NVvE - verenigingsblad, nr. 3 december Het Kanaal. Resorptie. In Memoriam Hidde Doornbusch. Buchanan in Okura

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "NVvE - verenigingsblad, nr. 3 december 2007. Het Kanaal. Resorptie. In Memoriam Hidde Doornbusch. Buchanan in Okura"

Transcriptie

1 NVvE - verenigingsblad, nr. 3 december 2007 Het Kanaal Resorptie In Memoriam Hidde Doornbusch Buchanan in Okura

2 Geachte collega, Het einde van 2007 nadert en wat de toekomst brengt is ongewis. Er zal gesleuteld worden aan onze tarieven in de tandheelkunde dat is zeker, maar waar het toe leidt? De overheid heeft een kort geheugen daarom - zie het onderwijs - stellen ze een parlementaire enquete-commissie in om achteraf te analyseren waar beslissingen fout zijn gegaan. Misschien kan er binnen de organen in de gezondheidszorg alvast aan dossiervorming worden gedaan om de toekomstige parlementaire commissie over de teloorgang in de gezondheidszorg alvast te helpen. Desalniettemin de beste wensen voor 2008 en veel leesplezier. Frans Nugteren

3 Deel 1 Inleiding Resorptie van gebitselementen is een complex en niet volledig begrepen fenomeen. Dit artikel presenteert de verschillende typen van resorptie, die voorkomen. Er wordt uitgelegd hoe het resorptieproces verloopt en hoe de verschillende vormen van elkaar onderscheiden kunnen worden. Daarnaast wordt beschreven hoe je resorptie kunt voorkomen of beïnvloeden. Het is belangrijk onderscheid te maken tussen interne- en externe resorptie. Zowel klinisch als röntgenologisch zijn deze twee vormen soms moeilijk van elkaar te onderscheiden. In tegenstelling tot interne resorptie bestaan er verschillende typen externe resorptie. Het is bij deze vorm daarom lastiger om tot een juiste diagnose en behandeling te komen. Resorptie Interne Resorptie figuur 1 Interne resorptie Interne resorptie komt maar weinig voor. Het resorptieproces wordt geassocieerd met een chronische ontsteking van de vitale pulpa. Meestal is er wel enig tandheelkundig werk in het element verricht of heeft er in het verleden een (gering) trauma plaatsgevonden. Door onbekende oorzaak is de odontoblastenlaag en het predentine verdwenen en worden macrofaag-achtige cellen in het pulpaweefsel aangezet om het resorptieproces in gang te zetten. Het resorptieproces bevindt zich meestal op het over gangsgebied van het necrotische, coronale deel van de pulpa en het apicale, vitale deel. Voortgang van interne resorptie vindt uitsluitend plaats in de aanwezigheid van een (gedeeltelijk) vitale pulpa. Het resorptieproces stopt als degehele pulpa necrotisch wordt. De snelheid, waarmee de resorptie voortschreidt, kan variëren, maar een spoedige behandeling is geïndiceerd, omdat het proces een verzwakking van het element te weegbrengt. Op den duur kan het defect zo groot worden dat er een doorbraak ontstaat naar de mondholte of het parodontium. De diagnose van interne resorptie wordt zowel klinisch als röntgenologisch bepaald. 1 Klinische en röntgenologische verschijnselen Het proces van interne resorptie verloopt bijna altijd subklinisch. Klinisch is de resorptie soms waarneembaar als pink spot in het cervicale deel van het element. Een pink spot kan echter voor de juiste diagnose verwarring geven, omdat dit verschijnsel ook bij cervicale resorptiekan optreden (zie verderop in dit artikel). Vaak wordt interne resorptie bij toeval op de röntgenfoto ontdekt. Röntgenologisch onderscheidt interne resorptie zich van externe resorptie door de ronde, symmetrische vorm van de radiolucentie. De pulpakamer is vergroot en bij een röntgenfoto gemaakt onder een andere hoek, verplaatst de radiolucentie zich, in tegenstelling tot externe resorptie, niet t.o.v. het betreffende wortelkanaal. Behandeling Indien het resorptieproces nog actief is, wordt het proces gestopt door een endodontische behandeling. Ook als het proces reeds gestopt is, omdat de pulpa necrotisch geworden is, is een endodontische behandeling geïndiceerd. Zolang het resorptiedefect niet tot een perforatie heeft geleid is de prognose van deze behandeling uitstekend. Wel dienen er enige complicaties in het oog te worden gehouden. Het resorptiedefect zelf is lastig te reinigen en er dient daarom uitgebreid metnatriumhypochloriet in combinatie met ultrageluid gespoeld te worden om alle resten pulpaweefsel te verwijderen. Het verkrijgen van een goede afsluiting van het figuur 2 Behandeling van interne resorptie resorptiedefekt is een andere complicatie. De warme vertikale compactie methode is daarbij een goed hulpmiddel. Hiertoe wordt eerst het deel apicaal van de resorptieholte gevuld en daarna de resorptieholte en de rest van het coronale deel van het kanaal met de bovengenoemde methode (figuur 2).

4 figuur 3 Gedeeltelijk geresorbeerde wortel* 2 Resorptie De tandarts dient zich bij voorkomende gevallen af te vragen of deze complicaties overwonnen kunnen worden of dat het verstandig is de patient te verwijzen. Als het resorptiedefekt zo groot is dat er een perforatie is ontstaan, dan is de prognose veel ongunstiger. Veel hangt dan af van de locatie en grootte van het defect. Daarnaast speelt de toegankelijkheid tot het defect een rol bij het besluit om een chirurgische of niet-chirurgische weg te kiezen. Bij toestroom van exudaat en/of bloed vanuit het parodontale weefsel kan het chirurgisch vrijleggen van het defect uitkomst bieden om het kanaal droog te krijgen. Een alternatief voor deze methode is het opvullen van het kanaal en de resorptieholte met calciumhydroxide Na ongeveer een maand wordt gecontroleerd of het kanaal droog te krijgen is. Bij een perforatie hangt de prognose voor een groot deel af van het vermogen om de perforatie adequaat af te kunnen sluiten. Als geschikt afsluitingsmateriaal van de perforatie met het parodontium kan MTA gebruikt worden. Bij een perforatie naar de mondholte voldoet in de meeste gevallen een composietrestauratie. Externe resorptie Er zijn verschillende vormen van externe resorptie (figuur 3 en 4). Voor de juiste therapie is het belangrijk dat er een juiste diagnose is gesteld. De verschillende vormen van externe resorptie, die achtereenvolgens beschreven worden, zijn: Oppervlakteresorptie Externe ontstekingsresorptie Externe vervangingsresorptie Cervicale resorptie Externe drukresorptie figuur 4 Geresorbeerde apex*

5 Oppervlakte resorptie Oppervlakteresorptie (figuur 5) is de meest goedaardige externe resorptie. Enerzijds treedt het op als een fysiologisch proces van remodelling van het worteloppervlak, anderzijds komt het voor bij trauma, waarbij het cement en parodontaal ligament slechts gering zijn beschadigd over kleine gebiedjes van het worteloppervlak. Door de beschadiging van het parodontaal ligament en het cement komen osteoclasten uit het bot in aanraking met het dentine. Omdat osteoclasten geen onderscheid maken tussen bot en dentine zullen er ondiepe holtes in het worteloppervlak ontstaan. Door de geringe beschadiging van het parodontaal ligament en het cement echter zal er tegelijkertijd herstel van dit weefsel optreden. Dit herstel en de activiteit van de osteoclasten zijn in competitie met elkaar, waardoor de ondiepe holtes weer bedekt worden met het parodontaal ligament en wortelcement. In tegenstelling tot andere vormen van externe resorptie is deze vorm dus niet progressief en duurt slechts enige weken. Door de geringe omvang en diepte van de oneffenheden is oppervlakteresorptie slechts zelden röntgenologisch waar te nemen. Ook klinisch zijn er geen symptomen, het element is vitaal en een therapie is niet nodig. figuur 5 Oppervlakte resorptie 3 Externe ontstekingsresorptie Externe ontstekingsresorptie (figuur 6) is de meest agressieve vorm van externe resorptie. Externe ontstekingsresorptie is gewoonlijk geassocieerd met een voorafgaand dentaal trauma. Het parodontaal weefsel en het cement op het worteloppervlak is veel uitgebreider beschadigd dan bij oppervlakteresorptie. Daarnaast is externe ontstekingsresorptie, in tegenstelling tot andere vormen van resorptie, veroorzaakt door bacteriën die vanuit de necrotische geïnfecteerde pulpaholte via de dentinetubuli naar het beschadigde worteloppervlak diffunderen. Deze infectie vanuit de pulpa is de stimulus voor deze agressieve vorm van externe resorptie. Naarmate het trauma ernstiger van aard is, neemt de kans op externe resorptie toe, Om het verlies van het betreffende element te voorkomen is een tijdige onderkennen van de necrotisch geïnfecteerde pulpa essentieel. figuur 6 Externe ontstekingsresorptie Klinische en röntgenologische verschijnselen In de meeste gevallen zijn er geen klinische verschijnselen en is de patiënt zich niet bewust van het proces dat gaande is. Indien er toch klachten zijn hebben die meestal eerder betrekking op de necrotische pulpa dan op het resorptie proces. Omdat externe ontstekingsresorptie meestal binnen enige weken na het trauma optreedt is een regelmatige röntgenologisch controle van het desbetreffende element van groot belang. Tevens is het van groot belang thermische testen van de pulpa uit te voeren. Bij een negatieve reactie moet extra streng gecontroleerd worden om vroegtijdig tot een juiste diagnose te komen. Röntgenologisch uit externe ontstekingsresorptie zich als een radiolucente, onregelmatige en asymmetrische defecten in zowel het worteloppervlak als het omliggende alveolaire bot.

6 Behandeling Indien er externe ontstekingsresorptie is, dient er een endodontische behandeling te worden gedaan. Bij kleine defecten treedt er genezing van het ontstekingsresorptieproces op en vindt er botingroei en herstel van het parodontaal ligament en cement plaats. Bij grote defekten zal er ook botingroei, maar geen herstel van het parodontaal ligament en cement optreden. Bij grote defecten gaat de externe ontstekingsresorptie dan vaak over in externe vervangingresorptie (figuur 8). Preventie Om de kans op externe ontstekingsresorptie zo klein mogelijk te houden dient bij elementen met een gesloten apex in het geval van intrusie, extrusie, laterale luxatie en avulsie een endodon tische behandeling plaats te vinden vóór despalk verwijderd wordt. 4 Resorptie Een meer afwachtende houding kan overwogen worden bij elementen met een open apex. Bij een open apex is er kans op revascularisatie, waardoor de vitaliteit van de pulpa zich herstelt. Controles dienen plaats te vinden na twee en vier weken en na drie en zes maanden en vervolgens gedurende de eerste twee jaar bij de periodieke controles. figuur 7 Externe vervangingsresorptie Externe vervangingsresorptie (Ankylose) Externe vervangingsresorptie (figuur 7) is gewoonlijk ook geassocieerd met een voorafgaand trauma. Hier is het parodontaal ligament en cement over een groot oppervlak beschadigd en vindt vervanging van het worteldentine plaats door bot, vóórdat er herstel van het parodontaal ligament kan optreden. Vervangingsresorptie treedt onafhankelijk van de toestand van de pulpa op. Doordat het bot zich als het ware invreet in het element, raakt het element verankerd in het bot. Bij jonge patiënten, waarbij de processus alveolaris nog in de groei is, en waarbij een ernstig trauma, zoals een avulsie plaatsvindt, komen dergelijke ankylotische elementen op den duur in een infrapositie te staan. wordt vervolgd Klinische en röntgenologische verschijnselen Ook bij externe vervangingresorptie zijn er nauwelijks of geen klinische verschijnselen. Een fistel of afwijkingen aan de omliggende zachte weefsels komen zelden voor. Ankylose kan gediagnostiseerd worden door een metaalachtige klank bij de percussietest en met röntgenfoto s. Het röntgenbeeld is verschillend van externe ontstekingresorptie. In tegenstelling tot ontstekingsresorptie is er bij vervangingsresorptie sprake van een diffuus beeld, waarbij er geen parodontaal ligament waarneembaar is. De overeenkomsten met ontstekingresorptie zijn echter de onregelmatige, assymmetrische defekten. Behandeling figuur 8 Er is geen verband tussen de toestand van de pulpa en het ontstaan of voortgang van externe vervangingresorptie. Een endodontische behandeling heeft daarom geen effect op het resorptieproces. Ook andere therapeutische mogelijkheden zijn niet bekend. Zoals reeds bij het hoofdstuk van externe ontstekingsresorptie vermeld staat kan bij grote defecten en na de endodontische behandeling het ontstekingsresorptie proces overgaan in vervangingsresorptie (figuur 8). Vervangingsresorptie is echter te verkiezen boven ontstekingsresorptie, omdat dit laatste proces meestal sneller verloopt. Element 21 na avulsie teruggeplaatst, waarbij na de endodontische behandeling de externe ontstekingsresorptie overgaat in een voortschrijdende externe vervangingsresorptie (met dank aan Guust Heijnen)

7 Het 3e Kanaal 2007 C E N T E R F O L D Van de redactie In het laatste kanaal van 2007 berichten wij over de grote hoeveelheid recente activiteiten en gebeurtenissen binnen de endo wereld, gebeurtenissen die bijna over elkaar heen buitelden in een druk najaar. Het waren goede en droevige gebeurtenissen. Zo was de ontsteltenis bij het overlijden van Hidde algemeen. In het Groningse zal hij node gemist worden en ook wij zullen zijn bijdragen missen binnen de NVvE, waar hij altijd duidelijke meningen en inzichten had over het gevoerde beleid. Er werd en wordt veel georganiseerd voor leden en niet leden van de NVvE, zodat de laatste ontwikkelingen en discussies binnen ons vakgebied door iedereen gevolgd kunnen worden en de redactie zal blijven proberen hier verslag van te doen in Het Kanaal. Er wordt achter de schermen hard gewerkt aan het vernieuwen en dan bijhouden van de website van de NVvE. Als dit proces rond is kan de inhoud van het kanaal ook daar bekeken worden. Met het afstuderen van vier nieuwe tandarts-endodontologen kan mogelijk de werkdruk voor de gevestigde endodontologen iets verminderd worden en de wachttijden voor behandeling verkort. Het najaarscongres behandelde de algemene diagnostiek en de diagnostiek van resorptie in het bijzonder. Mede door de enthousiaste medewerking van de endodontlogen werd de lunch en learning een geanimeerd onderdeel van deze dag. De diagnostiek van een aantal casussen werd uitgebreid aan tafel besproken. Een voorbeeld van een casus vind u op pagina 15. De NVvE organiseert samen met Maillefer op 26 januari 2008 een dag met Steve Buchanan in het Okura hotel in Amsterdam. Zie de uitnodiging in dit kanaal. Houdt u ook alvast rekening met het volgend voorjaarscongres, op 30 mei 2008, met als titel de endodontische opening. Het wordt een gecombineerde theoretische en praktische dag. Ove Petersen die veel onderzoek heeft gedaan naar factoren die van invloed zijn op de vormgeving van het geïnstrumenteerde kanaal verzorgt het theoretische deel. Aansluitend is er een practicum in de prekliniek van ACTA om op geëxtraheerde elementen onder microscopisch zicht de laatste inzichten van de endodontische opening uit te proberen, wederom onder de bezielende leiding van endodontologen. Wij blijven doorgaan. De redactie/ Els Duijst Endoku Plaats de elementen 45 t/m 34 zodat zij in elke rij, kolom en 3x3vak één keer voorkomen endoku

8 Het ESE congres in Istanbul 6 Het ESE congres in Istanbul Het 13e Biënnale congres van de European Society of Endodontology ESE- werd dit jaar gehouden in Istanbul van donderdag 6 september tot en met zaterdag 8 september. Wisselend wordt deze meeting georganiseerd in noord of in zuid europa en Turkije was dit jaar het gastland omdat hier de endodontologie sterk in ontwikkeling is. Tevens vierde de ESE haar 25 jarig bestaan daarom werd er op donderdagavond groots uitgepakt met een prachtig feest aan de rand van de Bosporus. De grote belangstelling voor endodontologie, de aantrekkelijke stad en het interessante programma maakten dat een grote Nederlandse delegatie aanwezig was. ESE lustrumfeest aan de Bosporus Tevens vierde de ESE haar 25 jarig bestaan daarom werd er op donderdagavond groots uitgepakt met een prachtig feest aan de rand van de Bosporus. De grote belangstelling voor endodontologie, de aantrekkelijke stad en het interessante programma maakten dat een grote Nederlandse delegatie aanwezig was. Het wetenschappelijke programma bood een ruime keuze aan onderwerpen en sprekers. In twee grote zalen was het vooral een voorstelling van de grote namen in sprekersland met presentaties rond traditionele endodontologische thema s zoals infectie, pijn, wortelkanaal preparatie, disinfectie en irrigatie, wortelkanaalvulling, coronale restauratie, succes en mislukking, herbehandeling en endo of implantaat. De conclusies die de verschillende sprekers uitspraken waren weinig verrassend. Daarnaast was er een groot aanbod aan voordrachten over zelfgekozen onderwerpen over baanbrekend onderzoek dat op dit moment op de universiteiten wordt verricht. Er waren zowel op donderdag als vrijdag èn zaterdag meerdere nederlandse bijdragen van jonge endodontologen en onderzoekers van de afdeling CEP (cariologie, endodontologie en pedodontologie) van het ACTA. Zij presenteerden onder grote belangstelling hun onderzoeksprojecten. Deze spreekbeurten en discussies die de sprekers voerden met de toehoorders riepen weer nieuwe vragen op waarvoor vervolgonderzoek gewenst is om daar antwoord op te krijgen. Antwoorden op vragen die iedere tandarts zich bij het uitvoeren van een endodontische behandeling zou moeten stellen: Hoe erg is het als ik vulmateriaal doorpers? Hoe groot is het risico dat ik een crack veroorzaak bij laterale condensatie? Hoe effectief is irrigatie eigenlijk? Hoe zijn onze behandelresultaten ècht? Hoe kan het kanaalstelsel gevisualiseerd worden? Goed om te zien en te horen dat men zich blijft bezighouden met onderzoek naar deze thema s. En fijn om vast te stellen dat de gefundeerde keuzes die we in het onderwijs gemaakt hebben overeenkomen met wat we tijdens de lezingen op dit congres hoorden. Naast een grote delegatie van algemeen practici en tandarts-endodontologen uit Nederland heeft de (bijna -) voltallige endo-staf van de opleidingen tandheelkunde van onze universiteiten dit congres bezocht en na 8 september zijn wij in Nijmegen met nòg meer enthousiasme de endodontologie gaan doceren. Aukje Bouwman

9 Koos, Marilka, Daan en Martijn in afwachting van de uitreiking Nieuwe tandarts-endodontologen Sinds vrijdag 5 oktober jl. is tandheelkundig Nederland weer 4 tandarts-endodontologen rijker. Naar aanleiding van dit heugelijke feit is het goed om even stil te staan bij deze specialisatie. Tandarts-endodontoloog is namelijk geen wettelijk erkende titel, iedere tandarts mag tenslotte endodontische behandelingen uitvoeren. Sommige tandartsen met een bijzondere interesse in de endodontologie noemen zich ook endodontoloog. Maar alleen een Tandarts-endodontoloog erkend door de NVvE heeft voldaan aan een aantal eisen die worden getoetst. Zo moeten deze tandartsen met goed gevolg een opleiding doorlopen die door de NVvE en ESE gecertificeerd is. Vervolgens moeten ze zich inschrijven in het erkenningregister en bij de commissie her- registratie van de NVvE. Daarna worden deze erkende tandartsen-endodontologen iedere 5 jaar gevisiteerd door twee leden van de commissie herregistratie van de NVvE. 7 Marilka Elst, Koos Werkman, Martijn van den Bos en Daan van Waaijen hebben de intensieve opleiding aan het ACTA met goed gevolg doorlopen en kregen hun Master diploma uitgereikt door het hoofd van de opleiding, Paul Wesselink. Tijdens de uitreiking lichtten de 4 endodontologen hun wetenschappelijk onderzoek toe dat ze in het kader van de opleiding verricht hebben. Ten overstaan van familie, vrienden en collega s legden ze uit waar het onderzoek over ging en gaven vervolgens antwoord op vragen van het publiek. Dit ging hen prima af: ze hielden allen een duidelijk verhaal en stonden hun mannetje bij het beantwoorden van de vragen. De onderzoeken waren heel divers. Koos Werkman heeft gekeken naar het belang van een goede afsluiting van de kanaalvulling. Door vitrabond of een bonding techniek in de opening van de kanalen te gebruiken kan coronale lekkage voorkomen worden. Marilka Elst heeft het onderzoek van Michiel de Cleen na 18 jaar herhaald. Ze heeft OPT s beoordeeld en hierbij gekeken naar het percentage elementen met een wortelkanaalbehandeling, en het percentage periapicale radiolucenties bij elementen met en zonder wortelkanaalbehandeling. Martijn van den Bos heeft een lekkagestudie gedaan en Daan van Waaijen heeft composiet kronen bestudeerd die na een wortelkanaal behandeling vervaardigd werden en waarbij de knobbels werden overkapt. Na afloop van de voordrachten was er nog tijd om informeel na te praten onder het genot van een aangeklede borrel. Al met al was het een feestelijke gebeurtenis en een kroon op drie jaar hard werken en studeren. Wij wensen de nieuwe tandartsen-endodontologen veel succes in hun professionele toekomst. Els Duijst Paul Wesselink feliciteert de nieuwe tandarts-endodontologen met het behalen van hun Masters

10 In Memoriam Hidde Doornbusch 8 Hidde Doornbusch Hidde is plotseling overleden aan de gevolgen van een hersenbloeding en het is moeilijk te begrijpen dat hij die nog zoveel plannen had en het leven zo positief beleefde er niet meer is. Sinds Londen, waar we in 1993 samen ons eerste internationale endodontolgie congres volgden, gingen we altijd samen naar nationale en internationale congressen. Zo ook naar het Congres over The Microscope in Endodontics in 1996 te Amsterdam. We besloten direct om een microscoop aan te schaffen. (met dank aan Wim van der Borden) Gegrepen door de nieuwe wereld die voor ons openging deelden we ons enthousiasme. Vanaf 1998 organiseerden we samen cursussen om an deren dit ook te laten ervaren. Hij maakte er een missie van om iedereen ervan te overtuigen dat de microscoop onmisbaar is. Op deze cursussen zijn velen door zijn enthousiasme gegrepen. Omdat we tijdens de cursussen veel vragen kregen, kwam Hidde op het idee om een informatieve website met daaraan gekoppeld een webwinkel, zodat de besproken materialen ook makkelijk besteld kunnen worden, te vervaardigen. Hidde had zich naast de algemene tandheelkunde steeds meer toegelegd op de wortelkanaalbehandeling en collegae maakten dankbaar gebruik van zijn kennis en kunde. Hidde werkte de laatste 2 jaar parttime op het ACMG, waar hij zijn expertise betreffende de endodontische behandeling overbracht op jonge collega tandartsen. Hij vond dat ook daar de microscoop meer in het onderwijs geïntegreerd moest worden, en heeft zich daar met resultaat voor ingezet Voor de NVvE heeft hij diverse voordrachten gegeven en is hij redacteur geweest van het verenigingsblad Het Kanaal. Hidde heeft zijn sporen in de tandheelkunde achter gelaten door de vele ideeën en plannen die hij had ook daadwerkelijk uit te voeren. Door het gebruik van de behandelmicroscoop kreeg hij inzichten die om andere instrumenten vroegen. Zoals zijn geleidingssysteem voor stiftpreparatie. Een ander recent voorbeeld was zijn idee om een roterende borstel te ontwikkelen om het reinigen van de pulpakamer na de kanaalbehandeling te vereenvoudigen. Nadat hij vorig jaar in Amerika was gevraagd een Master Class te geven voor de Academy of Microscope Enhanced Dentistry nam hij het infinitief om ook een European Society of Microscope Dentistry op te richten. Het eerste congres wat de stichting organiseert op September 2008 te Amsterdam staat dankzij zijn gedrevenheid en enthousiasme op de rails. Het bestuur van de ESMD zal zijn inbreng missen maar is extra gemotiveerd om dit congres, als een ode aan Hidde, een groot succes te laten worden. Hidde hield ervan om mensen uit te dagen en te prikkelen. Hij kon daar soms zover in gaan dat niet iedereen begreep dat het om uitlokken van discussie ging. We zullen zijn kritiek en debat aangaande diverse onderwerpen niet meer vernemen. Ik ben dankbaar dat ik zo intensief met Hidde heb mogen samen werken. Samen hebben we veel plezier beleefd aan wat we allemaal hebben gedaan. We waren in de loop van de tijd een twee-eenheid geworden. Wanneer ik op een congres was werd er altijd gevraagd: Is Hidde er ook? En dan was hij er altijd. Ik zal hem missen. Zijn missie zal worden voortgezet, maar het zal niet meer zijn zoals het was. Kasper Veenstra

11 B U STEVE C H A 9 The Man the Science the File N A Nzaterdag 26 januari 2008 Lokatie; Okura Hotel F. Bolstraat LH Amsterdam

12 Steve Buchanan In een uniek samenwerkingverband van Maillefer en de NVvE kunnen wij u zaterdag 26 januari 2008 een dag met Steve Buchanan aanbieden waarin hij een aantal facetten van zijn veelvuldige talenten aan bod laat komen. Het merendeel van onze leden zal wel bekend zijn met het fenomeen Steve Buchanan. 10 The man, the science, the file Hij staat bekend als een uiterst precies en secuur werkend clinicus, uitvinder van een rotary systeem, gekoppeld aan een educatiesysteem. Zijn verkorte Curriculum Vitae omvat 8 pagina s door hem gegeven cursussen, geschreven artikelen en onwikkelde producten, het is teveel om op te noemen Zijn technische vaardigheden hebben geleid tot de productie van de GT rotaries een veilig systeem om het lumen van een kanaal mechanisch te prepareren. Op verzoek van de NVvE zal deze dag een combinatie zijn van zijn wetenschappelijk werk, waarbij de nadruk zal komen te liggen op de endodontische behandelplanning met speciale aandacht voor de afweging endo of implantaat. Door de komst van de implantaten is de indicatie herbehandeling of extractie bij elementen met een beperkte prognose veranderd want er is een alternatief middels implantaten. Steve maakt ook gebruik van implantaten maar vindt dat de keuze voor extractiete gemakelijk wordt genomen omdat men de mogelijkheden van een wortekanaalbehandeling niet inziet of wil inzien. Vergelijking van survival rates van endodontische behandelde elementen en implantaten zou moeten plaats vinden. Daarnaast zal Steve de eigenschappen en aspecten van zijn gemodificeerde vijlsysteem nader toelichten. Tijdens een forumdiscussie zal hij duidelijk kunnen maken waarom een behandelaar voor zijn rotarie vijlsysteem moet kiezen Industrie maakt het mogelijk dat wij als tandheelkundige behandelaar kunnen behandelen, wij zijn afhankelijk van hun producten. Maar de industrie is ook afhankelijk van klandizie. Daarvoor is het nodig dat zij hun producten aan de man proberen te krijgen middels marketing activiteiten. Maillefer heeft gemeend dit te moeten doen door middel van het faciliteren van deze dag met Steve Buchanan voor NVvE leden en belangstellenden. Daarom kan de NVvE u deze bijzondere extra endodag in januari in het Okura hotel in Amsterdam tegen een gereduceerd tarief aanbieden. Locatie is als vanouds het Okura hotel in Amsterdam, Ferdinand Bolstraat 333, 1072LH Amsterdam. Deze dag zal worden afgesloten met een Nieuwjaarsborrel, uiteraard met bitterballen.

13 Inschrijfkaart NVvE dag met Steve Buchanan naam en voorletters: adres: postcode en plaats: bankrekeningnummer: postbanknummer: adres: Ondergetekende verleent hierbij machtiging aan de Nederlandse Vereniging voor Endodontologie om van zijn\haar rekening eenmalig af te schrijven de kosten voor de endodag van 10 november 2007 zoals hieronder aangegeven. wel lid NVvE 175,- wil graag lid worden per geen lid NVvE 250,- handtekening: student 50,- Inschrijving: Dit inschrijfformulier ingevuld en voldoende Voor vragen over de congresregistratie: gefrankeerd opsturen of faxen ( ), of via 11

14 NVvE dag met Steve Buchanan 26 januari 2008 Lokatie: Okura hotel Amsterdam Tijdsplanning Onderdeel Inschrijving en koffie Endodontische behandeling versus implantaat Behandelplanning in endo Programma Buchanan Lunch pauze GT rotaries 3100 AK SCHIEDAM Postbus 435 DM-Desk Pauze Panel discussie eind Nieuwjaarsborrel Frankeren als briefkaart

15 Verslag ledenavond: Goodbye to lateral compaction? De NVvE is begonnen met het organiseren van ledenavonden. Deze avonden, die twee keer per jaar gehouden zullen worden, zijn voor leden gratis toegankelijk. Tijdens de ledenavonden zullen sprekers verschillende onderwerpen binnen de endodontologie ter discussie stellen. Binnen de endodontologie immers is veel nog niet bewezen en worden er vaak waarheden verkondigd, die helemaal niet waar blijken te zijn. Het doel van de ledenavonden is dan ook om meer duidelijkheid te scheppen, bijvoorbeeld door de wetenschappelijke onderbouwing voor bepaalde behandelstrategieën nader te bekijken. Erick Souza was de eerste spreker. Erick, die werkt aan de Universiteit van Sao Paolo, heeft afgelopen jaar onderzoek verricht bij de afdeling Endodontologie van het ACTA. Hij nam tijdens de eerste ledenavond de koude laterale compactietechniek onder de loep. Koude laterale compactie is een vultechniek die wijdverspreid wordt toegepast en onderwezen. Compactie technieken worden gebruikt om zoveel mogelijk gutta-percha in het wortelkanaal aan te brengen. Het idee hierachter is dat guttapercha stabiel is, dit in tegenstelling tot cementen die op kunnen lossen. Bij het toepassen van gutta-percha maakt men gebruik van een sealer omdat gutta-percha zelf niet aan de kanaalwand hecht. De sealer zou de ruimte tussen de gutta-percha en de kanaalwand in moeten nemen. Of dit ook daadwerkelijk gebeurt en hoe dik deze laag van sealer zou moeten zijn is niet bekend. Wel is bekend dat door de compactietechnieken de sealer uit het wortelkanaal geduwd wordt. Wanneer een koude laterale compactietechniek wordt gebruikt blijkt er ongeveer 10% minder sealer in het wortelkanaal te zitten dan wanneer een non-compactietechniek (NCT) wordt gebruikt. Tijdens de NCT wordt het wortelkanaal eerst gevuld met een stabiele sealer (AH26 of Roeko Seal) met behulp van een lentulonaald of van een bidirectional spiral. Daarna wordt de gutta-percha hoofdstift spanningsloos tot de gewenste lengte aangebracht. Hierna worden spanningsloos secundaire stiften (afmeting 20) nageplaatst. Als het wortelkanaal vol is wordt de overmaat aan gutta-percha verwijderd met een warm instrument. Het is dus een techniek waarbij de spreader niet wordt gebruikt. Goodbye to Lateral Compaction 13 De figuren 1,2 en 3 geven op een doorsnede door het wortelkanaal de vulgraad van gutta-percha en sealer weer voor respectievelijk de single cone, de NCT en de laterale compactietechniek. Geeft 10% extra gutta-percha bij de laterale compactietechniek een betere afsluiting van het wortelkanaal? Bij klinisch onderzoek is er geen verschil aangetoond tussen de single cone techniek en de koude laterale compactietechniek. Ook in een laboratoriumopstelling is er geen verschil aangetoond tussen de koude laterale

16 compactietechniek, de single cone techniek en de NCT. Omdat bij de NCT geen spreader wordt gebruikt en dus geen condensatiekracht in het wortelkanaal wordt uitgeoefend zal de kans op een verticale wortelfractuur vrijwel nihil zijn. Ook zal er geen sealer van de kanaalwand worden weggeveegd door de spreader, en bovendien zullen er geen spreadertracks in de vulling kunnen ontstaan (figuur 4). 14 Laterale non - compactietechniek figuur 4 Met dank aan Hagay Shemesh Beginfoto Beginfoto Eindfoto De vraag is of de 10% extra gutta-percha bij de laterale compactietechniek tegen bovengenoemde voordelen van de NCT opweegt. Eindfoto Dit verslag is geen volledig wetenschappelijke beschrijving van de problematiek. Deze zal in een later artikel uitvoeriger worden behandeld. Luc van der Sluis 47 en 45 zijn herbehandeld De eindfoto s zijn van her/behandelingen, deze zijn geobtureerd 12 en 11 zijn her/behandeld middels de laterale non-compactietechniek, waarbij het cement is aangebracht middels bi-directional spiral.

17 L&L Casus Diagnostiek aan de hand van een klinische casus zoals besproken tijdens de lunch en learning van het najaarscongres van de NVvE. patiënte 49 jaar ASA 0 Reden voor de verwijzing waren de persisterende pijnklachten aan de 24. Klacht van de patiënte was pijn bij bijten met dit element. De wortelkanaalbehandeling in dit element is vijf maanden geleden uitgevoerd. Therapie tot nu toe heeft bestaan uit het inslijpen van de occlusie en articulatie en een antibioticum kuur. Klinisch onderzoek wijst uit dat de 24 percussie en palpatie gevoelig is. c a s u s c a s u s 15 Röntgenologisch mist DE tweede foto onder een hoek ingeschoten, anders was te zien geweest dat er een tweede kanaal aanwezig was. Totale behandeling van beide kanalen heeft ertoe geleid dat patiënte een half jaar later geen klachten of symptomen meer heeft aan de 24, ook is er geen periapicale radiolucentie waarneembaar. Wel zijn er vage klachten in het tweede kwadrant. Mogelijk is het MP kanaal gemist in de 26 en geeft dit klachten. Eindfoto augustus Controle oktober

18 C E N T E R F O L D 11 januari: Dagcursus Endodontologie theorie, ACTA Amsterdam Docenten: Mw. Dr. L.B. Peters, Dr. L W.M. van der Sluis, J. Warnsinck, Dr. R. Özok januari: XV World congress on Dental Traumatology, Nagoya Japan januari: 2-daagse cursus: De lastige wortelkanaalbehandeling: Nijmegen Docenten Mw. drs. M.L. Siers, mw. drs. A.C.M. Bouwman 16 Agenda januari _ april januari: NVvE dag met Steve Buchanan, Okura hotel Amsterdam 16 februari: Dagcursus Ultrageluid, ACTA Amsterdam Docenten: Dr. L.W.M. van der Sluis, mw. drs. E. Duijst 9-12 april: AAE annual session, Vancouver, Brittish Columbia, Canada C E N T E R F O L D

19 Deel 2 - vervolg resorptie - Preventie Bij geavulseerde elementen dient de extra-orale tijd en met name de droge extra-orale tijd zo kort mogelijk te worden gehouden, om uitdroging en beschadiging van het parodontaal ligament en cement zoveel mogelijk te voorkomen. Het element dient daarom, indien onmiddellijke replantatie niet mogelijk is, in een geschikt medium te worden bewaard, bij voorkeur melk of anders speeksel in de mondholte. Vervolgens moet zo spoedig mogelijk gereplanteerd te worden om het risico op vervangingsresorptie zo veel mogelijk te beperken. vervolg van pag. 4 Cervicale resorptie Cervicale resorptie begint meestal op de glazuurcementgrens, heeft een progressief karakter en kan aanzienlijk verlies van tandstruktuur teweegbrengen. Resorptie van coronaal dentine en glazuur kan een roze kleur aan de kroon geven. Deze pink spot (figuren 9 en 10) kan echter ook voorkomen bij interne resorptie en dit leidt makkelijk tot verwarring. Het resorptie proces breidt zich zowel naar occlusaal als apicaal uit en vreet zich als het ware om de pulpa heen. Het proces is bijna altijd verder voortgeschreden dan het klinisch lijkt (figuur 11), maar de wortelkanaalwand blijft tot in een laat stadium gespaard (figuur 12). Het defect bevat fibro-osseus weefsel met clastische- en ontstekingscellen. De etiologie is nog steeds niet duidelijk, terwijl er wel mogelijk predisponerende faktoren bekend zijn: orthodontie, trauma, intern bleken met 30 % waterstofperoxide en hitte. figuur 9 PinkSpot op occlusale vlak van element 26 Resorptie Wolkachtig, onregelmatige, radiolucentie, mesiaal element 26 figuur 12 Cervicale resorptie met intakte wortelkanaalwand ** figuur 10 Pink Spot buccocervicaal van Element Class 1 Class 2 Class 3 Class 4 figuur 11 Classificatie volgens Heithersay van cervicale resorptie**

20 Klinische en röntgenologische verschijnselen Het defect bevindt zich meestal iets onder de gingivarand op het niveau van het alveolaire bot. Cervicale resorptie kan zich klinisch verschillend uiten, afhankelijk van de uitgebreidheid van het proces. Meestal is er geen sprake van pijn. De pink spot kan het enige verschijnsel zijn, maar soms is het proces alleen waarneembaar op de röntgenfoto en wordt dan bij toeval ontdekt. De röntgenfoto vertoont meestal een onregelmatig, wolkachtig, radiolucent beeld. Tot in een laat stadium van het proces heeft het betrokken element een positieve sensibiliteitstest, omdat de pulpa pas in een laat stadium bij het proces betrokken wordt. Behandeling Het doel van de behandeling bestaat verwijdering van het weefsel dat betrokken is bij het resorptie proces in de hoop daarmee de prikkel die aanleiding geeft tot de resorptie weg te nemen. Vooraf dient er een inschatting gemaakt te worden van de restaureerbaarheid van het element. Vanwege de lokatie is het droogleggen van het defect bijna altijd lastig te realiseren. Daarom wordt vaak voor orthodontische extrusie of het chirurgisch vrijleggen van het defect gekozen om deze complicatie te omzeilen (figuur 13). Ervaring leert dat als het defect coronaal van het bot ligt of met een osteoectomie is vrij te leggen en de holte ontdaan is van het resorptieweefsel dat dan de kans redelijk is dat het resorptieproces gestopt kan worden. Grote laesies hebben (vanaf klasse 3, volgens de indeling van Heithersay, zie figuur 11) een slechte prognose, omdat de kans groot is dat resorptieweefsel achterblijft en dat na restauratie van het element het resorptieproces doorgaat. De patient dient daarom altijd op de hoogte te worden gebracht van de slechte prognose van het element. 18 Resorptie figuur 13 Chirurgie bij cervicale resorptie ( met dank aan Fenneke Dommering en Joris Rotteveel)

21 Drukresorptie Drukresorptie (figuur 14) neemt een aparte plaats in binnen de groep van externe resorptie. Het is de enige externe resorptievorm, waarbij het parodontaal ligament en cement intact blijft. Bij orthodontische behandeling wordt een continue druk uitgeoefend op de wortels, waardoor osteoclasten worden geaktiveerd. De radices kunnen hierdoor aanzienlijk korter worden. Dit proces kan ook ontstaan bij geïmpacteerde elementen, die tegen buurelementen aandrukken of bij een langzaam groeiende goedaardige tumor. Klinische en röntgenologische verschijnselen De elementen blijven gewoonlijk asymtomatisch en de pulpa blijft vitaal. Op de röntgenfoto is zowel in de wortel als in het omliggende bot geen radiolucentie waarneembaar. Behandeling Door wegnemen van de druk zal de resorptie stoppen. figuur 14 Apicale drukresorptie t.g.v orthodontische behandeling 19 Geraadpleegde literatuur Allard RHB, Goedendorp ThA, Mensink-van den Boom GPFM, Rosenbrand CJGM, Wesselink PR. Praktijkrichtlijn Tandletsel, NMT, Andreasen JO, Andreasen FM, Andersson L. Textbook and Color Atlas of Traumatic Injuries to the Teeth, 4th edition, Blackwell Munksgaard, Finucane D, Kinirons MJ. External inflammatory and replacement resorption of luxated, and avulsed replanted permanent incisors: a review and case presentation. Dent Traumatol 2003; 19: Fuss Z, Tsesis I, Lin S. Root resorption diagnosis, classification and treatment choises on stimulation factors. Dent Traumatol 2003; 19: Gutmann JL, Dumsha TC, Lovdahl PE. Problem Solving in Endodontics, Mosby Elsevier, 4th edition, Hargreaves KM, Goodis HE. Seltzer and Bender s Dental Pulp, Quintessence, Heithersay GS. Invasive cervical resorption. Endodontic Topics 2004; 7: Trope M. Root Resorption due to Dental Trauma. Endodontic Topics 2002; 1: *Figuren 3 en 4 zijn overgenomen met toestemming van Prof. Dr. J.L. Gutmann. **Figuur 11 en 12 is overgenomen met toestemming van Prof. Dr. G. Heithersay Jan Warnsinck, tandarts-endodontoloog Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam Afdeling Cariologie Endodontologie Pedodontologie Louwesweg 1, 1066 EA Amsterdam c.warnsinck@acta.nl

22 Preventie van coronale lekkage door middel van onderlaagcement 20 Het doel van een endodontische behandeling is om alle bacteriën en hun metabole producten te verwijderen uit het wortelkanaalsysteem om zo herinfectie te voorkomen. Als het wortelkanaal hierna niet volledig wordt afgesloten kunnen bacteriën opnieuw het kanaalsysteem binnendringen en de genezing van parodontitis apicalis hinderen, of zelfs opnieuw parodontitis apicalis veroorzaken na initiële genezing. Ook het binnendringen van speeksel en serum kan de genezing nadelig beïnvloeden. Beiden kunnen immers als voedselbron dienen voor ingesloten, inactieve bacteriën die dan weer opleven en zich vermenigvuldigen. Nieuw produkt Bovenbeschreven lekkage van bacteriën, speeksel of serum vindt niet alleen plaats vanuit apicaal, maar ook vanuit coronaal. In een recent artikel werd bij honden op histologisch niveau gekeken naar de mate van de periapicale ontsteking na een wortelkanaalbehandeling met en zonder een coronale afsluiting van de kanaalingangen. Het bleek dat bij een wortelkanaalvulling zonder coronale afsluiting significant meer periapicale ontsteking te zien was dan bij een wortelkanaalvulling die coronaal was afgedekt met een composiet of met IRM (89% versus 39% en 38%). Het lijkt daarom wenselijk dat - naast het aanbrengen van een goede coronale restauratie - een extra barrière tussen de restauratie en de wortelkanaalvulling te plaatsen om zo de coronale lekkage verder te reduceren. Een nieuw materiaal, Coroseal, dat claimt een coronale afsluiting te bewerkstellingen, is onderzocht en vergeleken met een al bestaand materiaal dat ook voor dit doel gebruikt wordt: Vitrebond (3M Espe, Seefeld, Duitsland). In het onderzoek werden de materialen als volgt verwerkt: Een voldoende hoeveelheid Coroseal primer werd met een Coroseal applicator aangebracht in de hele pulpakamer, te beginnen bij het glazuur. Nadat de primer volledig was aangebracht werd deze met behulp van de Coroseal applicator 15 seconden over het hele oppervlak van de pulpakamer ingewreven. De totale tijd van deze eerste stap bedroeg 30 seconden. Overtollige primer werd met behulp van een sterke luchtstroom verwijderd totdat geen zichtbare vloeibare laag meer was waar te nemen. Vervolgens werd de Coroseal bonding aangebracht, te beginnen bij het dentine. Met een zachte luchtstroom werd dit voorzichtig gelijkmatig over het oppervlak verdeeld. De bonding werd in 10 seconden uitgehard met behulp van een uithardingslamp. Vitrebond werd als volgt aangebracht: na het schudden van het flesje met poeder werd één maatlepeltje afgemeten en op een papieren mengblok gemengd met één druppel Vitrebond vloeistof. Eén laagje Vitrebond werd over de hele bodem van de pulpakamer aangebracht. Dit werd in 20 seconden uitgehard met behulp van de uithardingslamp. De materialen zijn geëvalueerd op hun vermogen om coronale lekkage te reduceren direct na aanbrengen, en vervolgens na een half jaar. Beide methoden lieten een reductie van coronale lekkage zien van bijna 100%. Verder bleek dat er geen verschil was tussen Vitrebond en Coroseal. Conclusie: De conclusie is dat het aanbrengen van een coronale barrière op de ingang van het wortelkanaal na een endodontische behandeling een reductie geeft van de coronale lekkage. H.J. Werkman Afdeling Cariologie, Endodontologie en Cariologie van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA)

23 Inhoudsopgave Welkomstwoord van de voorzitter Resorptie DEEL 1 1 Van de redactie 5 Het ESE-congres in Istanbul 6 Nieuwe tandarts-endodontologen 7 In memoriam Hidde Doornbusch 8 Buchanan in Okura 9 Ledenavond NVvE; Goodbye to lateral Compaction? 13 Casus 15 Agenda congressen 1e kwartaal Resorptie DEEL 2 17 Nieuw product 20 Colofon Inhoud december 2007/3 Uitgever; Nederlandse Vereniging voor Endodontologie (NVvE) NVvE ; secretariaat@nvve.com correspondentieadres; NVvE, Postbus 53, 2100 AB Heemstede vormgeving; ACTA, facilitaire dienst, Afd. Vormgeving&Fotografie drukwerk; c.c. callenbach b.v. Redactie: Els Duijst (hoofdredacteur) Andreas Braun Aukje Bouwman Maikel Vogels Luc van der Sluis Annemarie Verhoef

24

Uitnodiging. endo richt lijn. Een evidence based handvat voor de endodontische behandeling

Uitnodiging. endo richt lijn. Een evidence based handvat voor de endodontische behandeling Uitnodiging De endo richt lijn Een evidence based handvat voor de endodontische behandeling Voorjaarscongres NVvE Zaterdag 7 maart 2015 Hotel Okura Amsterdam Met medewerking van de universiteiten van Nijmegen,

Nadere informatie

www.herbehandeling.nl

www.herbehandeling.nl Vrijdag 5 oktober 2012 - Congresgebouw SPANT! Bussum Endodontische herbehandeling Tony Hoskinson tandarts-endodontoloog Herbehandeling of toch liever een implantaat? Desinfectie bij de endodontische herbehandeling:

Nadere informatie

Woord vooraf 1. Syo K. Thoden van Velzen (1934-2009) 3. 1 Inleiding 5 Syo K. Thoden van Velzen

Woord vooraf 1. Syo K. Thoden van Velzen (1934-2009) 3. 1 Inleiding 5 Syo K. Thoden van Velzen Inhoud Woord vooraf 1 (1934-2009) 3 1 Inleiding 5 2 Gevaren voor de pulpa 11 2.1 Natuurlijk trauma 13 2.2 Iatrogeen trauma 25 2.3 Overig trauma 28 3 Pulpapathologie 31 3.1 Morfologie 31 3.2 De odontoblastenreactie

Nadere informatie

Dental Experience Special

Dental Experience Special Dental Experience Special ENDODONTIE Compleet programma van vier opeenvolgende opleidingen waarin alle facetten van de endodontische behandeling aan de orde komen. Praktijkgerichte opleiding, met individuele

Nadere informatie

Vrijdag 17 maart 2006 RAI, Amsterdam Marga Ree Michiel de Cleen Ron Fransman Walter van Driel

Vrijdag 17 maart 2006 RAI, Amsterdam Marga Ree Michiel de Cleen Ron Fransman Walter van Driel Vrijdag 17 maart 2006 RAI, Amsterdam Marga Ree Dilemma s in behandelplanning: een endo doen of niet? Michiel de Cleen De grens van de kanaalpreparatie Ron Fransman Irrigeren tijdens de wortelkanaalbehandeling

Nadere informatie

Knobbelvervangende composietrestauraties bij endodontisch behandelde elementen

Knobbelvervangende composietrestauraties bij endodontisch behandelde elementen Knobbelvervangende composietrestauraties bij endodontisch behandelde elementen Willem Fennis and Cees Kreulen Keywords Composiet Esthetiek Knobbelvervangende restauratie Natriumperboraat Vezelversterking

Nadere informatie

TANDPIJN PULPITIS - ABCES

TANDPIJN PULPITIS - ABCES PULPITIS - ABCES BART HUYBRECHTS 2005: Algemeen tandarts, KU Leuven 2007: Start PhD, KU Leuven Endodontische urgentiebehandelingen bij volwassenen en kinderen 2008: Endodontoloog, KU Leuven 2008 - heden:

Nadere informatie

STICHTING VOOR WETENSCHAPPELIJK TANDHEELKUNDIGE A R B E I D WWW.NVT.NU I NFO@ NVT. NU

STICHTING VOOR WETENSCHAPPELIJK TANDHEELKUNDIGE A R B E I D WWW.NVT.NU I NFO@ NVT. NU WT A STICHTING VOO WETENSCHAPPELIJK TANDHEELKUNDIGE A B E I D V I J D A G 4 O K T O B E 2013 M I D D A G + AV O N D A C TA, A M S T E D A M I NFO@ NVT. NU WT A STICHTING VOO WETENSCHAPPELIJK TANDHEELKUNDIGE

Nadere informatie

NMT-Praktijkrichtlijn Tandletsel

NMT-Praktijkrichtlijn Tandletsel NMT-Praktijkrichtlijn Tandletsel Nieuwegein, juli 2010 Colofon NMT-praktijkrichtlijn Tandletsel De NMT-praktijkrichtlijn Tandletsel is een uitgave van: Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde

Nadere informatie

Endodontologie. Derde, geheel herziene druk. Redactie: Prof. dr. S.K. Thoden van Velzen{ Prof. dr. P.R. Wesselink

Endodontologie. Derde, geheel herziene druk. Redactie: Prof. dr. S.K. Thoden van Velzen{ Prof. dr. P.R. Wesselink Endodontologie Endodontologie Derde, geheel herziene druk Redactie: Prof. dr. S.K. Thoden van Velzen{ Prof. dr. P.R. Wesselink Medewerkers: Dr. H.P.B. Bolhuis A.K. Braun M.J.H. de Cleen F. Dommering Dr.

Nadere informatie

uitnodiging NVvE najaarscongres 21 november 2015 Hotel Okura Amsterdam

uitnodiging NVvE najaarscongres 21 november 2015 Hotel Okura Amsterdam uitnodiging NVvE najaarscongres 21 november 2015 Hotel Okura Amsterdam voorwoord U heeft net een heel fraaie endodontische behandeling afgerond. Alles verliep soepel; de elektronische lengtebepaling bleek

Nadere informatie

NMT-Praktijkrichtlijn Tandletsel

NMT-Praktijkrichtlijn Tandletsel NMT-Praktijkrichtlijn Tandletsel Nieuwegein, mei 2004 Colofon Praktijkrichtlijn Tandletsel De NMT-praktijkrichtlijn Tandletsel is een uitgave van: Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde

Nadere informatie

RAI Congrescentrum Amsterdam Vrijdag 5 februari 2010. Congresprogramma. Schrijf u nu in voor de meest boeiende en praktijk

RAI Congrescentrum Amsterdam Vrijdag 5 februari 2010. Congresprogramma. Schrijf u nu in voor de meest boeiende en praktijk RAI Congrescentrum Amsterdam Vrijdag 5 februari 2010 Congresprogramma Schrijf u nu in voor de meest boeiende en praktijk georiënteerde congresdag van het jaar 2010! 8 bijzonder praktijkgerichte onderwerpen

Nadere informatie

Bestuursamenstelling en activiteitenverslag NVvE 2013

Bestuursamenstelling en activiteitenverslag NVvE 2013 Bestuursamenstelling en activiteitenverslag NVvE 2013 1. Algemeen Per 31 december 2013 telde de Nederlandse Vereniging voor Endodontologie 1043 geregistreerde leden, 21 groepsleden en 1 erelid. In 2013

Nadere informatie

Paro-info januari 2017

Paro-info januari 2017 Paro-info januari 2017 Geachte lezer, Voor u ligt de eerste Paro-info van 2017. Het team van de Parodontologische Kliniek wenst u allen een voorspoedig en gezond 2017 toe. In deze Paro-info treft u aan

Nadere informatie

DENTAL TRAUMA GUIDELINES

DENTAL TRAUMA GUIDELINES International Association of Dental Traumatology DENTAL TRAUMA GUIDELINES Herzien in 2012 INHOUD: Sectie 1. B r e u k e n e n l u x a t i e s v a n b l i j v e n d e t a n d e n Sectie 2. Avulsies van

Nadere informatie

De lange-termijnprognose van perforaties

De lange-termijnprognose van perforaties HOE EERDER BEHANDELD, DES TE BETER DE PROGNOSE De lange-termijnprognose van perforaties Het veroorzaken van een perforatie tijdens een endodontische behandeling is een complicatie die zelfs bij de meest

Nadere informatie

Wortelkanaalbehandeling

Wortelkanaalbehandeling TANDHEELKUNDE Wortelkanaalbehandeling BEHANDELING Wortelkanaalbehandeling U bent verwezen naar het St. Antonius Ziekenhuis voor een wortelkanaalbehandeling. Deze behandeling wordt gedaan door een tandarts

Nadere informatie

I N F O R M A T I E. permanent restaureren met glas de definitieve doorbraak. dagtraining en hands-on workshop voor tandartsen

I N F O R M A T I E. permanent restaureren met glas de definitieve doorbraak. dagtraining en hands-on workshop voor tandartsen I N F O R M A T I E dagtraining en hands-on workshop voor tandartsen permanent restaureren met glas Deze training is geaccrediteerd met het Q-Keurmerk door de Stichting QuAT KRT-Q punten: 8 www.gcp-dental.com/cursus

Nadere informatie

KENNIS DELEN IS KENNIS OPDOEN!

KENNIS DELEN IS KENNIS OPDOEN! De PvPI Nijmegen/Horst organiseert: TOP LEZINGEN 2018 KENNIS DELEN IS KENNIS OPDOEN! 15 MEI 19 SEPTEMBER 12 NOVEMBER Na de succesvolle thema-avonden uit eigen praktijk, die we in 2017 voor u verzorgden,

Nadere informatie

CONCEPT NMT-Praktijkrichtlijn Tandletsel

CONCEPT NMT-Praktijkrichtlijn Tandletsel CONCEPT NMT-Praktijkrichtlijn Tandletsel Nieuwegein, september 2003 Colofon Praktijkrichtlijn Tandletsel ISBN De NMT-praktijkrichtlijn Tandletsel is een uitgave van: Nederlandse Maatschappij tot bevordering

Nadere informatie

Meer weten? Heeft u nog vragen? Kijk dan ook eens op

Meer weten? Heeft u nog vragen? Kijk dan ook eens op Kosten De kosten voor de behandeling zijn afhankelijk van de omvang van de behandeling, van de complexiteit, de vorm en grootte van de vulling en van uw ziektekostenverzekering. Na de eerste afspraak wordt

Nadere informatie

Herstelchirurgie. rondom implantaten. Zichtbaar vrijliggende implantaatwindingen als gevolg RECONSTRUCTIEVE PLASTISCHE PARODONTALE CHIRURGIE

Herstelchirurgie. rondom implantaten. Zichtbaar vrijliggende implantaatwindingen als gevolg RECONSTRUCTIEVE PLASTISCHE PARODONTALE CHIRURGIE RECONSTRUCTIEVE PLASTISCHE PARODONTALE CHIRURGIE Herstelchirrgie rondom implantaten Implantaten worden wel eens incorrect geplaatst: zo knnen ze te ver naar bccaal, te ondiep of in beweeglijke, nietgekeratiniseerde

Nadere informatie

Veterinaire wortelkanaalbehandeling

Veterinaire wortelkanaalbehandeling Veterinaire wortelkanaalbehandeling Tanden en kiezen bestaan uit een kroon en één of meer wortels. De kroon is het deel dat boven het tandvlees uitsteekt. De wortels zijn in de kaak gelegen, onder het

Nadere informatie

4286 ZG Almkerk Een postzegel. is niet nodig. Antwoordnummer 15000

4286 ZG Almkerk Een postzegel. is niet nodig. Antwoordnummer 15000 Postbus 38 4286 ZG Almkerk Een postzegel is niet nodig Nederlandse vereniging van tandartsen Antwoordnummer 15000 4269 ZV BABYLONIENBROEK DOELGROEP NVT Hotel Figi Tandarts algemeen practicus en gedifferentieerde

Nadere informatie

The Outcome of Root-Canal Treatments Assessed by Cone-Beam Computed Tomography Y. Liang

The Outcome of Root-Canal Treatments Assessed by Cone-Beam Computed Tomography Y. Liang The Outcome of Root-Canal Treatments Assessed by Cone-Beam Computed Tomography Y. Liang Samenvatting en Conclusies In dit onderzoek zijn zowel in-vivo als ex-vivo methoden gebruikt om de resultaten van

Nadere informatie

I N F O R M A T I E. Duurzaam biocompatibel restaureren met glas. Masterclass productgebruik. met uitgebreide hands-on

I N F O R M A T I E. Duurzaam biocompatibel restaureren met glas. Masterclass productgebruik. met uitgebreide hands-on I N F O R M A T I E Masterclass productgebruik Duurzaam biocompatibel restaureren met glas met uitgebreide hands-on Data maart 2013: 5 maart Nootdorp 7 maart Dordrecht 12 maart Houten 19 maart Nieuw-Vennep

Nadere informatie

Paro-info januari 2013

Paro-info januari 2013 Paro-info januari 2013 Geachte lezer, De Parodontologische Kliniek Den Haag bestaat 25 jaar. Wij zullen dit jubileum vieren met het thema Van jong tot oud zonder bloedend tandvlees. Dit zal blijken uit

Nadere informatie

en de mate van open apex (Chueh & Huang, 2006).

en de mate van open apex (Chueh & Huang, 2006). Dr Rita Cauwels Prof dr Luc Martens Afdeling Kindertandheelkunde - UZGent Biodentine TM deel 8 Apexogenesis Immature tanden hebben dankzij de open apex een grote aanvoer van bloedvaten en bevatten apicaal

Nadere informatie

Het Kanaal. Welkomstwoord ter introductie van het vernieuwde kanaal. De endodontische diagnose. Nieuwe producten

Het Kanaal. Welkomstwoord ter introductie van het vernieuwde kanaal. De endodontische diagnose. Nieuwe producten NVvE - verenigingsblad, nr. 2 september 2007 Het Kanaal Welkomstwoord ter introductie van het vernieuwde kanaal De endodontische diagnose Nieuwe producten Geachte collega, Hierbij presenteren wij u een

Nadere informatie

KPR Peri-implantaire infecties SAMENVATTING

KPR Peri-implantaire infecties SAMENVATTING KPR Peri-implantaire infecties SAMENVATTING In de klinische praktijkrichtlijn Peri-implantaire infecties komen de volgende onderwerpen aan de orde: 1. Preventie van peri-implantaire infecties 2. Diagnostiek

Nadere informatie

Behandeling Gunstig resultaat Ongunstig resultaat

Behandeling Gunstig resultaat Ongunstig resultaat LETSELS AAN HET MELKGEBIT 1. Behandelrichtlijnen voor breuken van tanden en alveolair bot GLAZUUR FRACTUUR Klinische bevindingen Radiologische bevindingen Behandeling Breuk omvat glazuur Geen Scherpe randen

Nadere informatie

Zonder recessie geen tandhalsgevoeligheid

Zonder recessie geen tandhalsgevoeligheid Zonder recessie geen tandhalsgevoeligheid Schelte Fokkema kenmerken en prevalentie etiologie en risicofactoren diagnose en klinisch management primaire en secundaire preventie curatie Terminologie tandhalsgevoeligheid

Nadere informatie

Endodontische overpeinzingen

Endodontische overpeinzingen Endodontische overpeinzingen Roeselare, 9 juni 2016 Grote Laesies Het is onmogelijk op rx te bepalen of een laesie een granuloom (ontsteking als reactie op bacteriën in het wortelkanaal enkel bij een abces

Nadere informatie

MONDHYGIËNISTEN. Antonius Deusinglaan 1, 9713 AV Groningen

MONDHYGIËNISTEN. Antonius Deusinglaan 1, 9713 AV Groningen MONDHYGIËNISTEN 1. Cursus Sealen Eén hele dag en een halve dag Kosten: 495,=, inclusief lunch en materialen Doelgroep: Tandartsassistenten en mondhygiënisten Data: Voorjaar 2009 Lokatie: Docenten: Inhoud:

Nadere informatie

implantologie 2017 OVER BOT, BOTSUBSTITUTEN EN AUGMENTATIES nsoi post academisch onderwijs implantologie

implantologie 2017 OVER BOT, BOTSUBSTITUTEN EN AUGMENTATIES nsoi post academisch onderwijs implantologie implantologie 2017 he het fundament OVER BOT, BOTSUBSTITUTEN EN AUGMENTATIES nsoi post academisch onderwijs implantologie implantologie 2017 het fundament OVER BOT, BOTSUBSTITUTEN EN AUGMENTATIES KENNIS

Nadere informatie

Begroting Kroonverlenging 2013

Begroting Kroonverlenging 2013 Begroting Kroonverlenging 2013 Voor het beoordelen of kroonverlenging mogelijk is wordt eerst een consult ingepland: Kosten: C13 Probleemgericht consult (max 10 minuten) 20,52 en/of C28 Onderzoek plan*

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Anatomie van gebit en schedel 9 1.1 De bouw van gebitselementen 9 1.2 Vorm van de schedel 12 1.3 De beet 14 1.4 Gebitsformules 16 1.5 Afsluiting 19 2 Oorzaken en gevolgen

Nadere informatie

Sterk bot voor een mooi en gezond gebit Patiënteninformatie I Botherstel met Geistlich Bio-Oss en Geistlich Bio-Gide. www.kunstbot.

Sterk bot voor een mooi en gezond gebit Patiënteninformatie I Botherstel met Geistlich Bio-Oss en Geistlich Bio-Gide. www.kunstbot. Sterk bot voor een mooi en gezond gebit Patiënteninformatie I Botherstel met Geistlich Bio-Oss en Geistlich Bio-Gide www.kunstbot.nl Inhoud Lachen is de beste manier om je tanden te laten zien Lachen is

Nadere informatie

uitnodiging NVvE najaarscongres 15 november 2014 Hotel Okura Amsterdam pijn

uitnodiging NVvE najaarscongres 15 november 2014 Hotel Okura Amsterdam pijn uitnodiging NVvE najaarscongres 15 november 2014 Hotel Okura Amsterdam pijn voorwoord Pijn! Of het nu gaat om een diagnose stellen, verdovingen geven of pijnklachtentijd reserveren; de aanwezigheid en

Nadere informatie

Infectie bij een implantaat

Infectie bij een implantaat Infectie bij een implantaat Patiënteninformatie 1. Wat is het? U heeft een implantaat gekregen. Sommige mensen krijgen een ontsteking in de mond rondom dit implantaat. De oorzaken en gevolgen worden in

Nadere informatie

20,52 Endodontisch consult / controle na endodontische behandeling

20,52 Endodontisch consult / controle na endodontische behandeling a. Onderzoek, diagnostiek en behandelplanning E01 Wortelkanaalbehandeling consult Onderzoek naar de oorzaak van de klacht, vaststellen van de DETI-score en bespreken endodontisch behandelplan. Periodieke

Nadere informatie

Paro-info maart 2016

Paro-info maart 2016 Paro-info maart 2016 Geachte lezer, In deze Paro-info willen wij een aantal bijzondere casussen onder de aandacht brengen. Als afsluiting laten wij u een röntgenfoto zien. Degene die weet wat hier atypisch

Nadere informatie

Aneurysmatische Bot Cyste (ABC) De behandeling van een goedaardige zwelling van het bot

Aneurysmatische Bot Cyste (ABC) De behandeling van een goedaardige zwelling van het bot Orthopedie Aneurysmatische Bot Cyste (ABC) De behandeling van een goedaardige zwelling van het bot Algemeen Een Aneurysmatische Bot Cyste (ABC) is een goedaardige zwelling van het bot. Goedaardige tumoren

Nadere informatie

Cursussen en opleidingen

Cursussen en opleidingen Cursussen en opleidingen Tandarts C.F. Joemman-Khan: 2007-2015 2015 27.01.2015 Verwijzersavond Medicatie in relatie tot de tandheelkunde, Academisch Medisch Centrum (AMC) 08.04.2015 Verwijzersavond Parodontologie,

Nadere informatie

Programma Docendo Orbis Bali 2016

Programma Docendo Orbis Bali 2016 Programma Docendo Orbis Bali 2016 Laurens Tinsel 06-13 28 85 64 Joerd van der Meer 06-21 14 18 12 Leerdoelen cursus Docendo Orbis (Bali 2016). Na deze cursus: Bent u op de hoogte van de moderne inzichten

Nadere informatie

BETROUWBAAR ONDER ALLE OMSTANDIGHEDEN

BETROUWBAAR ONDER ALLE OMSTANDIGHEDEN BETROUWBAAR ONDER ALLE OMSTANDIGHEDEN Glasvezelstift voor duurzame stompopbouwen Meest stabiele interface Epoxyvrij Additionele stevigheid Extra mechanische retentie De glasvezelstift voor betrouwbare

Nadere informatie

De herziene Richtlijn Tandheelkundige Radiologie

De herziene Richtlijn Tandheelkundige Radiologie Principes van stralingsbescherming De herziene Richtlijn Tandheelkundige Radiologie Ontwikkeld door de ICRP (International Commission on Radiological Protection): Rechtvaardiging ALARA dosislimieten Onderwerpen

Nadere informatie

Patiënten-informatiebrief INCH-trial

Patiënten-informatiebrief INCH-trial Patiënten-informatiebrief INCH-trial Een onderzoek naar de chirurgische behandeling van een littekenbreuk; het verschil tussen de kijkoperatie en de open operatie wordt onderzocht. Amsterdam, 14 sept 2011

Nadere informatie

I N F O R M A T I E. permanent restaureren met glas de biocompatibele aanpak. Middag/avond training en hands-on workshop voor tandartsen

I N F O R M A T I E. permanent restaureren met glas de biocompatibele aanpak. Middag/avond training en hands-on workshop voor tandartsen I N F O R M A T I E Middag/avond training en hands-on workshop voor tandartsen permanent restaureren met glas Deze training is geaccrediteerd met het Q-Keurmerk door de Stichting QuAT KRT-Q punten: www.gcp-dental.com/cursus

Nadere informatie

Postmaster opleiding spelpsychotherapie. De docenten hebben veel ervaring, staan dichtbij het werkveld en halen het beste in je naar boven.

Postmaster opleiding spelpsychotherapie. De docenten hebben veel ervaring, staan dichtbij het werkveld en halen het beste in je naar boven. mensenkennis De docenten hebben veel ervaring, staan dichtbij het werkveld en halen het beste in je naar boven. Postmaster opleiding spelpsychotherapie Postmaster opleiding spelpsychotherapie Kinderen

Nadere informatie

Biodentine TM. deel 4. Pulpotomie in carieuze vitale melkmolaren. Waarom pulpotomie? Inleiding

Biodentine TM. deel 4. Pulpotomie in carieuze vitale melkmolaren. Waarom pulpotomie? Inleiding Prof dr Luc Martens Tandarts Sivaprakash Rajasekharan Dr Rita Cauwels Afdeling Kindertandheelkunde - UZGent Biodentine TM deel 4 Pulpotomie in carieuze vitale melkmolaren Bij de tandheelkundige zorg voor

Nadere informatie

Decompressie. Een niet-chirurgische behandeling van een grote peri-apicale cysteuze laesie. endodontologie

Decompressie. Een niet-chirurgische behandeling van een grote peri-apicale cysteuze laesie. endodontologie Pagina 16 Decompressie Een niet-chirurgische behandeling van een grote peri-apicale cysteuze laesie M.H. Ree, MSc tandarts-endodontoloog In dit artikel wordt de behandeling beschreven van een laterale

Nadere informatie

Tandheelkunde. Bouw en functie van het gebit

Tandheelkunde. Bouw en functie van het gebit Tandheelkunde Bouw en functie van het gebit Anatomie en fysiologie van het gebit Inleiding Iedere diersoort wordt gekenmerkt door zijn gebit. Het aantal en de vorm van de tanden en kiezen zijn namelijk

Nadere informatie

interdisciplinaire samenwerking

interdisciplinaire samenwerking ASSISTENTENDAG 2016 VRIJDAG 18 MAART interdisciplinaire samenwerking bij registratie vóór 1 maart 2016 van 130,- voor 110,- + parkeerkaart gratis Locatie Evenementenlocatie Gooiland Emmastraat 2 1211 NG

Nadere informatie

Biokeramieken (2) Patiënt 3 (afbeelding 22-31) is een 37-jarige vrouw die NIEUWE VULMATERIALEN IN DE ENDODONTIE

Biokeramieken (2) Patiënt 3 (afbeelding 22-31) is een 37-jarige vrouw die NIEUWE VULMATERIALEN IN DE ENDODONTIE NIEUWE VULMATERIALEN IN DE ENDODONTIE Biokeramieken (2) In de vorige TP werden twee casussen getoond waarin voorgemengde biokeramische vulmaterialen zijn gebruikt voor een endodontische herbehandeling.

Nadere informatie

ALLE FACETTEN VAN KRONEN OP IMPLANTATEN

ALLE FACETTEN VAN KRONEN OP IMPLANTATEN implantologie 2018 de bovenbouw ALLE FACETTEN VAN KRONEN OP IMPLANTATEN nsoi post academisch onderwijs implantologie implantologie 2018 de bovenbouw ALLE FACETTEN VAN KRONEN OP IMPLANTATEN NSOI CURSUSSEN

Nadere informatie

Tips & Tricks. Tips & Tricks. GLUMA Desensitizer & GLUMA Desensitizer PowerGel. Giving a hand to oral health.

Tips & Tricks. Tips & Tricks. GLUMA Desensitizer & GLUMA Desensitizer PowerGel. Giving a hand to oral health. Tips & Tricks Tips & Tricks GLUMA Desensitizer & GLUMA Desensitizer PowerGel Giving a hand to oral health. Bekijk de video om te zien hoe GLUMA Desensitizer (PowerGel) werkt Video uitleg GLUMA Desensitizer

Nadere informatie

De pre-endodontische opbouw

De pre-endodontische opbouw endodontologie - door Marga Ree, tandarts-endodontoloog De pre-endodontische opbouw Eén van de belangrijkste doelen van een wortelkanaal - behandeling is het elimineren van micro-organismen die zich in

Nadere informatie

Een omvangrijk esthetisch probleem

Een omvangrijk esthetisch probleem GESTRUCTUREERDE AANPAK VAN EEN BEHANDELING Een omvangrijk esthetisch probleem Een man van 58 jaar wenst esthetische verbetering van zijn bovenfront. In het verleden is hij hiervoor verwezen naar een orthodontist,

Nadere informatie

Endodontologische diagnostiek

Endodontologische diagnostiek j8 Endodontologische diagnostiek Luc W.M. van der Sluis. Welke vijf stappen worden onderscheiden in het diagnoseproces?. Wat wordt verstaan onder heterotopische pijn? Welke verschijningsvormen heeft deze

Nadere informatie

Wortelpuntoperatie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Wortelpuntoperatie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Wortelpuntoperatie U bent door uw tandarts doorverwezen naar de kaakchirurg voor een wortelpuntoperatie. Bij de wortelpuntoperatie verwijdert de kaakchirurg de ontsteking aan de wortelpunt. De wortel blijft

Nadere informatie

Gebitsprothese op implantaten

Gebitsprothese op implantaten Gebitsprothese op implantaten In deze brochure vindt u informatie over de manier waarop tandheelkundige implantaten in de onderkaak worden toegepast voor het verkrijgen van steun en houvast voor een volledige

Nadere informatie

Prevention and Treatment of Peri-Implant Diseases. Cleaning of Titanium Dental Implant Surfaces. A. Louropoulou

Prevention and Treatment of Peri-Implant Diseases. Cleaning of Titanium Dental Implant Surfaces. A. Louropoulou Prevention and Treatment of Peri-Implant Diseases. Cleaning of Titanium Dental Implant Surfaces. A. Louropoulou Thesis Prevention and Treatment of Peri-implant Diseases Cleaning of titanium dental implant

Nadere informatie

Tandheelkunde. Inspectie en palpatie van de mondholte

Tandheelkunde. Inspectie en palpatie van de mondholte Tandheelkunde Inspectie en palpatie van de mondholte Inspectie en palpatie van de mondholte Inleiding Dieren met gebitsaandoeningen komen vaak voor in de dierenartsenpraktijk. Vaak zijn de eigenaren hier

Nadere informatie

Een zwelling in de schildklier

Een zwelling in de schildklier Een zwelling in de schildklier EEN ZWELLING IN DE SCHILDKLIER Op de polikliniek worden regelmatig mensen gezien met een zwelling in de schildklier. Waarvoor dient de schildklier? De schildklier produceert

Nadere informatie

Module Tandheelkunde bij gezelschapsdieren

Module Tandheelkunde bij gezelschapsdieren Module Tandheelkunde bij gezelschapsdieren De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur

Nadere informatie

NVvE - verenigingsblad, nr. 1 mei 2008. N.P.P.A. na endo. endodontische opening

NVvE - verenigingsblad, nr. 1 mei 2008. N.P.P.A. na endo. endodontische opening NVvE - verenigingsblad, nr. 1 mei 2008 N.P.P.A. na endo endodontische opening Het Kanaal Geachte collega, De NZa vindt dat de tandheelkundige zorg in Nederland transparanter moet worden voor de patiënt.

Nadere informatie

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief

Nadere informatie

ECU tendinitis & luxatie

ECU tendinitis & luxatie RKZ Afdeling Handchirurgie ECU tendinitis & luxatie informatie voor patiënten T: 0251-265355 plstsec@rkz.nl www.afdelinghandchirurgie.nl Informatiefolder De informatie in deze folder is een aanvulling

Nadere informatie

!"#$ # " # "" !"! #" $!" $% ' '$% & $& *+$& ''"'! $" ' '!$$!- $$!#. #""!$$ )# # '!' -$'!. ! $#- "-' '!$$! &

!#$ #  #  !! # $! $% ' '$% & $& *+$& '''! $ ' '!$$!- $$!#. #!$$ )# # '!' -$'!. ! $#- -' '!$$! & !"#$ # " # ""!"! #" $!" $% $&' &$& '( )! &' &$& '&' ' '$% & $& *+$&,'-$! '"# -&!$ ''"'! $" &''"$! $#- "- ' '!$$!-.'!) $$!#. #""!$$ )# # '!. #")/'## '!' -$'!. $)! $#- "-' '!$$! &!' #".'!)/&'! &"$$- &$#!#$&$#0-.

Nadere informatie

TANDARTS- ASSISTENTEN

TANDARTS- ASSISTENTEN TANDARTS- ASSISTENTEN 1. Cursus Preventie Assistente 9 dagen Kosten: 2.900,= Doelgroep: Tandartsassistenten Data cursus: Ingangstoets 14 november 2008 10 en 24 januari 2009, 7 en 28 februari 2009, 14 maart

Nadere informatie

Tarieven IJsselstate tandartsen 2012

Tarieven IJsselstate tandartsen 2012 Tarieven IJsselstate tandartsen 2012 Prijzen geldig tot 31 maart 2012 CONSULTATIE EN DIAGNOSTIEK A-codes DE PERIODIEKE CONTROLE Er wordt stilgestaan bij uw gezondheid De gezondheid van uw mond wordt in

Nadere informatie

Beroepsdifferentiatie in de tandheelkunde 15 Preventie van coronale lekkage door onderlaagcement

Beroepsdifferentiatie in de tandheelkunde 15 Preventie van coronale lekkage door onderlaagcement Oorspronkelijke bijdragen H.J. Werkman, L.W.M. van der Sluis, P.R. Wesselink Beroepsdifferentiatie in de tandheelkunde 15 Preventie van coronale lekkage door onderlaagcement Eén van de oorzaken van het

Nadere informatie

Wortelpuntbehandeling Bij de kaakchirurg

Wortelpuntbehandeling Bij de kaakchirurg Wortelpuntbehandeling Bij de kaakchirurg Albert Schweitzer ziekenhuis maart 2015 pavo 0399 Inleiding U bent door uw tandarts verwezen naar de kaakchirurg in het Albert Schweitzer ziekenhuis. Uw tandarts

Nadere informatie

implantologie 2018 VOORKOMEN EN BEHANDELEN VAN COMPLICATIES nsoi post academisch onderwijs implantologie

implantologie 2018 VOORKOMEN EN BEHANDELEN VAN COMPLICATIES nsoi post academisch onderwijs implantologie he het vervolg VOORKOMEN EN BEHANDELEN VAN COMPLICATIES nsoi post academisch onderwijs implantologie het vervolg VOORKOMEN EN BEHANDELEN VAN COMPLICATIES PERIODIEK ONDERHOUD: VOORWAARDE VOOR LANGDURIG

Nadere informatie

University meets practice

University meets practice De PvPI Nijmegen/Horst presenteert Een goed congres kan niet zonder bedrijven die dit initiatief ondersteunen! Dit congres wordt mede mogelijk gemaakt door de volgende sponsoren: Prof. dr. Fridus van der

Nadere informatie

De tandenloze bovenkaak

De tandenloze bovenkaak De tandenloze bovenkaak implantologie en preprothetische chirurgie Kaakchirurgie Beter voor elkaar 2 Implantologie en preprothetische chirurgie: de tandeloze bovenkaak. Als u problemen ervaart met het

Nadere informatie

Een volledige uitneembare prothese met natuurlijke elementen

Een volledige uitneembare prothese met natuurlijke elementen Een volledige uitneembare prothese met natuurlijke elementen Auteur: Studentnummer: Begeleiders: C.R.G. van den Breemer S1645552 Drs. U. Schepke en Drs. D. van Meegen, Rijksuniversiteit Groningen Inleverdatum:

Nadere informatie

implantologie 2017 nsoi post academisch onderwijs implantologie

implantologie 2017 nsoi post academisch onderwijs implantologie implantologie 2017 de essentie nsoi post academisch onderwijs implantologie implantologie 2017 de essentie WAT ALLE PRAKTIJKMEDEWERKERS MOET LEREN ZIEN EN WETEN NSOI CURSUSSEN OP LOCATIE: DE KENNIS KOMT

Nadere informatie

Samen de juiste koers bepalen

Samen de juiste koers bepalen Samen de juiste koers bepalen Adviseren en faciliteren op basis Geachte collega, Tandheelkunde hoort bij de tandartsen thuis. Zo simpel is het. En zo dient het te blijven. In dit licht bezien, is er binnen

Nadere informatie

Lustrumviering 11 januari 2019

Lustrumviering 11 januari 2019 Beste leden van de NHTV, 12 ½ jaar! Lustrumviering 11 januari 2019 De NHTV bestaat 12,5 jaar. Daar wil ik toch even bij stilstaan. De NHTV is een vereniging die al die jaren goed verzorgde cursussen en

Nadere informatie

Prestatielijst Eckstra Mondzorg. Bij vragen over onze behandelingen staat ons team graag voor u klaar om die te beantwoorden.

Prestatielijst Eckstra Mondzorg. Bij vragen over onze behandelingen staat ons team graag voor u klaar om die te beantwoorden. Prestatielijst Eckstra Mondzorg Bij vragen over onze behandelingen staat ons team graag voor u klaar om die te beantwoorden. Een gezond gebit voor uw hele gezin Geldig tot 31 december 2012 Consultatie

Nadere informatie

Proefpersoneninformatie. Bestralings-geinduceerde hartschade meten d.m.v. het bepalen van bloedwaarden

Proefpersoneninformatie. Bestralings-geinduceerde hartschade meten d.m.v. het bepalen van bloedwaarden Proefpersoneninformatie Bestralings-geinduceerde hartschade meten d.m.v. het bepalen van bloedwaarden Geachte mevrouw, meneer, In aansluiting op het gesprek met uw behandelend arts, ontvangt u hierbij

Nadere informatie

PCA3. www.urologischcentrum.be

PCA3. www.urologischcentrum.be PCA3 www.urologischcentrum.be De PCA3 test, een eenvoudige urinetest die kan helpen bij de diagnose van prostaatkanker en de keuze van therapie. Over prostaatkanker Prostaatkanker is één van de meest voorkomende

Nadere informatie

Dermatologie in de huisartsenpraktijk: nascholing voor huisartsen

Dermatologie in de huisartsenpraktijk: nascholing voor huisartsen Dermatologie in de huisartsenpraktijk: nascholing voor huisartsen Volledig praktijkgericht Regionale avondcursus op 15 locaties in Nederland Mei en juni 2010, 18.30-22.00 uur Interactieve nascholing met

Nadere informatie

Onderzoek naar het effect van antibiotica op het beloop van acute milde diverticulitis

Onderzoek naar het effect van antibiotica op het beloop van acute milde diverticulitis DIABOLO studie Onderzoek naar het effect van antibiotica op het beloop van acute milde diverticulitis Geachte heer/mevrouw, Wij doen onderzoek naar het effect van antibiotica op het beloop van milde diverticulitis.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 101 Chapter 7 SAMENVATTING Maligne tumoren van de larynx en hypopharynx ( keelkanker ) zijn de zesde meest voorkomende type kankers van het hele lichaam, en de meest voorkomende

Nadere informatie

Inhoud. 4 Anesthesie Algehele anesthesie Lachgassedatie Lokale anesthesie

Inhoud. 4 Anesthesie Algehele anesthesie Lachgassedatie Lokale anesthesie 1 Anatomie en fysiologie van hoofd, hals en kauwstelsel.... 1 1.1 Inleiding.... 3 1.2 Functies van het gebit.... 3 1.3 Structuren in de mondholte: het gebit... 4 1.4 De gebitsbogen....19 1.5 Tandontwikkeling....20

Nadere informatie

Paro-info E N NA RO P E R. Verslagen EuroPerio7. september 2012

Paro-info E N NA RO P E R. Verslagen EuroPerio7. september 2012 september 2012 RO P E R VI IO EU Paro-info E N NA Verslagen EuroPerio7 Geachte collegae, Voor u ligt een nieuwe paro-info; dit keer met een aantal samenvattingen van interessante voordrachten, gehouden

Nadere informatie

Workshop Spiegeltherapie in de praktijk

Workshop Spiegeltherapie in de praktijk Workshop Spiegeltherapie in de praktijk vrijdag 15 april 2011 Erasmus MC, Rotterdam a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a

Nadere informatie

Een ongeluk zit in een klein hoekje

Een ongeluk zit in een klein hoekje restauratieve tandheelkunde - door Marco Gresnigt, tandarts Een ongeluk zit in een klein hoekje Er gebeuren heel wat ongelukken in de zomer. In Drenthe (waar ik woon) zijn trampolines erg geliefd onder

Nadere informatie

HET KANAAL. nr 4 - december 2006. NVvE-verenigingsblad. Endonieuws. Dentaal trauma Eerste hulp, diagnostiek en follow-up. Casus: Geduld wordt beloond

HET KANAAL. nr 4 - december 2006. NVvE-verenigingsblad. Endonieuws. Dentaal trauma Eerste hulp, diagnostiek en follow-up. Casus: Geduld wordt beloond HET KANAAL NVvE-verenigingsblad nr 4 - december 2006 Endonieuws Dentaal trauma Eerste hulp, diagnostiek en follow-up Casus: Geduld wordt beloond Vraag en antwoord: Over de lastige herbehandeling Recensie:

Nadere informatie

Postmaster opleiding systeemtherapeut

Postmaster opleiding systeemtherapeut Postmaster opleiding systeemtherapeut mensenkennis In de context met cliënten, gezinnen en kinderen was dit leerzaam en direct bruikbaar in mijn werk. evaluatie deelnemer Postmaster opleiding systeemtherapeut

Nadere informatie

Get Connected, Together towards the best solutions. Esthetiek teruggebracht tot de essentie door Stephane Browet. for your patients.

Get Connected, Together towards the best solutions. Esthetiek teruggebracht tot de essentie door Stephane Browet. for your patients. GC CURSUSSEN 2016 IN SAMENWERKING MET CIDE Esthetiek teruggebracht tot de essentie door Stephane Browet vrijdag 5 februari 2016 zaterdag 1 oktober 2016 Endo Bonding & Conditioning Restoratives Finishing

Nadere informatie

Anatomie. Het gezonde parodontium. Vrije gingiva. gingiva. Aangehechte gingiva

Anatomie. Het gezonde parodontium. Vrije gingiva. gingiva. Aangehechte gingiva Anatomie Het gezonde parodontium Het parodontium heeft als taak het gebit te bevestigen in de kaken en te beschermen tegen invloeden van buitenaf. Het bestaat uit bekledend en ondersteunend weefsel met

Nadere informatie

Richtlijn endodontische diagnostiek en behandeling Samenvatting

Richtlijn endodontische diagnostiek en behandeling Samenvatting Richtlijn endodontische diagnostiek en behandeling Samenvatting Inhoudsopgave Stellen van de diagnose van de conditie van de pulpa 3 Beeldvormende diagnostiek 4 Behandeling van pulpitis 5 Behandeling necrotische

Nadere informatie

Wat is een melanoom. Wat zijn pigmentcellen. Wie krijgt een melanoom

Wat is een melanoom. Wat zijn pigmentcellen. Wie krijgt een melanoom Melanoom Wat is een melanoom In de huid bevinden zich talrijke pigmentcellen (melanocyten). Wanneer deze pigmentcellen ongeremd gaan groeien en daardoor een agressief groeiende tumor ontstaat, spreekt

Nadere informatie

Informatie over de vrije tarieven in 2012 Tarieven worden prijzen en verrichtingen worden prestaties.

Informatie over de vrije tarieven in 2012 Tarieven worden prijzen en verrichtingen worden prestaties. Informatie over de vrije tarieven in 2012 Tarieven worden prijzen en verrichtingen worden prestaties. U heeft in de media kunnen vernemen dat de prijzen in de tandartspraktijken per 1 Januari 2012 zullen

Nadere informatie

Cursussen en opleidingen

Cursussen en opleidingen Cursussen en opleidingen Tandarts C.F. Joemman-Khan: 2007-2017 2017 03.05.2017 Orale piercings, Academisch Centrum Tandheelkunde (ACTA) 28.09.2017 Prothetiek The dentist in control, Academisch Medisch

Nadere informatie