Het verleden is dichterbij dan je denkt Handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het verleden is dichterbij dan je denkt Handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen"

Transcriptie

1 Het verleden is dichterbij dan je denkt Handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 1

2 Algemeen Geachte leerkracht, Leuk! dat u met uw leerlingen de omgeving gaat verkennen. Wij hopen dat u met dit lespakket en de handleiding voldoende aanknopingspunten kunt vinden om met uw leerlingen aan de slag te gaan. Dat kan in de klas, maar vooral ook buiten met de buitenopdrachten en de bezoeken aan het archief en/of museum. De handleiding bestaat uit: - beknopte informatie over doel en achtergronden van het project voor de leerkracht - werkwijze - benodigde materialen - informatie voor de gastdocent van een archief, museum, heemkundige kring, historische vereniging, etc. - informatie voor de gastdocent/begeleiders - leerlingen informatiebladen - leerlingen werkbladen - ontdekkaart voor bezoek aan een museum of archief. In een aantal gemeentearchieven in Zeeland zijn voor de leerlingen rugzakjes beschikbaar om te gebruiken bij dit project. U kunt dit project ook zonder de rugzakjes uitvoeren. In de rugzakjes zitten de volgende materialen: - een klembord - loep, kompas en verrekijker - hoogtemeter - rolmaat - een set infobladen voor de leerlingen (door de leerkracht zelf te kopiëren uit de handleiding) - een set opdrachtbladen voor de leerlingen (door de leerkracht zelf te kopiëren uit de handleiding) - plattegrond van de stad of het dorp (door de leerkracht zelf te verzorgen) De leerlingen zorgen zelf voor papier en een pen voor het invullen van hun opdrachtbladen. N.B. U kunt via de Zeeuwse Bibliotheek/Bibliobus een projectkist bestellen. Hierin zitten informatieboekjes over de door u opgegeven stad of dorp. U kunt de leerlingen vragen thuis informatieboeken over hun dorp of stad op te zoeken en mee naar school te nemen. Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 2

3 Doel van dit project De bedoeling van dit project is om leerlingen van de bovenbouw van het primair onderwijs te laten kennismaken met de geschiedenis van hun omgeving (dorp of stad). Dat doen zij door zoveel mogelijk zelf actief met die geschiedenis aan de slag te gaan. Zo zullen zij aan de hand van opdrachtenbladen zelf onderzoek gaan doen naar een aantal historische objecten in hun omgeving. Op basis daarvan stellen de leerlingen een wandeling samen die langs deze objecten voert. Daarbij presenteren de leerlingen aan elkaar de historische informatie over de objecten. Als extraatje kan een wandelgidsje door de leerlingen worden samengesteld en uitgegeven. De wandeling kan natuurlijk ook aan dorpsbewoners en/of ouders worden gepresenteerd. Opzet U kunt met deze opdrachten vijf dagdelen vullen: - een lokale deskundige/gastdocent komt in de klas en vertelt het een en ander over de geschiedenis van de stad of het dorp - leerlingen gaan met opdrachten naar buiten en onderzoeken een historisch object. Dit wordt in de klas aangevuld met informatie over het betreffende object; van het internet, uit boeken - leerlingen gaan eventueel naar het archief, de bibliotheek of het museum om informatie en historisch materiaal te vinden bij hun object - leerlingen presenteren de verzamelde informatie tijdens een stads- of dorpswandeling - de leerlingen maken van deze wandeling een presentatie, of een wandelgidsje. Materiaal Voor alle opdrachten is materiaal (in de rugzakjes) aanwezig. De informatie- en werkbladen en een plattegrond van de stad of het dorp dient u zelf te vermenigvuldigen. Ook dient u zelf voor schrijfmateriaal, papier, e.d. te zorgen. De opdrachten Bij voorkeur wordt gewerkt in groepjes van 3 of 4 leerlingen; bij de buitenopdrachten is de inzet van begeleidende ouders zeer gewenst. De opdrachten worden gedeeltelijk buiten de klas bij het object ; kasteel, huis, kerk, molen, etc. gemaakt en verder in de klas met informatie aangevuld. Bij elk te onderzoeken object is een werkblad gemaakt voor de leerlingen. Uiteraard kunt u als leerkracht opdrachten schrappen, aanvullen en/of aanpassen aan de groep. Meervoudige intelligenties Bij het samenstellen van de opdrachten is zoveel mogelijk getracht rekening te houden met het principe van de meervoudige intelligenties. Niet alle leerlingen leren immers op dezelfde wijze. Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 3

4 Tijdsplanning Dag 1 Bezoek gastdocent De gastdocent - (groot)ouder, lid van een heemkundige kring, archivaris - komt in de klas en vertelt een en ander over de geschiedenis van stad, streek, thema, zijn/haar leven. Dit steeds in relatie tot de objecten die later onderzocht gaan worden. Het gaat hierbij om: - het overbrengen van enige historische basiskennis over de omgeving - het enthousiasmeren van leerlingen om zelf onderzoek te gaan doen. Ter illustratie van het verhaal zouden voorwerpen, foto s, etc. gebruikt kunnen worden. Deze zouden ook al eerder in de klas aan de orde gesteld kunnen worden; wellicht kunnen leerlingen zelf van thuis (ouders, grootouders, etc) voorwerpen en boeken meenemen, die in voorafgaande kring- of klassegesprekken als een opwarmertje kunnen dienen. Op een plattegrond van vroeger en een huidige plattegrond kunnen de leerlingen zien hoe hun stad of dorp er vroeger heeft uitgezien en wat er in de loop der tijd veranderd is. Deze plattegronden worden in de klas opgehangen. De gastdocent zorgt eventueel voor aanpassing van de vragen van de opdrachtbladen, waarmee leerlingen de objecten gaan onderzoeken. Dag 2 Onderzoek object De leerlingen worden nu in groepjes van 3 of 4 kinderen verdeeld, die als historische teams aan de slag gaan. Elke groep wordt in de volgende stappen begeleid door een ouder/de leerkracht. Elk team krijgt een historisch object of een locatie toegewezen, dat of die zij nader dienen te onderzoeken, waarover zij gegevens verzamelen, etc. Teams zoeken hun object of locatie op op de plattegrond en tekenen die in. Daarna gebeurt dat ook op een algemene, voor in de klas hangende plattegrond, zodat iedereen weet waar onderzoek gedaan wordt. Dit vormt de basis van de uiteindelijke dorps- of stadswandeling. Teams gaan nu met de opdrachtbladen hun object buiten verkennen. Op school vullen zij de gegevens aan met informatie van internet, uit boeken, etc. Het gaat hier om het verzamelen van zoveel mogelijk gegevens, waarvan later weer een deel wellicht als onbruikbaar van de hand gedaan kan worden; een en ander hoeft nog niet in een logisch opgebouwd verband te staan. Dag 3 Bezoek aan museum/archief (naar keuze) Per thema ligt er documentatie (fotokopieën uit boeken en geschriften, foto s, oude, spannende teksten, oude kaarten, etc) en bij voorkeur ook een voorwerp klaar, dat uiteraard een directe en voor de leerlingen duidelijke link heeft met het thema en nader onderzocht gaat worden. Dit laatste aan de hand van de ontdekkaart. Leerlingen gaan daarmee als team aan de slag. De verworven informatie wordt samen met die van het eerste onderzoek (ingevulde opdrachtbladen) op school samengevoegd tot een Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 4

5 informatief en consistent verhaal. De archivaris/museummedewerker geeft hierbij aanwijzingen aan de leerlingen. Dag 4 Stadswandeling Leerlingen en leerkrachten gaan de dorps- of stadswandeling lopen. Leerlingen geven op hun locatie, bij hun object toelichting en wijzen de andere leerlingen op bepaalde bijzonderheden. Wellicht is het aardig één en ander op video of d.m.v. foto s vast te leggen. Na afloop van de wandeling wordt deze in de klas doorgesproken; daarbij komen aspecten als duur van de wandeling (te lang, te kort?), het verhaal bij de locatie, object (saai, te lang, interessant, te kort?), volgorde (zit er zo een logische opbouw in (qua historie, thematiek, routing?) veiligheid (is het handig daar met een groep te staan, zijn er alternatieven?). Aan de hand van de opmerkingen wordt de wandeling bijgesteld en definitief gemaakt. Dag 5 Presentatie Facultatief zou de wandeling, mooi vormgegeven, kunnen worden gepresenteerd. Dat kan in de vorm van een door de leerlingen samengesteld wandelgidsje, of een powerpoint presentatie; een andere optie is de ouders, leden van de dorps- of wijkvereniging, de pers, etc. voor de wandeling uit te nodigen. Dit kan tijdens een ouderavond, bij een feestelijke afsluiting van het jaar, tijdens een middag voor genodigden, waarbij ook de pers aanwezig is, etc. Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 5

6 Buitenopdrachten Voorbereiding Alvorens er met de leerlingen op uit te trekken, verdient het aanbeveling eerst zelf op de locaties te gaan kijken. Daar kunt u zelf met de gastdocent de opdrachten aan de omstandigheden toetsen en naar aanleiding van uw ervaringen bijstellen, uitbreiden, inkorten, vereenvoudigen, etc. U kunt ook een aantal ouders uitnodigen zowel dit voorwerk als de begeleiding tijdens het uitvoeren van de buitenopdrachten te verzorgen. Dit scheelt u een hoop tijd en versterkt bovendien de betrokkenheid van ouders bij de school en haar activiteiten. Veiligheid Erg belangrijk is, dat u de veiligheid bij het buitenwerk in de gaten houdt. Dit geldt zowel voor het vervoer naar de betreffende locatie als ook bij het maken van de opdrachten ter plaatse. Wanneer u het te gevaarlijk vindt de groepjes leerlingen helemaal zelfstandig op pad te sturen, is het wellicht een idee hierbij ouders of collega s in te schakelen. Afspraken Bij buitenactiviteiten is het van belang van tevoren met de leerlingen (en ouders) goede afspraken te maken. Dit enerzijds vanwege de te bereiken educatieve doelen en anderzijds in verband met de veiligheidsaspecten. Om die doelen te kunnen bereiken, is een aantal praktische zaken van belang: - aan het seizoen aangepaste kleding, die een stootje kan verdragen - leerlingen gaan zoveel mogelijk van tevoren naar het toilet (maar neem voor de zekerheid toiletpapier mee) - leerlingen kunnen droog zitten: plastic zakken hebben de neiging weg te waaien, een oud verknipt luchtbed is ideaal als matje - per groepje van 3 of 4 leerlingen nemen de leerlingen (een rugzakje met) opdrachtbladen mee - de leerlingen hebben voldoende schrijfmateriaal en papier (+harde ondergrond) bij zich - evt. wat eten of drinken. Uiteraard wordt de inhoud van het rugzakje - met onderzoeksmateriaal - vooraf en bij vertrek naar school gecontroleerd. Bij de objecten en onderweg wordt er natuurlijk geen afval achtergelaten (eventueel een vuilniszak meenemen). Voorts - dienen leerlingen vooraf te weten bij welke groep ze horen, hoe de taakverdeling/ werkwijze binnen de groep is en wie de groepsleider is - moet het de leerlingen duidelijk zijn welke opdrachten ze (met welke materialen) in welke volgorde dienen uit te voeren en wat ze doen als ze daarmee klaar zijn - dienen alle leerlingen een rol te spelen in het uitvoeren van de opdrachten. N.B. Bij de uitvoering van alle opdrachten dienen respect voor andermans eigendom en de veiligheid van de leerlingen voorop te staan. Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 6

7 Brief Geachte gastdocent, begeleider van de leerlingen, Leuk, dat u de leerlingen wilt helpen bij het ontdekken van de geschiedenis van hun eigen stad of het eigen dorp. Dat doen zij door zowel binnen als buiten historisch onderzoek te doen. Uw inbreng is van groot belang om dit project tot een succes te maken. De opzet ziet er kortweg gezien zo uit: U zoekt een aantal objecten in de omgeving van de school uit, die zich lenen voor historisch onderzoek. Zie hiervoor: KennisInfrastructuur CultuurHistorie Monumenten in Nederland, Zeeland Cultuurhistorische hoofdstructuur Zeeland (CHS). De objecten die u voorstelt, dienen zich te lenen voor onderzoek, dat wil zeggen, dat zij - afgezien van de historische aspecten - goed te zien, te bereiken, te voelen, te ruiken, te meten, etc. zijn. Mogelijke vragen over de objecten; over naam, omgeving, vorm, versieringen, materialen, functie en veranderingen van het object, staan verderop in dit format. Na overleg met de leerkracht en eventuele aanpassingen van de vragen, gaan de leerlingen hiermee aan de slag. Stap voor stap: - U komt in de klas en vertelt het een en ander over de geschiedenis van de stad of het dorp waarin bij voorkeur deze objecten ook een zekere rol spelen. Als u zelf herinneringen heeft over uw jeugd in de stad of het dorp, is dat voor leerlingen ook heel boeiend. - Voor in de klas hangt u een (historische en een nieuwe) plattegrond van de stad of het dorp. Gebruikt u deze kaart vooral tijdens uw verhaal. - De leerlingen gaan vervolgens in een volgende les met opdrachten naar buiten en onderzoeken een van de gekozen historisch objecten. Dit onderzoek wordt in de klas aangevuld met informatie van internet, uit boeken, etc. - De leerlingen gaan eventueel naar het archief, de bibliotheek of het museum om meer informatie en historisch materiaal te vinden bij hun object - De leerlingen presenteren de verzamelde informatie tijdens een dorps- of stadswandeling - De leerlingen maken van de wandeling een gidsje op papier of een digitale presentatie. Samengevat ziet het er als volgt uit: U zorgt voor een plattegrond van dorp of stad van vroeger en een plattegrond van nu, u kiest de objecten uit en u geeft invulling aan Dag 1. Schakelt u vooral de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ), of het gemeentearchief in voor het leveren van materialen, voorwerpen of informatie. Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 7

8 Dag 1 Bezoek gastdocent U, de deskundige /gastdocent, (groot)ouder, lid van heemkundige kring, archivaris, enz. komt in de klas en vertelt een en ander over de geschiedenis van stad, streek, thema, uw leven. Dit in relatie tot de objecten, die later onderzocht gaan worden. Het gaat hierbij om: - het overbrengen van enige historische basiskennis over de omgeving, die een kader vormt voor verder onderzoek - het enthousiasmeren van leerlingen zelf onderzoek te gaan doen. Ter illustratie van het verhaal zouden voorwerpen, foto s, etc. gebruikt kunnen worden. Deze zouden ook al eerder in de klas aan de orde gesteld kunnen worden; wellicht kunnen leerlingen zelf van huis (ouders, grootouders, etc) voorwerpen en boeken meenemen, die in voorafgaande kring- of klassegesprekken als een opwarmertje aan de orde gesteld worden (taak leerkrachten). U zorgt in overleg met de leerkracht eventueel voor aanpassing van de vragen van de opdrachtbladen, waarmee leerlingen de objecten gaan onderzoeken. Voorin de klas hangt u een plattegrond op van de oude en de nieuwe situatie van de stad of het dorp. Dag 2 Onderzoek Leerlingen worden nu in groepjes van 3 of 4 leerlingen verdeeld, die van nu af aan als historische teams aan de slag gaan. Elke groep wordt in de volgende stappen begeleid door een ouder/de leerkracht. Elk team krijgt één historisch object of een locatie toegewezen, dat zij nader dienen te onderzoeken, waarover zij gegevens verzamelen, etc. Teams zoeken hun object of locatie op een kaart op en tekenen die in. Daarna gebeurt dat ook op de algemene, voor in de klas hangende kaart, zodat iedereen weet waar onderzoek gedaan wordt. Dit vormt de basis van de uiteindelijke stads- of dorpswandeling. Teams gaan nu met de opdrachten hun object buiten verkennen. Informatie die ze daar niet kunnen beantwoorden, zoeken zij later op op internet, in boeken, etc. Het gaat hier om het verzamelen van zoveel mogelijk gegevens, waarvan later weer een deel wellicht als onbruikbaar van de hand gedaan kan worden. Een en ander hoeft nog niet in een logisch opgebouwd verband te staan. Dag 3 Bezoek aan museum/archief Per thema ligt er in het archief/museum documentatie (fotokopieën uit boeken en geschriften, foto s, oude, spannende teksten, oude kaarten, etc) en bij voorkeur ook een voorwerp klaar, dat uiteraard een directe en voor de leerlingen duidelijke link heeft met het thema en nader onderzocht gaat worden. Dit laatste aan de hand van de ontdekkaart. Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 8

9 Leerlingen gaan daarmee als team aan de slag. De aldus verworven informatie wordt samen met die van het eerste onderzoek op school samengevoegd tot een informatief en consistent verhaal. Alle verhalen samen vormen samen met de reeds eerder ingetekende kaart de basis van de wandeling. Dag 4 Stads- of dorpswandeling Leerlingen en leerkrachten gaan nu de stads- of dorpswandeling lopen. Leerlingen geven op hun locatie, bij hun object een presentatie en wijzen de andere leerlingen op bepaalde bijzonderheden. Wellicht is het aardig om de wandeling op foto of op video vast te leggen. Deze beelden kunnen tijdens de nabespreking bekeken worden. Na afloop van de wandeling wordt deze in de klas doorgesproken; daarbij komen aspecten als duur van de wandeling (te lang, te kort?), het verhaal bij de locatie of bij het object (saai, te lang, interessant, te kort), volgorde (zit er zo een logische opbouw in qua historie, thematiek, routing), veiligheid (is het handig daar met een groep te staan, zijn er alternatieven). Aan de hand van de opmerkingen wordt de wandeling bijgesteld en definitief gemaakt. Dag 5 Presentatie Naar keuze kan de wandeling, mooi vormgegeven, worden gepresenteerd. Dat kan in de vorm van een door de leerlingen samengesteld wandelgidsje. Een andere optie kan zijn uw gasten (de ouders, leden van de dorps- of wijkvereniging, de pers, etc.) voor de wandeling uit te nodigen. Bijvoorbeeld tijdens een ouderavond, bij een feestelijke afsluiting van het jaar, tijdens een middag voor genodigden, waarbij ook de pers aanwezig is, etc. Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 9

10 Buitenopdrachten Voorbereiding Alvorens er met de leerlingen op uit te trekken, verdient het aanbeveling eerst zelf op de locatie te gaan kijken. Daar kunt u de opdrachten aan de omstandigheden toetsen en naar aanleiding van uw ervaringen bijstellen, uitbreiden c.q.inkorten, vereenvoudigen, etc. Veiligheid Erg belangrijk is, dat u de veiligheid bij het buitenwerk in de gaten houdt. Dit geldt zowel voor het vervoer naar de betreffende locatie als ook de uitvoering ter plaatse. Het verdient sowieso aanbeveling de leerlingen door volwassenen te laten begeleiden; gaat u daarbij uit van een verdeling van een volwassene per groepje leerlingen. Afspraken Bij buitenactiviteiten is het van belang van tevoren met de leerlingen (en leerkrachten) goede afspraken te maken. Dit enerzijds vanwege de te bereiken educatieve doelen en anderzijds in verband met de veiligheidsaspecten. Om die doelen te kunnen bereiken, is een aantal praktische zaken van belang: - aan het seizoen aangepaste kleding, die een stootje kan verdragen - leerlingen gaan zoveel mogelijk van tevoren naar het toilet (maar neem voor de zekerheid toiletpapier mee) - leerlingen kunnen droog zitten: plastic zakken hebben de neiging weg te waaien, een oud verknipt luchtbed is ideaal als matje - per groepje nemen de leerlingen opdrachten (en eventueel een onderzoekstasje) mee - de leerlingen hebben voldoende schrijfmateriaal en papier bij zich - evt. wat eten of drinken. Uiteraard wordt bij vertrek van school gecontroleerd of de leerlingen bovenstaande zaken bij zich hebben. Bij de objecten en onderweg wordt er natuurlijk geen afval achtergelaten (eventueel een vuilniszak meenemen). Regels - De leerlingen dienen vooraf te weten bij welke groep ze horen, hoe de taakverdeling/ werkwijze binnen de groep is en wie de groepsleider is - Het moet de leerlingen duidelijk zijn welke opdrachten ze met welke materialen in welke volgorde dienen uit te voeren en wat ze doen als ze daarmee klaar zijn - Alle leerlingen spelen een rol in het uitvoeren van de opdrachten. N.B. Bij de uitvoering van alle opdrachten dienen respect voor andermans eigendom en de veiligheid van de leerlingen voorop te staan. Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 10

11 Leerlingenopdrachten Je gaat vandaag op zoek naar sporen. Geen diersporen, geen sporen van paddestoelen. Nee, je gaat sporen zoeken uit het verleden. Je duikt de geschiedenis in. Daarvoor hoef je niet naar verre landen te gaan. Geen verre kastelen te bezoeken, ruïnes te beklimmen, forten te bestormen. Nee, het verleden vind je gewoon hier, in de omgeving van de school. Want. Het verleden is dichterbij dan je denkt... Misschien woon je wel in een mooi opgeknapt huis van een eeuw geleden. Heeft je oma wel eens over de oorlog verteld. Hangt er een oud schilderij op je kamer. Dat zijn allemaal stukjes verleden, brokjes geschiedenis. Maar ook buiten, in en rond de school is heel wat verleden tijd te vinden. Daar gaan we vandaag naar zoeken, we duiken de geschiedenis in, we gaan op pad. Om de geschiedenis te leren kennen, verzamel je gegevens. Dat doe je buiten. Met je (tas met materialen en) opdrachtenbladen ga je onderzoek doen. Je beantwoordt zoveel mogelijk vragen. Vragen die je niet kunt beantwoorden laat je open, want ook op het internet en in boeken kun je heel wat informatie vinden. Dat doe je op school. Komt je familie ook uit deze buurt? Je kunt aan jouw familie, ouders of grootouders vragen wat zij weten over het object dat je moet onderzoeken. Misschien zijn er ook nog foto s van de omgeving in familie fotoboeken te vinden? Ook kun je naar een archief of museum gaan. Daar kun je veel informatie vinden over de geschiedenis van jouw dorp of stad. Succes met je onderzoek! Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 11

12 Kasteel Je gaat buiten onderzoek doen. Daarvoor heb je wat materialen meegekregen (verrekijker, boomhoogtemeter, meetlint, schrijfbord). Kijk er maar eens naar. Voor het beantwoorden van sommige vragen kun je daar handig gebruik van maken. Als je een fototoestel hebt, kun je ook foto s van het kasteel maken. 1. Hoe ziet het gebouw eruit? a) Wat is de vorm van het kasteel? b) Hoe groot is het ongeveer (in meters)? c) Hoe hoog is het ongeveer (in meters)? d) Maak een tekening of een foto van het gebouw. e) Is het kasteel nog in goede staat? f) Is het versierd en waarmee? g) Hoeveel deuren en ramen zijn er? h) Is de deur versierd? Zijn de ramen versierd? i) Wat voor kleur hebben de deuren en raamkozijnen? j) Wat voor kleur heeft het huis zelf (de steen)? k) Wat staat er bovenop de toren? l) Wat voor vorm heeft de toren? m) Heeft het kasteel een naam? 2. Waar ligt het kasteel? a) Staat het kasteel in het dorp of in de stad? Of ligt het buiten? b) Staat het aan een straat, weg of aan een plein? c) Is het er druk of juist rustig? d) Wat voor soort huizen staan er in de buurt? e) Staan er bomen in de buurt of is andere begroeiing? f) Wat ligt er rondom het kasteel? Waarom zal dat zo zijn, denk je? 3. Is het oud? a) Hoe oud is het kasteel? b) Hoe weet je dat? c) Noem eens een paar dingen, waaraan je dat kunt zien? d) Is het nog precies zo als toen het gebouwd werd? e) Wat is er veranderd, denk je? 4. Waarvoor wordt en werd het gebruikt? a) Wonen er mensen in het kasteel? b) Is het altijd een woonhuis geweest, denk je? Waarom (niet)? c) Heeft er een bekend persoon in het kasteel gewoond? d) Is er nog iets in de buurt wat aan die persoon herinnert? Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 12

13 Onderzoek op school, in het archief of in het museum Ga naar de site van het gemeentearchief of van het Zeeuws Archief Klik zoeken aan en daarna afbeeldingen : tik dan je dorps- of stadsnaam in. Je krijgt dan foto s te zien. Je kunt ook kijken op Kijk daar bij Beeldbank Zeeland. Bekijk de gevonden foto s maar eens. Zijn er ook een paar van het kasteel? Heb je ze al gevonden? Kies er eentje uit en vergelijk die met de situatie van nu. Neem de foto of de tekening, die je zelf van het kasteel hebt gemaakt en ga eens goed kijken wat de verschillen zijn. Daarmee kun je misschien weer een paar van de vragen beantwoorden. Je kunt natuurlijk ook een heleboel vinden in boeken en tijdschriften Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 13

14 Kerk Je gaat buiten onderzoek doen. Daarvoor heb je wat materialen meegekregen (verrekijker, boomhoogtemeter, meetlint, schrijfbord). Kijk er maar eens naar. Voor het beantwoorden van sommige vragen kun je daar handig gebruik van maken. Als je een fototoestel hebt, kun je ook foto s van de kerk maken. 1. Hoe ziet de kerk eruit? a) Hoe groot is het ongeveer (in meters)? b) Hoe hoog is het ongeveer (in meters)? c) Maak een tekening of een foto van het gebouw. d) Is de kerk nog in goede staat? e) Is die helemaal van steen of zijn er nog andere bouwmaterialen gebruikt? f) Is die versierd en waarmee? g) Hoeveel deuren en ramen zijn er? h) Is de deur versierd? Zijn de ramen versierd? i) Wat voor kleur hebben de deuren en raamkozijnen? j) Wat voor kleur heeft de kerk zelf (de steen)? k) Wat zie je links van de deur? l) Waarom zou die daar zijn, denk je? m) Wat staat er op de torenspits? n) Heeft de kerk een naam? 2. Waar ligt de kerk? a) Staat de kerk in het dorp of in de stad? Of ligt het buiten? b) Staat die aan een straat, weg of aan een plein? c) Is het er druk of juist rustig? d) Wat voor soort huizen staan er in de buurt? e) Staan er bomen in de buurt of is andere begroeiing? De volgende vragen kun je alleen beantwoorden als er een kerkhof rond de kerk ligt: f) Wat voor bijzondere stenen vind je in het gras naast de kerk? g) Zoek er een op en lees wie hier begraven ligt. h) Kun je ook zien wanneer die overleden is? 3. Is het oud? a) Hoe oud is de kerk? b) Hoe weet je dat? c) Noem eens een paar dingen, waaraan je dat kunt zien? d) Is die nog precies zo als toen de kerk gebouwd werd? e) Wat is er veranderd, denk je? 4. Waarvoor wordt en werd de kerk gebruikt? a) Zie je een bordje aan de kerk? Wat staat daar op? b) Wordt de kerk nog gebruikt? Waarvoor wordt de kerk gebruikt? c) Is de functie van de kerk veranderd? (functie betekent hier: Waarvoor het gebouw gebruikt werd ) Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 14

15 Onderzoek op school, in het archief of in het museum Ga naar de site van het gemeentearchief of van het Zeeuws Archief Klik zoeken aan en daarna afbeeldingen : tik dan je dorps- of stadsnaam in. Je krijgt dan foto s te zien. Je kunt ook kijken op Kijk daar bij Beeldbank Zeeland. Bekijk de gevonden foto s maar eens. Zijn er ook een paar van de kerk? Heb je ze al gevonden? Kies er eentje uit en vergelijk die met de situatie van nu. Neem de foto of de tekening, die je zelf van de kerk hebt gemaakt en ga eens goed kijken wat de verschillen zijn. Daarmee kun je misschien weer een paar van de vragen beantwoorden. Je kunt natuurlijk ook een heleboel vinden in boeken en tijdschriften Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 15

16 Molen Je gaat buiten onderzoek doen. Daarvoor heb je wat materialen meegekregen (verrekijker, boomhoogtemeter, meetlint, schrijfbord). Kijk er maar eens naar. Voor het beantwoorden van sommige vragen kun je daar handig gebruik van maken. Als je een fototoestel hebt, kun je ook foto s van de molen maken. 1. Hoe ziet de molen eruit? a) Wat is de vorm van de molen? b) Hoe groot is de molen ongeveer (in meters)? c) Hoe hoog is de molen ongeveer (in meters)? d) Maak een tekening of een foto van de molen. e) Is de molen nog in goede staat? f) Is die versierd en waarmee? g) Hoeveel deuren en ramen zijn er? h) Is de deur versierd? Zijn de ramen versierd? i) Wat voor kleur hebben de deuren en raamkozijnen? j) Wat voor kleur heeft de molen zelf (de steen)? k) Wat staat er bovenop de molen? l) Heeft de molen kasteel een naam? 2. Waar ligt de molen? a) Staat de molen in het dorp of in de stad? Of ligt het buiten? b) Waarom zou dat zo zijn, denk je (denk aan de wind)? c) Staat die aan een straat, weg of aan een plein? d) Is het er druk of juist rustig? e) Wat voor soort huizen staan er in de buurt? f) Staan er bomen in de buurt of is andere begroeiing? g) Waarop staat de molen? Waarom is dat zo, denk je? 3. Is het oud? a) Hoe oud is de molen? b) Hoe weet je dat? c) Noem eens een paar dingen, waaraan je dat kunt zien? d) Is die nog precies zo als toen die gebouwd werd? e) Wat is er veranderd, denk je? 4. Waarvoor wordt en werd het gebruikt? a) Wonen er mensen in de molen? b) Is dat altijd zo geweest, denk je? Waarom (niet)? c) Waarvoor wordt een molen gebruikt? d) Waarvoor zijn de wieken? e) Welke kant draaien ze op? Of staan ze stil? f) Wat wordt er in de schuur opgeslagen, denk je? Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 16

17 Onderzoek op school, in het archief of in het museum Ga naar de site van het gemeentearchief of van het Zeeuws Archief Klik zoeken aan en daarna afbeeldingen : tik dan je dorps- of stadsnaam in. Je krijgt dan foto s te zien. Je kunt ook kijken op Kijk daar bij Beeldbank Zeeland. Bekijk de gevonden foto s maar eens. Zijn er ook een paar van de molen? Heb je ze al gevonden? Kies er eentje uit en vergelijk die met de situatie van nu. Neem de foto of de tekening, die je zelf van de molen hebt gemaakt en ga eens goed kijken wat de verschillen zijn. Daarmee kun je misschien weer een paar van de vragen beantwoorden. Je kunt natuurlijk ook een heleboel vinden in boeken en tijdschriften Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 17

18 Boerderij Je gaat buiten onderzoek doen. Daarvoor heb je wat materialen meegekregen (verrekijker, boomhoogtemeter, meetlint, schrijfbord). Kijk er maar eens naar. Voor het beantwoorden van sommige vragen kun je daar handig gebruik van maken. Als je een fototoestel hebt, kun je ook foto s van de boerderij maken. 1. Hoe ziet het gebouw eruit? a) Wat is de vorm van de boerderij? b) He groot is die ongeveer (in meters)? c) Hoe hoog is die ongeveer (in meters)? d) Maak een tekening of een foto van het gebouw. e) Is de boerderij nog in goede staat? f) Is die versierd en waarmee? g) Hoeveel deuren en ramen zijn er? h) Is de deur versierd? Zijn de ramen versierd? i) Wat voor kleur hebben de deuren en raamkozijnen? j) Wat voor kleur heeft het huis zelf (de steen)? k) Wat staat er naast de boerderij? l) Hoe groot is die ongeveer? m) Heeft de boerderij een naam? n) Naar wie zal die genoemd zijn? 2. Waar ligt de boerderij? a) Staat de boerderij in het dorp of in de stad? Of ligt het buiten? b) Staat die aan een straat, weg of aan een plein? c) Is het er druk of juist rustig? d) Wat voor soort huizen staan er in de buurt? e) Staan er bomen in de buurt of is andere begroeiing? f) Wat ligt er rondom de boerderij? 3. Is de boerderij oud? a) Hoe oud is de boerderij? b) Hoe weet je dat? c) Noem eens een paar dingen, waaraan je dat kunt zien? d) Is die nog precies zo als toen het gebouwd werd? e) Wat is er veranderd, denk je? 4. Waarvoor wordt en werd de boerderij gebruikt? a) Wonen er mensen in de boerderij? b) Is het altijd een woonhuis geweest, denk je? Waarom (niet)? c) Wat, denk je, is er in de schuur? Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 18

19 Onderzoek op school, in het archief of in het museum Ga naar de site van het gemeentearchief of van het Zeeuws Archief Klik zoeken aan en daarna afbeeldingen : tik dan je dorps- of stadsnaam in. Je krijgt dan foto s te zien. Je kunt ook kijken op Kijk daar bij Beeldbank Zeeland. Bekijk de gevonden foto s maar eens. Zijn er ook een paar van de boerderij? Heb je ze al gevonden? Kies er eentje uit en vergelijk die met de situatie van nu. Neem de foto of de tekening, die je zelf van de boerderij hebt gemaakt en ga eens goed kijken wat de verschillen zijn. Daarmee kun je misschien weer een paar van de vragen beantwoorden. Je kunt natuurlijk ook een heleboel vinden in boeken en tijdschriften Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 19

20 Oud woonhuis Je gaat buiten onderzoek doen. Daarvoor heb je wat materialen meegekregen (verrekijker, boomhoogtemeter, meetlint, schrijfbord). Kijk er maar eens naar. Voor het beantwoorden van sommige vragen kun je daar handig gebruik van maken. Als je een fototoestel hebt, kun je ook foto s van het huis maken. 1. Hoe ziet het gebouw eruit? a) Wat is de vorm van het huis? b) Wat voor vorm heeft de gevel? c) Hoe groot is het huis ongeveer (in meters)? d) Hoe hoog is het ongeveer (in meters)? e) Maak een tekening of een foto van het gebouw f) Is het huis nog in goede staat? g) Is het versierd en waarmee? h) Hoeveel deuren en ramen zijn er? i) Is de deur versierd? Zijn de ramen versierd? j) Wat voor kleur hebben de deuren en raamkozijnen? k) Wat voor kleur heeft het huis zelf (de steen)? k) Heeft het huis een naam? 2. Waar ligt het huis? g) Staat het huis in het dorp of in de stad? Of ligt het buiten? h) Staat het aan een straat, weg of aan een plein? i) Is het er druk of juist rustig? j) Wat voor soort huizen staan er in de buurt? k) Staan er bomen in de buurt of is andere begroeiing? 3. Is het oud? f) Hoe oud is het huis? g) Hoe weet je dat? h) Noem eens een paar dingen, waaraan je dat kunt zien? i) Is het nog precies zo als toen het gebouwd werd? j) Wat is er veranderd, denk je? 4. Waarvoor wordt en werd het gebruikt? e) Wonen er mensen in het huis? f) Is het altijd een woonhuis geweest, denk je? g) Als het niet altijd een woonhuis is geweest, wat was dan de vroegere functie? (functie betekent hier: Waarvoor werd het gebruikt?) Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 20

21 Onderzoek op school, in het archief of in het museum Ga naar de site van het gemeentearchief of van het Zeeuws Archief Klik zoeken aan en daarna afbeeldingen : tik dan je dorps- of stadsnaam in. Je krijgt dan foto s te zien. Je kunt ook kijken bij Kijk daar bij Beeldbank Zeeland. Bekijk de gevonden foto s maar eens. Zijn er ook een paar van het woonhuis? Heb je ze al gevonden? Kies er eentje uit en vergelijk die met de situatie van nu. Neem de foto of de tekening, die je zelf van het woonhuis hebt gemaakt en ga eens goed kijken wat de verschillen zijn. Daarmee kun je misschien weer een paar van de vragen beantwoorden. Je kunt natuurlijk ook een heleboel vinden in boeken en tijdschriften Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 21

22 Markt Je gaat buiten onderzoek doen. Daarvoor heb je wat materialen meegekregen (verrekijker, boomhoogtemeter, meetlint, schrijfbord). Kijk er maar eens naar. Voor het beantwoorden van sommige vragen kun je daar handig gebruik van maken. Als je een fototoestel hebt, kun je ook foto s van de markt maken. 1. Hoe ziet de markt eruit? l) Wat is de vorm van de markt? m) Hoe groot is het ongeveer (lente, breedte, oppervlakte)? n) Maak een tekening of een foto van de markt. o) Wat voor huizen staan er rond de markt? p) Zie je nog versieringen, gevelstenen, namen aan de huizen die met deze markt te maken hebben? q) Zie je nog andere bijzonderheden die met de markt van vroeger te maken hebben? r) Staan er standbeelden, fonteinen, oude bomen, etc 2. Waar ligt de markt? l) Ligt de markt binnen de stad of buiten de stad? m) Komen er straten op de markt uit? n) Is er een haven of kanaal in de buurt? o) Is het er druk of juist rustig? p) Waarom ligt de markt daar denk je? q) Maak op school een kopie van een oude of/en nieuwe plattegrond van de stad of van het dorp. Kleur de markt daarop in. 3. Is de markt oud? k) Hoe oud is de markt? l) Hoe weet je dat? m) Noem eens een paar dingen, waaraan je dat kunt zien? n) Is het nog precies zo als toen het gemaakt werd? o) Wat is er veranderd, denk je? 4. Waarvoor wordt en werd de markt gebruikt? s) Hoe heet de markt? t) Waarom heet de markt zo, denk je? u) Wat was de functie van de markt vroeger? ( functie betekent hier Waarvoor werd de markt gebruikt? ) v) Wat is nu de functie van de markt? Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 22

23 Onderzoek op school, in het archief of in het museum Ga naar de site van het gemeentearchief of van het Zeeuws Archief Klik zoeken aan en daarna afbeeldingen : tik dan je dorps- of stadsnaam in. Je krijgt dan foto s te zien. Je kunt ook kijken bij Kijk daar bij Beeldbank Zeeland. Bekijk de gevonden foto s maar eens. Zijn er ook een paar van het kasteel? Heb je ze al gevonden? Kies er eentje uit en vergelijk die met de situatie van nu. Neem de foto of de tekening, die je zelf van de markt hebt gemaakt en ga eens goed kijken wat de verschillen zijn. Daarmee kun je misschien weer een paar van de vragen beantwoorden. Je kunt natuurlijk ook een heleboel vinden in boeken en tijdschriften Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 23

24 Andere suggesties voor thema s: Dijk Op locatie Naam? Waarom heet de dijk zo denk je? Vorm, functie (nog steeds van toepassing?). Locatie: aan zee, bij kanaal, meer, kreek (sluit aan op andere dijken)? Materiaal (lichaam, bekleding) Vee, bewoning (gebouwen op dijk)? Landschapscirkel Is er een voorland? Activiteiten: Waarnemen, tekenen, onderzoeken, noteren Archief/museum Geschiedenis dijk, inpolderingen, dijkdoorbraken Kaart Activiteiten: Onderzoeken, lezen, noteren, conclusies trekken Haven Op locatie Naam? Waarom heet de haven zo denk je? Ligging (aan zee, kanaal, meer)? Functie (pleziervaart, visserij, scheepvaart)? Bebouwing rond haven (nieuw/oud, functie gebouwen: woningen, winkels, pakhuizen, etc) Activiteiten: Waarnemen, lezen, noteren, tekenen Archief/museum Historie, naam Vorm, soorten schepen die erdoor voeren Activiteiten: Opzoeken, noteren, kaart lezen, conclusies trekken Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 24

25 Gedenkteken Op locatie Naam? Waarom heet het gedenkteken zo denk je? Onderwerp Vorm, materiaal. Locatie (waarom juist hier?) Activiteiten: Lezen, tekenen, waarnemen, noteren Archief/museum Historie. Persoonlijke gegevens gedenkteken Activiteiten: Opzoeken, lezen, noteren Waterbouwkundig werk (sluis, brug) Op locatie Naam? Waarom heet de sluis/brug/.. zo denk je? Functie, vorm Locatie Jaartal Activiteiten: Observeren, tekenen, meten, noteren Archief/museum Historie Kaart, verdere detaillering functie Activiteiten: Vergelijken, kaart lezen, noteren, interpreteren Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 25

26 Het verleden is dichterbij dan je denkt handleiding voor het samenstellen van stads- en dorpswandelingen Pagina 26

Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school

Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school Inhoud: 1. Inleiding 2. Algemene informatie 3. Opbouw van de les 4. Voorbereiding en lestips 1 Door het stof kruipen De gemeente Hoogezand-Sappemeer

Nadere informatie

Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8

Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 1 Inhoud Voorbereidende les Afsluitende les Aanvullend materiaal bij deze lessen staat op de website: Introductiefilmpje PowerPoint presentatie Werkbladen 2 Voorbereidende

Nadere informatie

Drukte bij de molen groep 5/6

Drukte bij de molen groep 5/6 Verhalend ontwerp over Olie- en Koren Woldzigt in Roderwolde Drukte bij de groep 5/6 Episode 1: Mensen rond 1900 De leerkracht laat een oud kistje of blikje zien. Daarin zitten allemaal kaartjes. Op die

Nadere informatie

Bontje, de poes van de molen groep 3/4

Bontje, de poes van de molen groep 3/4 Verhalend ontwerp over Olie- en Korenmolen Woldzigt in Roderwolde Bontje, de poes van de molen groep 3/4 Episode 1: Bontje, de poes van de molen Bontje is een lieve poes. Ze woont in een molen en is van

Nadere informatie

Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius. Lesbrief

Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius. Lesbrief Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius Lesbrief Lesbrief Onder onze voeten U gaat met uw klas een bezoek brengen aan Min40Celsius, aan de hand van deze lesbrief kunt het bezoek (kort) voorbereiden.

Nadere informatie

naam WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden.

naam WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden. WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden. Ga het vragen. Zoek in boeken en op internet. Schrijf de antwoorden op. Zoek er plaatjes bij.

Nadere informatie

Alle kerktorens zijn verschillend. Ze zitten vast aan de kerk of staan er los naast.

Alle kerktorens zijn verschillend. Ze zitten vast aan de kerk of staan er los naast. De geschiedenis van onze toren Alle kerktorens zijn verschillend. Ze zitten vast aan de kerk of staan er los naast. De vorm is spits of rond. Soms zit er een dakruiter op. Hoe ziet de kerktoren bij jou

Nadere informatie

WERKBLAD mijn landschap

WERKBLAD mijn landschap WERKBLAD mijn landschap Hoe zie jij het landschap? Wat vind je mooi of belangrijk? Ga alleen of in groepjes aan de slag en maak - een presentatie op papier of digitaal - een gedicht, een verhaal of een

Nadere informatie

Wat betekent het wanneer je drie talen spreekt? Hoe organiseer je dat? Zouden ze dit spreken en schrijven?

Wat betekent het wanneer je drie talen spreekt? Hoe organiseer je dat? Zouden ze dit spreken en schrijven? episode 1-1 les. Friezen om utens Lesdoel: Leerlingen verplaatsen zich in het leven van de familie Terpstra De leerkracht vertelt over de familie Terpstra: vader, moeder en een tweeling van 11 (jongen

Nadere informatie

JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935

JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935 JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935 1 Wat moet je doen? 1. Maak een presentatie over hoe jouw buurt er omstreeks 1935 uitzag of over de mensen die in die tijd in jouw buurt leefden. Wat kun je te weten komen

Nadere informatie

Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?

Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij? Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen

Nadere informatie

1. Wat zie je vanuit de lucht?

1. Wat zie je vanuit de lucht? 1. Wat zie je vanuit de lucht? Leeftijdsgroep Ongeveer 12-16 jaar Kerndoel Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 4: de leerlingen leren meten en wegen en leren omgaan met meetinstrumenten, gangbare

Nadere informatie

ONTDEK HET ZELF HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT VOOR DE HELE SCHOOL

ONTDEK HET ZELF HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT VOOR DE HELE SCHOOL ONTDEK HET ZELF HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT VOOR DE HELE SCHOOL IN DEZE HANDLEIDING VIND JE ALLE INFORMATIE OVER HET MAKEN VAN HET ONTDEK HET ZELF POP-UP MUSEUM TIJDENS DE KINDERBOEKENWEEK. DE OPDRACHTEN,

Nadere informatie

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen

Nadere informatie

Natuur, Buiten Activiteit:

Natuur, Buiten Activiteit: Natuur, Buiten Activiteit: Doelgroep: middenbouw (groep 4, 5 en 6) Doel van de activiteit: - De kinderen worden bewust van de herfst en zijn veranderingen. - De kinderen leren over de onderdelen van bladeren

Nadere informatie

Lesbrief Op zolder bij oma Aletta

Lesbrief Op zolder bij oma Aletta Lesbrief Op zolder bij oma Aletta Inhoud: Inleiding Algemene informatie Opbouw van de les Voorbereiding en lestips Op zolder bij oma Aletta Iedereen heeft wel eens gehoord van Aletta Jacobs, maar weinig

Nadere informatie

Gebouwd in Heerhugowaard

Gebouwd in Heerhugowaard groep 5/6 Gebouwd in Heerhugowaard Handleiding voor leerkrachten Erfgoedleerlijn Heerhugowaard Inhoudsopgave Over de erfgoedleerlijn 3 Gebouwd in Heerhugowaard 4 Les 1 Introductieles 6 Les 2 Op pad: gebouwen

Nadere informatie

Een educatief programma voor groep 7 en 8 Handleiding Deel 2 Nationaal Park Lauwersmeer

Een educatief programma voor groep 7 en 8 Handleiding Deel 2 Nationaal Park Lauwersmeer Een educatief programma voor groep 7 en 8 Handleiding Deel 2 Nationaal Park Lauwersmeer Inhoudsopgave Deel 2: programma Nationaal Park Lauwersmeer 1. Planning en organisatie 1.1. Voordat u begint 1.2.

Nadere informatie

Beeldverslag van een Haagse wijk

Beeldverslag van een Haagse wijk Beeldverslag van een Haagse wijk In deze opdracht maken de leerlingen een beeldverslag van een Haagse wijk of een deel daaruit over de situatie in de periode van rond en tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Nadere informatie

Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst

Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst Groep 5 Les 1 Ik en mijn selfie Les 1 Ik en mijn selfie Samenvatting van de les De kinderen kijken naar een selectie portretten waaronder selfies. Ze analyseren

Nadere informatie

Een educatief programma voor groep 8 (en 7) Handleiding Deel 2 Draaiboek Woordvoerders van de Eendenkooi

Een educatief programma voor groep 8 (en 7) Handleiding Deel 2 Draaiboek Woordvoerders van de Eendenkooi Een educatief programma voor groep 8 (en 7) Handleiding Deel 2 Draaiboek Woordvoerders van de Eendenkooi Inhoudsopgave Deel 2: programma Eendenkooi 1. Planning en organisatie 1.1. Voordat u begint 1.2.

Nadere informatie

Interview over de geschiedenis van Joodse Hagenaars

Interview over de geschiedenis van Joodse Hagenaars Interview over de geschiedenis van Joodse Hagenaars In deze opdracht maak je een interview met een of meer personen over de Joodse bevolkingsgroep in Den Haag tijdens de Tweede Wereldoorlog. Je moet in

Nadere informatie

Aanleiding projectweken. Gewenste kaders van een projectweek. Het proces

Aanleiding projectweken. Gewenste kaders van een projectweek. Het proces Aanleiding projectweken In het kader van talentontwikkleing en werken met 21 eeuwse vaardigheden zijn leerkrachten zich aan het ontwikkelen en professionaliseren naar nieuwe, innovatieve vormen van onderwijs.

Nadere informatie

De laatste wens van Maarten Ouwehand

De laatste wens van Maarten Ouwehand De laatste wens van Maarten Ouwehand Een verhalend ontwerp voor CKV waarin leerlingen op school een museum ontwerpen, inrichten en openen. Gemaakt voor en door: Andreas College Katwijk en Bureau voor Educatief

Nadere informatie

China Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -

China Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? - China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar

Nadere informatie

Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk?

Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie Naam : Wat is de bedoeling? Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Er is een misdaad gepleegd! Een dief heeft de computer

Nadere informatie

Handleiding. Geschikte tijd uitvoering jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

Handleiding. Geschikte tijd uitvoering jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Handleiding Naam opdracht De horizon in je eigen omgeving Geschikte tijd uitvoering jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec zeer geschikt ongeschikt Benodigde materialen Pen en papier Opdrachtbladen

Nadere informatie

1.Inleiding De beheerder van een productiebos wil voordat de bomen gekapt worden

1.Inleiding De beheerder van een productiebos wil voordat de bomen gekapt worden BO 6 Tijdsinvestering: Bomen meten Tijdstip: lente, zomer of herfst 1.Inleiding De beheerder van een productiebos wil voordat de bomen gekapt worden Nodig: Materiaal hoogtemeter Meetlint werkbladen potloden

Nadere informatie

De Vlaardingencultuur. leven in de steentijd

De Vlaardingencultuur. leven in de steentijd De Vlaardingencultuur leven in de steentijd INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 3 LES 1... 4 LES 2... 5 LES 3... 7 OPDRACHTEN... 8-12 2 Inleiding Voor u ligt de docentenhandleiding van het lespakket over de Vlaardingencultuur.

Nadere informatie

1-Kennismaking met archeologie

1-Kennismaking met archeologie UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Deze opdracht is de start van de lessenserie. Met deze opdracht introduceert u bij de leerlingen het onderwerp op een leuke manier. U kunt het onderwerp op verschillende manieren

Nadere informatie

Programmaboek. Activiteitenweek Brugklas. 5 tm 9 oktober 2015

Programmaboek. Activiteitenweek Brugklas. 5 tm 9 oktober 2015 Programmaboek Activiteitenweek Brugklas 5 tm 9 oktober 2015 Beste leerlingen, Voor je ligt het programmaboekje voor de Activiteitenweek. In dit boekje vinden jullie alle informatie over de verschillende

Nadere informatie

8a. Wat en hoe? Het stappenplan, tips en ideeën

8a. Wat en hoe? Het stappenplan, tips en ideeën 8a. Wat en hoe? Het stappenplan, tips en ideeën Ga je een sectorwerkstuk maken? Dan is orgaan- en weefseldonatie een goed onderwerp! Hier vind je allerlei tips, bronnen en ideeën om een sectorwerkstuk

Nadere informatie

Plan van aanpak horizon verbreden Zuid-Afrika

Plan van aanpak horizon verbreden Zuid-Afrika Plan van aanpak horizon verbreden Zuid-Afrika Welk gebied heb je gekozen? Het gekozen thema voor horizon verbreden is Zuid-Afrika. Ik ben zelf 4 keer in Zuid-Afrika geweest voor vrijwilligerswerk en ga

Nadere informatie

Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint

Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint Werkblad 13C Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint Leerjaar 1 Presentaties maken Presentaties algemeen Stappenplan: wat gaan we deze week doen? Praten over presentaties en presenteren Een PowerPoint-presentatie

Nadere informatie

Bijlage I Lesopzet voor leerlingen groep 7 en 8. welkom

Bijlage I Lesopzet voor leerlingen groep 7 en 8. welkom Bijlage I Lesopzet voor leerlingen groep 7 en 8 welkom t r u u b s k in de voulgblik n oud nieuws en ee ter welkom in de volksbuurt oud nieuws en een terugblik Introductie Eerst bekijken jullie de animatiefilm

Nadere informatie

De Veluwe Opdrachten en Overzichten voor begeleiders

De Veluwe Opdrachten en Overzichten voor begeleiders De Opdrachten en Overzichten voor begeleiders Inhoud van de map ALGEMEEN Over Woordvoerders van de natuur Over de opdrachten en voorbereiding Praktisch: 2 vormen van begeleiden Overzicht opdrachten per

Nadere informatie

Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?

Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij? Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen

Nadere informatie

Doe- pad Watertorenweg. Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6

Doe- pad Watertorenweg. Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6 Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Mileu, in opdracht van de Gemeente Harderwijk. Wij

Nadere informatie

What s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht

What s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht What s up Zuiderzeeland? Aardrijkskunde praktische opdracht praktisch onderzoek in zuiderzeeland 4 HV Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat Waterschap

Nadere informatie

hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek

hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Je werkt in een groepje van vier leerlingen. Iedereen in je groepje

Nadere informatie

Juf Sabine en juf Maaike

Juf Sabine en juf Maaike Je moet daar heel wat voor kunnen: - Je moet goed kunnen lezen - En ook goed begrijpen wat je leest - Je moet goed kunnen opzoeken - En goed kunnen kiezen wat je wel en niet nodig hebt. - Je moet je verhaal

Nadere informatie

DOCENT. Thema: water DROOG NAAR DE OVERKANT. groep 3 en 4. Stadshagen

DOCENT. Thema: water DROOG NAAR DE OVERKANT. groep 3 en 4. Stadshagen In groep 1 en 2 hebben de leerlingen ontdekt dat er veel water in is en hebben ze onderzocht welke dieren in en bij het water leven. In groep 3 en 4 verdiepen de leerlingen hun kennis over het water in

Nadere informatie

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend

Nadere informatie

Museumles Tureluurtje. Docentenhandleiding

Museumles Tureluurtje. Docentenhandleiding Museumles Tureluurtje Docentenhandleiding September 2014 Inhoud De museumles in het kort... 3 Voorbereiding in de klas... 3 In het museum... 3 Afsluiting in de klas... 3 De museumles uitgewerkt... 4 Introductieles

Nadere informatie

Les 1: Kennismaking met fysieke beperkingen

Les 1: Kennismaking met fysieke beperkingen Lessenreeks Kinderen met een fysieke handicap 1 Les 1: Kennismaking met fysieke beperkingen Lesdoelstellingen: Doelstelling 1: De leerlingen kunnen verwoorden wat ze met hun lichaamsdelen kunnen. Doelstelling

Nadere informatie

Handleiding. Geschikte tijd uitvoering jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

Handleiding. Geschikte tijd uitvoering jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Handleiding Naam opdracht De omgeving met andere ogen bekeken Geschikte tijd uitvoering jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec zeer geschikt ongeschikt Benodigde materialen opdrachtenbladen pen

Nadere informatie

de tijd opdrachten stad & esch & vwo + stad & esch & vwo +

de tijd opdrachten stad & esch & vwo + stad & esch & vwo + de tijd opdrachten stad & esch & vwo + stad & esch & vwo + Kies drie onderwerpen uit de lijst hieronder. Geef aan: eerste, tweede en derde keuze. 1 Stel je voor: je bent aangespoeld op een onbewoond eiland

Nadere informatie

BENODIGDHEDEN o Werkbladen o Antwoordkaarten o Eventueel verdiepingsopdracht

BENODIGDHEDEN o Werkbladen o Antwoordkaarten o Eventueel verdiepingsopdracht Leerkrachtinformatie Groep 6 Zeehavens in Zeeland Lesduur:90 minuten (klassikaal en in tweetallen) DOEL De leerlingen weten op een kaart van Zeeland de zeehavens te vinden en te benoemen; kunnen de werking

Nadere informatie

Jullie groepje gaat onderzoek doen naar de Grote of Sint Maartenkerk bij jullie in het dorp. Deze kerk staat bovenop de terp.

Jullie groepje gaat onderzoek doen naar de Grote of Sint Maartenkerk bij jullie in het dorp. Deze kerk staat bovenop de terp. namen 1 a OPDRACHTKAART HALLUM - ONDERZOEK Sint Maartenkerk Jullie groepje gaat onderzoek doen naar de Grote of Sint Maartenkerk bij jullie in het dorp. Deze kerk staat bovenop de terp. Op deze kaart staan

Nadere informatie

INHOUD DE TIJDSWINKEL. groep 3-4 HOE MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDEN LEVEN

INHOUD DE TIJDSWINKEL. groep 3-4 HOE MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDEN LEVEN ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen. De

Nadere informatie

Kasteelexpeditie. Kasteelexpeditie. Opdrachten in en rondom het Kasteel van Boxmeer

Kasteelexpeditie. Kasteelexpeditie. Opdrachten in en rondom het Kasteel van Boxmeer Opdrachten in en rondom het Kasteel van Boxmeer In groepjes verkennen jonge kinderen het Kasteel, liefst onder begeleiding van oudere kinderen of volwassenen (ouders). Maak van tevoren afspraken met Kasteelmuseum

Nadere informatie

Voorbereidend gesprek Vragen die de leerkracht kan stellen: Introductielessen Primair Onderwijs. 1.1- Introductieles 1: Schetsen voor het schoolplein

Voorbereidend gesprek Vragen die de leerkracht kan stellen: Introductielessen Primair Onderwijs. 1.1- Introductieles 1: Schetsen voor het schoolplein Introductielessen Primair Onderwijs 1.1- Introductieles 1: Schetsen voor het schoolplein - De leerlingen worden met kunst geconfronteerd - De leerlingen ontdekken dat kunst niet altijd in een museum staat

Nadere informatie

De Huiswerkgids beschrijft de doorgaande lijn van het huiswerk dat we geven en de aanbevolen aanpak.

De Huiswerkgids beschrijft de doorgaande lijn van het huiswerk dat we geven en de aanbevolen aanpak. De Huiswerkgids beschrijft de doorgaande lijn van het huiswerk dat we geven en de aanbevolen aanpak. 2 juli 2014 KBS De Hoeksteen 11QH Olmendreef 100 3137 CR Vlaardingen Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Hoe maak

Nadere informatie

Doe-het-zelfpakket: geschiedenis

Doe-het-zelfpakket: geschiedenis Zelfstandig bezoek groep 3-4 Kunnen de leerlingen de overeenkomsten en verschillen ontdekken met het heden? Wat is er zo bijzonder dat het voor altijd in het museum moet worden bewaard? En wat vinden de

Nadere informatie

Wat is een sectorwerkstuk?

Wat is een sectorwerkstuk? Het sectorwerkstuk Wat is een sectorwerkstuk? Bij het sectorwerkstuk gaat het om een vakoverstijgende thematiek die past binnen de sector. Het onderwerp moet gaan over een maatschappelijk relevant thema

Nadere informatie

STOOM, MACHINES EN ARBEIDERS

STOOM, MACHINES EN ARBEIDERS ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen. De

Nadere informatie

Bouw een dijk van speelzand voor een zo groot mogelijk meer. Welk meer kan het meeste water bevatten.

Bouw een dijk van speelzand voor een zo groot mogelijk meer. Welk meer kan het meeste water bevatten. Groep 1 & 2 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Bouw een dijk van speelzand voor een zo groot mogelijk meer. Welk meer kan het meeste water bevatten. Inleiding In 2015 is

Nadere informatie

Onderbouw: De dierentuin

Onderbouw: De dierentuin Onderbouw: De dierentuin Wij gaan naar de dierentuin, wie gaat er met ons mee? We nemen voor de apen een zakje pinda's mee. We nemen voor de beren een potje honing mee. We nemen voor de vogels een zakje

Nadere informatie

kopieerblad leerling naar een verhaal d at u m :.. /.. /...

kopieerblad leerling naar een verhaal d at u m :.. /.. /... kopieerblad leerling Op zoek naar een verhaal N a a m : V o o r n a a m : d at u m :.. /.. /.... 2 Stap 1: Welk verhaal ga je schrijven? Heb je zelf een migratieverhaal? Ga je op zoek naar het verhaal

Nadere informatie

Een gebouw ontwerpen en dan.

Een gebouw ontwerpen en dan. Een gebouw ontwerpen en dan. Waar maak je het van??? Lesbrief over bouwmaterialen Project Topstages www.ontdektechniek.nu Deel A: Voorbereiding Inleiding In de eerste fase van het bouwproces wordt door

Nadere informatie

Als één blok samen. Laat 's morgens bij het binnenkomen de clip van de Phillibustas zien: http://www.youtube.com/watch?

Als één blok samen. Laat 's morgens bij het binnenkomen de clip van de Phillibustas zien: http://www.youtube.com/watch? Lesvoorbereiding Als één blok samen Diversiteit 3 e graad Beluister het lied Iedereen is anders van de Phillibustas: http://www.youtube.com/watch?v=13md0gd6sec Voorzie een speelgoedauto, huis, of ander

Nadere informatie

Opzet en uitvoering. Inhoudsopgave. 1 Wat is Kiezen voor je leven? 3. 2 Hoe maak je een Digi-tale? 4. 3 Stap voor Stap...5. 4 Technische kant...

Opzet en uitvoering. Inhoudsopgave. 1 Wat is Kiezen voor je leven? 3. 2 Hoe maak je een Digi-tale? 4. 3 Stap voor Stap...5. 4 Technische kant... Inhoudsopgave 1 Wat is Kiezen voor je leven? 3 2 Hoe maak je een Digi-tale? 4 3 Stap voor Stap...5 4 Technische kant....7 5 Werkblad Mijn Digi-tale...9 6 Werkblad Mijn storyboard 10 Digi-Tales Opzet en

Nadere informatie

VAN HANZEHUIS TOT L EVEL Z

VAN HANZEHUIS TOT L EVEL Z DOCENT Het thema architectuur was voor groep 5 en 6 vooral gericht op huizen van vroeger, die in en rondom het huidige stonden. De leerlingen keken naar verschillen en overeenkomsten tussen de huizen van

Nadere informatie

Educatieflyer Stadsmuseum Zoetermeer

Educatieflyer Stadsmuseum Zoetermeer Educatieflyer 2018-2019 Stadsmuseum Zoetermeer Inleiding Met veel plezier bieden wij u het educatie-overzicht Primair Onderwijs van het Stadsmuseum Zoetermeer voor het schooljaar 2018-2019 aan. Een programma

Nadere informatie

Een overtuigende tekst schrijven

Een overtuigende tekst schrijven Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen

Nadere informatie

Junglegymles. Op expeditie

Junglegymles. Op expeditie Junglegymles Op expeditie Ga je mee? Op expeditie in de jungle? Pak je rugzak maar en vergeet je verrekijker niet. We gaan op pad. Onderweg komen we van alles tegen. Omgevallen boomstammen, een rivier,

Nadere informatie

DE INFOBEURS. School, regels, wonen, drugs, Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS 1

DE INFOBEURS. School, regels, wonen, drugs, Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS 1 DE INFOBEURS Jongeren die nieuw aankomen op de school hebben wellicht veel vragen over hoe het eraan toegaat op de school, of ze kunnen gaan werken, welke stageplekken tof zijn, Daarnaast zijn jongeren

Nadere informatie

Gravin Elisabeth en de dieren

Gravin Elisabeth en de dieren 2017-2018 School en Cultuur Gravin Elisabeth en de dieren Erfgoed project voor groep 4 Ontwikkeling van het project: De Werkhoven Geschiedenis voor u Maart 2017. Copyright: Dit materiaal is bedoeld voor

Nadere informatie

Mooie muts! gemeente Kampen

Mooie muts! gemeente Kampen De meeste mensen in de kleedden zich vroeger in de traditionele streekdracht. Dat deze kleding heel anders was dan de kleding van nu, ontdekken de leerlingen in dit thema. erst inventariseren de leerlingen

Nadere informatie

Voorbeeld: Ik werk het liefst met een tweetal.

Voorbeeld: Ik werk het liefst met een tweetal. & OHHUOLQJHQKDQGOHLGLQJ LQOHLGLQJ Het sectorwerkstuk staat voor de deur. Misschien heb je er al slapeloze nachten van, misschien lijkt het je de leukste opdracht van je hele opleiding. Eindelijk iets leren

Nadere informatie

Architectuur. Naam: Klas:

Architectuur. Naam: Klas: Naam: Klas: inhoud Inhoud Planning Blz. 1 Opdracht 1 - Een eigen huis Blz. 2 Opdracht 2 - Schetsen Blz. 3 Opdracht 3-3D ontwerpen Blz. 4 informatie - Aan de slag met Cura Blz. 5 Opdracht 4 - Dossier &

Nadere informatie

Tweede wereldoorlog:

Tweede wereldoorlog: geschiedenis Tweede wereldoorlog: Een bekende Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Tweede Wereldoorlog: een bekende Introduceren thema Tweede Wereldoorlog: een bekende

Nadere informatie

Uitleg boekverslag en boekbespreking

Uitleg boekverslag en boekbespreking Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave

Nadere informatie

Naam:. Namen groepsleden:... Begeleider:

Naam:. Namen groepsleden:... Begeleider: Naam:. Klas: Namen groepsleden:........ Begeleider: 1 Inleiding In deze projectweek ga je onderzoek doen. Dit onderzoek is ter voorbereiding op het sectorwerkstuk in de vierde klas. Dit boekje is jouw

Nadere informatie

Aanbod NME voorjaar 2014

Aanbod NME voorjaar 2014 Aanbod NME voorjaar 2014 Natuur- en milieueducatie (NME) Heemtuin Muntendam biedt een aanvulling op het reguliere schoolprogramma. We richten ons in de lessen vooral op zaken die in de klas minder snel

Nadere informatie

DE RODE DRAAD VAN TWENTE

DE RODE DRAAD VAN TWENTE groep ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen.

Nadere informatie

De oude molen groep 7/8

De oude molen groep 7/8 Verhalend ontwerp over Olie- en Korenmolen Woldzigt in Roderwolde De oude molen groep 7/8 Episode 1: Het uitzicht van Merlijn De leerkracht vertelt over Merlijn, een jongen van een jaar of 10. Merlijn

Nadere informatie

China. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les

China. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les China Stadsgeluiden in China 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad Vakgebied: Muziek Lesduur: 60 minuten per les China Pagina 1 - Stadsgeluiden in China - Colofon Stadsgeluiden in China Les voor groep

Nadere informatie

HUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012

HUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012 HUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012 1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk bladzijde 1. Inleiding De huiswerkgids 3 2. Hoe maak en leer je huiswerk? 4 3. Het leren van woorden (spelling/engels) 5 4. Het leren van topografie

Nadere informatie

Wereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam:

Wereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam: Wereldgodsdiensten Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum Naam: Inhoudsopgave Inleiding Schema Beoordeling Deel 1 Test jezelf! Deel 2 Kies je onderwerp en aan de slag! Deel 3 Het ervaren

Nadere informatie

Ontdek je mee het leven in vijver en sloot? Zeg niet gewoon vis tegen een vis. Visinitiatie en Visdeterminatie voor de 3 de graad

Ontdek je mee het leven in vijver en sloot? Zeg niet gewoon vis tegen een vis. Visinitiatie en Visdeterminatie voor de 3 de graad Ontdek je mee het leven in vijver en sloot? Zeg niet gewoon vis tegen een vis. Visinitiatie en Visdeterminatie voor de 3 de graad Opdrachten voor de 3 de graad Wil je met je klas meer leren over vissen?

Nadere informatie

Chique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar.

Chique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar. LES 8: Spijsvertering (2) Chique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar. Defecatie - Poepen Borborygmus - Knorrende maag Monosodiumglutamaat

Nadere informatie

7.1 Scheepsjournaals

7.1 Scheepsjournaals Thema/ onderwerp: Ontdekkaart 7.1 Scheepsjournaals Korte samenvatting van de leeractiviteit: De leerlingen vullen de woorden op de goede plek in in de gatentekst. De leerlingen bevragen het scheepsjournaal

Nadere informatie

Impressie of verwerking van een gebeurtenis

Impressie of verwerking van een gebeurtenis Impressie of verwerking van een gebeurtenis In deze opdracht maken de leerlingen een impressie van een gebeurtenis uit de Tweede Wereldoorlog. Zij besteden in ieder geval aandacht besteden aan: de periode

Nadere informatie

Bijlage 1. Beste ouders/verzorgers van de leerlingen van groep 3/4,

Bijlage 1. Beste ouders/verzorgers van de leerlingen van groep 3/4, Bijlage 1 Brief aan de ouders Beste ouders/verzorgers van de leerlingen van groep 3/4, De komende periode gaan wij aan de slag met het thema feesten. We bespreken allerlei feestelijke momenten in het jaar

Nadere informatie

Mijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum.

Mijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum. 2 INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het museum. In dit werkboekje

Nadere informatie

Profielen. Inhoud. 1. Het profielwerkstuk. Stappenplan, tips en ideeën Profielwerkstuk

Profielen. Inhoud. 1. Het profielwerkstuk. Stappenplan, tips en ideeën Profielwerkstuk Ben je op zoek naar een onderwerp voor je profielwerkstuk? Dan is het Woudagemaal misschien interessant voor je. Profielen Volg je het profiel Natuur & Techniek, dan zit je goed! Want in dit stappenplan

Nadere informatie

9.2 Bakstenen. Thema/ onderwerp: Werkblad

9.2 Bakstenen. Thema/ onderwerp: Werkblad Thema/ onderwerp: Werkblad 9.2 Bakstenen Korte samenvatting van de leeractiviteit: A.d.h.v. een werkblad komen de leerlingen erachter wat de Nederlandse invloeden op Suriname zijn (straten, polders, taal).

Nadere informatie

SPELREGELS GO! INHOUD SPEL. PER SCHOOLTEAM (MAXIMAAL 28 TEAMLEDEN) 2 overzichtslijnen. 8 inhoudslijnen. spelregels

SPELREGELS GO! INHOUD SPEL. PER SCHOOLTEAM (MAXIMAAL 28 TEAMLEDEN) 2 overzichtslijnen. 8 inhoudslijnen. spelregels INHOUD SPEL PER SCHOOLTEAM (MAXIMAAL 28 TEAMLEDEN) 2 overzichtslijnen 8 inhoudslijnen spelregels PER SPELGROEP (MAXIMAAL 4 SPELERS) 1 stippendobbelsteen 4 x 7 rolkaarten 2 stickervellen rolstickers en

Nadere informatie

Schatten van Vroeger. Lage Zwaluwe in beeld. Concept

Schatten van Vroeger. Lage Zwaluwe in beeld. Concept Schatten van Vroeger Lage Zwaluwe in beeld Concept Nieuwstraat Hier begint onze wandeling vanaf nr.8 bs de Grienden. Deze school is gebouwd in. Links naast de deur van de kamer van de leraren is een gedenksteen.

Nadere informatie

Introduceren thema 80 jarige oorlog. Thema: 80 jarige oorlog. centraal: 2. Maak een nieuw eigentijds volkslied.

Introduceren thema 80 jarige oorlog. Thema: 80 jarige oorlog. centraal: 2. Maak een nieuw eigentijds volkslied. Geschiedenis 80 jarige oorlog Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: 80 jarige oorlog In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal: 1. Hoe zou Nederland eruit zien als Nederland

Nadere informatie

Teken een architect. Lees het volgende verhaal:

Teken een architect. Lees het volgende verhaal: Teken een architect Lees het volgende verhaal: Een architect heeft een hele dag nagedacht over een nieuwe brug die gebouwd moet worden. Via de brug moet het verkeer, ook zware vrachtwagens, over een brede

Nadere informatie

2.1 FaVoriete leestips

2.1 FaVoriete leestips Verhalend 2.1 FaVoriete leestips Van klasgenoten heb ik de volgende tips gekregen van boeken/tijdschriften die mij leuk lijken: 1.... 2.... 3.... Van de leraar heb ik de volgende tips gekregen van boeken/tijdschriften

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

Ontwerp je eigen prefabhuis

Ontwerp je eigen prefabhuis Ontwerp je eigen prefabhuis Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Wist jij dat er in Nederland iets meer dan 7 miljoen huizen staan? Tegenwoordig worden de meeste

Nadere informatie

Doe- pad Watertorenweg

Doe- pad Watertorenweg Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 1-2 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Milieu in opdracht van gemeente Harderwijk. Wij hebben

Nadere informatie

Zoeken, zoeken, zoeken

Zoeken, zoeken, zoeken Zoeken, zoeken, zoeken iding e l d Han hten c a r k leer voor aags H t in he ief s e l de arch e t n voor ee Gem 2 Inhoudsopgave Welkom bij het Haags Gemeentearchief 5 De voorbereiding 6 Lessuggesties

Nadere informatie