l(x)i UNIĽ VAN WATLRSCHAPPLN 0 1 JUL 20H De leden waterschappen 30 juni /IP mw. mr.ir. M.J. Kraak 1 ikraak@uvw.nl Visie op omgevingsdiensten

Transcriptie

1 l(x)i UNIĽ VAN WATLRSCHAPPLN WATĽ NO. INGCK JUL 20H Bezoekadres Koningskade AA Den Haag Postadres Postbus AE Den Haag Telefoon Fax De leden waterschappen datum ons kenmerk contactpersoon 30 juni /IP mw. mr.ir. M.J. Kraak bijlage(n) uw kenmerk e mail 1 ikraak@uvw.nl betreft Visie op omgevingsdiensten Geachte leden, Op 9 mei 2014 is door de Commissie waterketens en emissies (CWE) de nieuwe visie van de waterschappen op de omgevingsdiensten vastgesteld. Met deze brief wil ik u graag informeren over deze visie. Omgevingsdiensten Omgevingsdiensten, soms milieudiensten of regionale uitvoeringsdiensten (RUD's) genoemd, voeren verplicht de zogenaamde VTH taken (vergunningverlening, toezicht en handhaving) uit voor gemeenten en provincies op het vlak van milieu. De watergerelateerde taken maken daar geen onderdeel van uit, met uitzondering van de indirecte lozingen. Naast de verplicht overgedragen taken, kunnen overheden andere taken overdragen aan de omgevingsdiensten. Inhoud visie In de visie wordt geconcludeerd dat het de voorkeur heeft de waterkolom, waar nodig, te versterken door samenwerking met (naastliggende) waterschappen en Rijkswaterstaat. Samenwerking van de waterbeheerders met de omgevingsdiensten is noodzakelijk op het gebied van de indirecte lozingen, risicovolle (BRZO ) bed rijven, calamiteiten en in het algemeen als het gaat om afstemming van VTH taken in de fysieke leefomgeving. i Ten aanzien van de indirecte lozingen wordt geadviseerd de samenwerking met de omgevingsdiensten door te zetten of te intensiveren, bijvoorbeeld als de lopende evaluatie naar de bevoegdheidsverdeling of de verkenning naar de knelpunten daartoe aanleiding geeft. De VTH taken ten aanzien van integraal watersysteembeheer, zoals taken ten aanzien van directe lozingen en taken op basis van de keur, zijn zodanig verknoopt met de kennis en expertise en overige taken van de waterbeheerders, dat de uitvoering daarvan neerleggen bij de omgevingsdiensten niet bijdraagt aan een verbeterde kwaliteit van de uitvoering. Ook efficiencywinst is daarbij niet te verwachten.

2

3 Pagina 2 van 2 Afstemming met Rijkswaterstaat De visie op de omgevingsdiensten is op 12 juni 2014 op bestuurlijk niveau besproken met Rijkswaterstaat. In dit overleg is ingestemd met de koers uit de visie. Vastgesteld is dat we met de samenwerking tussen waterschappen en Rijkswaterstaat laten zien kwaliteit te leveren en dat opgaan in de omgevingsdiensten voor waterbeheerders geen meerwaarde heeft. Van belang is dan dat we deze kwaliteit wel blijven leveren. Daartoe is onder andere het project 'Kwaliteitscriteria waterbeheer' opgestart, waarin gezamenlijk met alle waterbeheerders kwaliteitseisen worden opgesteld voor vergunningverlening, toezicht en handhaving in het waterbeheer. Ik hoop u met deze brief te hebben geïnformeerd over de visie op de omgevingsdiensten. Een exemplaar van deze visie is bijgevoegd bij deze brief. U kunt de visie ook downloaden vanaf de website van de Unie. Met vragen of opmerkingen over de visie kunt u contact opnemen met M.J. (Ina) Kraak. Hoogachtend, j7 ir.ing. A.J. Vermuë Aigemeen directeur

4

5 UNIE VAN WATERSCHAPPEN ^ H. Peelen ì M.J. Kraak Datum 9 mei 2014 Versie Status Definitief Visie op omgevingsdiensten Waterschappen in relatie tot omgevingsdiensten

6 Visie op omgevingsdiensten Pagina 2 van 23 Voorwoord Voor u ligt een visie op het beleidsveld water in relatie tot de omgevingsdiensten. In Nederland zijn sinds kort omgevingsdiensten operationeel, die taken uitvoeren op het terrein van het omgevingsrecht. Ook waterschappen voeren taken uit op dit vlak. Samen met de omgevingsdiensten maar ook met bijvoorbeeld gemeenten, provincies, rijk, politie en Openbaar Ministerie staan we aan de lat voor de zorg voor de fysieke leefomgeving. Daartoe wordt op dit moment al door alle waterschappen, in verschillende vormen, samengewerkt met de omgevingsdiensten. Waterschappen zijn als functionele bestuursorganen verantwoordelijk voor het waterbeheer in Nederland. Samen met Rijkswaterstaat, die verantwoordelijk is voor het hoofdwatersysteem, zorgen de waterschappen voor het voorkomen van overstromingen, wateroverlast of droogte. En dat alles in samenhang met een goede kwaliteit van watersystemen, om uiteindelijk alle partijen, die belang hebben bij het waterbeheer, zo goed mogelijk te bedienen. Kennis van integraal waterbeheer is specialistisch en verschilt per gebied. De waterstaatkundige grenzen van gebieden vormen daarbij de beheergrenzen van waterschappen. Daarnaast is het waterbeheer onderdeel van de bredere overheidszorg voor de fysieke leefomgeving. Daarom is een intensieve samenwerking tussen alle overheden essentieel. De specifieke taken van de waterschappen en de stroomgebiedbenadering in hun beheergrenzen maken het niet doelmatig en efficiënt om uitvoeringstaken over te dragen aan de omgevingsdiensten. We willen blijven werken aan een verdere professionalisering van onze uitvoeringstaken. Om de kwaliteit te borgen zoeken waterschappen elkaar op. Ook wordt steeds nadrukkelijker samengewerkt tussen waterschappen en Rijkswaterstaat. Samen met Rijkswaterstaat ontwikkelen wij kwaliteitscriteria ten aanzien van vergunningverlening, toezicht en handhaving in het beleidsveld water. Hiermee willen wij verder professionaliseren om als waterbeheerders onze verantwoordelijkheden waar te kunnen blijven maken. Met deze visie zetten we een koers uit voor de toekomst van de uitvoeringstaken van de waterschappen. Een koers die we niet alleen bewandelen, maar vooral samen met de omgevingsdiensten! Drs. H. Roorda, mei 2014

7 Visie op omgevingsdiensten Pagina 3 van 23 Inhoudsopgave Voorwoord 2 1 Aanleiding Visiedocument Ontwikkelingen Opdrachtgever Leeswijzer 5 2 Doel en werkwijze Lange termijn visie Werkwijze om doel te bereiken 6 3 Omgevingsdiensten en water: wettelijk kader Algemeen Wetsvoorstel VTH Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo): indirecte lozingen Waterwet: directe lozingen Keur 8 4 Omgevingsdiensten: stand van zaken en ervaringen Stand van zaken eind 2013: algemeen Resultaten bestuurlijke ronde waterschappen Invulling visie Eerste ervaringen Bestuurlijke beeldvorming waterschappen over omgevingsdiensten Verwachte ontwikkelingen omgevingsdiensten komende jaren 12 5 Ontwikkelingen in omgevingsrecht en in water Omgevingswet en bijbehorend afsprakenkader Ontwikkelingen bij waterbeheerders 13 6 Koersbepaling VTH-taken waterschappen Algemeen Overwegingen koersbepaling Advies koersbepaling 17 7 Conclusies en aanbevelingen 18 Bijlagen 19 Bijlage V. Checklist bestuurlijke ronde langs waterschappen over RUD's 19 Bijlage 2: Overzicht omgevingsdiensten 22 Bijlage 3: Beheergebieden waterschappen en diensten Rijkswaterstaat 23

8 Visie op omgevingsdiensten Pagina 4 van 23 1 Aanleiding 1.1 Visiedocument 2011 In 2011 is door de Unie van Waterschappen het Visiedocument 'Waterschappen en Regionale UitvoeringsDiensten' opgesteld. In deze visie zijn verschillende modaliteiten geschetst ten aanzien van de relatie tot RUD's (Regionale Uitvoeringsdiensten, nu veelal omgevingsdiensten genoemd 1 ), namelijk participeren, uitbesteden of samenwerken. Op basis van het rapport is in 2011 geconcludeerd dat het model van samenwerking (vooralsnog) de voorkeur verdient. Meer definitieve besluitvorming zou over enkele jaren aan de orde zijn nadat de omgevingsdiensten van de grond zijn gekomen en er praktijkervaring is opgedaan. 1.2 Ontwikkelingen Inmiddels zijn de meeste omgevingsdiensten daadwerkelijk opgestart (zie ook hoofdstuk 3) en is door de waterschappen meegedacht en gewerkt aan verschillende vormen van samenwerking tussen omgevingsdiensten en waterschappen. Daarom is een inventarisatie mogelijk en een nadere positiebepaling wenselijk ten aanzien van het beleidsveld water. Verder zijn er diverse ontwikkelingen op het vlak van wetgeving, zoals het wetsvoorstel verbetering vergunningverlening, toezicht en handhaving (Wetsvoorstel VTH) en het komende wetsvoorstel Omgevingswet, met bijbehorend afsprakenkader (2013) tussen de Unie van Waterschappen en de minister van Infrastructuur en Milieu (l&m). 1. Programma Uitvoering met Ambitie (PUmA)en het vervolg In het bestuurlijke overleg van het Programma Uitvoering met Ambitie (PUmA) van 11 april 2013 is het gemoderniseerde stelsel van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) voor de Wabo (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht) vastgesteld met een stelselnotitie. Dit programma en de vastgestelde stelselnotitie vormen de basis voor met name het verbeteren van de VTH-taken en de omgevingsdiensten. 2. Domein VTH-stelsel Het domein waar dit VTH-stelsel zich op richt is dat van uitvoering van de Wabo-taken, in het bijzonder het milieudeel. Bij de verdere ontwikkeling van het stelsel ligt een verbreding van het domein naar andere onderdelen van het omgevingsrecht in de rede, zo valt af te leiden uit de vastgestelde stelselnotitie. 3. Kwaliteit VTH-taken Verder is er conform het stelsel van vergunningverlening, toezicht en handhaving van de Wabo blijvende aandacht voor de kwaliteit van VTH-taken en mede op die taken wordt er steeds meer de samenwerking gezocht met andere waterschappen en met Rijkswaterstaat, als waterbeheerder. 1.3 Opdrachtgever Gelet op de hierboven geschetste ontwikkelingen heeft de bestuurlijke Commissie Waterketens en Emissies (CWE) op 20 september 2013 gevraagd om een actualisatie van de visie van de waterschappen ten aanzien van de omgevingsdiensten. Daarnaast is in het bestuurlijk overleg met Rijkswaterstaat nadere afstemming geweest over deze opdracht. Afgesproken is dat de geactualiseerde visie van de waterschappen ten aanzien van de omgevingsdiensten wordt afgestemd met Rijkswaterstaat. 1 Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD's) worden nu veelal Omgevingsdiensten genoemd, zie ook de website van de vereniging Omgevingsdienst NL, Enkele Omgevingsdiensten worden milieudiensten genoemd. In dit rapport wordt de naam Omgevingsdiensten gehanteerd, waarmee ook de RUD's en de milieudiensten worden bedoeld, zoals aangeduid op

9 Visie op omgevingsdiensten Pagina 5 van 23 Leeswijzer In dit document zijn in de eerste hoofdstukken de aanleiding, het doel, de werkwijze en het wettelijk kader beschreven. In hoofdstuk vier worden de stand van zaken en de ervaringen weergegeven van de waterschappen met de omgevingsdiensten. Vervolgens worden in hoofdstuk vijf de ontwikkelingen in het omgevingsrecht beschreven, waaronder de Omgevingswet en de gemaakte afspraken tussen de minister van Infrastructuur en Milieu en de Unie van Waterschappen. Verder wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de diverse samenwerkingsverbanden tussen waterschappen onderling en tussen waterschappen en Rijkswaterstaat. Hoofdstuk zes en zeven geven tot slot de koersbepaling en conclusies ten aanzien van de omgevingsdiensten.

10 Visie op omgevingsdiensten Pagina 6 van 23 Doel en werkwijze Lange termijn visie Waterschappen behartigen het belang van het regionale watersysteem. Vanuit dat belang dienen de waterschappen primair te denken en te handelen. Vanuit die waterbeheertaak zijn waterschappen voortdurend op zoek naar verbetering van de uitvoering van de VTH-taken. Dit visiedocument beoogt de waterschappen in staat te stellen een gezamenlijke en gedragen visie voor de lange termijn vast te stellen met betrekking tot de relatie met omgevingsdiensten wat betreft VTH-taken. En tevens de individuele waterschappen handvatten te geven in de besluitvorming VTH-taken al dan niet in uitvoering te geven bij de omgevingsdiensten die in 2013 en 2014 zijn en worden gevormd en opgestart. Werkwijze om doel te bereiken Bestuurlijke ronde langs de portefeuillehouders VTH van alle waterschappen: In het 4e kwartaal van 2013 is een bestuurlijke ronde langs alle waterschappen uitgevoerd, Mede aan de hand van een van te voren toegestuurde checklist (zie bijlage 1) is in gesprekken met de portefeuillehouders vergunningverlening en handhaving gefocust op de bestuurlijke ervaringen met de (in oprichting zijnde) omgevingsdiensten, en op de bestuurlijke ideeën voor de toekomst met betrekking tot de VTH-taken van de waterschappen. Gesprekken met enkele directeuren van omgevingsdiensten Naast de bestuurlijke ronde langs de waterschappen zijn er enkele gesprekken gevoerd met directeuren van omgevingsdiensten. Daarmee is een eerste indruk gekregen van de organisaties van omgevingsdiensten en van ambities en mogelijkheden voor de toekomst. Ambtelijke werkgroep van waterschappen en Rijkswaterstaat Deze visie is tot stand gekomen met een ambtelijke werkgroep van medewerkers van waterschappen, veelal hoofden vergunningverlening en handhaving, en betrokkenheid van Rijkswaterstaat. Daarnaast is de (concept-)visie besproken in het Landelijke Overleg van hoofden Vergunningverlening en Handhaving (LOVH).

11 Visie op omgevingsdiensten Pagina 7 van 23 3 Omgevingsdiensten en water: wettelijk kader 3.1 Algemeen Het verbeteren van de kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTHtaken) en de vorming van omgevingsdiensten wordt beschreven in de stelselnotitie, die bestuurlijk is vastgesteld als afsluiting van het Programma Uitvoering met Ambitie. Afgesproken is dat het (verplichte) basistakenpakket ziet op het milieudeel van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Dit betekent dat de uitvoering van de VTH-taken op het milieudeel door provincies en gemeenten worden overgedragen aan de omgevingsdiensten. Ook VTH-taken op andere onderdelen in het omgevingsrecht kunnen worden overgedragen, bijvoorbeeld taken op het vlak van bouwen, ruimtelijke ordening, monumenten of water. Bij het overdragen van de uitvoeringstaken is er geen sprake van overdracht van bevoegdheden. Provincies en gemeenten blijven het bevoegde gezag, maar de feitelijke uitvoering van de VTH-taken wordt bij de omgevingsdiensten neergelegd. Directeuren van omgevingsdiensten kunnen namens bevoegd-gezag-instanties, met al dan niet een vergaand mandaat, zorgen voor vergunningverlening of handhavingsbesluiten. De bevoegde-gezag-instanties blijven echter zelf verantwoordelijk en zijn opdrachtgever van de omgevingsdiensten. Zij participeren als zodanig in de in het leven geroepen organisaties, veelal gemeenschappelijke regelingen. 3.2 Wetsvoorstel VTH Om het VTH-stelsel juridisch vast te leggen is het wetsvoorstel VTH opgesteld. Dit wetsvoorstel wordt in 2014 behandeld in de Tweede Kamer en het is de bedoeling dat deze wet in 2015 in werking treedt. Op basis van deze wet kunnen omgevingsdiensten en de overdracht van taken naar deze diensten eventueel worden afgedwongen. Kwaliteitscriteria Ook kunnen op basis van deze wet kwaliteitscriteria ten aanzien van de VTH-taken bindend worden vastgelegd. Het kan hierbij gaan om (reeds bestaande) procescriteria, om criteria voor kritieke massa (opleiding, ervaring, kennis) en om criteria voor inhoudelijke kwaliteit en prioritering. Deze criteria gelden voor taken op grond van de Wabo, maar kunnen ook (gaan) gelden voor hieraan gerelateerde taken op grond van andere omgevingsrechtelijke wetten, waaronder de Waterwet. Deze criteria gelden niet voor taken op grond van autonome verordeningen, zoals de keur. Op dit moment zijn er nog geen specifieke criteria voor het beleidsveld water, maar samen met Rijkswaterstaat werken de waterschappen momenteel aan het opstellen van deze kwaliteitscriteria (zie ook paragraaf 5.2). 3.3 Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo): indirecte lozingen Het (verplichte) basistakenpakket van de omgevingsdiensten bestaat uit het milieudeel van de Wabo. De uitvoering van de milieu-vth-taken is of wordt door provincies en gemeenten overgedragen aan de omgevingsdiensten. Onderdeel van deze milieutaken zijn de indirecte lozingen (van bedrijven via de riolering op de RWZI's). Waterbeheerders zijn formeel geen bevoegd gezag voor indirecte lozingen vanuit bedrijven via de riolering op de RWZľs. Met inwerkingtreding van de Waterwet en de Wabo is die taak overgegaan naar gemeenten en provincies. Wel hebben waterbeheerders adviesbevoegdheden, ten aanzien van vergunningverlening en handhaving, richting provincie of gemeente, die in enkele gevallen bindend zijn. Omdat indirecte lozingen onderdeel uitmaken van het milieudeel van de Wabo, ligt de uitvoering van deze VTH taken bij de omgevingsdiensten, zodat waterschappen feitelijk (gaan) adviseren richting de omgevingsdiensten. Voor water

12 Visie op omgevingsdiensten Pagina 8 van 23 beheerders is er dus geen sprake van overdracht van VTH-taken naar omgevingsdiensten. Wel is het mogelijk dat waterbeheerders, als mogelijke samenwerkingsvorm met omgevingsdiensten, kiezen voor het onderbrengen van hun adviestaken ten aanzien van indirecte lozingen bij de omgevingsdiensten. De huidige bevoegdheidsverdeling bij indirecte lozingen wordt momenteel geëvalueerd. Het ministerie van l&m, de Unie van Waterschappen, VNG (en IPO) voeren een gezamenlijke verkenning uit naar de knelpunten in de huidige uitvoeringspraktijk. Afgesproken is dat oplossingen voor de knelpunten hun weg vinden in de komende Omgevingswet. 3.4 Waterwet: directe lozingen 3.5 Keur In de Waterwet en de daarop gebaseerde lagere regelgeving zijn de directe lozingen gereguleerd. Het gaat hier om lozingen direct op het oppervlaktewater of direct op de RWZI (zonder tussenkomst van gemeentelijke riolering). Voor deze lozingen kan een vergunningplicht gelden of er kunnen algemene regels gelden. Voor de vergunningverlening, toezicht en handhaving voor deze lozingen zijn de waterbeheerders, Rijkswaterstaat en waterschappen, het bevoegde gezag. De uitvoering van deze VTH-taken op basis van de Waterwet is geen onderdeel van het basistakenpakket van de omgevingsdiensten. Wel is het mogelijk dat op basis van het wetsvoorstel VTH er (aanvullende) regels worden gesteld over directe lozingen, bijvoorbeeld ten aanzien van de kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving. In de keuren van de waterschappen (en het Waterbesluit voor wat betreft Rijkswaterstaat) zijn regels opgenomen over (het beheer van) het watersysteem, bijvoorbeeld waterkeringen, oppervlaktewateren, drainage, grondwater(onttrekkingen), bergingsgebieden, etc. Deze keuren zijn autonome verordeningen van de waterschappen. Voor de VTH-taken ten aanzien van de keur zijn de waterschappen het bevoegde gezag. De uitvoering van deze taken maakt eveneens geen onderdeel uit van het basistakenpakket van de omgevingsdiensten. Het wetsvoorstel VTH ziet niet op deze taken, omdat het hier om autonome verordeningen gaat. Wel is het mogelijk de uitvoering van deze taken onder te brengen bij omgevingsdiensten.

13 Visie op omgevingsdiensten Pagina 9 van 23 Omgevingsdiensten: stand van zaken en ervaringen Stand van zaken eind 2013: algemeen a. Bestuurlijk In 2009 is een nader kabinetsstandpunt uitgebracht over de 'package deal' tussen Rijk, IPO en VNG om het stelsel van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) te moderniseren. Kern is het verbeteren van de kwaliteit en het bundelen van een aantal taken in regionale uitvoeringsdiensten (RUD's (omgevingsdiensten)). Er is sprake van een implementatieperiode die twee jaar omvat, namelijk 2013 en In deze periode zullen alle omgevingsdiensten worden gevormd. Aan het eind van die periode moet voldaan worden aan de kwaliteitseisen. Ook dient er eenduidigheid te zijn richting bedrijven. De vorming en kwaliteitsverbetering zal met de Tweede Kamer worden geëvalueerde b. Operationeel Een omgevingsdienst kan als één loket fungeren voor de uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) op het gebied van milieu (minimaal het basistakenpakket) en mogelijk ook bouwen, natuur en water. Onder milieutaken, het basistakenpakket, vallen ook de indirecte lozingen. c. Gebieden omgevingsdiensten Sinds 1 januari 2013 zijn of worden er 28 omgevingsdiensten gevormd. De gebiedsgrenzen van deze omgevingsdiensten zijn anders dan de gebiedsgrenzen van de waterschappen. Enkele waterschappen hebben te maken met één omgevingsdienst, maar de meeste waterschapsgebieden liggen in de gebieden van meerdere omgevingsdiensten, variërend van twee tot zeven omgevingsdiensten. In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van alle omgevingsdiensten in Nederland. d. BRZO-omgevingsdiensten Zes van deze omgevingsdiensten zijn mede BRZO-omgevingsdiensten, die in het bijzonder taken uitvoeren ten aanzien van bedrijven die vallen onder het Besluit Risico's Zware Ongevallen (BRZO-bedrijven). De uitvoering van deze BRZO-taken, zoals het beoordelen van de veiligheidsrapporten, het toezicht en de handhaving, wordt georganiseerd door de zes BRZO-omgevingsdiensten. Per BRZO-dienst is er één coördinator verantwoordelijk voor de afstemming van de bovengenoemde taken met de andere relevante partijen, waaronder de waterschappen. De waterschappen hebben op hun beurt zes regievoerende waterschappen aangewezen om de BRZO advisering aan het Wabo-bevoegde gezag en de toezicht en handhaving te organiseren. Het is de ambitie van de waterschappen en Rijkswaterstaat in 2014 toe te werken naar één landelijk BRZO-team. Resultaten bestuurlijke ronde waterschappen Uit de bestuurlijke consultatieronde bij de portefeuillehouders VTH van de waterschappen komt het volgende beeld naar voren. De omgevingsdiensten zijn vertraagd tot stand gekomen, zitten in verschillende fasen van oprichting en velen zijn nog volop bezig de eigen organisatie neer te zetten. De waterschappen verwachten vanuit hun contacten dat het één à twee jaar duurt voordat het stabiele professionele organisaties zijn.

14 Visie op omgevingsdiensten Pagina 10 van 23 De m e e s t e o m g e v i n g s d i e n s t e n h e b b e n d e j u r i d i s c h e v o r m v a n o p e n b a a r l i c h a a m c o n f o r m de W e t g e m e e n s c h a p p e l i j k e r e g e l i n g e n ( W g r ). In Overijssel e n L i m b u r g is e e n o m g e v i n g s dienst o p g e r i c h t in d e v o r m v a n e e n n e t w e r k o r g a n i s a t i e. D e z e n e t w e r k o r g a n i s a t i e v o e r t het t a k e n p a k k e t uit o p g r o n d v a n o n d e r l i n g e a f s p r a k e n. P a r t n e r s z e t t e n capaciteit v o o r e l k a a r in onder r e g i e v a n e e n directeur o m s a m e n d e t a k e n te k u n n e n u i t v o e r e n. Er is hierbij s p r a k e v a n r e g i o n a l e b u n d e l i n g v a n t a k e n m e t b e h o u d v a n l o k a l e b i n d i n g e n h u i s v e s t i n g. In vindt e e n e v a l u a t i e plaats v a n d e z e o r g a n i s a t i e v o r m. Invulling v i s i e 2011 De m e e s t e w a t e r s c h a p p e n h e b b e n d e v o r m i n g v a n de o m g e v i n g s d i e n s t e n o n d e r s t e u n d : m e t n a m e in d e o p s t a r t f a s e is d o o r veel w a t e r s c h a p p e n actief op a m b t e l i j k e n bestuurlijk n i v e a u inzet g e p l e e g d. In het v i s i e d o c u m e n t v a n is d e a a n b e v e l i n g g e d a a n te k i e z e n v o o r het m o d e l s a m e n w e r k i n g v o o r w a t betreft indirecte l o z i n g e n. V o o r participatie in e e n o m g e v i n g s d i e n s t is niet g e k o z e n, o m d a t d e v o o r d e l e n d a a r v a n o p dat m o m e n t o n v o l d o e n d e o p w o g e n t e g e n o v e r de nadelen. Alle w a t e r s c h a p p e n w e r k e n o p dit m o m e n t s a m e n met o m g e v i n g s d i e n s t e n, w a a r b i j v o o r ver s c h i l l e n d e u i t w e r k i n g e n is g e k o z e n, b i j v o o r b e e l d d o o r het afsluiten v a n d i e n s t v e r l e n i n g s o v e r e e n k o m s t e n, d o o r bestuurlijk t e p a r t i c i p e r e n of ambtelijk s a m e n t e w e r k e n. Er is g e e n s p r a k e v a n t a a k o v e r d r a c h t, w a n t f o r m e e l z i j n w a t e r s c h a p p e n g e e n b e v o e g d g e z a g v o o r indi recte l o z i n g e n (zie o o k het wettelijk k a d e r z o a l s b e s c h r e v e n in h o o f d s t u k 3), D e h u i d i g e b e v o e g d h e i d s v e r d e l i n g bij indirecte l o z i n g e n w o r d t m o m e n t e e l g e ë v a l u e e r d (zie o o k p a r a g r a a f 3.3 e n 5.1), m a a r is m e t het g e r e e d k o m e n v a n o n d e r h a v i g e visie n o g niet afgerond. Een t w e e t a l w a t e r s c h a p p e n, W a t e r s c h a p S c h e l d e s t r o m e n e n W e t t e r s k i p Fryslân, h e e f t v a n w e g e d e p r o b l e m a t i e k v a n de indirecte l o z i n g e n b e s l o t e n d e s a m e n w e r k i n g in t e v u l l e n d o o r deel te n e m e n in d e g e m e e n s c h a p p e l i j k e r e g e l i n g v a n e e n o m g e v i n g s d i e n s t. D e k e u z e v a n t w e e w a t e r s c h a p p e n bestuurlijk te p a r t i c i p e r e n in e e n o m g e v i n g s d i e n s t is f e i telijk i n g e g e v e n d o o r d e (wettelijke) o v e r d r a c h t v a n de b e v o e g d h e i d v o o r indirecte l o z i n g e n. De z o r g o m d e g o e d e w e r k i n g v a n de R W Z ľ s a l s m e d e d e z o r g v o o r d e o p p e r v l a k t e w a t e r kwaliteit s t a a t d a a r b i j c e n t r a a l. B e i d e w a t e r s c h a p p e n d e n k e n d a t dit het b e s t e g e b o r g d k a n w o r d e n d o o r d e e l n a m e in d e g e m e e n s c h a p p e l i j k e regeling v a n e e n o m g e v i n g s d i e n s t, w a a r bij het w a t e r s c h a p o p d r a c h t g e v e r is e n d a a r b i j o o k f o r m a t i e o v e r d r a a g t v o o r d e uitvoering v a n V T H t a k e n o p het g e b i e d v a n indirecte l o z i n g e n. O p v a l l e n d is dat d e z e w a t e r s c h a p p e n liggen in het g e b i e d v a n é é n o m g e v i n g s d i e n s t e n het o m circa 1 fte per w a t e r s c h a p gaat. M e n is t e v r e d e n o v e r d e z e m a n i e r v a n ' k o p e n v a n i n v l o e d ' e n w i l d a a r o n d e r g e e n b e d i n g vanaf. O o k d e d i r e c t e b e s t u u r l i j k e b e t r o k k e n h e i d bij d e o m g e v i n g s d i e n s t ziet m e n als e e n v o o r d e e l. B e i d e w a t e r s c h a p p e n h e b b e n destijds n a d r u k k e l i j k niet o v e r w o g e n a n d e r e t a k e n dan indirecte l o z i n g e n o v e r te b r e n g e n n a a r d e o m g e v i n g s d i e n s t. D o o r d e z e t w e e w a t e r s c h a p p e n is w e l i s w a a r g e k o z e n v o o r f o r m e l e participatie in d e g e m e e n s c h a p p e l i j k e r e g e l i n g, maar in d e praktijk lijkt het m e e r e e n v o r m v a n s a m e n w e r k i n g te zijn. In z o v e r r e v e r s c h i l t de invulling t u s s e n d e w a t e r s c h a p p e n o n d e r l i n g niet. Eerste ervaringen Uit d e b e s t u u r l i j k e c o n s u l t a t i e k o m t n a a r v o r e n d a t w a t e r s c h a p p e n e r v a r e n dat bij d e g e m e e n t e n e n o m g e v i n g s d i e n s t e n o n v o l d o e n d e kennis e n e x p e r t i s e is m e t b e t r e k k i n g tot indi

15 Pagina 11 van 23 Visie op omgevingsdiensten recte l o z i n g e n. Dit blijkt o o k uit e e n d o o r de U n i e v a n W a t e r s c h a p p e n u i t g e v o e r d e i n v e n t a r i 2 satie in e n uit e e n i n s p e c t i e r a p p o r t v a n d e Inspectie L e e f o m g e v i n g e n T r a n s p o r t (ILT). G e m e e n t e n z i e n in d e m e e s t e g e v a l l e n g e e n n o o d z a a k o m t o e z i c h t t e h o u d e n o p indirecte l o z i n g e n. De o v e r d r a c h t v a n d e b e v o e g d h e d e n t e n a a n z i e n v a n indirecte l o z i n g e n n a a r de g e m e e n t e n w o r d t in h e t a l g e m e e n d o o r w a t e r s c h a p p e n niet o m a r m d, j u i s t vooral o m d a t bij de g e m e e n t e n en o m g e v i n g s d i e n s t e n o n v o l d o e n d e e x p e r t i s e is en m e n niet a a n d e v o o r k a n t m a a t r e g e l e n k a n t r e f f e n o m c a l a m i t e i t e n bij d e z u i v e r i n g e n te v o o r k o m e n. K o r t o m : vrijwel alle w a t e r s c h a p p e n zijn b e d u c h t v o o r d e risico's op het v e r m i n d e r d e t o e z i c h t op i n d i r e c t e l o z i n g e n, in v e r b a n d m e t d e g o e d e w e r k i n g v a n d e R W Z ľ s e n d e d o e l s t e l l i n g e n vanuit d e E u r o p e s e K a d e r r i c h t l i j n W a t e r ( K R W ) ; D e w a t e r s c h a p p e n h e b b e n v e r s c h i l l e n d g e r e a g e e r d o p d e k e u z e v a n d e w e t g e v e r tot over d r a c h t v a n d e b e v o e g d h e d e n t e n a a n z i e n v a n d e indirecte lozingen a a n g e m e e n t e n e n pro v i n c i e s. S o m s is de t a a k ' l o s g e l a t e n ' e n o v e r g e d r a g e n a a n d e g e m e e n t e (of p r o v i n c i e ) d a n w e l a a n d e o m g e v i n g s d i e n s t. S o m s is b e s l o t e n tot het a a n b i e d e n v a n d i e n s t e n ter o n d e r s t e u n i n g v a n d e g e m e e n t e of d e o m g e v i n g s d i e n s t, w a a r b i j a f s p r a k e n zijn v a s t g e l e g d in e e n d i e n s t v e r l e n i n g s o v e r e e n k o m s t ( D V O ). In e e r s t e instantie w a s d e lijn d a t a d v i s e r i n g o v e r indi recte l o z i n g e n de e e r s t e t w e e j a a r ' o m niet' z o u g e b e u r e n, tot a a n de d a a d w e r k e l i j k e vor m i n g v a n d e o m g e v i n g s d i e n s t e n. De m e e s t e w a t e r s c h a p p e n zijn v o o r n e m e n s e e n v e r g o e ding t e g a a n v r a g e n v a n o m g e v i n g s d i e n s t e n v o o r de te l e v e r e n a d v i e s d i e n s t e n o v e r indirec te l o z i n g e n. Een a a n t a l w a t e r s c h a p p e n h e e f t g e k o z e n v o o r e e n m e e r reactieve rolinvulling, w a a r b i j in b e g i n s e l g e e n capaciteit w o r d t ingezet v o o r a d v i s e r i n g o v e r indirecte l o z i n g e n a a n het b e v o e g d g e z a g. Bij s i g n i f i c a n t e l o z i n g e n, w a a r b i j p r o b l e m e n k u n n e n o n t s t a a n bij d e rioolwater zuiveringsinstallatie, w o r d t w e l g e a d v i s e e r d. De b e s c h i k b a r e f o r m a t i e b i n n e n het w a t e r s c h a p is d a a r b i j in o v e r e e n s t e m m i n g g e b r a c h t ( r e d u c t i e v a n d e f o r m a t i e op het g e b i e d v a n indirecte lozingen). Het a a n t a l g e v a l l e n, w a a r b i j er significante p r o b l e m e n bij de z u i v e r i n g zijn v e r o o r z a a k t door indirecte lozingen, is r e g i o n a a l v e r s c h i l l e n d : bij de w e s t e l i j k e w a t e r s c h a p p e n zijn er w e i n i g g e v a l l e n, m a a r in het m i d d e n e n o o s t e n v a n het land zijn er d a a r e n t e g e n legio v o o r b e e l d e n. Bestuurlijke beel dvorming waterschappen over omgevingsdiensten Waterschappen begrijpen en onderkennen de noodzaak omgevingsdiensten te v o r m e n van uit d e p r o b l e m a t i e k v a n v e r g u n n i n g v e r l e n i n g, t o e z i c h t e n h a n d h a v i n g o p het g e b i e d v a n W a b o / m i l i e u t a k e n. De b e s t u u r d e r s zijn a f w a c h t e n d t e n a a n z i e n v a n d e kwaliteit die d e o m g e v i n g s d i e n s t e n zullen g a a n l e v e r e n. Z e b a s e r e n dit v o o r a l o p d e e e r s t e e r v a r i n g e n m e t b e t r e k k i n g tot indirecte l o z i n g e n, d e g e r i n g e b e l a n g s t e l l i n g e n prioriteit v o o r w a t e r g e r e l a t e e r d e z a k e n, e n het feit dat d e v o r m i n g v a n d e o m g e v i n g s d i e n s t e n e e n t r a a g v e r l o p e n d p r o c e s is ( g e w e e s t ). In het a l g e m e e n is het i n g e n o m e n s t a n d p u n t : laten d e o m g e v i n g s d i e n s t e n zich eerst m a a r e e n s b e w i j z e n. Dit m a a k t o o k dat er in d e b e s t u u r l i j k e c o n t a c t e n v o o r a l s n o g g e ringe a a n d a c h t is v o o r het v e r v o l g v a n d e v o r m i n g v a n d e o m g e v i n g s d i e n s t e n. H e t a g e n d e ren v a n de o n d e r h a v i g e h e r z i e n e visie o p d e o m g e v i n g s d i e n s t e n b r e n g t d a a r n a a r v e r w a c h ting v e r a n d e r i n g in. Door d e g e b i e d s g r e n z e n v a n d e o m g e v i n g s d i e n s t e n is er g e o g r a f i s c h e v e r s n i p p e r i n g : e e n g r o o t a a n t a l w a t e r s c h a p p e n h e e f t te m a k e n m e t m e e r d e r e o m g e v i n g s d i e n s t e n ( n a a s t diver 2 Regulering Indirecte Lozingen, Stand van zaken anderhalf jaarna en Transport, Den Haag, overdracht, Inspectie Leefomgeving

16 Visie op omgevingsdiensten Pagina 12 van 23 se gemeenten). Door de verschillende werkwijzen van de omgevingsdiensten en de verschillen in de mate van mandatering van de directeur van de omgevingsdienst neemt het aantal ambtelijke samenwerkingspartners op het gebied van de indirecte lozingen de facto niet af. Er zijn veel gesprekspartners en dat zorgt voor (extra) bestuurlijke lasten. Ook spreken sommige waterschappen de vrees uit van onbeheersbare kostenontwikkeling door de focus op de eigen bedrijfsvoering bij de omgevingsdienst, welke ten laste komen van de aangesloten partners. Een overdracht van VTH-taken naar omgevingsdiensten betekent volgens alle bestuurders een versnippering op het vlak van waterexpertise. Het gaat hier om expertise en kennis die waterschappen in huis hebben voor de uitvoering van alle taken voor de aan hun opgedragen verantwoordelijkheid ten aanzien van integraal waterbeheer. De geografische verschillen tussen omgevingsdiensten en waterschappen zal naar verwachting blijvend zijn. Ook de moeizame ervaringen van waterschappen met gemeenschappelijke regelingen maakt de waterschappen zeer terughoudend: het betekent altijd minder zeggenschap en meer bestuurlijke drukte. Verwachte ontwikkelingen omgevingsdiensten komende jaren Consultatie van een drietal directeuren van omgevingsdiensten (Zuid-Holland Zuid, Middenen West-Brabant, Noordzeekanaalgebied) geeft een eerste inzicht in de te verwachten ontwikkelingen bij de omgevingsdiensten. De diensten zijn volop aan de slag zich verder te professionaliseren tot gezaghebbende, robuuste diensten, waarbij de VTH-kwaliteitscriteria sturend zijn. Dat betekent ook dat men de samenwerking zoekt met andere omgevingsdiensten voor specialismen, zoals ten aanzien van BRZO-bedrijven. Uitmuntende expertise staat centraal. Bedrijven willen te maken hebben met één overheid en daar ook afspraken mee kunnen maken. De directeuren wensen een daarbij passend mandaat van hun besturen. Op termijn verwachten de directeuren een verdere opschaling van de omgevingsdiensten. Watertaken, anders dan als onderdeel van het milieu, zijn voor de omgevingsdiensten wezensvreemde taken. Waterexpertise zit bij de waterschappen, en indien nodig zal men die expertise aanwenden. Op taken met betrekking tot de keur zitten de omgevingsdiensten dan ook niet te wachten. De directeuren geven aan dat gelet op de zorg voor de fysieke leefomgeving de waterschappen en omgevingsdiensten in regionaal verband middels een risicogerichte benadering afwegingen zullen moeten maken op VTH-gebied, met name op veiligheid en gezondheid. Zoek de verbinding op, is hun boodschap, voordatje ertoe wordt gedwongen.

17 Visie op omgevingsdiensten Pagina 13 van 23 5 Ontwikkelingen in omgevingsrecht en in water 5.1 Omgevingsweten bijbehorend afsprakenkader Door het ministerie van Infrastructuur en Milieu (l&m) wordt gewerkt aan een Omgevingswet. Deze wet bevat regels voor de fysieke leefomgeving, inclusief water, en zal worden uitgewerkt in lagere regelgeving. De Waterwet zal opgaan in deze Omgevingswet, net als bijvoorbeeld de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en de Wet ruimtelijke ordening. In februari 2013 is een concept-versie van de wet voor consultatie naar buiten gebracht. Door de Unie van Waterschappen is namens de waterschappen gereageerd op dit conceptwetsvoorstel en vervolgens zijn er diverse afspraken vastgelegd in een afsprakenkader tussen de minister van l&m en de Unie. Belangrijkste afspraken hieruit in relatie tot omgevingsdiensten zijn:» De waterbeheerder is bevoegd voor de vergunningverlening en handhaving voor de handelingen in het watersysteem zoals nu geregeld onder de Waterwet en de keur (reikwijdte: veiligheid, kwantiteit en kwaliteit);» Het begrip directe lozingen (artikel 6.2 Waterwet) valt onder water(kwaliteit)activiteiten (niet onder de 'milieuactiviteiten');» Via een coördinatieregeling wordt afgestemde en gelijktijdige vergunningverlening geborgd. Voor de IPPC-installaties wordt daarbij aangesloten bij de huidige coördinatieregelingen in Waterwet/Wabo ('integratie door coördinatie');» De vergunningverlenende overheid krijgt de bevoegdheid tot bestuursrechtelijke handhaving ('koppeling'). Dit zal op wetsniveau worden vastgelegd;» Waterbeheerders werken nauw samen met de regionale uitvoeringsdiensten (omgevingsdiensten);» Conform de toezegging van de Minister van l&m aan de Eerste Kamer zal de huidige bevoegdheidsverdeling bij indirecte lozingen worden geëvalueerd. l&m, Unie van Waterschappen, VNG (en IPO) voeren in 2013 een gezamenlijke verkenning uit naar de knelpunten in de huidige uitvoeringspraktijk. Oplossingen voor de knelpunten vinden hun weg in de Omgevingswet.» In de Memorie van Toelichting zal het belang van integraal waterbeheer worden onderschreven en zal het integrale waterbeheer binnen de leefomgeving helder worden gepositioneerd. 5.2 Ontwikkelingen bij waterbeheerders Samenwerking algemeen Een verdere schaalvergroting van waterschappen door fusies, naast de fusie van Velt en Vecht en Regge en Dinkel tot waterschap Vechtstromen en mogelijk de door de provincie Limburg ingezette fusie van de Limburgse waterschappen, lijkt op dit moment geen bestuurlijke realiteit. Dat wil niet zeggen dat men toekomstige fusies uitsluit. Om de kwaliteit van de taakuitvoering op een hoger niveau te brengen tegen maatschappelijk verantwoorde kosten is de ontwikkeling ingezet om op onderdelen van taken de samenwerking te zoeken met andere waterschappen en met Rijkswaterstaat. Bijvoorbeeld ten aanzien van belastinginning, ICT, zuivering, dijkversterking. Juist op het gebied van de VTHtaken is conform het VTH-stelsel van de Wabo, mede vanwege de kwaliteitscriteria op grond van het wetsvoorstel VTH, samenwerking met andere waterschappen en met Rijkswaterstaat als medewaterbeheerder, in een stroomversnelling gekomen (zie ook hierna). Kennis

18 Visie op omgevingsdiensten Pagina 14 van 23 en expertise wordt gehaald waar het is en dit wordt vastgelegd in samenwerkingsovereenkomsten; cultuurmuren worden geslecht. Samenwerking tussen waterschappen onderling Voorbeelden van nauwe samenwerking tussen waterschappen zijn er bij de Rijn-Oostwaterschappen, de Brabantse waterschappen en bij de westelijke waterschappen in het kader van de VTH-taken ('VTH-Wesť; Rijnland, Delfland, Schieland en Krimpenerwaard en De Stichtse Rijnlanden). Samenwerking tussen waterschappen en Rijkswaterstaat De waterschappen en Rijkswaterstaat werken al enige tijd samen om efficiënter en effectiever te werken als waterbeheerders. In het kader van het Bestuursakkoord Water uit 2011 zijn er samenwerkingsafspraken opgesteld in de zomer van Hieronder vallen elf deelprojecten, waaronder opleidingen, uitwisselen van medewerkers, BRZO, luchtinspecties en ICT. Eind 2013 zijn de samenwerkingsafspraken geëvalueerd en is besloten de samenwerking met Rijkswaterstaat meer structureel te maken. Hiermee wordt de verdere professionalisering van de waterbeheerders vormgegeven en kan verdergaand efficiënter worden gewerkt. Kwaliteitscriteria Binnen het VTH stelsel, gericht op de Wabo, is de afgelopen jaren gewerkt aan kwaliteitscriteria. Deze criteria zijn niet direct bruikbaar voor de waterschappen, maar op basis van deze criteria is een quick scan uitgevoerd, om te kijken hoe waterschappen ervoor staan. Hieruit bleek dat de waterschappen gemiddeld voldoen aan de opgestelde procescriteria en de eisen op het terrein van kritische massa. Met Rijkswaterstaat is de noodzaak onderschreven om een eigen set kwaliteitscriteria te ontwikkelen voor de VTH taken in het beleidsveld water. Daar wordt momenteel in gezamenlijkheid aan gewerkt en naar verwachting zijn deze kwaliteitscriteria eind 2014 gereed. Algemene regels Z activiteitenbesluit Een andere ontwikkeling is dat er steeds meer algemene regels komen, onder meer vastgelegd in het Activiteitenbesluit. Dit betekent dat er minder zaken vergunningplichtig zijn en dat voor activiteiten een meldingplicht geldt of dat er alleen een zorgplicht geldt. Dit betekent in de praktijk dat er een verschuiving van taken van vergunningverleners naar toezichthouders en handhavers plaatsvindt en dat het werk van de handhaver complexer wordt. Het is in het algemeen eenvoudiger te controleren of iemand zich aan vergunningvoorschriften houdt dan of iemand voldoet aan de meer algemene zorgplicht. Afstand bestuurders tot VTH-taken De afstand van bestuurders tot de uitvoering van de VTH taken is bij de waterbeheerders geregeld via mandateringsregels aan de ambtelijke organisatie. Kanttekening is dat uniformiteit daarin ontbreekt: soms is er sprake van geen of nauwelijks mandatering van de VTHbevoegdheden, soms is er sprake van vergaande mandatering aan de ambtelijke organisatie. Conclusies Bovenstaande ontwikkelingen bij de waterbeheerders laten een bepaalde convergentie zien in de VTH taken op het vlak van water. Zo vindt er samenwerking plaats, is er een verschuiving van vergunningverlening naar algemene regels en wordt er, waar nodig, gewerkt aan verbetering van de kwaliteit van de VTH taken. De overdracht van uitvoeringstaken naar omgevingsdiensten zou juist weer voor divergentie kunnen zorgen, vanwege de geografische en functionele (integraal waterbeheer) versnippering.

19 Visie op omgevingsdiensten Pagina 15 van 23 Koersbepaling VTH-taken waterschappen Algemeen In dit hoofdstuk wordt een koers geschetst voor de toekomst van de uitvoering van de VTHtaken in het beleidsveld water en de relatie met omgevingsdiensten. Deze koers is met name gebaseerd op de resultaten van de bestuurlijke ronde langs de waterschappen. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat: a. omgevingsdiensten zich hebben ontwikkeld tot professionele uitvoeringsorganisaties wat betreft vergunningverlening, toezicht en handhaving; b. de integrale Omgevingswet in werking treedt (2018); c. integraal waterbeheer de verantwoordelijkheid en kerntaak is van de waterbeheerders. Voordat de koers wordt geschetst (in paragraaf 6.2) worden criteria beschreven, waar de uitvoering van de VTH-taken van de waterschappen aan zou moeten voldoen. Ook wordt beschreven welke mogelijkheden er zijn voor de uitvoering van de VTH-taken, in relatie tot de omgevingsdiensten. Criteria Uit de bestuurlijke ronde komt naar voren dat bij de uitvoering van de 'water-vth-taken' de kwaliteit van de uitvoering als randvoorwaardelijk wordt gezien. Daarnaast wordt een optimale dienstverlening aan burgers en bedrijven belangrijk gevonden. Ook wordt efficiency en kostenverlaging als criterium genoemd, waaraan de koers voor de toekomst moet voldoen. Andere belangrijke criteria zijn integraal waterbeheer, vermindering bestuurlijke drukte, borgen van kennis, slagvaardigheid en robuustheid. Mogelijkheden Er zijn verschillende mogelijkheden denkbaar voor de toekomstige uitvoering van de VTHtaken in relatie tot de omgevingsdiensten, variërend van geen enkele taakoverdracht aan omgevingsdiensten tot volledige overdracht van taken, inclusief uitvoeringstaken op grond van de keur. Daartussen zitten mogelijkheden voor gedeeltelijke overdracht van taken, bijvoorbeeld overdracht van VTH-taken ten aanzien van directe lozingen of de overdracht van de adviestaken ten aanzien van indirecte lozingen. Ook is het denkbaar dat vanuit de watersector uitvoeringstaken worden weggezet bij een andere (nieuw te vormen) uitvoeringsorganisatie. De formele bevoegdheden blijven bij alle mogelijkheden bij de waterschappen, conform de hierboven beschreven uitgangspunten. Alleen de uitvoeringstaken kunnen in meer of mindere mate worden uitbesteed, net als nu het geval is bij de naar de omgevingsdiensten overgedragen VTH-taken van gemeenten en provincies. In alle gevallen zal een, al dan niet vergaande, vorm van samenwerking met de omgevingsdiensten gewenst zijn en tussen waterbeheerders onderling (waterschappen en Rijkswaterstaat). Voor zover er geen taken worden overgedragen aan omgevingsdiensten ligt het voor de hand de samenwerking met de andere waterbeheerders verder te versterken, om daarmee de kwaliteit van de VTH-taken blijvend op een goed niveau te houden. De door de waterbeheerders gezamenlijk op te stellen VTH-kwaliteitscriteria werpen wat dat betreft hun licht vooruit en dat betekent dat flinke stappen worden gemaakt in de samenwerking met naastgelegen waterschappen en met Rijkswaterstaat. Hierbij is het mogelijk een gezamenlijk aanspreekpunt te vormen voor en met omgevingsdiensten. In het geval dat er geen taken worden overgedragen, zal tussen waterschappen en omgevingsdiensten veelal een dienstverleningsovereenkomst worden afgesloten, bijvoorbeeld over de advisering aan de omgevingsdiensten, de kwaliteit van advisering en de kosten hiervan. Indien wel taken worden overgedragen aan omgevingsdiensten zal dat logischerwijs in

20 Visie op omgevingsdiensten Pagina 16 van 23 de meeste gevallen gepaard gaan met bestuurlijke participatie in de gemeenschappelijke regeling. Als daarbij gekozen wordt voor volledige overdracht van de VTH-taken zal het wat betreft personeelsformatie gaan om gemiddeld fte per waterschap. Dit is echter zeer verschillend per waterschap. Er zijn waterschappen waar het om circa 75 fte gaat en er zijn ook waterschappen waar het slechts om circa 20 fte gaat. In het geval dat alleen de adviestaken ten aanzien van de indirecte lozingen worden overgedragen, zal het gaan om maximaal 1 à 2 fte per waterschap. Overwegingen koersbepaling De bestuurlijke ronde langs de waterschappen levert, mede gelet op de in de vorige paragraaf genoemde criteria, de volgende overwegingen op voor de toekomstige koers ten aanzien van de omgevingsdiensten. Integraal waterbeheer Waterschappen zijn, net als Rijkswaterstaat, integraal verantwoordelijk voor het waterbeheer in hun beheergebied. De waterbeheerders zijn belast met de zorg voor het integrale watersysteem en waterschappen zijn daarnaast verantwoordelijk voor het zuiveren van afvalwater. Integraal waterbeheer ziet op het beheer van zowel de waterkwantiteit als de waterkwaliteit. Teveel of te weinig water moet zoveel mogelijk worden voorkomen, net als overstromingen. Dit moet in samenhang worden gezien met de zorg voor de chemische en ecologische waterkwaliteit. Daarnaast ziet integraal waterbeheer op vervulling van verschillende maatschappelijke functies van watersystemen, zoals landbouw, natuur, recreatie, scheepvaart, drinkwater, visserij, etc. Al deze aspecten van integraal waterbeheer zijn technisch, maar ook juridisch volledig met elkaar verknoopt. Zo heeft een ingreep in de waterkwantiteit op een bepaalde plaats effect op de waterkwaliteit, maar ook op de functies die afhankelijk zijn van het water op die plaats, en vice versa. Deze verknooptheid komt tot uiting in actieve beheertaken, zoals de herinrichting van waterlopen of de aanleg van waterstaatswerken, maar ook in passieve beheertaken, zoals vergunningverlening, toezicht en handhaving en hun onderlinge verbondenheid. VTH-taken zijn een wezenlijk onderdeel van de uitvoering van het integraal waterbeheer en zodanig verweven met de andere uitvoerende taken en gebiedskennis van de waterschappen, dat overdragen van taken niet bijdraagt aan een verbeterde kwaliteit van de uitvoering. Een (verdergaande) overdracht van VTH-taken naar omgevingsdiensten betekent volgens alle bestuurders een versnippering op het vlak van waterexpertise. Het gaat hier om expertise en kennis, die waterschappen in huis hebben voor de uitvoering van alle taken voor de aan hun opgedragen verantwoordelijkheden ten aanzien van integraal waterbeheer. Ook de geografische verschillen tussen omgevingsdiensten en waterschappen spelen hierbij een rol. (zie ook paragraaf 4.2.3). Kwaliteit uitvoering Waterschappen willen (blijvend) voldoen aan een goede kwaliteit van uitvoering van hun taken. Daar waar nodig, wordt hiertoe samengewerkt met de andere waterbeheerders (andere waterschappen en Rijkswaterstaat). Hiermee wordt voldaan aan eisen ten aanzien van inhoudelijke kwaliteiten kritieke massa (opleiding, ervaring, kennis). Dienstverlening aan burgers en bedrijven De dienstverlening aan burgers en bedrijven moet optimaal zijn. Dat betekent dat waterschappen goed georganiseerd en bereikbaar moeten zijn, bijvoorbeeld via het Omgevingslo-

21 Visie op omgevingsdiensten Pagina 17 van 23 ket Online (OLO). Daarnaast is het wenselijk 'zoveel mogelijk dezelfde taal' te spreken door uit te gaan van dezelfde kaders en leidraden, met ruimte voor regionale verschillen. Efficiency, bestuurlijke drukte en kennisborging Gezien de verwevenheid van de verschillende taken van de waterbeheerders, lijkt een efficiencywinst met name te realiseren door als (integrale) waterbeheerders intensiever samen te werken. Hiermee kan bijvoorbeeld op een efficiënte wijze worden gewerkt aan het vasthouden en verhogen van een goede uitvoeringskwaliteit, robuustheid van de organisatie van VTH-taken en kennisborging. Daar is geen extra (bestuurlijke) organisatie voor nodig, met alle daarbij benodigde overlegstructuren. Zodoende wordt (extra) bestuurlijke drukte voorkomen en blijft de kennis van het integrale waterbeheer geborgd. Expertise van de waterschappen overbrengen naar de omgevingsdiensten leidt tot versnippering van kennis en expertise. Uiteraard is een goede samenwerking met de omgevingsdiensten hierbij onontbeerlijk, omdat integraal waterbeheer op haar beurt weer een onderdeel is van de fysieke leefomgeving en in het bijzonder omdat de uitvoering van de taken ten aanzien van indirecte lozingen direct invloed hebben op de verantwoordelijkheden van de waterschappen. Advies koersbepaling Algemene koers Samenwerking met de omgevingsdiensten is vanuit de verantwoordelijkheid voor integraal waterbeheer op dit moment het meest adequaat. Overdracht van taken is echter niet nodig en niet wenselijk, omdat dit zou leiden tot inhoudelijke en geografische versnippering van expertise en dat is ongewenst in verband met de verantwoordelijkheid van de waterschappen voor integraal waterbeheer. De waterschappen kijken daar unaniem op dezelfde manier tegen aan. Geadviseerd wordt de samenwerking als waterschappen onderling en met Rijkswaterstaat te intensiveren, om daarmee verder te professionaliseren en de kwaliteit van de uitvoeringstaken blijvend op peil te houden. Waterschappen blijven uitgaan van hun eigen kracht als integraal waterbeheerder en waterautoriteit. Het is aan de besturen van de waterschappen om vanuit die kracht vorm te geven aan de samenwerking met omgevingsdiensten. Deze samenwerking kan op verschillende manieren worden vorm gegeven. Zoals in de huidige situatie ook is gebeurd, bijvoorbeeld door afspraken te maken, dienstverleningsovereenkomsten te sluiten of bestuurlijk te participeren. In dat verband wordt geadviseerd de bestuurlijke en ambtelijke contacten volop te benutten op de punten die relevant zijn. Denk hierbij aan de advisering over indirecte lozingen, aan calamiteiten (ook met veiligheidsregio en het Openbaar Ministerie) en aan de gezamenlijke zorg voor de fysieke leefomgeving. Indirecte lozingen. Ten aanzien van de indirecte lozingen wordt geadviseerd het resultaat van de afgesproken evaluatie van de bevoegdheidsverdeling en de verkenning naar de knelpunten af te wachten. De uitkomsten kunnen worden betrokken bij de verdere vormgeving van de samenwerking met de omgevingsdiensten in de praktijk. Oplossingen voor de knelpunten, die hun weg zullen vinden in de Omgevingswet', kunnen in de geest van onderhavige visie worden uitgewerkt. 3 conform het afsprakenkader tussen de minister van Infrastructuur en Milieu en de Unie van Waterschappen.