ehoorlijk duurzaam &visie, doelstellingen best cases Vrije

Transcriptie

1 ehoorlijk duurzaam &visie, doelstellingen best cases Vrije Universiteit Brussel

2 # inhoud VOORWOORD - Paul De Knop Duurzaamheidsvisie Vrije Universiteit Brussel Strategische doelstellingen CASES #1 Vous êtes embarqué - Jean Paul Van Bendegem #2 Er was eens... - Anthony Antoine #3 Oceanen temperen het broeikaseffect Willy Baeyens, Frank Dehairs, Marc Elskens, Martine Leermakers #4 Zelfhelende materialen - Herman Terryn #5 De aarde als complex systeem - Philippe Claeys #6 Kleine windturbines in een bebouwde omgeving Mark Runacres #7 Energie uit biomassa - Jacques De Ruyck #8 Transitie naar een lage energiecampus Frank Delattin, Dimitri Devuyst... 28

3 #9 De ingenieur-architect bouwt aan een duurzame toekomst Niels De Temmerman #10 Elektrisch vervoer: over batterijen en normen Peter Van den Bossche, Noshin Omar, Joeri Van Mierlo #11 Mens en natuur delen dezelfde ruimte - Nico Koedam #12 De levenscyclusanalyse van voertuigen Thierry Coosemans, Joeri Van Mierlo #13 Duurzame stadsdistributie - Cathy Macharis #14 ACTMOST: Open innovatie als hefboom Hugo Thienpont, Nathalie Debaes, Jo Vlekken #15 Bouwen aan een nieuwe generatie ingenieurs en onderzoekers Hugo Thienpont, Amrita Prasad, Robert Fisher #16 Innovatieve anti-epileptica - Ilse Smolders #17 Duurzaamheid, overleving, Blue Ocean en Darwin Marc Noppen #18 Sport en ontwikkeling - Marc Theeboom #19 Duurzaamheid, een muzikale metafoor - Peter Swinnen #20 Mens- en milieuvriendelijk mobiel - Rebecca Lefevere #21 Netwerken voor milieuzorg - Dimitri Devuyst #22 Project NatureWorks - Dimitri Devuyst #23 Pionierswerk in de grootkeuken - Philippe Merckx #24 Een universiteit voor iedereen Machteld De Metsenaere, Alison E. Woodward #25 De duurzame stad als maatschappelijk project Eric Corijn #26 Brussels Wind Energy Research Institute - Christof Devriendt #27 UCOS (Universitair Centrum Ontwikkelingssamenwerking) Elke Van den Brandt #28 Studenten in actie - Liesbet Van Gysegem #29 Ethisch en duurzaam valoriseren - Sonja Haesen #30 Laterale denkoefeningen - Marleen Wynants... 72

4 voorwoord Behoorlijk duurzaam - visies, doelstellingen en best cases van de VUB # voorwoord Vanuit haar specifieke eigen(zinnige) positie binnen het Hoger Onderwijs wil de Vrije Universiteit Brussel de komende jaren intensief werk maken van het realiseren van ecologische, sociale en economische langetermijnuitdagingen. Nadat het vorige academiejaar in het teken van Internationalisering stond, is het thema van het academiejaar Duurzaamheid. Vanuit haar humanistische waarden, kritisch denken, openheid en verdraagzaamheid was het logisch om van duurzame ontwikkeling een kernprioriteit te maken die volledig geïntegreerd is in het onderwijs, het onderzoek en de organisatie van onze universiteit. Op 15 maart 2010 werd de duurzaamheidsvisie voor de Vrije Universiteit Brussel goedgekeurd door de Raad van Bestuur. Daardoor krijgt duurzaamheid een vitale plaats in alle aspecten van de Universitaire onderneming haar academische missie, haar organisatie en haar maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dit betekent dat er bij al haar beslissingen rekening wordt gehouden met de consequenties op korte en lange termijn, op lokaal en globaal niveau, vanuit een visie en strategie voor een duurzame toekomst.

5 Paul De Knop - Rector Vrije Universiteit Brussel Deze visie sluit trouwens naadloos aan op het Algemeen Strategisch Plan van de Vrije Universiteit Brussel. Het duurzaamheidsproject kan alleen maar slagen als de hele universiteitsgemeenschap zich engageert en zich persoonlijk verantwoordelijk voelt. De duurzaamheidsvisie en de strategische doelstellingen in deze publicatie zijn in die zin een concrete leidraad en aanzet tot actie. De Vrije Universiteit Brussel is de voorbije jaren uitgegroeid tot een betekenisvolle plek in Brussel maar ook tot ver buiten de hoofdstedelijke grenzen. We bieden onze onderzoekers en studenten meertalige opleidingen en een academische hoogstaande context o.a. door onze associatie met Erasmus Hogeschool Brussel (het Koninklijk Conservatorium en RITS), maar ook via de structurele samenwerking met onze Franstalige collega s van de Université Libre de Bruxelles (ULB) en de Solvay Brussels School. Bovendien zal de Brussels University Alliance de internationale ambitie van de betrokken instellingen de nodige strategische en financiële slagkracht geven. De Vrije Universiteit Brussel is een plek bij uitstek waar personeelsleden, bezoekers, onderzoekers en studenten zich kunnen bewegen in een sfeer van vrij, kritisch en interdisciplinair denken om zich van daaruit voor te bereiden op de wereld van morgen. De duurzaamheidsvisie en de belofte om daar werk van te maken is voor de Raad van Bestuur van de Vrije Universiteit Brussel een beslissing geweest die verdergaat dan één rectoraat of één subsidieronde. We geloven sterk in het feit dat universiteiten hun leiderschap moeten waarmaken en een voortrekkersrol spelen op het vlak van duurzame ontwikkeling, zowel op hun eigen campus(sen) als in hun eigen buurt, stad, regio en zo ver mogelijk daarbuiten. Universiteiten die de globale klimaatsverandering aanpakken door hun eigen voetafdruk te verminderen en duurzaamheid integreren in hun curricula en onderzoeksprojecten, zullen hun studenten en onderzoekers voorzien van de nodige kennis en ervaringen om de kritieke en systemische uitdagingen aan te gaan. Ze zullen hen ook beter dienen om tegemoet komen aan hun maatschappelijke missie om een bloeiende en ethische samenleving te helpen ontwikkelen voor iedereen en hen voorbereiden om in te gaan op economische opportuniteiten die zich zullen voordoen als resultaat van de oplossingen die ze ontwikkelen. Ik wil iedereen bedanken die heeft bijgedragen tot de totstandkoming van de duurzaamheidsvisie voor de Vrije Universiteit van Brussel. De belangrijkste waarden en troeven van onze universiteit zijn de inzet van onze mensen, onze cultuur van open overleg en vrij denken. Precies die kwaliteiten zullen ons helpen om ons doel te bereiken. We zijn al behoorlijk duurzaam zoals deze publicatie u zal duidelijk maken, misschien moeten we nu ook maar radicaal verantwoordelijk worden.

6 6 #Visie op duurzame ontwikkeling voor de Vrije Universiteit Brussel Als volwaardige, kwaliteitsvolle, maatschappelijk geëngageerde en internationaal georiënteerde universiteit streeft de Vrije Universiteit Brussel ernaar om in al haar activiteiten rekening te houden met de duurzame ontwikkeling van de instelling. Dit betekent dat er bij al haar beslissingen rekening wordt gehouden met de consequenties op korte en lange termijn, op lokaal en globaal niveau, vanuit een visie en strategie voor een duurzame toekomst. Duurzame ontwikkeling aan de Vrije Universiteit Brussel groeit vanuit haar humanistische waarden, kritisch denken, openheid en verdraagzaamheid en veronderstelt een sterke integratie met de kernprioriteiten van de universiteit als kennisinstelling: onderzoek, onderwijs en maatschappelijke dienstverlening. Vanuit haar specifieke eigen(zinnige) positie binnen het Hoger Onderwijs wil de Vrije Universiteit Brussel meewerken aan het realiseren van ecologische, sociale en economische langetermijnoplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen. Deze visie sluit aan bij het Algemeen Strategisch Plan van de Vrije Universiteit Brussel. Om de vooruitgang die de instelling boekt op gebied van duurzame ontwikkeling in kaart te brengen en te evalueren op een gestructureerde en geplande wijze zal gewerkt worden met steekkaarten, strategische doelstellingen, indicatoren en actieplannen. Deze instrumenten dienen als basis voor een jaarlijks vooruitgangsrapport over duurzame ontwikkeling binnen de Vrije Universiteit Brussel. Een strategische interne en externe communicatie van de vooruitgang op vlak van duurzaamheid zal versterkend werken voor de motivatie van de hele universitaire gemeenschap en voor de uitstraling van de Vrije Universiteit Brussel als duurzame instelling.

7 Duurzame ontwikkeling in onderzoek en onderwijs De Vrije Universiteit Brussel voert een beleid van integratie van duurzame ontwikkeling in de onderwijscurricula en in de onderzoeksprojecten. De Vrije Universiteit Brussel is een universiteit waar internationale gemeenschappen van experts en experts-in-wording samenwerken in onderwijs- en onderzoeksprogramma s met een gemeenschappelijk doel: duurzaam innoveren. Ecologische integriteit De Vrije Universiteit Brussel maakt deel uit van het ecosysteem en van de biosfeer die het leven op aarde mogelijk maakt. Deze moet op een duurzame wijze worden beheerd. Daarom wordt onder meer gewerkt aan de versterking van biodiversiteit, aan het bevorderen van kringloopprocessen, aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, aan het rationeel gebruik van energie en natuurlijke rijkdommen, aan het gebruik van hernieuwbare energie, aan het verminderen van afval, aan het beperken van vervuiling, aan het aanmoedigen van duurzame voedingspatronen en aan het aanmoedigen van een duurzame mobiliteit. Versterken van het sociale weefsel en van het welzijn van studenten en personeel Een duurzame universiteit komt tot stand vanuit de universitaire gemeenschap zelf. Duurzame ontwikkeling aan de Vrije Universiteit Brussel staat dan ook voor het versterken van het sociale weefsel, de gezondheid en het welzijn van studenten en personeel. De Vrije Universiteit Brussel roept de hele universitaire gemeenschap (personeel en studenten) op om samen duurzame ontwikkeling in de praktijk te brengen. Ook het bevorderen van sociale cohesie en diversiteit, mensenrechten, het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk, Noord en Zuid, en het versterken van de interactie met zowel de lokale als internationale gemeenschap staan hier centraal. De Vrije Universiteit Brussel als maatschappelijk verantwoorde onderneming Het bewaken van de financiële gezondheid van de instelling en het ethisch verantwoord ondernemen maken ook deel uit van de strategische duurzaamheidsdoelstellingen van de Vrije Universiteit Brussel. Het tot stand komen van een meer duurzame instelling is een geleidelijk en dynamisch proces waarvan het tempo wordt bepaald door een complexe wisselwerking van verschillende factoren. Rekening houdend met mogelijke beperkingen van budgettaire of organisatorische aard wil de Vrije Universiteit Brussel voortdurend, maar stap voor stap, haar duurzaamheidsprofiel verbeteren in overleg met alle belanghebbenden die zullen worden geïdentificeerd en betrokken in een transparant proces.

8 8 #Strategische doelstellingen voor een duurzame ontwikkeling aan de Vrije Universiteit Brussel I. Algemene principes 1. Duurzame ontwikkeling vanuit humanistische waarden De Vrije Universiteit Brussel speelt een actieve rol in de maatschappelijke dialoog rond duurzame ontwikkeling vanuit humanistische waarden en waarden van een open en vrije democratische samenleving. Als onderzoeks- en kennisinstelling wil zij actief bijdragen tot een mentaliteitswijziging rond duurzame ontwikkeling binnen en buiten de grenzen van de universiteit. 2. Aanmoedigen van een holistische en interdisciplinaire aanpak De Vrije Universiteit Brussel gaat op zoek naar verbondenheid in al haar activiteiten en tussen alle leden van haar gemeenschap door het stimuleren van een holistische aanpak. De Vrije Universiteit Brussel streeft naar interdisciplinariteit. Daarom wordt interdisciplinaire samenwerking en de oprichting van interdisciplinaire instituten aangemoedigd. 3. Voorzorgs- en omkeerbaarheidsprincipe Alle activiteiten verlopen in het kader van een algemeen principe van verantwoordelijkheid, minimaal binnen het wettelijke kader zoals opgelegd door de overheden. Indien de Vrije Universiteit Brussel niet zeker is van de mogelijke

9 gevolgen van een beslissing en indien een beslissing mogelijk onomkeerbare negatieve gevolgen heeft, past ze het voorzorgsprincipe en het omkeerbaarheidsprincipe toe. 4. Duurzame ontwikkeling vanuit een internationaal perspectief Internationale dialoog wordt in het kader van duurzame ontwikkeling aangemoedigd. De Vrije Universiteit Brussel is een universiteit waar internationale gemeenschappen van experts en experts-in-wording samenwerken in onderwijsen onderzoeksprogramma s met een gemeenschappelijk doel: internationaal, duurzaam innoveren. De Vrije Universiteit Brussel voert haar activiteiten in een internationale context, in het kader van de doelstellingen van de Europese Unie, de Verenigde Naties en de internationale normen. 5. Het invoeren van een duurzaamheidstoets en het streven naar kwaliteitslabels De Vrije Universiteit Brussel ontwikkelt een methode van duurzaamheidsbeoordeling met als doel na te gaan of de beslissingen die worden genomen stroken met de duurzaamheidsvisie en de strategische doelstellingen. De Vrije Universiteit Brussel streeft naar het behalen van kwaliteitslabels waaruit haar engagement blijkt t.o.v. duurzame ontwikkeling, maatschappelijk verantwoord ondernemen en milieuzorg. 6. Werken aan transparantie en een actieve participatie van de universitaire gemeenschap Het besluitvormingsproces aan de Vrije Universiteit Brussel verloopt transparant. Een duurzame universiteit komt tot stand vanuit de universitaire gemeenschap zelf. De Vrije Universiteit Brussel roept de hele universitaire gemeenschap (personeel en studenten) op om samen duurzame ontwikkeling in de praktijk te brengen. De Vrije Universiteit Brussel sensibiliseert de leden van de universitaire gemeenschap en werkt zo aan een mentaliteitswijziging. Personeel, studenten en andere belanghebbenden krijgen inspraak in de besluitvorming van de instelling. II. Duurzame ontwikkeling in onderzoek en onderwijs 7. Integratie van duurzame ontwikkeling in de curricula De Vrije Universiteit Brussel streeft naar de integratie van het thema duurzame ontwikkeling in de curricula van alle studierichtingen. 8. Stimuleren van onderzoek m.b.t. duurzame ontwikkeling De Vrije Universiteit Brussel voert een beleid m.b.t. onderzoek rond het thema duurzame ontwikkeling en vertaalt de resultaten naar praktische toepassingen binnen de maatschappij.

10 10 III. Ecologische integriteit 9. Herstellen en onderhouden van ecologische cycli en bevorderen van kringloopprocessen De Vrije Universiteit Brussel streeft naar het herstellen en onderhouden van ecologische cycli en het bevorderen van kringloopprocessen. In die zin streeft de Vrije Universiteit Brussel bijvoorbeeld naar het maximaal hergebruiken van afval als grondstof voor nieuwe producten. Daarom worden verschillende afvalfracties gescheiden ingezameld voor hergebruik en recyclage. De Vrije Universiteit Brussel maakt maximaal gebruik van gerecycleerde en recycleerbare materialen. 10. Verminderen van de CO2-uitstoot door rationeel energiegebruik en overschakeling naar hernieuwbare energie De Vrije Universiteit Brussel streeft ernaar haar CO2-uitstoot te verminderen door rationeel energiegebruik en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen. De Vrije Universiteit Brussel stelt zich tot doel de universitaire gemeenschap te sensibiliseren m.b.t. een vermindering in het energieverbruik. 11. Rationeel gebruik van natuurlijke rijkdommen De Vrije Universiteit Brussel streeft naar een rationeel gebruik van grondstoffen en materialen. Er wordt bijvoorbeeld maximaal gebruikgemaakt van duurzame materialen en hernieuwbare grondstoffen binnen de draagkracht van het ecosysteem. Zo wordt bijvoorbeeld gewerkt aan de vermindering van het gebruik van papier en wordt gebruikgemaakt van papier met een milieukeurmerk. De Vrije Universiteit Brussel streeft bijvoorbeeld ook naar het spaarzaam omgaan met leidingwater en streeft naar het beperken van de hoeveelheden grondwater dat wordt opgepompt en gaat over tot het opvangen en gebruiken van regenwater. 12. Zorg dragen voor de natuur en de ecosystemen als basis van alle leven op aarde. Bijdragen tot een toename in biodiversiteit De Vrije Universiteit Brussel streeft naar het behoud van het groen en naar de integratie van de natuur op de campussen. De Vrije Universiteit Brussel voert een groenbeheer van haar campussen met aandacht voor aantrekkelijkheid, veiligheid en natuurontwikkeling, in lijn met de inspanning in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het versterken van de biodiversiteit op de campussen is daarbij een centraal aandachtspunt. Bij het ontwerpen van nieuwe gebouwen en aanpassen van bestaande gebouwen wordt aandacht besteed aan de integratie van habitat voor dieren en planten op en rond de gebouwen. De Vrije Universiteit Brussel stelt haar niet-bebouwde gronden waar mogelijk ter beschikking van natuurontwikkelingsprojecten en stadslandbouwprojecten.

11 13. Beperken van vervuiling De Vrije Universiteit Brussel voert een actief beleid ter voorkoming van vervuiling van de leefomgeving. Zo worden bijvoorbeeld alle gevaarlijke en bijzondere afvalproducten ingezameld en afgevoerd door een erkende ophaler van gevaarlijk afval, worden maatregelen genomen om de vervuiling van de bodem te voorkomen en worden koelinstallaties zodanig beheerd dat schadelijke koelvloeistoffen niet in het milieu terechtkomen en de meest schadelijke koelvloeistoffen worden uitgebannen. 14. Aanmoedigen van een duurzame mobiliteit De Vrije Universiteit Brussel ontwikkelt een bedrijfsvervoerplan en actualiseert dit regelmatig. De universiteit stimuleert personeel en studenten gebruik te maken van het openbaar vervoer en de fiets, aan carpooling te doen of te voet te komen werken. De Vrije Universiteit Brussel streeft naar het beperken van het aantal werkgerelateerde verplaatsingen van het personeel en van de impact van deze verplaatsingen. 15. Aanmoedigen van een duurzaam voedingspatroon De Vrije Universiteit Brussel sensibiliseert personeel en studenten om voedingspatronen om te buigen naar voedsel dat bijdraagt tot de gezondheid van mens en milieu (minder vleesrijke maaltijden, meer lokaal geproduceerde voedingswaren en minder producten met een hoog aantal voedselkilometers ). IV. Versterken van het sociale weefsel en het welzijn van studenten en personeel 16. Aanmoedigen van diversiteit onder personeel en studenten. Waarderen van ieders eigenheid. Bewaken van mensenrechten. De Vrije Universiteit Brussel voert een actief diversiteitsbeleid bij personeel en studenten. De instelling staat voor de vorming van kritische, zelfstandig denkende mensen in een open sfeer van vrij onderzoek, vrijheid, verdraagzaamheid en verscheidenheid. De Vrije Universiteit Brussel stelt zich tot doel de verscheidenheid in de samenleving positief te benaderen, zowel in haar studieprogramma s als op het vlak van haar studentenbeleid en personeelsbeleid en dit door gelijke kansen te garanderen voor iedereen, zonder onderscheid op grond van geslacht, sociale of etnische afkomst, levensbeschouwing, seksuele geaardheid, leeftijd of handicap. Via deze benadering wordt de integriteit van alle individuen gerespecteerd, met al hun gaven en gebreken. De Vrije Universiteit Brussel draagt de fundamentele rechten van de mens hoog in het vaandel en neemt initiatieven in onderwijs, onderzoek en dagelijks handelen om de mensenrechten te versterken en te bewaken.

12 Aanmoedigen van dialoog en beperking van sociale polarisatie tussen groepen binnen de maatschappij en de gemeenschap. Versterken van de sociale cohesie binnen de gemeenschap Er wordt gewerkt aan de versterking van de sociale cohesie binnen de universitaire gemeenschap. Er wordt op een open, transparante, geweldloze en respectvolle wijze gecommuniceerd tussen het personeel, de studenten, het bestuur en de buitenwereld. 18. Bijdragen tot het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk, Noord en Zuid, ontwikkelde en minder ontwikkelde landen De Vrije Universiteit Brussel voert een beleid m.b.t. sociale integratie, internationalisering en ontwikkelingssamenwerking in zowel de onderwijs-, de onderzoeks- en de dienstverleningsactiviteiten. Vanuit haar humanistische waarden streeft de universiteit ernaar bij te dragen tot het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk, Noord en Zuid, ontwikkelde en minder ontwikkelde landen. 19. Bijdragen tot de bescherming en de verbetering van de gezondheid en het welzijn van de leden van de universitaire gemeenschap De Vrije Universiteit Brussel voert een actief preventiebeleid, ondersteunt de gezondheid, het welzijn en de veiligheid van werknemers, studenten en bezoekers. De universiteit stelt psychologische, medische en sociale begeleiding, sportinfrastructuur en sociale ontmoetingsplaatsen ter beschikking van studenten en personeel. 20. Versterken van de banden en de dialoog met de lokale gemeenschap De Vrije Universiteit Brussel is betrokken bij de buurten waarin ze haar activiteiten organiseert. De universiteit gaat in dialoog met de lokale gemeenschap, stelt zich op als actieve partner in het stedelijk gebeuren, neemt waar dit nuttig is deel aan initiatieven op niveau van de buurt of de gemeente en stelt haar infrastructuur zoals de bibliotheek, de sport- en culturele infrastructuur en de medische zorgverlening niet enkel open voor de universitaire gemeenschap, maar ook voor de omwonenden en alle andere geïnteresseerden. V. Financiële gezondheid en ethisch verantwoord ondernemen 21. Bewaken van de financiële gezondheid van de instelling De Vrije Universiteit Brussel bewaakt actief het financiële beheer van de instelling en zorgt voor een begroting in evenwicht. De Vrije Universiteit Brussel bouwt een financiële reserve op, streeft naar een maximale diversifiëring van de bronnen van inkomsten van de instelling, ondersteunt haar personeel in het werven van externe fondsen als bron van inkomsten, ondersteunt initiatieven om de

13 administratie zo efficiënt en rationeel mogelijk te laten verlopen, moedigt het valoriseren aan van kennis en uitvindingen van de instelling op de markt en draagt zorg voor haar onroerende goederen. 22. Ethisch verantwoord ondernemen De Vrije Universiteit Brussel voert een actief duurzaam aankoopbeleid waarbij milieu-, sociale en ethische aspecten naast financiële en andere aspecten mee in rekening worden gebracht. Ook bij het uitbesteden van bepaalde activiteiten aan andere bedrijven en bij grote projecten van de universiteit wordt de duurzaamheidsvisie en de duurzaamheidsstrategie mee in rekening gebracht. 23. Versterken van de lokale economie De Vrije Universiteit Brussel bouwt positieve contacten op met bedrijven uit de lokale gemeenschap. Op deze wijze draagt ze bij tot de versterking van de lokale economie en bouwt ze positieve relaties op met de lokale gemeenschap.

14 14 Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie VUB #1 Vous êtes embarqué (Blaise Pascal)

15 Jean Paul Van Bendegem De Weense wetenschapsfilosoof Otto Neurath heeft ons de metafoor geschonken die de wetenschap beschrijft als een schip waaraan voortdurend dient gewerkt te worden maar dan wel op volle zee. De gedachte van een droogdok, hoe verleidelijk ook, is een illusie. Een tekort van deze metafoor is dat ze de wetenschap als een zelfstandig gegeven voorstelt en dat klopt evident niet. Beter is het om het schip te zien als beeld voor de maatschappij met een kapitein (en zijn/haar team) als beleidspersoon aan het roer, een staf die bemiddelt tussen leiding en passagiers en die instaat voor bevoorrading, veiligheid en welbehagen. In de buik van het schip houden de technici alles draaiende. En ook dit schip bevindt zich in volle zee. Er is dus geen mogelijkheid om de wereld even stil te leggen, te overleggen en de ideale samenleving op te starten. De wetenschappers reizen nu eenvoudigweg mee met het schip. We kunnen ons inbeelden dat ze ergens hun eigen ruimtes hebben maar de vraag die zich stelt is: wat is hun rol in het geheel? De waaier van mogelijkheden is groot. Er zitten zeker wetenschappers tussen die menen dat zij geen enkele rol te spelen hebben (wat hen niet belet om aan te schuiven in het restaurant elke middag). Zij ontwerpen mooie maquettes van denkbeeldige schepen en vragen zich af hoe de ideale passagier van zo n schip er moet uitzien. Maar er zijn er ook met een andere kijk: wat zij doen, moet meteen relevant zijn. De invulling van dat laatste durft nogal verschillen: sommigen zijn van oordeel dat ze de kapitein moeten bijstaan door de allerbeste kaarten te ontwerpen, sommigen dat ze het leven van de passagiers zo aangenaam mogelijk moeten maken en sommigen spenderen al hun tijd in de machinekamer in de hoop het rendement nog verder te verbeteren. Hiermee is nog niet iedereen opgesomd want er is ook een restgroep die zich vooral bezighoudt met het in vraag stellen van alle aspecten van wat er zich op het schip afspeelt en soms gaat het over niks minder dan het schip zelf. Onder elkaar hebben ze heel diepgaande en somtijds emotionele discussies op welke manier hun kritische overwegingen een impact zouden kunnen hebben. Er zijn vrij radikalen die menen dat de machinekamer de place to be is want dan kan je het hele schip platleggen door de motoren te saboteren en er zijn zeer gematigden die denken dat hoe dichter bij de kapitein, hoe groter de invloed. De echt originelen zijn zij die menen dat de passagiers goed ingelicht moeten worden want dan zullen zij wel de roerganger duidelijk maken dat de toestand dient te veranderen. Het zijn ook zij, denk ik en vrees ik, die de ijsberg het eerst zullen zien maar die niemand van het dreigende gevaar kunnen overtuigen.

16 16 The Institute for European Studies VUB #2 Er was eens...

17 Anthony Antoine Er was eens, nog niet zo lang geleden, een tijd waarin we ons niet druk maakten over de ecologische voetafdruk die we nalaten. Dat dit niet de aanhef is van een sprookje uit een land heel, heel ver hier vandaan, is u wel duidelijk. Vandaag schrijven we duurzaamheid (van mens, omgeving en milieu) hoog in het vaandel. Het volstaat echter niet om erover te praten; de daad bij het woord voeren is essentieel. Een aanzet hiertoe gebeurde in het nieuwe internationaliseringsgebouw het Karel Van Miert gebouw van de VUB. Het Karel Van Miert gebouw huisvest onder meer het International Relations and Mobility Office (IRMO), Vesalius College en het Institute for European Studies, alle diensten waarvan hun werkzaamheden ver buiten de stads- en landsgrenzen van onze alma mater reiken. Het gebouw werpt zich terecht op als internationaal uithangbord van de VUB waar onderwijs, onderzoek en dienstverlening een internationaal karakter hebben. Het lijkt dan ook op z n minst aangewezen dat we in dit nieuwe gebouw de duurzaamheidsvisie van de universiteit internationaal uitdragen. Voor het fors uit haar voegen groeiende Institute for European Studies had de welgekomen verhuis ook een bijkomend inhoudelijk tintje: het zou ons in staat stellen om het onderzoek dat binnen het Instituut gebeurt ook in de praktijk om te zetten. Het IES telt immers een grote onderzoekscluster die werkt rond duurzaamheid, klimaatsverandering en milieuproblematiek. Daarenboven werken àlle IES-medewerkers reeds enkele jaren aan initiatieven op het vlak van energie, mobiliteit, afval en recyclage. Zo wordt afval reeds lang gescheiden (en zelfs gecomposteerd), haalden we fietsen in huis en zorgen constante campagnes voor de nodige bewustwording. Met de aankoop van een nieuw gebouw kon het thema energie voor het eerst terdege aangepakt worden. Het IES bestelde voor haar nieuwe locatie dan ook een energie-audit die grote en kleine maatregelen aan het licht bracht om kostbare energie te kunnen besparen en onze verspilling tot een minimum te herleiden. Sensoren in gangen en klaslokalen zien erop toe dat lichten en projectoren niet nodeloos blijven branden, LED-lampen vervangen de onzuinige gloei-varianten, elke werkplek is voorzien van schakelaars om sluimerende monitors en transfo s/batterijopladers af te zetten, energie- en inktzuinige printers drukken standaard recto/verso af op gerecycleerd papier, buitenzonwering houdt de warmte buiten (waardoor minder koeling moet worden voorzien), en met onze nieuwe flex-offices gaan we ook duurzaam om met de beschikbare ruimte Het zijn allemaal kleine dingen die een groot verschil kunnen maken. Of dit sprookje ook een goed einde kent hangt af van ons allemaal. Wij (op het IES) leven alvast duurzaam en wie weet daarom ook gelukkiger.

18 18 Vakgroep Scheikunde, Analytische en Milieuchemie (ANCH), Earth System Sciences VUB #3 OCEANEN TEMPEREN HET BROEIKASEFFECT

19 Willy Baeyens, Frank Dehairs, Marc Elskens en Martine Leermakers Jaarlijks wordt er 8 gigaton koolstof onder de vorm van koolstofdioxide in de atmosfeer uitgestoten door de verbranding van fossiele brandstoffen en door ontbossing. Dit noemt men de jaarlijkse antropogene of door menselijke activiteit veroorzaakte koolstofuitstoot. Gelukkig nemen de oceanen een groot deel, namelijk 2,5 gigaton, van die overmaat aan koolstofdioxide op, zodat de uiteindelijke toename in de atmosfeer veel kleiner is dan de jaarlijkse antropogene uitstoot. De oceanen temperen dus het broeikaseffect op aarde. De vruchtbaarheid van de oceanen en dus ook het vermogen van plankton dit zijn kleine algen om koolstofdioxide uit de atmosfeer op te nemen is echter geografisch zeer heterogeen gespreid. Grote delen van de Stille Oceaan en de Zuidelijke Poolzee zijn weinig vruchtbaar door een gebrek aan sporenelementen (Fe, Mn, Co, Cd, Cu), die naast koolstofdioxide en nutriënten zoals nitraat en fosfaat noodzakelijk zijn voor de groei van het plankton. Deze sporenelementen zijn echter in velerlei vormen aanwezig en alleen de biologisch beschikbare vorm wordt door het plankton opgenomen. Het onderzoek van ANCH is erop gericht om de hoeveelheid aan biologisch beschikbare sporenelementen in de open oceanen te gaan bepalen. Omdat die metingen in de oceaan zelf moeten gebeuren en omdat het om zeer kleine hoeveelheden gaat, moesten nieuwe technieken worden ontwikkeld. Een combinatie van een nieuwe bemonsteringsmethode gebaseerd op diffusieve gradiënttechnieken in dunne filmen en een analysemethode gebaseerd op isotoopdilutie lieten toe om een onderscheid te maken tussen de al dan niet biologisch beschikbare vormen van de sporenelementen. Op die manier leren we beter begrijpen waarom bepaalde zones in de oceanen niet zeer vruchtbaar zijn. Deze kennis kunnen we terugkoppelen naar het groeiend aantal experimenten en naar toepassingen waarbij algen betrokken zijn, zoals onder andere de ontwikkeling van een nieuwe generatie biobrandstoffen. vub.ac.be/anch

20 20 Vakgroep MACH (Materialen en Chemie) VUB #4 Zelfhelende materialen

21 Herman Terryn Klassieke materialen worden doorgaans zodanig gemaakt dat ze bij aanvang zeer stevig zijn. Helaas gaan deze materialen op langere termijn vaak verslijten of raken ze stuk en moeten ze vervangen worden. In de natuur daarentegen herstellen materialen vaak zichzelf. Denk maar aan wondjes in de huid, een gebroken bot,... Daarom inspireren de onderzoekers van SIM (Strategic Initiative Materials) zich op de zelfgenezende kracht van levende wezens en het spontane herstel van ecosystemen door zelfregulerende mechanismen. Kapot betekent niet langer einde levensduur. Het onderzoek van SIM wil leven brengen in polymeren, beton en coatings. Een centraal zenuwstelsel inplanten in de materialen en moleculen of atomen naar de plaats van schade sturen, is niet meteen voor morgen. De grote uitdaging bestaat uit het inbouwen van snel werkende zelfhelende concepten zonder de solide kenmerken van het materiaal te verliezen en zonder schadelijk te worden voor mens of milieu. Natuurlijke materialen zijn superieur op het niveau van herstel, terwijl kunstmatige materialen vaak vaster en sterker zijn. Via nanotechnologie worden structuren ontworpen die deze eigenschappen combineren. Exact op het vlak van deze compatibiliteit wordt in Vlaanderen (SHE netwerk UGent-VUB) en Nederland (Tu Delft) baanbrekend gemeenschappelijk wetenschappelijk onderzoek gedaan. De meest geciteerde toepassingen zijn enerzijds niet-autogene systemen die een uitwendige stimulus zoals warmte, licht of water nodig hebben. Zo zijn er bijvoorbeeld lenzen van skibrillen of autolakken waarbij krassen onder invloed van de zon automatisch verdwijnen. Anderzijds probeert men materialen te ontwikkelen waarbij de zelfhelende functie inherent is en dus autogeen. Dit kan men doen door bijvoorbeeld capsules in te bouwen in een polymeer die breken bij schade en een helende functie veroorzaken, of simpelweg bacteriën die kalk aanmaken te gebruiken in beton. Meermaals helen in plaats van één keer en de duurzaamheidsfactor of veiligheid van de technologie zelf staan centraal in het onderzoek. Het onderzoek van SIM wordt inmiddels gesteund door bedrijven als Arcelor Mittal, Bekaert, Recticel en Umicore. De opkomende hype van zelfherstellende materialen in de bedrijfswereld zal op haar beurt ook het onderzoek in een stroomversnelling brengen. Foto: Polymeer coating die zichzelf herstelt en achterblijft als een litteken wwwtw.vub.ac.be/fysc wwwtw.vub.ac.be/memc

22 22 Interfacultaire onderzoekseenheid Earth System Science VUB #5 De aarde als complex systeem

23 Philippe Claeys Voor minstens 4 miljard van haar 4,5 miljard jarige bestaan is de aarde erin geslaagd om levensvatbaar te blijven. Dit ondanks een hele resem gebeurtenissen, sommige diepgaand, andere dramatisch, soms zelfs apocalyptisch. Tijdens het Late Heavy Bombardment sloegen ontelbare asteroïden en kometen, sommige tot honderden km groot, op de aarde in. Meer dan kraters, sommige tussen en km groot, werden zo gevormd. De nieuwe ontstane atmosfeer kende een plotse en snelle toename van zuurstof, dodelijk gifgas voor het toenmalig ontluikend leven, maar tegelijk de bron van de beschermende ozonlaag. Nadien bracht de abrupte daling in de atmosfeer van de twee broeikasgassen CO2 en methaan de aarde tijdelijk in een snowball-toestand, met een kilometer dikke ijsbedekking over de oceanen en de continenten, zelfs tot op de evenaar. Gedurende andere periodes was de aarde dan weer ijsvrij, met zeer warme oceanen en weinig temperatuurverschil tussen evenaar en polen. De platentektoniek veranderde voortdurend het uitzicht van de aarde: continenten verschoven, botsten, sloten zich aaneen tot supercontinenten, omgeven door één grote oceaan; bergketens werden opgestuwd terwijl andere wegzakten, met zeespiegelwijzigingen van enkele honderden meters. Massale vulkaanuitbarstingen zetten kilometer dikke lavalagen af op gebieden van honderden vierkante kilometers. Het leven maakte verscheidene massa-extincties door. Soms verdween meer dan de helft van bestaande soorten. Zo sloeg 65 miljoen jaar geleden een 10 kilometer grote meteoriet een krater van 200 kilometer in bij Yucatan, Mexico. Daarbij werden onder meer de dinosauriërs uitgeroeid die de aarde 100 miljoen jaar lang hadden gedomineerd. Een vermindering van het broeikaseffect door een daling van het C02-gehalte zette een sterke klimaatafkoeling in gang, waardoor zich een ijskap vormde op het Antarctisch continent. Later volgden de oceaan en omringende landmassa s aan de Noordpool. Nog dichter bij ons in de tijd, tijdens het Holoceen, warmde de aarde terug op. Recent leidden de effecten van de activiteiten van de menselijke beschaving op het systeem aarde zelfs tot de suggestie van een nieuwe geologische periode, ook het antropogene tijdperk genoemd. Deze begon wellicht rond de industriële revolutie, of misschien zelfs jaar geleden met het ontstaan van de landbouw en de sedentaire levenswijze van de mens. Het is duidelijk dat het gebruik van fossiele brandstoffen, overmatige ontbossing en agricultuur, snelle afname van de waterreserves, vervuiling van bodem en grondwater, en andere problemen direct gelinkt zijn aan menselijke activiteiten. Die nieuwe en complexe factoren kunnen het gevoelige evenwicht van een levensvatbare aarde stevig aantasten. Na wat de aarde in het geologisch verleden al doormaakte, zal ze ook de huidige ingrepen wel aankunnen. De vraag is echter of ook de mens dit overleeft. En stel dat de duurzaamheid en levensvatbaarheid van de aarde standhoudt, blijft nog de vraag of die ook nog geschikt zouden zijn voor de mens. Om deze vragen te beantwoorden werd de interdisciplinaire en interfacultaire onderzoeksgroep Earth System Science opgericht aan de VUB. we.vub.ac.be/~essc

24 24 Brussels Wind Energy Research Institute (BruWind) #6 Kleine windturbines in een bebouwde omgeving

25 Mark Runacres Windenergie wordt tussen nu en 2050 wellicht de belangrijkste bron van duurzame stroom. De grootste bijdrage zal komen van grote windturbines, die in toenemende mate in zee geplaatst zullen worden. Er zijn voor de hand liggende redenen waarom grotere windturbines beter zijn. Ze vangen uiteraard meer wind, en ze staan op hogere masten, waar het harder waait. Grote offshore windturbines zijn dan ook een van de onderzoeksthema s binnen het consortium BruWind, waarin onderzoekers van VUB, EhB en ULB die actief zijn rond windenergie, zich hebben verenigd. Toch vormen kleine windturbines een onmisbare aanvulling op de grote turbines. De betere kleine windturbines zijn qua kosten-batenverhouding immers vandaag al vergelijkbaar met zonnepanelen. Aangezien de technologie van kleine windturbines op dit moment minder geavanceerd is dan die van zonnepanelen, is het dus ook redelijk om te veronderstellen dat de opbrengst van kleine windturbines in de toekomst nog gevoelig zal verbeteren. Een rendabele windturbine in een bebouwde omgeving is ten slotte ook de best denkbare reclame voor duurzame energie, en kan de lokale gemeenschap bewuster maken van energieverbruik en -productie. Precies daarom leek het ons zinvol om de vraag te stellen of kleine windturbines ook in een bebouwde context voldoende productief kunnen zijn. Bebouwde omgevingen zijn op het eerste gezicht niet echt geschikt voor windenergie: de wind is er zwakker en bovendien vaak erg variabel, zowel in snelheid als in windrichting. Dat maakt het moeilijk(er) om de energie in de wind met een windturbine te oogsten. Toch is het in principe mogelijk om de vorm van gebouwen en woningblokken zo aan te passen dat de wind gekanaliseerd wordt naar specifieke plekken waar windturbines geplaatst kunnen worden. Bovenop de vele hoge gebouwen die een stad als Brussel telt, zijn de windomstandigheden trouwens vaak prima. Redenen genoeg voor een aantal onderzoekers binnen BruWind om samen met het architectenbureau Amaay! en het Von Karmaninstituut een onderzoek te starten naar de mogelijkheden om windenergie een plaats te geven in de stad. We beginnen uiteraard met Brussel, onder de noemer WinCity Brussels

26 26 Faculteit Ingenieurswetenschappen VUB #7 Energie uit biomassa

27 Jacques De Ruyck Onze toekomstige energievoorziening is vermoedelijk een van de grootste uitdagingen waar wij vandaag voor staan. De problemen zijn immers enorm: de vraag naar energie blijft groeien (vooral in groeilanden zoals China en India), de klassieke voorraden slinken en worden steeds duurder in exploitatie, de impact van energievoorziening op het klimaat is belangrijker dan men dacht, en het moet allemaal betaalbaar blijven en democratisch. Hernieuwbare energie uit biomassa draagt bij tot het oplossen van dit probleem. Het is eveneens een domein waar de Vrije Universiteit Brussel al vele jaren actief in is. In het bijzonder wordt gezocht naar methodes om de omzetting van houtachtige biomassa naar elektriciteit rendabeler te maken. Dat kan door gepaste combinatie van biomassavergassing of -verbranding met gasturbines, zowel op grote als kleine schaal. Onderzoek heeft aangetoond dat met quasi beschikbare technologie omzetrendementen boven 50% op grote schaal mogelijk zijn wanneer men biomassa combineert met aardgas in bestaande stoom- en gascentrales. Op kleine schaal menen de onderzoekers dat men beter kiest voor zuivere warmteproductie in pelletketels. Grote aandacht moet evenwel besteed worden aan emissies van ongewenste verbrandingsproducten, stof in het bijzonder. Aangezien men voor 2020 een groot deel van de energie voor verwarmingsdoeleinden uit biomassa verwacht te halen, is dit onderzoek prioritair en wordt, in samenwerking met de Erasmus Hogeschool Brussel, in een specifiek onderzoekslabo geïnvesteerd. Onderzoekers zullen methodes onderzoeken om stofemissies op betaalbare wijze tot een minimum te beperken, en zullen dit zowel in laboratoriumproeven als in de praktijk uittesten. Daarnaast vragen de onderzoekers zich ook af in welke mate het gebruik van biomassa voor zowel elektriciteit, warmte als vervoer effectief bijdraagt tot een daling in het gebruik van fossiele brandstof en de reductie van CO2. Verscheidene projecten zijn gewijd aan Life Cycle Analysis, waarbij men bij toepassing van biomassa alle directe en indirecte invloeden op het milieu onderzoekt. In het bijzonder worden secundaire effecten zoals recycleren van residuele stoffen (bijvoorbeeld raapkoek) op de marktwerking onderzocht. Op basis van dit onderzoek worden aanbevelingen geformuleerd over hoe men best de eerder schaarse biomassa en het daaraan gekoppeld landgebruik kan aanwenden. Foto (linksboven beginnend, met de klok mee): Pellets of korrels van citrusvruchtenpectine, rietgras, hout en de vliezen van zonnebloempitten. mech.vub.ac.be/thermodynamics

28 28 Vakgroep Toegepaste Mechanica VUB & Dienst Milieucoördinatie #8 Transitie naar een lage energiecampus

29 Frank Delattin en Dimitri Devuyst De klimaatsverandering, de exponentiële bevolkingsgroei, de onzekerheid inzake brandstofvoorziening en de leeftijd van het huidige energiepark vereisen een grondige verandering in energiebeleid met het oog op een duurzame maatschappij. Rationeel energiegebruik (REG), hernieuwbare energie en energiebesparing vormen de basis voor een dergelijk beleid en dienen hun weerklank te vinden in transport, huisvesting en industrie. De Vrije Universiteit Brussel werd opgericht net voor de oliecrisis van de jaren 70, waardoor initieel weinig aandacht besteed werd aan de energetische prestaties van het oorspronkelijke gebouwenpark. De laatste decennia werd er echter steeds meer gefocust op betere isolatie, energiezuinige verlichting, isolerende beglazing... Bij elke renovatie werd het maximum aan (rendabele) maatregelen getroffen teneinde het verbruik van de campus te verlagen zonder te moeten inboeten aan gebruiksvriendelijkheid of comfort. De huidige trend naar laagenergetische woningen en passiefbouw wordt aandachtig opgevolgd en toegepast waar mogelijk bij nieuwbouw op de campus. Zo worden momenteel de mogelijkheden rond passiefbouw onderzocht voor de aanleg van een nieuwe studentenhome op campus Oefenplein. De Vrije Universiteit Brussel beschikt ook over een van de eerste warmtekrachtkoppelingsinstallaties van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest om haar campus Jette en het UZ Brussel in hun energievraag te voorzien. Bovendien werd in 2010 volledig overgeschakeld op groene stroom. Naast energie-efficiënte oplossingen voor nieuwbouw en energiebesparende maatregelen bij renovaties, is momenteel ook een uitgebreide energie-audit gepland voor het gebouwenpark van de campus Oefenplein. Het gebouw met de grootste energievraag, gebouw G, heeft ondertussen het startsein hiervoor gegeven en werd tijdens de maanden mei-juni 2011 doorgelicht. De resultaten van deze audits zullen publiek beschikbaar gesteld worden en als basis dienen voor doorgedreven, toekomstige maatregelen. Naast het nemen van energiebesparende maatregelen neemt de Vrije Universiteit Brussel ook haar educatieve rol op dit vlak waar. Vanaf 2012 wordt een praktijkgericht postgraduaat energiecoördinator opgestart in samenwerking met relevante partners uit industrie, overheid en de commerciële wereld. Dit programma biedt de mogelijkheid tot specialisatie in energiebeleid in het algemeen en het doorlichten van grote sites en gebouwenparken in het bijzonder. Afgestudeerde energiecoördinatoren van de Vrije Universiteit Brussel zullen hierdoor actief meewerken aan het optimaliseren van het energie- en klimaatlandschap van de campus. Foto: Warmtekrachtkoppelingsinstallatie op VUB. mech.vub.ac.be/thermodynamics

30 30 Vakgroep ARCH (Architectonische Ingenieurswetenschappen) VUB #9 De ingenieur-architect bouwt aan een duurzame toekomst

31 Niels De Temmerman Het onderzoek aan de vakgroep Architectonische Ingenieurswetenschappen spitst zich onder meer toe op renovatie en hergebruik van gebouwen, op het ontwerpen en analyseren van lichtgewicht structuren en op het ontwerpen en realiseren van duurzame, transformeerbare constructies. Duurzaamheid is niet alleen onderwerp van ons onderzoek, het is ook een belangrijke topic in onze opleiding met doorwerking in het ontwerpatelier, de architectuurwetenschap en de ingenieurstechnische vakken. We streven ernaar kritische ingenieur-architecten af te leveren die zich bewust zijn van de huidige, maar ook van de toekomstige maatschappelijke uitdagingen. Een kerngedachte hierbij is: Hoe kan je als ontwerper van constructies een relevant antwoord bieden op de huidige context - hier en nu - zonder daarbij de noden van de toekomstige generaties uit het oog te verliezen?. Een middel bij uitstek om die doelstelling te verwezenlijken is transformeerbaar bouwen. Dit betekent dat je de constructies en gebouwen op een dusdanige manier ontwerpt dat ze continu en efficiënt aangepast kunnen worden aan de context waarin ze zich bevinden. Deze context is geen vast gegeven, maar wijzigt continu doorheen de levenscyclus van een gebouw. Efficiënt betekent dat je dit doet door je constructies zo rationeel mogelijk op te bouwen, waardoor aanpassingen aan nieuwe gebruikers of opgelegde normen optimaal kunnen gebeuren. Hierbij wordt hergebruik aangemoedigd, de productie van bouwafval door afbraak zoveel mogelijk vermeden en wordt er gestreefd naar een zo laag mogelijk energiegebruik. Onder andere deze aspecten geven duurzaam bouwen haar ecologische component. Een voorbeeld van transformeerbaar bouwen is het opbouwen van een constructie volgens een meccanoprincipe, waarbij zo weinig mogelijk verschillende componenten op zoveel mogelijk manieren samengesteld kunnen worden en waarbij het demonteren, vervangen en hergebruiken van bouwcomponenten mogelijk wordt gemaakt. Ook in een ontwikkelingscontext is duurzame ontwikkeling van belang. Hier ligt de nadruk op het snel geven van beschutting aan een noodlijdende bevolkingsgroep, maar op een dusdanige manier dat de shelter mee kan evolueren met de context: van noodsituatie over transitiefase naar wederopbouw. Ook het gebruik van lokale materialen en het in acht nemen van de socioculturele achtergrond van de lokale bevolking zijn cruciale aspecten voor het welslagen van een duurzaam ontwikkelingsproject. Het mag duidelijk zijn dat duurzaamheid een breed, maar cruciaal begrip is en een duidelijke visie vraagt om tot succesvolle implementatie te komen. Niet het behandelen van een deelaspect (transformatiecapaciteit, hergebruik, rationeel energie- en materiaalgebruik, de ecologische en economische kost gedurende de gehele levenscyclus van een gebouw, mobiliteit,...), maar het nastreven van een totaalconcept dat al deze aspecten verenigt, leidt tot echt duurzaam bouwen. Het is alvast deze visie die wij aan onze studenten ingenieur-architect, de ontwerpers en bouwers van de toekomst, meegeven. Foto: Transitional shelter in bamboe op de VUB-campus. Dankzij het bouwkitprincipe kan deze constructie mee-evolueren met een veranderende context.

32 32 Onderzoeksgroep MOBI (mobility & automotive technology) VUB-EhB #10 Elektrisch vervoer: over batterijen en normen

33 Peter Van den Bossche, Noshin Omar en Joeri Van Mierlo In stadsverkeer vormen elektrische voertuigen, omwille van hun gunstige effect op het leefmilieu, een belangrijke factor voor het verbeteren van het verkeer en meer in het bijzonder voor een gezondere leefomgeving. Al meer dan 30 jaar is de VUB hét centrum in België voor onderzoek rond elektrisch aangedreven voertuigen als element van duurzame mobiliteit. De sleutelcomponent van het elektrische voertuig is de elektrische energieopslag, anders gezegd de batterij. In sommige toepassingen komen ook condensatoren in aanmerking voor energieopslag. Het onderzoek door MOBI dat specifiek rond batterijen wordt gedaan, richt zich op het modelleren van het gedrag van de batterijen, om zo op elk moment hun ladingstoestand te kennen en hun gebruik te kunnen optimaliseren. Daarnaast worden ook methoden ontwikkeld om op eenvoudige wijze de gezondheidstoestand van de batterij te kennen en haar resterende gebruikspotentieel in te schatten. De modellen kunnen tevens bijdragen tot het ontwikkelen van nieuwe batterijtypes en worden onderzocht in nauwe samenwerking met verschillende betrokken nijverheidssectoren. Om het onderzoek experimenteel te ondersteunen wordt er gebruikgemaakt van de testbanken voor cellen en modules in het nieuwe EMOVO batterijlabo in Anderlecht. Bijzonder hierbij is de samenwerking met de wereld van de internationale normalisatie, waarbij onder meer gestandaardiseerde testen worden ontwikkeld en de relevantie van gepubliceerde normen wordt geëvalueerd. Normalisatie is een essentiële factor in onze samenleving, maar vormt vandaag echter slechts op beperkte wijze het onderwerp van academisch onderzoek. Een nieuw concept, zoals het elektrische voertuig, kan enkel een maatschappelijk en commercieel succes kennen met behulp van internationale normen rond veiligheid, compatibiliteit en performanties, en dit niet enkel voor de batterijen maar ook voor bv. laadinfrastructuur en stekkers. De integratie van normalisatiewerk en onderzoek is hierbij vrij uniek te noemen. etec.vub.ac.be mobi.vub.ac.be

34 34 Onderzoeksgroep APNA Algemene Plantkunde en Natuurbeheer VUB #11 Mens en natuur delen dezelfde ruimte