trek is bij buitenlandse bedrijven. Wanandi voorspelt dat de komende twee maanden honderdduizenden banen zullen verdwijnen als de arbeidsintensieve bedrijven geen dispensatie krijgen. Enkele honderden bedrijven hebben van de regering al dispensatie gekregen: zij hoeven maar een verhoging van 20 procent te betalen. De vakbonden hebben geen boodschap aan de problemen van de werkgevers. Verkiezingen "Wij kijken alleen naar de werknemers: hoeveel hebben zij nodig om van te leven, hun huur te betalen, hun kinderen naar school te laten gaan? Het is een probleem van de regering: als die zorgt dat de prijzen niet zo stijgen, hoeven wij niet zoveel loon te eisen." Het minimumloon wordt in Indonesië niet door de centrale regering vastgesteld. Dat gebeurt door lokale bestuurders, gouverneurs en regenten. Die hebben volgens de werkgevers al te gemakkelijk ingestemd met de enorme stijging (in sommige gevallen is het minimumloon zelfs met 70 procent omhoog gegaan), omdat er dit jaar 170 regionale en provinciale verkiezingen voor de deur staan. Een hoog minimumloon is een mooi cadeautje om kiezers mee te winnen. OS+Nieuws+-+Buitenland

24 Exportsubsidies