Handleiding lespakket over orgaanen weefseldonatie voor groep 7/8

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Handleiding lespakket over orgaanen weefseldonatie voor groep 7/8"

Transcriptie

1 lespakket over orgaanen weefseldonatie voor groep 7/8

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Doelgroep en Doelstellingen Opbouw module Lesopzet Achtergrondinformatie Inleiding is een digitaal lespakket over orgaandonatie. We realiseren ons dat orgaandonatie een inhoudelijk moeilijk onderwerp is. Het gaat immers over dood, leven, moraliteit en de integriteit van het lichaam. Maar orgaandonatie is ook een belangrijk onderwerp. Gemiddeld staan er 1300 mensen op de wachtlijst voor een donororgaan en 800 mensen voor een weefsel. De gemiddelde wachttijd voor een nier is vier jaar, voor de overige organen is dat een jaar. Regelmatig overlijden patiënten omdat er niet tijdig een geschikte donor wordt gevonden. Er is dus veel behoefte aan geschikte donoren. De Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) vindt het belangrijk om kinderen correct voor te lichten over dit onderwerp, zodat ze op latere leeftijd een weloverwogen keuze kunnen maken. Daarom heeft NTS-Donorvoorlichting, naar aanleiding van een onderzoek van Marion Siebelink van het UMCG, de digitale module ontwikkeld voor groepen 7/8 van het basisonderwijs. De module is een bron van informatie. Er is zowel aandacht voor praktische informatie als voor de morele aspecten van orgaandonatie. De module is flexibel opgezet. De leerkracht bepaalt in interactie met de leerlingen welke onderwerpen er aan bod komen en welke accenten er gelegd worden. Ook qua tijdsinvestering is de module flexibel. Er kan één of meerdere lesuren aan worden besteed. In deze handleiding vindt u achtergrondinformatie over en handvatten voor een lesopzet. 1

3 2. Doelgroep en doelstellingen Doelgroep is ontwikkeld voor leerlingen uit groep 7 en 8. Via de leerlingen worden ook hun ouders en overige gezinsleden bereikt. Doelstellingen De overkoepelende doelstelling is de leerlingen voldoende informatie te geven zodat ze op hun achttiende een weloverwogen keuze kunnen maken als hen de vraag wordt voorgelegd of ze zich willen laten registreren als donor. Kinderen mogen zich vanaf twaalf jaar inschrijven als donor. Zodra iemand achttien wordt, krijgt hij expliciet de vraag voorgelegd of hij zich als donor wil registreren. Veel jongeren weten op dat moment echter niet goed waar ze ja of nee tegen zeggen. Ook veel volwassenen in de directe omgeving van een achttienjarige weten vaak niet precies hoe het werkelijk zit. Zo bestaan er veel vooroordelen over orgaandonatie. Artsen zouden bijvoorbeeld minder hun best doen je leven te redden als ze weten dat je als donor geregistreerd staat. Een ander vooroordeel is dat je nabestaanden geen afscheid zouden kunnen nemen als je orgaandonor bent. laat zien dat beide vooroordelen niet waar zijn. Om de hoofddoelstelling te bereiken worden de volgende subdoelstellingen onderscheiden: Leerlingen weten wat orgaandonatie inhoudt; Leerlingen weten welke organen/weefels gedoneerd kunnen worden; Leerlingen kennen de functie van deze organen/weefsels; Leerlingen weten wanneer je in aanmerking komt voor een donororgaan; Leerlingen kennen in grove lijnen de procedure van donatie en transplantatie; Leerlingen weten wat het Donorregister is en hoe het werkt; Leerlingen weten waarom het belangrijk is om met vrienden, familie, maar vooral met ouders/verzorgers over orgaandonatie te praten; Leerlingen weten welke argumenten een rol kunnen spelen bij de afweging om wel of geen donor te worden. 3. Opbouw module Het is raadzaam om de website vooraf goed door te nemen zodat u vertrouwd bent met inhoud en structuur van de site. Op de site is zowel aandacht voor de feitelijke aspecten van orgaandonatie (biologische informatie en Nederlandse donorregistratiesysteem) als voor de morele aspecten. De module bestaat uit een leerkrachtendeel en een leerlingendeel. Op het leerkrachtendeel staat de docentenhandleiding. Verder heeft het leerkrachtendeel dezelfde functionaliteiten als het leerlingendeel. De site bestaat uit de volgende onderdelen: Introductie Wanneer de gebruiker heeft gekozen voor het leerkrachten- of leerlingendeel toont de website twee kinderen, Donnie en Rezi. Donnie belichaamt hier de donor, terwijl Rezi staat voor de ontvanger. Door op een van hen te klikken maakt de gebruiker de keuze om het onderwerp te benaderen vanuit het perspectief van een donor (Donnie) of vanuit het perspectief van een ontvanger (Rezi). Aansluiting kerndoelen sluit inhoudelijk aan op de volgende kerndoelen binnen het kerndomein Oriëntatie op jezelf en de wereld: 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen. 41: De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. 2 3

4 Rezi Rezi vertelt over de organen en weefsels in het menselijk lichaam. Van elk orgaan en weefsel is de locatie in het lichaam zichtbaar. Wanneer er op het orgaan of weefsel wordt geklikt, vraagt Rezi eerst aan de leerlingen wat ze zelf weten over de werking van het betreffende orgaan of weefsel. Vervolgens kan de gebruiker door op een icoon te klikken kiezen of hij meer wil weten over de functie van het orgaan of weefsel, over de gevolgen als het orgaan of weefsel niet meer optimaal werkt of over de transplantatie van het betreffende orgaan of weefsel. Zo kunnen alle organen en weefsels aan bod komen. U kunt zelf kiezen of u zowel de organen als de weefsels tegelijk zichtbaar laat zijn of dat u alleen de organen òf alleen de weefsels toont. Wat vind jij? Bij het onderdeel Wat vind jij? staan zes stellingen over orgaandonatie. De stellingen stimuleren de kinderen om goed na te denken over hun eigen mening over orgaandonatie. Via de tool Wat vindt de klas? kan zichtbaar worden gemaakt wat de mening van de leerlingen is. Vanaf pagina 10 vindt u enkele werkvormen voor de discussie. Donnie Donnie staat zelf geregistreerd als donor. Hij geeft antwoord op allerlei vragen over orgaandonatie en donorregistratie. Er komen feitelijke vragen aan bod zoals wat is een donor? en wat zijn organen en weefsels? Ook zijn er vragen en antwoorden die de kinderen kunnen helpen bij het vormen van een mening over orgaandonatie. Wat zeggen verschillende geloven bijvoorbeeld over donatie en wat is de rol van nabestaanden? Wanneer er op een vraag geklikt wordt, verschijnt het bijbehorende antwoord. Onder het antwoord verschijnen suggesties voor een vervolgvraag. De voorgestelde vervolgvragen sluiten inhoudelijk aan op het gegeven antwoord. In het totaaloverzicht staan alle vragen op een rijtje. Overige knoppen Onderste balk: Voor leerkrachten - Hier staat een pdf van deze handleiding. Spreekbeurt of werkstuk - Hier staan hulpmiddelen voor het maken van een spreekbeurt of werkstuk over orgaan- en weefseldonatie. Met onder andere Stappenplannen, een Donor- DenkersPoster en een Power- Point. Huiswerkopdracht Donorgesprek - Hier staan een Stappenplan en een Vragendocument voor de Huiswerkopdracht. De Huiswerkopdracht is een middel om het onderwerp donatie binnen het gezin bespreekbaar te maken. Spelletjes - Hier staan eenvoudige bekende spelvormen zoals memorie en een puzzel. De inhoud van de spelletjes heeft met orgaandonatie te maken. De leerlingen kunnen deze spelletjes thuis of op school zelfstandig spelen. Wanneer een leerling alle spelletjes heeft gespeeld, ontvangt de leerling het digitale Diploma. Als een speler inlogt, worden de scores opgeslagen en kun je op een later tijdstip verder gaan met het halen van het diploma. Woordenlijst - Een overzicht van moeilijke woorden en begrippen en hun uitleg. Beeldbank - In de Beeldbank staan alle afbeeldingen en filmpjes op een rijtje. De filmpjes (uitgezonderd Interview 1 en 2) zijn gemaakt voor het vmbo, maar kunnen prima worden gebruikt in de bovenbouw van het basisonderwijs. De filmpjes worden gepresenteerd door BNN-presentatoren Nicolette Kluijver en Dennis Storm. Hoe werkt het? - Dit is de help-functie van de site. Hier staan de functies van de verschillende site-onderdelen kort beschreven. Bovenste balk: Inloggen - De leerlingen kunnen hier inloggen op de site. Inloggen is alleen nodig wanneer leerlingen op een later tijdstip verder willen gaan met het spelen van de spelletjes. Hun gegevens blijven dan bewaard. Colofon Mail ons - Leerlingen en leerkrachten kunnen hier vragen en/of opmerkingen mailen. Tip een vriend - Hier kun je door mailgegevens in te vullen iemand anders op het bestaan van de site wijzen. Links - Links naar relevante sites. Donorkrant - Hier vindt u een pdf van de Donorkrant. De Donorkrant staat vol met aansprekende ervaringsverhalen van jeugdige patiënten en een arts, achtergrondinformatie, spreekbeurttips en feiten. Door hierop te klikken, krijgt u een vergroot scherm. Wanneer u weer terug wilt naar een klein scherm, drukt u nogmaals op dit icoon of op de escape-toets op uw toetsenbord. Hiermee kunt u het geluid aan- en uitschakelen. Quiz Met tien vragen over organen, weefsels en donatie kunnen leerlingen hun kennis testen. 4 5

5 4. Lesopzet In dit gedeelte van de handleiding geven we suggesties voor het gebruik van in de klas. Aanleiding voor een donorles Er kunnen verschillende aanleidingen zijn om in uw groep aan de slag te gaan met. De aanleiding bepaalt mede het verloop van de les(sen). Mogelijke aanleidingen zijn: In het biologieboek komen organen en weefsels aan bod; Een item over orgaandonatie in het Jeugdjournaal of een ander programma; In de directe omgeving van één van de kinderen is iemand overleden die organen of weefsels heeft afgestaan; In de directe omgeving van één van de kinderen staat iemand op de wachtlijst voor orgaan- of weefseldonatie of heeft net orgaan/weefsel ontvangen. Een mediacampagne rondom het thema donatie, bijvoorbeeld van de publiekscampagne 'Nederland zegt Ja' of van de Nierstichting. Het is natuurlijk ook goed mogelijk dat er geen directe aanleiding is, maar dat u het onderwerp belangrijk vindt en er daarom aandacht aan wilt besteden. Flexibele opzet is flexibel opgezet. Het materiaal kan op diverse manieren gebruikt worden. De gekozen werkvorm is onder andere afhankelijk van: Aanleiding; Beginsituatie; De gewenste lesvorm (klassikaal, zelfstandig, in groepjes, combinatie); Doelen (moreel, biologisch, beiden); De beschikbare tijd (van eenmalig een lesuur tot meerdere lesuren verspreid over langere periode). U bepaalt in interactie met de leerlingen het verloop van de les(sen). In deze handleiding vindt u dan ook geen lesbeschrijving die u van a tot z dient te volgen. Wel worden twee voorbeeldscenario s geschetst met daarin aangegeven welke keuzemogelijkheden u heeft: een opzet voor een les van een uur en een opzet voor meerdere lesuren. 1 - Korte versie (één lesuur) Vooraf Bepaal of u het accent wilt leggen op de biologische kant van orgaandonatie (Rezi) of op de praktische uitwerking (Donnie). Introductie (10 minuten) 1. Laat het filmpje Orgaan- en weefseldonatie: de basis zien. (Beeldbank Video Orgaanen weefseldonatie: de basis (4:39)). 2. Inventariseer naar aanleiding van het filmpje wat de leerlingen al weten over orgaandonatie en wat ze nog zouden willen weten. Maak duidelijk dat de leerlingen met behulp van de site meer te weten kunnen komen over orgaandonatie. Alternatieve introductie: Laat de leerlingen individueel of klassikaal de quiz spelen. Kern (40 minuten) 1. Bekijk gezamenlijk de site. Laat de leerlingen zoveel mogelijk de keuzes maken. Willen ze bijvoorbeeld eerst naar Rezi of eerst naar Donnie? Als u zelf vooraf een keuze heeft gemaakt voor Rezi of Donnie dan laat u de kinderen hier niet kiezen. Rezi: Welke organen of weefsels willen de leerlingen bekijken? Behandel één of twee organen of weefsels klassikaal. Stimuleer de leerlingen om eerst zelf de vragen van Rezi te beantwoorden. Laat daarna pas de uitleg van Rezi horen. Donnie: Lees enkele vragen voor en laat de leerlingen kiezen welke vraag ze eerst aan bod willen laten komen. U kunt ook gezamenlijk kijken of één van de vragen die al eerder in de les aan bod zijn gekomen (bijvoorbeeld gedurende de introductie) in het overzicht met vragen staat. 2. Verdeel de klas in groepjes van maximaal vier leerlingen. Elk groepje gaat op de site meer informatie zoeken over een bepaald onderwerp. U kunt de groepjes de onderwerpen zelf laten kiezen maar u kunt dit ook sturen afhankelijk van de aanleiding en/of het doel van uw les. De leerlingen kunnen de informatie verwerken in de PowerPoint of in de Poster. Deze staan allebei in het onderdeel Spreekbeurt of werkstuk. Organen en weefsels De verschillende groepjes behandelen zoveel mogelijk allemaal een ander orgaan of weefsel. Per orgaan of weefsel kunnen de volgende vragen beantwoord worden: Waar in het lichaam bevindt zich het orgaan of weefsel? Wat is de functie? Wat gebeurt er als het orgaan/weefsel niet meer goed functioneert? Wat zijn de bijzonderheden bij transplantatie? Organen: Weefsels: longen, hart, lever, alvleesklier, dunne darm, nieren. hoornvlies, lichaamsslagader, hartklep, huid, botweefsel. Donorregistratie Verdeel de klas eerst in tweeën. Vervolgens verdeelt u de twee helften in kleine groepjes van maximaal vier leerlingen. De ene helft van de klas beantwoordt eerst de algemene vragen over donorregistratie en daarna zoeken zij argumenten waarmee ze iemand kunnen overtuigen om geen donor te worden. De andere helft beantwoordt ook de algemene vragen en zij zoeken vervolgens argumenten waarmee zij iemand kunnen overtuigen om wel donor te worden. De leerlingen kunnen argumenten op de site vinden maar ze mogen ook zelf argumenten bedenken. Maak goed duidelijk dat het bij deze opdracht mogelijk is dat je argumenten moet zoeken voor een mening die niet de jouwe is. 6 7

6 Algemene vragen: Betekenis van volgende woorden: doneren, donor, donorregister, donorformulier. Organen en weefsels: wat zijn het?; welke zijn geschikt voor transplantatie? Donorregistratie: hoe is de registratie in Nederland geregeld? Argumenten zoeken: Argumenten voor verzamelen: je wilt iemand er van overtuigen om donor te worden. Argumenten tegen verzamelen: wat zouden redenen kunnen zijn om geen donor te worden? Afsluiting (10 minuten) 1. Bespreek de antwoorden op de vragen. Groepjes die een orgaan of weefsel hebben bestudeerd geven een korte presentatie over het orgaan of weefsel (in de vorm van een Poster of Power- Point). Groepjes die hetzelfde orgaan of weefsel hebben bekeken, vullen eventueel aan. Bij het bespreken van het donorregistratiesysteem behandelt u eerst de feitelijke vragen. Daarna laat u de argumenten voor en tegen donorregistratie aan bod komen. Een mogelijke bespreekvorm is het organiseren van een lagerhuisdiscussie. Verdeel de klas in drie groepen: een jury, een groep die de jury er van probeert te overtuigen wel donor te worden en een groep die de jury er van probeert te overtuigen om geen donor te worden. Maak nogmaals duidelijk dat de kinderen dus niet altijd hun werkelijke standpunt moeten verdedigen. Beide groepen krijgen eerst 1 minuut de tijd om hun mening te verkondigen. De andere groep mag nog niet inhoudelijk reageren. Daarna wordt er een discussie gevoerd. De jury bepaalt na afloop wie de discussie het best heeft gevoerd. De jury let zowel op inhoud als op vorm. Criteria voor de jury kunnen bijvoorbeeld zijn: Laten de deelnemers elkaar goed uitpraten? Geeft de groep veel verschillende argumenten? Gebruik van humor. Verdeling van spreektijd over de verschillende groepsleden. 2. Speel tot slot de Quiz. De quiz bestaat uit stellingen. Huiswerkopdracht Donorgesprek Op de site staat een Huiswerkopdracht. Dit is een stappenplan voor het voeren van een Donorgesprek met bijvoorbeeld ouders of andere familieleden. Doel van de Huiswerkopdracht is het onderwerp donatie binnen het gezin bespreekbaar te maken. Ook kunnen de leerlingen met de Huiswerkopdracht hun kennis over donatie uitbreiden en de opdracht kan hun eigen meningsvorming beïnvloeden. De opdracht voor de leerlingen is dat zij met hun ouder(s) of iemand anders in hun directe omgeving een gesprek voeren over donatie. Van het gesprek maken zij een verslag of een PowerPoint. De opdracht is bewust zo opgesteld dat de leerlingen zelf bepalen of zij het willen hebben over de feitelijke kant van donatie (biologische informatie en Nederlandse donorregistratiesysteem) en/of over de morele aspecten. Op de site staat een Stappenplan voor voorbereiding, uitvoering en verslaglegging van het gesprek. Voor de voorbereiding is er een Vragendocument. De leerlingen kunnen vragen verwijderen, vragen toevoegen en de volgorde aanpassen. Het aangepaste Vragendocument vormt het uitgangspunt van het gesprek. De leerlingen kunnen een verslag maken van de Huiswerkopdracht of de resultaten verwerken in de -PowerPoint. Tip: Laat de leerlingen op een ander moment de spelletjes op de site spelen. Ze kunnen dit ook thuis doen. Wanneer de leerlingen alle spelletjes succesvol spelen, verdienen ze het - Diploma. 2 - Uitgebreide versie Onderdeel A - Introductie van het onderwerp Voor de introductie van het onderwerp zijn er onder andere de volgende opties. U kunt ook meerdere opties met elkaar combineren. Introductiefilmpje bekijken en nabespreken (Beeldbank Video Orgaan- en weefseldonatie: de basis (4:39)). Welke vragen over donorregistratie leven er bij de kinderen na het bekijken van het filmpje? Bespreek wat leerlingen al over orgaandonatie weten. Hebben ze het er wel eens met hun ouders over gehad? Waarom wel/niet? Behandel een of twee stellingen van de site. Ga in vogelvlucht door de site heen zodat de kinderen een eerste indruk krijgen van inhoud en opzet van de site. Laat de leerlingen zoveel mogelijk de keuzes maken. Speel de Quiz. Onderdeel B - Organen en weefsels 1. Introduceer Rezi. Rezi kan de leerlingen alles vertellen over organen en weefsels. Behandel één of twee organen of weefsels klassikaal. 2. De kinderen zoeken in groepjes informatie over een bepaald orgaan of weefsel. Zie korte versie. 3. De kinderen presenteren de resultaten aan elkaar. Voor de presentatie kunnen ze de Donor- Denkers-PowerPoint gebruiken. Onderdeel C - Orgaandonatie: wat en hoe? 1. Vertel kort hoe het donorsysteem in Nederland is geregeld (zie achtergrondinformatie). Weten de kinderen van hun ouders of ze donor zijn? Willen ze zelf donor zijn? Waarom wel/niet? 2. Introduceer Donnie. Donnie is zelf donor en weet heel veel over donatie. Behandel enkele vragen en antwoorden die bij Donnie staan. Laat de leerlingen zoveel mogelijk de keuze van de vragen bepalen. (elk onderdeel kan één of meerdere lessen duren) 3. Verdeel de klas in groepjes. Elk groepje maakt een poster. Ze kunnen de poster van papier maken of de Poster uit de Beeldbank van gebruiken. De poster moet mensen laten nadenken over orgaan- en weefseldonatie. De leerlingen gaan elkaars posters beoordelen. Er zijn een aantal criteria waar de poster aan moet voldoen. Bespreek deze criteria vooraf. Beoordelingscriteria: Inhoud: Is duidelijk wat orgaandonatie is? Is er een aansprekende en duidelijke slogan bedacht? Spoort het mensen aan na te denken over orgaandonatie? Kun je na het bekijken van de poster een weloverwogen keuze maken? Vorm: Hoeveelheid tekst (niet te veel / weinig). Ziet de poster er aantrekkelijk uit? Is er gebruik gemaakt van beeldmateriaal? 4. De leerlingen presenteren de posters aan elkaar. Per poster wordt gezamenlijk beoordeeld of aan de beoordelingscriteria is voldaan. Onderdeel D - Discussie Voer een uitgebreide discussie over één van de stellingen op de website. U kunt de kinderen zonder achtergrondinformatie een eerste reactie laten geven. Daarna kunt u extra informatie geven. Na verdere verkenning van het onderwerp, kunt u de stellingen op een later tijdstip nogmaals voorleggen. U kunt één van de volgende discussievormen kiezen: 8 9

7 Spreektijd per groepje Verdeel de klas in groepjes. De groepjes discussiëren eerst onderling vijf minuten over de stelling en proberen tot een groepsmening te komen. Vervolgens krijgt elk groepje één minuut de tijd om hun groepsreactie op de stelling te verkondigen. Er mag nog niet op elkaar gereageerd worden. Als alle groepjes hun reactie hebben gegeven, volgt er een open discussie. Sluit de discussie als u het gevoel heeft dat er geen nieuwe argumenten meer worden gegeven. Vervolgens bespreekt elk groepje onderling of ze hun beginmening hebben herzien. Tot slot krijgt elk groepje weer één minuut om hun eindconclusie te verwoorden. Brillen Kies een stelling en verdeel de klas in drie groepjes. Elk groepje bekijkt de stelling vanuit een bepaald perspectief. De leerlingen worden zo gedwongen zich te verplaatsen in de belangen van een ander. Mogelijke rollen zijn arts, nabestaande, iemand die op de wachtlijst staat voor een donatie. Met name stelling 3, 4, 5 en 6 zijn geschikt voor deze discussievorm. De discussie verloopt als volgt: 1. Introduceer de stelling en wijs de verschillende rollen toe; 2. De leerlingen overleggen in hun groepje; 3. Discussie; 4. Afsluiting. Meningenrij De leerlingen bedenken hoe zij tegen een stelling aankijken en nemen plaats op een denkbeeldige lijn die loopt van Eens tot Oneens. Elke leerling licht toe waarom hij/zij voor deze positie heeft gekozen. Als alle leerlingen aan bod zijn geweest, kiezen de leerlingen nogmaals positie op de denkbeeldige lijn. Zijn er leerlingen die hun mening hebben herzien? Onderdeel E - Huiswerkopdracht Donorgesprek Doel van de Huiswerkopdracht is het onderwerp donatie binnen het gezin bespreekbaar te maken. Ook kunnen de leerlingen met de Huiswerkopdracht hun kennis over donatie uitbreiden en de opdracht kan hun eigen meningsvorming beïnvloeden. De opdracht voor de leerlingen is dat zij met hun ouder(s) of iemand anders in hun directe omgeving een gesprek voeren over donatie. Van het gesprek maken zij een verslag of een PowerPointpresentatie. De opdracht is bewust zo opgesteld dat de leerlingen zelf bepalen of zij het willen hebben over de feitelijke kant van donatie (biologische informatie en Nederlandse donorregistratiesysteem) en/of over de morele aspecten. Op de site staat een stappenplan voor voorbereiding, uitvoering en verslaglegging van het gesprek. Voor de voorbereiding is er een Vragendocument. De leerlingen kunnen vragen verwijderen, vragen toevoegen en de volgorde aanpassen. Het aangepaste Vragendocument vormt het uitgangspunt van het gesprek. Vervolgsuggesties Speel de Quiz. Laat de leerlingen de spelletjes op de site spelen. Laat de leerlingen een stukje voor de schoolkrant/schoolwebsite schrijven. Nodig een gastspreker uit bijvoorbeeld: dokter, donor, ontvanger, nabestaande van een donor. Laat de leerlingen vooraf bedenken welke vragen ze beantwoord willen hebben. De kinderen bedenken een campagne. Het doel van de campagne is dat zoveel mogelijk mensen een weloverwogen keuze maken als het gaat over wel of niet registeren als donor. Laat de leerlingen een kwartet maken over organen en weefsels. Bij elk orgaan of weefsel komen functie, werking, ligging in het lichaam en transplantatiebijzonderheden aan bod. 5. Achtergrondinformatie over donorregistratie Hieronder staat kort vermeld hoe donorregistratie in Nederland is geregeld. Voor uitgebreidere informatie en actuele cijfers kunt u terecht op transplantatiestichting.nl/onderwijs. Of bestel de folder Zo zit het, alles over doneren en registreren op transplantatiestichting.nl/webshop. Registratie Nederland heeft een Donorregister. Met het register wordt voorkomen dat nabestaanden op een emotioneel moment een moeilijke beslissing moeten nemen. Nederland hanteert een zogenaamd toestemmingssysteem. Dat wil zeggen dat iemand uitdrukkelijke toestemming geeft voor donatie door het invullen van een donorformulier of door de keuze eenmalig digitaal door te geven aan het Donorregister. Bij een bezwaarsysteem, dat onder andere in België wordt gehanteerd, ben je automatisch donor tenzij je expliciet hebt aangegeven geen donor te willen zijn. De volgende keuzes kunnen geregistreerd worden: Keuze 1: Ja, ik geef toestemming (Hier kan tevens aangegeven worden welke organen of weefsels iemand NIET wil afstaan) Keuze 2: Nee, ik geef geen toestemming Keuze 3: Mijn nabestaanden beslissen Keuze 4: Een specifieke persoon beslist. Leeftijd Kinderen jonger dan twaalf jaar kunnen geen keuze in het Donorregister (laten) vastleggen. De arts vraagt dan toestemming aan ouder(s) of voogd. Tot zestien jaar kunnen de ouder(s) of voogd de geregistreerde donatietoestemming van de jongere herroepen. Zijn beide ouders of de voogd afwezig of onbereikbaar, dan mag de donatie wel. Heeft de jongere nee geregistreerd, dan kunnen de ouder(s) of voogd dit niet negeren en zal de jongere geen donor zijn. Zodra iemand achttien wordt, krijgt hij een brief van de minister van VWS met de vraag of hij/zij zijn keuze kenbaar wil maken bij het Donorregister. Donortekort 10 11

8 Er zijn veel donoren nodig. De wachtlijsten voor organen en weefsels zijn lang. Voor sommige mensen zelfs te lang. Zij overlijden omdat er niet op tijd een geschikte donor voor hen beschikbaar is. Lang niet iedereen die als donor geregistreerd staat, wordt na zijn overlijden ook daadwerkelijk donor. Of een orgaan of weefsel geschikt is voor donatie hangt van veel factoren af. Zoals de omstandigheden waaronder je overlijdt, waaraan en wanneer. Veruit de meeste mensen die overlijden kunnen geen orgaandonor worden. Dat je als donor geregistreerd staat, betekent dus niet automatisch dat je ook daadwerkelijk donor wordt. Campagnes In de afgelopen jaren zijn verschillende campagnes gevoerd om aandacht te vragen voor het onderwerp en het belang van het registreren van de keuze. Ook vinden elk jaar zogenoemde aanschrijvingen plaats van specifieke groepen mensen. Zo ontvangen jongeren die 18 jaar worden een persoonlijke mailing met de vraag of zij hun keuze willen laten registeren in het Donorregister. Sinds 2009 loopt de massamediale campagne Nederland zegt Ja, een initiatief van het ministerie van VWS, de gezondheidsfondsen in Nederland, zoals de Nierstichting en de Hartstichting en andere belangrijke organisaties in het donorveld, zoals de NTS en het Donorregister. Het doel is het tekort aan donororganen terug te dringen. Centraal in deze campagne staat de website 12

9 Colofon De module is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van VWS door NTS- Donorvoorlichting, UMCG en Podium Bureau voor Educatieve Communicatie bv. Het project werd geïnitieerd naar aanleiding van het promotieonderzoek van M.J. Siebelink (UMCG) en is tot stand gekomen in samenwerking met leerkrachten uit het basisonderwijs.

Handleiding lespakket over orgaanen weefseldonatie voor groep 7/8

Handleiding lespakket over orgaanen weefseldonatie voor groep 7/8 lespakket over orgaanen weefseldonatie voor groep 7/8 Inhoudsopgave 1. Inleiding...................................................................... 1 2. Doelgroep en Doelstellingen......................................................

Nadere informatie

handleiding Docentenhandleiding Lesmateriaal over orgaan- en weefseldonatie voor het MBO

handleiding Docentenhandleiding Lesmateriaal over orgaan- en weefseldonatie voor het MBO Docentenhandleiding Lesmateriaal over orgaan- en weefseldonatie voor het MBO Inleiding Xtralife is een digitaal lespakket over orgaan- en weefseldonatie voor jongeren in het middelbaar beroepsonderwijs

Nadere informatie

Meer weten? Ga naar www.donorvoorlichting.nl.

Meer weten? Ga naar www.donorvoorlichting.nl. Vraag 1 Wat is doneren? Doneren betekent geven of schenken. Iemand die orgaan- of weefseldonor is, geeft na zijn dood zijn organen of weefsels weg voor transplantatie. Dit heet donatie. Bekijk het filmfragment

Nadere informatie

DOCENTENHANDLEIDING VOORGEZET ONDERWIJS: BIOLOGIE, MAATSCHAPPIJLEER, NEDERLANDS MBO: BURGERSCHAPSVORMING

DOCENTENHANDLEIDING VOORGEZET ONDERWIJS: BIOLOGIE, MAATSCHAPPIJLEER, NEDERLANDS MBO: BURGERSCHAPSVORMING donorwise.nl ren e g n o j atie oor n v o d e l l e u d fs Lesmo aan- en wee rg over o DOCENTENHANDLEIDING VOORGEZET ONDERWIJS: BIOLOGIE, MAATSCHAPPIJLEER, NEDERLANDS MBO: BURGERSCHAPSVORMING CONTACT EN

Nadere informatie

bovenbouw Lesmodule over orgaanen weefseldonatie voor het voortgezet onderwijs. Docentenhandleiding - DonorWise 1

bovenbouw Lesmodule over orgaanen weefseldonatie voor het voortgezet onderwijs. Docentenhandleiding - DonorWise 1 Docentenhandleiding bovenbouw Lesmodule over orgaanen weefseldonatie voor het voortgezet onderwijs. Docentenhandleiding - DonorWise 1 Colofon DonorWise DonorWise is ontwikkeld in opdracht van het ministerie

Nadere informatie

Profielwerkstuk Het stappenplan, tips en ideeën

Profielwerkstuk Het stappenplan, tips en ideeën Profielwerkstuk Het stappenplan, tips en ideeën Ga je een profielwerkstuk maken? Dan is orgaan- en weefseldonatie een goed onderwerp! Hier vind je allerlei tips, bronnen en ideeën om een profielwerkstuk

Nadere informatie

8a. Wat en hoe? Het stappenplan, tips en ideeën

8a. Wat en hoe? Het stappenplan, tips en ideeën 8a. Wat en hoe? Het stappenplan, tips en ideeën Ga je een sectorwerkstuk maken? Dan is orgaan- en weefseldonatie een goed onderwerp! Hier vind je allerlei tips, bronnen en ideeën om een sectorwerkstuk

Nadere informatie

Donoren zijn van levensbelang Inclusief donorformulier

Donoren zijn van levensbelang Inclusief donorformulier Dit is een uitgave van NTS-Donorvoorlichting www.donorvoorlichting.nl Donoren zijn van levensbelang Inclusief donorformulier Donoren zijn van levensbelang Donororganen en donorweefsels zijn nodig om ernstig

Nadere informatie

Bent u al donor? Ja Nee

Bent u al donor? Ja Nee Nederland zegt Bent u al donor? Ja Nee Wist u dat u als donor in één keer acht levens kunt redden? En dat het heel makkelijk is om u als donor te registreren? Of u nu oud, jong, groot, klein, dik, dun,

Nadere informatie

DOCENTENHANDLEIDING VOORGEZET ONDERWIJS: BIOLOGIE, MAATSCHAPPIJLEER, NEDERLANDS MBO: BURGERSCHAPSVORMING

DOCENTENHANDLEIDING VOORGEZET ONDERWIJS: BIOLOGIE, MAATSCHAPPIJLEER, NEDERLANDS MBO: BURGERSCHAPSVORMING donorwise.nl ren e g n o j atie oor n v o d e l l e u d fs Lesmo aan- en wee rg over o DOCENTENHANDLEIDING VOORGEZET ONDERWIJS: BIOLOGIE, MAATSCHAPPIJLEER, NEDERLANDS MBO: BURGERSCHAPSVORMING CONTACT EN

Nadere informatie

Donor. Inleiding. Hoofdstukken. Wat is een donor?

Donor. Inleiding. Hoofdstukken. Wat is een donor? Donor Inleiding Ik hou mijn spreekbeurt over donor zijn. Omdat ik het heel belangrijk vind dat mensen donor zijn. En ik wil jullie graag vertellen wat donor zijn eigenlijk precies is en waarom iedereen

Nadere informatie

Wilt u donor worden? Of juist niet?

Wilt u donor worden? Of juist niet? Wilt u donor worden? Of juist niet? Het Donorregister is een onderdeel van het CIBG, een uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het Donorregister registreert persoonlijke

Nadere informatie

HANDLEIDING VOOR DE LESSEN ORGAANDONATIE EN REGISTRATIE

HANDLEIDING VOOR DE LESSEN ORGAANDONATIE EN REGISTRATIE HANDLEIDING VOOR DE LESSEN ORGAANDONATIE EN REGISTRATIE Voor meer informatie of vragen: Donorregister www.donorregister.nl (0900) 821 21 66 (lokaal tarief) E-mail: info@donorregister.nl copyright 2008

Nadere informatie

WAT BETEKENT DAT VOOR MIJ? In deze folder leest u er alles over.

WAT BETEKENT DAT VOOR MIJ? In deze folder leest u er alles over. WAT BETEKENT DAT VOOR MIJ? In deze folder leest u er alles over. Vanaf 1 juli 2020 gaat de nieuwe donorwet in. Dan komt iedereen vanaf 18 jaar die is ingeschreven in een Nederlandse gemeente in het nieuwe

Nadere informatie

DONOR IN HART EN NIEREN

DONOR IN HART EN NIEREN DONOR IN HART EN NIEREN vmbo MODULE: blz blz donor in hart en nieren Module 2 DONOR IN HART EN NIEREN vmbo MODULE: blz Lessen over orgaandonatie Dit boekje gaat over orgaandonatie Donororganen en donorweefsels

Nadere informatie

Docentenhandleiding. NEDERLANDS BIOLOGIE Maatschappijleer/ NEDERLANDS. -wetenschappen. Maatschappijleer/

Docentenhandleiding. NEDERLANDS BIOLOGIE Maatschappijleer/ NEDERLANDS. -wetenschappen. Maatschappijleer/ Docentenhandleiding Lesmodule over orgaanen weefseldonatie voor het voortgezet onderwijs. NEDERLANDS NEDERLANDS BIOLOGIE BIOLOGIE Maatschappijleer/ Maatschappijleer/ -wetenschappen NEDERLANDS Docentenhandleiding

Nadere informatie

DONOR IN HART EN NIEREN

DONOR IN HART EN NIEREN DONOR IN HART EN NIEREN vmbo MODULE: blz blz donor in hart en nieren Module 1 DONOR IN HART EN NIEREN vmbo MODULE: blz Lessen over orgaandonatie Dit boekje gaat over orgaandonatie Donororganen en donorweefsels

Nadere informatie

WAT BETEKENT DAT VOOR MIJ? In deze folder leest u er alles over.

WAT BETEKENT DAT VOOR MIJ? In deze folder leest u er alles over. WAT BETEKENT DAT VOOR MIJ? In deze folder leest u er alles over. Op 1 juli 2020 komt de nieuwe donorwet. Deze wet is voor mensen in Nederland van 18 jaar of ouder die ingeschreven zijn in een Nederlandse

Nadere informatie

Docentenhandleiding lessen Orgaandonatie en registratie

Docentenhandleiding lessen Orgaandonatie en registratie Docentenhandleiding lessen Orgaandonatie en registratie Inhoudsopgave 1. Introductie... 1 2. Indeling lesuren... 1 3. Snel van start!... 2 4. Inhoud van de activiteiten... 3 Les 1: Groepsdiscussie aan

Nadere informatie

HANDLEIDING ROC SCHOLEN VOOR DE LESSEN ORGAANDONATIE EN REGISTRATIE

HANDLEIDING ROC SCHOLEN VOOR DE LESSEN ORGAANDONATIE EN REGISTRATIE HANDLEIDING ROC SCHOLEN VOOR DE LESSEN ORGAANDONATIE EN REGISTRATIE Copyright 2013 Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden op welke wijze dan ook zonder voorafgaande

Nadere informatie

1. Inleiding. Pagina 1

1. Inleiding. Pagina 1 Pagina 1 1. Inleiding Nederland is een van de weinige landen met een euthanasiewet. Alleen in België en Luxemburg is euthanasie net als bij ons in een wet geregeld. Veel mensen hebben een mening over euthanasie.

Nadere informatie

17 oktober Onderzoek: Orgaandonatie

17 oktober Onderzoek: Orgaandonatie 17 oktober 2014 Onderzoek: Orgaandonatie 1 Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 30.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De

Nadere informatie

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal

Nadere informatie

handleiding Docentenhandleiding Lesmateriaal over orgaan- en weefseldonatie voor het MBO.

handleiding Docentenhandleiding Lesmateriaal over orgaan- en weefseldonatie voor het MBO. handleiding x Docentenhandleiding Lesmateriaal over orgaan- en weefseldonatie voor het MBO. COLOFON Xtralife is een digitale lesmodule over orgaan- en weefseldonatie voor jongeren in het MBO. Het lesmateriaal

Nadere informatie

In 2011 werd de Donorstand van Nederland gelanceerd. Voor het eerst was het mogelijk om via

In 2011 werd de Donorstand van Nederland gelanceerd. Voor het eerst was het mogelijk om via De Donorstand van Nederland In 2011 werd de Donorstand van Nederland gelanceerd. Voor het eerst was het mogelijk om via jaofnee.nl de cijfers uit het Donorregister te bekijken en te vergelijken. De Donorstand

Nadere informatie

Docentenhandleiding lessen Orgaandonatie en registratie

Docentenhandleiding lessen Orgaandonatie en registratie Docentenhandleiding lessen Orgaandonatie en registratie Inhoudsopgave 1. Introductie... 1 2. Indeling lesuren... 1 3. Snel van start!... 2 4. Inhoud van de activiteiten... 3 Les 1: Groepsdiscussie aan

Nadere informatie

Dit is een uitgave van NTS-Donorvoorlichting Donoren zijn van levensbelang

Dit is een uitgave van NTS-Donorvoorlichting  Donoren zijn van levensbelang Dit is een uitgave van NTS-Donorvoorlichting www.transplantatiestichting.nl Donoren zijn van levensbelang Donoren zijn van levensbelang Donororganen en donorweefsels zijn nodig om ernstig zieke mensen

Nadere informatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten

Nadere informatie

Communicatietoolkit 1

Communicatietoolkit 1 Communicatietoolkit 1 Inhoud 1. Doel van de communicatietoolkit 2. Communicatie- en persplan in uw gemeente 3. Communicatiemiddelen 4. Wat kunt u nog meer doen? 1. Doel van de communicatietoolkit Voor

Nadere informatie

DONOR IN HART EN NIEREN

DONOR IN HART EN NIEREN DONOR IN HART EN NIEREN havo/vwo MODULE: blz Inleiding Dit boekje gaat over orgaandonatie Het maakt deel uit van de lessenserie Donor in hart en nieren De lessenserie is uitgegeven door NIGZ-Donorvoorlichting

Nadere informatie

Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint

Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint Werkblad 13C Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint Leerjaar 1 Presentaties maken Presentaties algemeen Stappenplan: wat gaan we deze week doen? Praten over presentaties en presenteren Een PowerPoint-presentatie

Nadere informatie

Ogen open voor ontwikkelingen rond donatie van organen en weefsels in Nederland. Mr. dr. M.M. ten Hoopen, Universiteit Maastricht.

Ogen open voor ontwikkelingen rond donatie van organen en weefsels in Nederland. Mr. dr. M.M. ten Hoopen, Universiteit Maastricht. 1 Ogen open voor ontwikkelingen rond donatie van organen en weefsels in Nederland Mr. dr. M.M. ten Hoopen, Universiteit Maastricht 2 Inhoud WOD: afwegingen, doelstellingen, hoofdlijnen Tijd voor systeemverandering?

Nadere informatie

Draaiboek voor een gastles

Draaiboek voor een gastles Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een

Nadere informatie

Informatie voor nabestaanden. Dit is een uitgave van NTS-Donorvoorlichting www.donorvoorlichting.nl. Orgaandonatie

Informatie voor nabestaanden. Dit is een uitgave van NTS-Donorvoorlichting www.donorvoorlichting.nl. Orgaandonatie Informatie voor nabestaanden Dit is een uitgave van NTS-Donorvoorlichting www.donorvoorlichting.nl Orgaandonatie Waarom krijgt u deze brochure? Iemand in uw naaste omgeving kan orgaandonor worden na het

Nadere informatie

Informatie voor nabestaanden

Informatie voor nabestaanden Algemeen Informatie voor nabestaanden Het overlijden van een familielid of naaste is heel verdrietig. Het moeilijke is, dat u juist in die heel emotionele tijd, kort na het overlijden, al een aantal praktische

Nadere informatie

houdende wijziging van het Besluit donorregister Op de voordracht van Onze Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, van, kenmerk ;

houdende wijziging van het Besluit donorregister Op de voordracht van Onze Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, van, kenmerk ; Besluit van houdende wijziging van het Besluit donorregister p de voordracht van nze Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, van, kenmerk ; Gelet op artikel 10, vierde lid, van de Wet op de orgaandonatie;

Nadere informatie

Migratie. Ik vertrek - Zij vertrokken 2 HAVO\VWO. docentenhandleiding

Migratie. Ik vertrek - Zij vertrokken 2 HAVO\VWO. docentenhandleiding Migratie Ik vertrek - Zij vertrokken 2 HAVO\VWO docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl

Nadere informatie

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen

Nadere informatie

Migratie. Ik vertrek - Zij vertrokken VMBO 2. docentenhandleiding

Migratie. Ik vertrek - Zij vertrokken VMBO 2. docentenhandleiding Migratie Ik vertrek - Zij vertrokken VMBO 2 docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl

Nadere informatie

DOCENTENHANDLEIDING. Met opdrachten voor het digitale schoolbord. Belangrijke thema s in praktische werkvormen

DOCENTENHANDLEIDING. Met opdrachten voor het digitale schoolbord. Belangrijke thema s in praktische werkvormen DOCENTENHANDLEIDING Met opdrachten voor het digitale schoolbord Belangrijke thema s in praktische werkvormen Kinderrechtenlespakket: opzet en doelen Speciaal voor leraren van groep 7 en 8 stelt Stichting

Nadere informatie

Onderzoek: Nieuwe donorwet

Onderzoek: Nieuwe donorwet 16 september 2016 Onderzoek: Nieuwe donorwet Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.

Nadere informatie

Oriëntatie: Samen Scholen Beeldende Kunsteducatie. Helma Molenaars en Grada Buren.

Oriëntatie: Samen Scholen Beeldende Kunsteducatie. Helma Molenaars en Grada Buren. Oriëntatie: Het doel van deze lessenserie is: bestaande foto s zoeken met een eigen verhaal erbij. Dan gaan jullie mensen deze fotoserie voorleggen en vragen welk verhaal zij erin zien. Tot slot gaan jullie

Nadere informatie

TRIP SYMPOSIUM 2018 Nieuwe Donorwet

TRIP SYMPOSIUM 2018 Nieuwe Donorwet TRIP SYMPOSIUM 2018 Nieuwe Donorwet Dr. Tineke Wind Transplantatiecoördinator /onderzoeker MUMC+ TRIP SYMPOSIUM 2018 Achtergrond Wet op Orgaandonatie Op naar een nieuwe Donorwet Praktijk Achtergrond huidige

Nadere informatie

Introduceren thema 80 jarige oorlog. Thema: 80 jarige oorlog. centraal: 2. Maak een nieuw eigentijds volkslied.

Introduceren thema 80 jarige oorlog. Thema: 80 jarige oorlog. centraal: 2. Maak een nieuw eigentijds volkslied. Geschiedenis 80 jarige oorlog Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: 80 jarige oorlog In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal: 1. Hoe zou Nederland eruit zien als Nederland

Nadere informatie

weefsel D O NATIE DONATIE informatie voor nabestaanden

weefsel D O NATIE DONATIE informatie voor nabestaanden weefsel D O NATIE DONATIE informatie voor nabestaanden Voorwoord Donatie van organen en weefsels is voor nabestaanden vaak een ingrijpende gebeurtenis. Naast een gesprek met de arts blijken nabestaanden

Nadere informatie

Nanotechnologie handleiding leerkracht

Nanotechnologie handleiding leerkracht Nanotechnologie handleiding leerkracht Website Alle informatie over het lespakket nanotechnologie is terug te vinden op volgende website: eefysicsnanotech.weebly.com Je vindt er alle downloadbaar lesmateriaal

Nadere informatie

Jouw digitale wereld safe & social

Jouw digitale wereld safe & social HANDLEIDING BIJ DE DIGITALE LES Jouw digitale wereld safe & social Wat is slim en wat kun je beter niet doen online? In de digitale les Jouw digitale wereld safe & social maken leerlingen kennis met de

Nadere informatie

INFORMATIE VOOR NABESTAANDEN. Dit is een uitgave van de Nederlandse Transplantatie Stichting transplantatiestichting.nl.

INFORMATIE VOOR NABESTAANDEN. Dit is een uitgave van de Nederlandse Transplantatie Stichting transplantatiestichting.nl. INFORMATIE VOOR NABESTAANDEN Dit is een uitgave van de Nederlandse Transplantatie Stichting transplantatiestichting.nl Orgaandonatie Waarom krijgt u deze brochure? Iemand in uw naaste omgeving is overleden

Nadere informatie

Gebruiksvriendelijkheid: Gebruiksaanwijzing:

Gebruiksvriendelijkheid: Gebruiksaanwijzing: Gebruiksvriendelijkheid: Elon Education is een tool waarmee online woordjes geleerd kunnen worden voor de vreemde talen. Ook is het mogelijk om met Elon Education de tafels te oefenen, werkwoorden enz.

Nadere informatie

Lesbeschrijving Nederlands

Lesbeschrijving Nederlands Lesbeschrijving Nederlands Overzicht Leerjaar 1 VOx leerlijn nr. 1 Mondelinge taal Onderdeel nr. 1.3 Spreekvaardigheid Subonderdeel nr. 1.3.1 Spreken Lesnummer 34 Titel van de les Ik houd mijn spreekbeurt

Nadere informatie

Lesfiche. Doel: Leerlingen laten nadenken over het bewerken en publiceren van foto s van anderen.

Lesfiche. Doel: Leerlingen laten nadenken over het bewerken en publiceren van foto s van anderen. Ooo.. mijn foto!!! Lesfiche Doel: Leerlingen laten nadenken over het bewerken en publiceren van foto s van anderen. Materiaal: Digitale portretfoto van iedere leerling 1PC per leerling, met internettoegang

Nadere informatie

Algemene inleiding. Maak het onbespreekbare bespreekbaar met Jouw Stad in de Klas

Algemene inleiding. Maak het onbespreekbare bespreekbaar met Jouw Stad in de Klas Thema Overgewicht 1 Algemene inleiding Maak het onbespreekbare bespreekbaar met Jouw Stad in de Klas Het lespakket 'Overgewicht' bestaat uit 4 lessen en iedere les duurt ongeveer een uur. Het doel is om

Nadere informatie

Een overtuigende tekst schrijven

Een overtuigende tekst schrijven Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen

Nadere informatie

LESBRIEF BEROEPENORIËNTATIE

LESBRIEF BEROEPENORIËNTATIE LESBRIEF BEROEPENORIËNTATIE LESBRIEF BEROEPENORIËNTATIE TOELICHTING LESBRIEF De website Beroepen in Beeld.nl is een initiatief van de Kenniscentra voor Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven. Op deze website

Nadere informatie

Verlegen om woorden Lesbrief voor vmbo

Verlegen om woorden Lesbrief voor vmbo Verlegen om woorden Lesbrief voor vmbo Voor de lessen Nederlands, PSO en LOB. Verlegen om woorden is een pakket met tips en handvatten om een ouderbijeenkomst te organiseren over ouderbetrokkenheid en

Nadere informatie

Discussie: Start de les door de volgende stelling op het bord te schrijven:

Discussie: Start de les door de volgende stelling op het bord te schrijven: Lesbrief 1 Introductie auteursrecht Voorbereiding Doelen: - De leerlingen worden zich bewust van het bestaan en het belang van auteursrecht en leren verschillende begrippen rondom auteursrecht kennen.

Nadere informatie

Profielwerkstuk: stappenplan, tips en ideeën

Profielwerkstuk: stappenplan, tips en ideeën Pagina 1 Profielwerkstuk: stappenplan, tips en ideeën Je gaat een profielwerkstuk maken. Dan is euthanasie een goed onderwerp. Het is misschien niet iets waar je dagelijks over praat of aan denkt, maar

Nadere informatie

De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:

De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: > Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,

Nadere informatie

Docentenhandleiding Digitale les Studiekeuze123

Docentenhandleiding Digitale les Studiekeuze123 Docentenhandleiding Digitale les Studiekeuze Elk jaar staan veel scholieren voor een belangrijke keuze in hun leven: welke studie ga ik volgen als ik mijn diploma straks op zak heb? Dit lespakket is ontwikkeld

Nadere informatie

De kunst van het opzetten

De kunst van het opzetten Lesbrief websessie De kunst van het opzetten Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Uitzending 3. Afronding Inhoud in het kort:

Nadere informatie

Week 1 twee weken voorafgaand aan het Voorleesontbijt. Bijeenkomst 1. Materiaal

Week 1 twee weken voorafgaand aan het Voorleesontbijt. Bijeenkomst 1. Materiaal Introductie Deze lesmodule is geschreven voor een project van 5 bijeenkomsten van elk 60 minuten, waarvan de laatste bijeenkomst het werkelijke Voorleesontbijt is. Het aantal, de duur en inhoud van de

Nadere informatie

orgaan DONATIE DONATIE informatie voor nabestaanden

orgaan DONATIE DONATIE informatie voor nabestaanden orgaan DONATIE DONATIE informatie voor nabestaanden Voorwoord Uit reacties van nabestaanden van orgaandonoren is gebleken dat tijdens en na de orgaandonatieprocedure behoefte bestaat aan informatie. Met

Nadere informatie

De spreekbeurt. In welke groepen wordt een spreekbeurt gehouden? De spreekbeurt wordt gehouden in de groepen 5 t/m 8.

De spreekbeurt. In welke groepen wordt een spreekbeurt gehouden? De spreekbeurt wordt gehouden in de groepen 5 t/m 8. De spreekbeurt mei 2011. Wat is een spreekbeurt? Onder een spreekbeurt verstaan we een vertelbeurt voor de klas. De leerling leert in het openbaar voor een groep te durven spreken over een bepaald onderwerp.

Nadere informatie

1. Ben jij één van de 5,8 miljoen donoren?

1. Ben jij één van de 5,8 miljoen donoren? Donorschap Per 31 augustus 2015 zijn er 5,8 miljoen Nederlanders die geregistreerd donor zijn (CBS,2015) 7 6 5 4 1. Ben jij één van de 5,8 miljoen donoren? 6 39% Ja Nee 1 Al 40 jaar, als je een orgaan

Nadere informatie

Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 1: Communiceren en sociaal contact onderhouden

Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 1: Communiceren en sociaal contact onderhouden Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 1: : Thema 1 1. Introductieles De leerling vertelt waarom het belangrijk is om goed te presenteren. Arbeidsvoorbereidend

Nadere informatie

Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8

Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 1 Inhoud Voorbereidende les Afsluitende les Aanvullend materiaal bij deze lessen staat op de website: Introductiefilmpje PowerPoint presentatie Werkbladen 2 Voorbereidende

Nadere informatie

Stap 1 Voorafgaand aan het bestuderen van een nieuw onderwerp vatten leerlingen in kleine groepjes samen wat ze al van het onderwerp weten.

Stap 1 Voorafgaand aan het bestuderen van een nieuw onderwerp vatten leerlingen in kleine groepjes samen wat ze al van het onderwerp weten. Werkvorm 1 Stap 1 Voorafgaand aan het bestuderen van een nieuw onderwerp vatten leerlingen in kleine groepjes samen wat ze al van het onderwerp weten. Stap 2 Vervolgens formuleren ze vragen over wat ze

Nadere informatie

Codename Future professionaliseert jongeren aan de hand van hun maatschappelijke positie. >>> Belastingdienst

Codename Future professionaliseert jongeren aan de hand van hun maatschappelijke positie. >>> Belastingdienst Codename Future professionaliseert jongeren aan de hand van hun maatschappelijke positie >>> Belastingdienst voorbereiding Het doel van dit project Met het project de Belastingdienst willen we uw leerlingen:

Nadere informatie

Iedereen online, van 9 tot 99 jaar. Les 7 ... Facebook, sociaal zijn op het internet. Deze iconen tonen aan voor wie het document is

Iedereen online, van 9 tot 99 jaar. Les 7 ... Facebook, sociaal zijn op het internet. Deze iconen tonen aan voor wie het document is Les 7... Facebook, sociaal zijn op het internet Deze iconen tonen aan voor wie het document is Leerkrachten WebExperts Senioren Leerlingen Achtergrondinformatie Achtergrondinformatie voor de leerkracht

Nadere informatie

ONTDEK HET ZELF HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT VOOR DE HELE SCHOOL

ONTDEK HET ZELF HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT VOOR DE HELE SCHOOL ONTDEK HET ZELF HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT VOOR DE HELE SCHOOL IN DEZE HANDLEIDING VIND JE ALLE INFORMATIE OVER HET MAKEN VAN HET ONTDEK HET ZELF POP-UP MUSEUM TIJDENS DE KINDERBOEKENWEEK. DE OPDRACHTEN,

Nadere informatie

Culturele hoofdstad van Europa

Culturele hoofdstad van Europa Expertisecentrum Kunsttheorie www.expertisecentrum-kunsttheorie.nl. Het initiatief Het Europese Parlement roept jaarlijks 1 of 2 Europese steden uit tot culturele hoofdstad. Het is bedoeld om zowel de

Nadere informatie

De kunst van het opzetten

De kunst van het opzetten De kunst van het opzetten Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief De kunst van het opzetten 1 Introductieles 2 Uitzending 3 Afronding

Nadere informatie

together forever is het motto van het Europees Jaar van de Interculturele Dialoog 2008 in Nederland Parents` Love

together forever is het motto van het Europees Jaar van de Interculturele Dialoog 2008 in Nederland Parents` Love Parents` Love Ook ouders houden van hun kinderen: ouderliefde. Naast zorgzaamheid en genegenheid uit zich deze liefde vooral in: opvoeding. 1. Ga naar de site van Sesamstraat: Bekijk en beluister de volgende

Nadere informatie

China Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -

China Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? - China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar

Nadere informatie

Handleiding voor de digitale les Internet in 2025 Kinderen tekenen de toekomst

Handleiding voor de digitale les Internet in 2025 Kinderen tekenen de toekomst Handleiding voor de digitale les Internet in 2025 Kinderen tekenen de toekomst Een digitale les voor groep 6, 7 en 8 van het primair onderwijs waarbij leerlingen nadenken over innovatieve toepassingen

Nadere informatie

*Ook met het programma Paint van Windows kunnen foto s bewerkt worden

*Ook met het programma Paint van Windows kunnen foto s bewerkt worden Lesbrief Online pesten Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Tijd: 50 55 minuten Voorbereiding: op http://mediawijsheid.nl/onlinepesten staan allerlei filmpjes, informatie en artikelen over online pesten, bruikbaar

Nadere informatie

Integratie. Wat weten we over nieuwkomers? 3 VMBO. docentenhandleiding

Integratie. Wat weten we over nieuwkomers? 3 VMBO. docentenhandleiding Integratie Wat weten we over nieuwkomers? 3 VMBO docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl

Nadere informatie

Toestemming geven voor orgaandonatie

Toestemming geven voor orgaandonatie Universitair Medisch Centrum Groningen Toestemming geven voor orgaandonatie Informatie voor nabestaanden Toestemming geven voor orgaandonatie 2 Universitair Medisch Centrum Groningen Inleiding Als iemand

Nadere informatie

Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A

Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 12: Het vinden van werk Praktijkkern c: Kiezen en solliciteren naar passende stageplek Thema Praktijkkern 12. Het vinden

Nadere informatie

> Orgaan- en weefseldonatie na het vaststellen van de hersendood

> Orgaan- en weefseldonatie na het vaststellen van de hersendood www.azstlucas.be > Orgaan- en weefseldonatie na het vaststellen van de hersendood Informatie voor nabestaanden Voorwoord Wanneer u geconfronteerd wordt met orgaandonatie, wil dat zeggen dat u een familielid,

Nadere informatie

Weefseldonatie. gemini-ziekenhuis.nl

Weefseldonatie. gemini-ziekenhuis.nl Weefseldonatie gemini-ziekenhuis.nl Inhoudsopgave Weefseldonatie: de gang van zaken 3 Wet op de orgaandonatie 3 De donor-operatie 4 Is uw naaste thuis overleden? 5 Na de donor-operatie 5 Wat gebeurt er

Nadere informatie

Introduceren thema Voeding en Bewegen. Wat doe je als leerkracht? Omschrijving van de opdracht: Thema: Voeding en bewegen

Introduceren thema Voeding en Bewegen. Wat doe je als leerkracht? Omschrijving van de opdracht: Thema: Voeding en bewegen Natuur & Techniek Mijn lijf: Voeding en bewegen Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Voeding en bewegen In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal rondom voeding en bewegen:

Nadere informatie

Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding

Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de

Nadere informatie

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend

Nadere informatie

Rapportage Peiling Orgaandonatie

Rapportage Peiling Orgaandonatie Rapportage Peiling Orgaandonatie In opdracht van: NPV (voorheen Nederlandse Patiënten Vereniging) Datum: 24 november 2017 Projectnummer: 2017375 Auteur: Kelly de Heij Inhoud 1 Achtergrond & onderzoek 3

Nadere informatie

HELP DE KINDERBOEKEN AMBASSADEUR! Tips en kansen voor de leesconsulent van de Bibliotheek op school

HELP DE KINDERBOEKEN AMBASSADEUR! Tips en kansen voor de leesconsulent van de Bibliotheek op school HELP DE KINDERBOEKEN AMBASSADEUR! Tips en kansen voor de leesconsulent van de Bibliotheek op school Beste leesconsulent, Jan Paul Schutten onze enige echte kinderboekenambassadeur- heeft een geweldige

Nadere informatie

(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding

(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding (Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding Aan de slag met lezen in beroepsgerichte vakken Voor de verbetering van leesvaardigheid is het belangrijk dat leerlingen regelmatig en veel lezen. Hoe krijg

Nadere informatie

docentenhandleiding Sprekende beelden in de klas

docentenhandleiding Sprekende beelden in de klas 1 docentenhandleiding Sprekende beelden in de klas Deze digitale les is gemaakt in opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. De les is geschikt voor de bovenbouw van havo en vwo en kan gegeven worden

Nadere informatie

Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8

Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s

Nadere informatie

Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst

Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst Groep 5 Les 1 Ik en mijn selfie Les 1 Ik en mijn selfie Samenvatting van de les De kinderen kijken naar een selectie portretten waaronder selfies. Ze analyseren

Nadere informatie

Kwaliteitsverbetering van donororganen

Kwaliteitsverbetering van donororganen Thema: Kwaliteitsverbetering van donororganen Prof.dr. Robert J. Porte, chirurg Sanna op den Dries, onderzoeker / student Geneeskunde 1-11-2013 2 Petje op, Petje af 10 vragen HOOFDPRIJS Petje op, Petje

Nadere informatie

Het Sectorwerkstuk 2015-2016

Het Sectorwerkstuk 2015-2016 Het Sectorwerkstuk 2015-2016 Inhoud Inleiding... 3 Het Sectorwerkstuk... 4 De opbouw... 4 De voorbereiding... 5 Het onderzoek... 6 De verwerking... 7 De presentatie... 7 Het filmpje... 7 Het werkstuk...

Nadere informatie

Kraanwater, je hebt het elke dag nodig. Om te drinken bijvoorbeeld, maar

Kraanwater, je hebt het elke dag nodig. Om te drinken bijvoorbeeld, maar TIPS EN IDEEËN VOOR JE WERKSTUK OF SPREEKBEURT Kraanwater, je hebt het elke dag nodig. Om te drinken bijvoorbeeld, maar ook om je tanden mee te poetsen of om mee te koken. Kraanwater is gezond, duurzaam

Nadere informatie

LESBRIEF. Laat uw leerlingen 10 minuten lezen in 7Days. Uw leerlingen mogen zelf weten welke artikelen ze deze 10 minuten lezen.

LESBRIEF. Laat uw leerlingen 10 minuten lezen in 7Days. Uw leerlingen mogen zelf weten welke artikelen ze deze 10 minuten lezen. Vrijdag februari 2015 Artikelen: Alle artikelen - 7Days week Inhoud: Leerlingen leren om kritisch te kijken naar de actuele artikelen in 7Days. Leerlingen leren standpunten en argumenten te herkennen.

Nadere informatie

handleiding 1. Inleiding 2. Achtergrondinformatie

handleiding 1. Inleiding 2. Achtergrondinformatie handleiding 1. Inleiding www.twentezonderafval.nl is een website voor groep 1 tot en met 8 over het gescheiden inzamelen van afval in Twente. Op deze website ontdekken de leerlingen hoe ze hun afval zoveel

Nadere informatie

Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2:

Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4 Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Leerlingen raken vertrouwd met het presenteren voor een groep Leerlingen raken vertrouwd

Nadere informatie

What s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht

What s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht What s up Zuiderzeeland? Aardrijkskunde praktische opdracht praktisch onderzoek in zuiderzeeland 4 HV Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat Waterschap

Nadere informatie

China. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les

China. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les China Stadsgeluiden in China 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad Vakgebied: Muziek Lesduur: 60 minuten per les China Pagina 1 - Stadsgeluiden in China - Colofon Stadsgeluiden in China Les voor groep

Nadere informatie