Jaarverslag VluchtelingenWerk Nederland

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009 VluchtelingenWerk Nederland

2

3 foto Rogier Veldman foto Rogier Veldman Harry J. van den Bergh Vluchtelingen tellen ook mee Voorwoord Iedereen telt mee is de titel van een verkiezingsprogramma, maar dat geldt vaak niet voor vluchtelingen. In 2009 staat de bescherming van vluchtelingen niet prominent op de maatschappelijke agenda. Wereldwijd zit er weinig schot in de oplossing van vele slepende conflicten. De aantallen vluchtelingen en ontheemden zijn met enkele tientallen miljoenen nog steeds schrikbarend hoog. Op Europees niveau zit er heel weinig schot in de totstandkoming van een gemeenschappelijk asielsysteem. De minimumnorm overheerst en elk land is doodsbenauwd om niet streng genoeg te zijn en zo meer asielzoekers te trekken dan andere landen. In Griekenland worden de rechten van vluchtelingen op flagrante wijze geschonden. Een voorbeeld daarvan is het illegaal terugsturen van vluchtelingen naar Turkije. Maar wat te denken van Nederland, dat asielzoekers terugstuurt naar Griekenland om daar asiel aan te vragen, terwijl de Nederlandse overheid weet dat dit zo goed als onmogelijk is. Mensen met recht op bescherming worden zo in de Europese bureaucratie vermalen. Edwin Huizing In 1849 kreeg Nederland zijn eerste vreemdelingenwet. 160 jaar later, in 2009, besluit een democratische meerderheid in de Tweede Kamer tot aanpassing van de Vreemdelingenwet De nieuwe wet bevat een paar aanpassingen die tot tevredenheid stemmen, zoals een medisch advies voorafgaand aan de asielprocedure en iets meer ruimte en tijd voor de advocatuur. Maar het gevoel van een gemiste kans op een snelle, maar zorgvuldige procedure overheerst. Nederland begeeft zich op een hellend vlak, waarbij het beheersen van de aantallen asielzoekers het voorlopig wint van de principes van vluchtelingenbescherming. VluchtelingenWerk Nederland staat in die mening niet alleen. In het afgelopen jaar concludeert de Raad van Europa dat onze asielprocedure te kort is en dat juridische toetsing van asielbesluiten door de rechter te beperkt is. Bescherming is prioriteit nummer één, maar als die geboden wordt, is het de uitdaging om vluchtelingen kansen te bieden zodat zij mee kunnen doen in onze samenleving. VluchtelingenWerk ziet integratie als een tweezijdig proces. De laatste jaren is de verantwoordelijkheid voor integratie echter steeds eenzijdiger op de schouders van de vluchtelingen gelegd. Zij worden geconfronteerd met zware inburgeringseisen en harde retoriek die oproept tot assimilatie. Tegelijkertijd is er sprake van een haperende inburgeringsector met veel aanloopproblemen. De ondersteuning die vluchtelingen geboden wordt, is niet toereikend om een taalniveau te halen dat vereist is om te kunnen werken. En dan hebben we het nog niet over de problemen die vluchtelingen ervaren bij de erkenning van diploma s en competenties zodat je je oude beroep weer kunt oppakken. Gelukkig zijn er Nederlanders die zich inzetten voor vluchtelingen. En dat doen ze met groot enthousiasme: meer dan nieuwe vrijwilligers melden zich in 2009 als taalcoach. Door wekelijks met vluchtelingen te praten verbetert hun Nederlands. Weer andere vrijwilligers stonden samen met onze betaalde krachten aan de basis van het succesvolle Banenoffensief dat in 2009 werd afgesloten. Meer dan vluchtelingen zijn aan het werk! En ook nu, in een guur maatschappelijk klimaat, staan de mensen van VluchtelingenWerk klaar voor asielzoekers en vluchtelingen. Voor ons telt iedereen mee. Harry J. van den Bergh voorzitter Edwin Huizing algemeen directeur 3 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

4 Inhoud Voorwoord 3 Kort en bondig 5 1 Asiel: een veilige plek op de wereld 7 2 Internationaal: kennis over grenzen heen 15 3 Integratie: werk, taal, huis en gezin 19 4 Communicatie: vluchtelingen zichtbaar maken 29 5 Vereniging en organisatie: bruggen bouwen 35 6 Bestuur en toezicht: verantwoording 41 7 VluchtelingenWerk in cijfers 47 8 Financieel jaarverslag 2009 en accountantsverklaring 48 Bijlagen - Verenigingsraad, bestuur, directie, commissies, 58 samenwerkingsverbanden, lidmaatschappen en overlegpartners 59 - Lijst met afkortingen Colofon Het Jaarverslag 2009 is een uitgave van VluchtelingenWerk Nederland Tekst VluchtelingenWerk Nederland Redactie & advies Barbara van Male Eindredactie Onno Yska Foto omslag Bert Spoor Basisontwerp Tangerine, Rotterdam Opmaak en druk Het Goede Doel, Heerlen mei 2010, oplage VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

5 Kort en bondig Zes resultaten in 2009 waar we trots op zijn Al jaren pleit VluchtelingenWerk Nederland er samen met andere organisaties voor dat asielzoekers een medisch advies krijgen vóórdat ze de asielprocedure in gaan. De staatssecretaris van Justitie neemt ons standpunt in oktober 2009 over. Dit medisch advies vooraf is nodig voor een zorgvuldige behandeling van asielverzoeken. Samen met tien andere organisaties richten we het Platform Duurzame Terugkeer (PDT) op. Doel van deze samenwerking is om asielzoekers die vrijwillig willen terugkeren naar het land van herkomst, te helpen om hun bestaan na terugkeer weer op te bouwen. Voor de derde keer geven we de IntegratieBarometer uit, hét onderzoek naar de integratie van vluchtelingen. Uniek aan de uitgave in 2009 is dat het CBS speciaal voor de IntegratieBarometer vluchtelingen als aparte groep heeft geanalyseerd. Van vluchtelingen zijn gegevens verzameld over demografische kenmerken, verblijfstatus, woonomgeving, verhuisbeweging, arbeidsparticipatie en uitkeringsafhankelijkheid. Het Banenoffensief Vluchtelingen wordt met een bijeenkomst bij de Sociaal-Economische Raad (SER) succesvol afgesloten. In drie jaar tijd zijn ruim vluchtelingen aan het werk geholpen. Op basis van de goede resultaten worden we gevraagd om een vervolgproject te ontwikkelen. Met als belangrijkste doelstelling: gemeenten stimuleren een actieve rol te spelen in de gezamenlijke aanpak om vluchtelingen naar de arbeidsmarkt te begeleiden. De staatssecretaris van Sociale Zaken steunt het plan met een bijdrage van 1 miljoen euro. In 2009 werven we ruim taalcoaches ruim meer dan in De taal van het land van aankomst beheersen zet de integratie en inburgering van vluchtelingen in een hogere versnelling. Reden voor VluchtelingenWerk Nederland om overal in het land taalcoaches in te zetten. De campagne Weet u de weg in? levert potentiële vrijwilligers op. VluchtelingenWerk is door de campagne in alle uithoeken van het land zichtbaar als dé organisatie die zich inzet voor vluchtelingen in Nederland. Vijf zaken die in 2009 minder goed gingen Onze lobby en druk verhindert niet dat de staatssecretaris van Justitie asielzoekers blijft terugsturen naar Griekenland. Daar is de bescherming en behandeling van vluchtelingen zeer slecht en mishandeling, opsluiting, te veel mensen in te krappe tentenkampen zijn aan de orde van de dag. De journaalbeelden eind augustus van honderden asielzoekers en hun kinderen in overvolle, smerige gevangenissen spreken voor zich. We zijn niet tevreden met de nieuwe Vreemdelingenwet. De acht werkdagen om een asielaanvraag af te handelen vinden we te kort, maar we slagen er niet in om de Kamer hiervan te overtuigen. Dat geldt ook voor een aantal andere onderdelen van de aangepaste wet, die hoogstwaarschijnlijk in de loop van 2010 van kracht wordt. Onze doelstelling in het project Van Pardon naar Werk om pardonners naar een stage, werkplek of vrijwilligerswerk te begeleiden, halen we niet. Verklaringen zijn: de crisis, de regionale afdelingen zijn nog niet gewend aan dit soort begeleiding en de gemeentelijke bureaucratie die ermee gepaard gaat, is ingewikkelder dan we verwachtten. De regering evalueert de wetgeving over het inburgeringsexamen in het buitenland en verzwaart de eisen. VluchtelingenWerk Nederland vindt het resultaat van de evaluatie ronduit teleurstellend, maar het kabinet en Tweede Kamer nemen onze aanbevelingen nauwelijks over. We hebben ambitieuze doelstellingen voor ons sponsorbeleid. We slagen er niet in om substantiële bedragen te verwerven. De economische crisis gooit roet in het eten. Bedrijven en burgers houden de hand op de knip. Wie zijn we en wat doen we? Nederland heeft de plicht vluchtelingen bescherming en een menswaardig bestaan te bieden. Daar maakt VluchtelingenWerk Nederland werk van. Wij komen op voor de rechten van vluchtelingen. Zij hebben recht op een zorgvuldige asielprocedure, toegang tot adequate huisvesting, onderwijs, scholing, gezondheidszorg en werk. Als vluchtelingen in Nederland mogen blijven, helpt VluchtelingenWerk hen een nieuw bestaan op te bouwen. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en internationale mensenrechtenverdragen zijn de basis voor ons werk. VluchtelingenWerk is een onafhankelijke, betrokken en professionele organisatie. Zo n vrijwilligers en 700 betaalde medewerkers begeleiden vluchtelingen door heel Nederland met veertien regionale afdelingen zijn we actief in 90 procent van alle gemeenten. Hoe financieren we ons werk? Fondsen en subsidies maken ons werk mogelijk. Zo ontvangen we subsidies van de ministeries van Wonen, Wijken en Integratie, Justitie en Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Ook de Nationale Postcode Loterij draagt bij: in 2009 ontvangt VluchtelingenWerk een bedrag van 10 miljoen euro. Bovendien krijgen we financiële steun van ruim donateurs, bijdragen waar we zeer blij mee zijn. 5 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

6 foto Klaas Fopma Vrijwilligster Fatima El Hakim helpt Besam uit Irak met documenten die nodig zijn om een gezinshereniging aan te vragen. Als alles compleet is, kunnen ze zijn aanvraag indienen. Zijn vrouw en twee dochters zijn nog in Irak. Het geeft veel stress om er niet voor hen te kunnen zijn.

7 1 Asiel: een veilige plek op de wereld Ruim 11 miljoen mannen, vrouwen en kinderen zijn op de vlucht. Meer dan 13 miljoen mensen zijn ontheemd in eigen land. Ruim mensen vragen asiel aan in een westers land. Vluchtelingen laten hun eigen land achter omdat ze worden bedreigd, omdat ze bij een minderheid horen, vanwege hun geloof of overtuiging. Ze zoeken elders op de wereld een veilige plek, ook in ons land. Vanaf het moment dat ze asiel aanvragen tot en met hun verblijfsvergunning, integratie of terugkeer: VluchtelingenWerk Nederland staat hen bij. Immers, bescherming bieden aan vluchtelingen is een van onze kerntaken. Dat doen we met persoonlijke steun door vrijwilligers. Met lobby voor een zorgvuldige asielprocedure en een humaan asielbeleid. Met advies aan advocaten, door rapporten, onderzoek en samenwerking met mensenrechtenorganisaties. In 2009 besteden we 10,2 miljoen euro aan ons asielwerk. Precieze regels De eerste vreemdelingenwet in Nederland dateert uit 1849 toen werd voor het eerst wettelijk onderscheid gemaakt tussen Nederlandse staatsburgers en vreemdelingen. Bedelaars en onruststokers uit andere landen werden snel de grens overgezet, anderen werd vrij weinig in de weg gelegd. Na 160 jaar is de huidige Vreemdelingenwet (Vw 2000) voor VluchtelingenWerk Nederland geen reden tot feestelijkheid, ook niet nu de wijzigingen die het kabinet in 2008 voorstelde, in precieze regelgeving worden gevat. Regelgeving waar we in 2009 zeer kritisch naar kijken voordat de aangepaste wet hoogstwaarschijnlijk op 1 juli 2010 van kracht wordt. Een formele rol hebben we in het Programma Invoering Verbeterde Asielprocedure (PIVA), de werkgroep van het ministerie van Justitie, waar we er steeds op wijzen dat de uitvoering positief moet uitpakken voor de rechten van asielzoekers. Omdat we in de PIVA niet al onze standpunten kwijt kunnen, blijft onze lobby bij het ministerie van Justitie intensief, houden we stevig contact met Kamerleden en voeren we geregeld gesprekken met de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). We richten onze kritische blik vooral op de algemene asielprocedure, het medisch advies en de opvang van asielzoekers. We toetsen de voorstellen voor wet- en regelgeving op de gevolgen voor asielzoekers: is het humaan, zorgvuldig, effectief en geeft het hen de bescherming die ze nodig hebben? Kortom, we zetten ons in om de wet en uitvoering zo goed mogelijk bij te sturen. Een juridisch verschil In dit jaarverslag gebruiken we zowel het begrip vluchteling als het begrip asielzoeker. Juridisch is er een verschil: een asielzoeker verzoekt om asiel en is in afwachting van de uitkomst van zijn aanvraag, een vluchteling heeft een tijdelijke of permanente asielverblijfsvergunning gekregen van de Nederlandse overheid. Acht dagen In de herziene Vreemdelingenwet is wat voorheen de verkorte AC-procedure was, nu de algemene procedure. Dat betekent acht werkdagen om een asielaanvraag af te handelen, met om en om een dag voor de IND en de advocatuur. De IND streeft ernaar om 40 procent van de asielverzoeken in deze kortere procedure af te handelen dat kan een positieve beslissing zijn of een afwijzing. De overige 60 procent van de asielverzoeken verwijst de IND na vier dagen door naar de Verlengde Asielprocedure (VAP) omdat nader onderzoek nodig is. Voor VluchtelingenWerk blijft het een uitgemaakte zaak: die acht dagen zijn te kort, vooral voor complexe zaken en kwetsbare groepen, zoals slachtoffers van geweld en alleenstaande minderjarigen asielzoekers. Kritiek die we bevestigd krijgen door een rapport van de commissaris van de mensenrechten van de Raad van Europa, Thomas Hammarberg. In maart 2009 publiceert de raad een rapport over de mensenrechtensituatie in Nederland dat scherp verwoordt waar het Nederlandse asielbeleid tekortschiet. Naast de te korte procedure vindt de raad de juridische toetsing van asielbesluiten door de rechter te beperkt en moet de Nederlandse overheid de kritiek van maatschappelijke organisaties beter ter harte nemen. Bovendien bekritiseert de raad de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers, die is te kort om hun vertrek goed voor te bereiden. Eerder medisch advies Voortaan kunnen asielzoekers een medisch advies krijgen vóórdat ze de asielprocedure in gaan, schrijft de staatssecretaris van Justitie in oktober 2009 aan de Tweede Kamer. Dit advies vooraf, waar VluchtelingenWerk al jaren voor pleit, is nodig voor een zorgvuldige behandeling van asielverzoeken. Immers, asielzoekers met psychische problemen kunnen vaak niet volledig en zonder tegenstrijdigheden hun vluchtverhaal vertellen, een eis die de IND wel stelt. De kans is dan groot dat hun asielverzoek ten onrechte wordt afgewezen. Met een medisch advies vooraf kan de IND rekening houden met de psychische gesteldheid van de asielzoeker, en de gehoren op een andere manier doen of tijdelijk uitstellen. Bovendien kunnen asielzoekers eerder noodzakelijke medicijnen en psychische hulp krijgen. Wel vinden we dat het nog beter kan, en we zijn blij met de voorstellen die de Europese Commissie in oktober doet over de rol van medische rapporten. De commissie vindt dat medische informatie 7 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

8 Foto Goedele Monnens Kinderen in het asielzoekerscentrum Baexem in Limburg. een grotere rol kan spelen in de procedure en als steunbewijs kan dienen in asielzaken. Een aanpak waar VluchtelingenWerk zich al jaren voor inzet, en we laten de staatssecretaris weten dat ze de Europese voorstellen zou moeten overnemen. Wanneer ben je een vluchteling? Volgens het Vluchtelingenverdrag is een vluchteling iemand die in zijn land van herkomst gegronde vrees heeft voor vervolging. Redenen voor vervolging kunnen zijn ras, godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of deel zijn van een sociale groep. De vluchteling kan in eigen land geen bescherming krijgen tegen deze vervolging. In Nederland beslist de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) of iemand voldoet aan de voorwaarden van het Vluchtelingenverdrag. De IND valt onder het ministerie van Justitie, de staatssecretaris van Justitie draagt politieke verantwoordelijkheid. Het Vluchtelingenverdrag officieel het Verdrag betreffende de status van vluchtelingen is in 1951 opgesteld en was bedoeld voor mensen die waren gevlucht door gebeurtenissen tijdens en direct na de Tweede Wereldoorlog. In 1967 werd het verdrag ook van toepassing op mensen die na die tijd hun land zijn ontvlucht. Inmiddels zijn er meer dan 150 landen bij aangesloten. Onzinnig systeem van opvang Eerst melden bij een aanmeldcentrum, dan naar een tijdelijke noodvoorziening, weer naar het aanmeldcentrum, naar een oriëntatie- en inburgeringslocatie, bij een negatief besluit naar een terugkeerlocatie, of naar een asielzoekerscentrum dat na een tijdje zijn deuren moet sluiten, omdat het contract met de gemeente afloopt, naar een ander asielzoekerscentrum Kortom, asielzoekers zitten in een onzinnig opvangsysteem. Dat moet drastisch anders en structureel beter, vindt VluchtelingenWerk. Al jaren wijzen wij overheid en politiek op de tekortkomingen in de opvang. We sturen eind juni weer een uitgebreide brief naar de vaste Commissie voor Justitie van de Tweede Kamer in de aanloop naar het algemeen Kameroverleg op 2 juli. Het vele verhuizen is schadelijk voor het welzijn van asielzoekers, vooral voor kinderen die telkens van school, vriendjes en omgeving moeten wisselen bevindingen die we ook onderstreept zien in het Unicef-rapport Kind in het centrum (juni 2009). Deze VN-kinderorganisatie heeft ook kritiek op het lange verblijf van kinderen in asielzoekerscentra, waardoor hun ontwikkeling en vertrouwen ernstig in de knel raakt. In de centra wonen ongeveer kinderen. Bovendien zorgt dat gesleep door het land ervoor dat asielzoekers slecht contact kunnen blijven houden met hun advocaat of zelfs een andere advocaat in de arm moeten nemen, en ze moeten telkens nieuwe banden opbouwen met vrijwilligers van VluchtelingenWerk. Inefficiënt en onzorgvuldig is ons standpunt. Ons voorstel: een asielzoeker blijft tijdens de hele procedure op één locatie van goede kwaliteit. Dat betekent kleinschalige centra in elke provincie, waarbij gemeenten meer verantwoordelijkheid nemen voor de bewoners en de omstandigheden in die centra. Deze visie maken we ook duidelijk in de justitiële werkgroep PIVA. Het ziet ernaar uit dat er in 2010 een einde komt aan de zogeheten fasespecifieke opvang. Asielzoekers hoeven dan niet meer te verhuizen wanneer ze in een andere fase van de asielprocedure terechtkomen. Ook kijkt het COA naar permanente en kwalitatief betere opvangcentra. 8 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

9 Foto Koen Verheijden Begeleiding door VluchtelingenWerk aantal mensen in de centrale opvang gehuisvest bereikt aantal asielzoekers in opvang (absoluut en in percentage) 88,1% 89,7% gemiddeld aantal spreekuurcontacten per dossier 3,9 3,9 sociaal-maatschappelijke begeleiding: gemiddeld aantal contacten per dossier 3,3 2,1 sociaal-maatschappelijke begeleiding: gemiddelde duur contacten (in min.) Als alle AZC s vol zijn, ziet het COA geen andere oplossing dan tenten neer te zetten. Een feestje? Net als in 2008 gaan in 2009 weer veel locaties open of dicht, of wijzigen locaties opeens van bestemming. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) dat de locaties regelt en beheert, moet een voorzien aantal asielzoekers onder dak brengen. Maar het aantal asielzoekers dat vertrekt uit de centra, naar een eigen woning of naar het land van herkomst, is lager dan gepland. Omdat bestaande contracten voor centra aflopen en niet worden verlengd, ziet het COA geen andere oplossing dan tenten neer te zetten, onder meer in Gilze en Rijen, Oude Pekela en Crailo. We dachten dat er een feestje was, reageren omwonenden in Gilze en Rijen. VluchtelingenWerk vindt dit echt onacceptabel. De tenten bieden onvoldoende privacy, mensen leven dicht op elkaar, de ruimtes zijn klein en de tussenschotjes zijn dun, waardoor het erg gehorig is. Zelfs gevangenissen worden als serieuze opvanglocatie overwogen. De tentenopvang en de verontwaardiging daarover komen volop in de media. We roepen het COA en de gemeenten met klem op de opvang beter te regelen en contracten te verlengen. Asielaanvragen en begeleiding Het totaal aantal asielaanvragen in 2009 is ongeveer gelijk aan dat in 2008 (zie overzicht hieronder). Het aantal asielzoekers dat in de centrale opvang verblijft eind december 2009 is en de gemiddelde bezetting in 2009 is De hoge bezetting in de opvang komt niet zo zeer door hoge instroom maar doordat er minder mensen met een vergunning naar gewone huisvesting doorstromen. De IND beslist in 2009 over aanvragen en willigt daarvan 43 procent in, dat is inclusief beslissingen over ingediende bezwaren. Dear Sir and Madam, I am a Chinese asylum seeker who was helped by you in In 2008 the Dutch government issued me the asylum status. And this year 2009 I was arranged to live in Amsterdam. Until today I still remember your kind help, your kind heart. Therefore, at this moment, I would like to send my greetings and gratitude to you. Wish you Merry Christmas and happy New Year. Na jarenlange procedures krijgen de afdelingen van VluchtelingenWerk geregeld bedankbriefjes. Dit briefje is in december 2009 bezorgd bij VluchtelingenWerk Noord-Nederland. Hulp en steun in de asielprocedure Vanaf aanmeldcentrum tot eigen huis: asielzoekers en vluchtelingen kunnen rekenen op de hulp en steun van vrijwilligers en medewerkers van VluchtelingenWerk. Ze geven voorlichting over de procedure, bereiden gesprekken met de IND voor, wijzen op onderdelen in het vluchtverhaal die specifieke aandacht krijgen of beter onderbouwd moeten worden, ze helpen de advocaten met hun dossiers. In de TNV s en AC s bereiken we in procent van de asielzoekers met onze voorlichting. Daarnaast helpen vrijwilligers geregeld familieleden die al eerder naar Nederland zijn gekomen, op te sporen. Deze tracing is succesvol: echtparen, broers, zussen, neven of nichten zien elkaar na een zware tijd weer terug. Foto Goedele Monnens Asielaanvragen totaal aantal asielaanvragen e asielaanvragen e of volgende asielaanvragen (bron cijfers: IND) Asielzoekers en vluchtelingen kunnen rekenen op steun van VluchtelingenWerk. 9 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

10 Belangrijk hulpmiddel bij dit werk is het VluchtelingenVolgSysteem (VVS), een systeem waarin van elke asielzoeker die we begeleiden een digitaal dossier wordt bijgehouden. In 2009 nemen vrijwel alle regionale afdelingen van VluchtelingenWerk een nieuw onderdeel van VVS in gebruik, dat gericht is op het vastleggen van de dienstverlening in de gemeente. Hiermee kan elke regionale afdeling het systeem vergaand zelf inrichten op basis van product- en rapportageafspraken met gemeenten. De informatie uit de asielprocedure wordt gearchiveerd en kan indien nodig worden opgevraagd, bijvoorbeeld als een tijdelijke verblijfsvergunning wordt ingetrokken. Een ander hulpmiddel is VluchtVerhaalAnalyse (VVA). Tijdens gesprekken met de advocatuur en de Raad voor Rechtsbijstand blijkt opnieuw hoezeer advocaten VVA waarderen als ondersteuning in de rechtsbijstand aan asielzoekers. Knelpunt blijven de beperkte beschikbare tijd en geld om VVA s uit te voeren. Ons voornemen om meer VVA s uit te voeren mislukt daardoor. Ruim driehonderd asieladvocaten hoger beroep af. Ondertussen zoekt VluchtelingenWerk naar andere mogelijkheden voor contra-expertises. Voor asieladvocaten hebben we een gedegen en actueel dossier gemaakt op VluchtWeb. Foto Goedele Monnens Een asieladvocaat werkt vaak onder grote tijdsdruk van deadlines en reactietermijnen en moet zich in korte tijd inlezen in de zaak van zijn cliënt. Bij VluchtelingenWerk kunnen asieladvocaten relevante landeninformatie, bronnen ter versterking van het asielverhaal, jurisprudentie en (Europese) wet- en regelgeving vinden. We bieden een telefonische helpdesk, de digitale kennisbank VluchtWeb en publicaties als UPdate en de Nieuwsbrief Asiel- en Vluchtelingenrecht. Op de AC s stellen we documentalisten aan die de advocaten kunnen ondersteunen. Nederland kent naar schatting ruim driehonderd asieladvocaten. Drie dagen van de achtdaagse asielprocedure zijn gereserveerd voor de asieladvocaat, maar het aantal uren dat ze betaald krijgen is veel minder. Asieladvocaten zijn aangesloten bij de Werkgroep Rechtsbijstand in Vreemdelingenzaken. Alleen dan krijgen ze betaald én worden ze ondersteund door VluchtelingenWerk. Gelijke wapens VluchtelingenWerk en de Vereniging Asieladvocaten en -Juristen Nederland (VAJN) stappen in oktober naar de rechter. We spannen samen een kort geding aan tegen het COA, dat begin 2009 besluit de kosten van contra-expertises tegen de taalanalyses die de IND uitvoert maar deels te vergoeden. Een dergelijk contra-expertise door een onafhankelijke deskundige is erg belangrijk. Asielzoekers moeten namelijk aannemelijk maken wat hun land van herkomst is. Bij twijfel maakt het Bureau Land en Taal van de IND een taalanalyse die weer de doorslag kan geven bij de vraag of iemand wel of geen recht heeft op bescherming. Kun je niet aannemelijk maken waar je vandaan komt, dan is de kans groot dat je asielaanvraag wordt afgewezen. Het COA betaalde dat tegenonderzoek volledig, vanaf 2009 moeten asielzoekers zelf 700 euro bij betalen geld dat ze meestal niet hebben. Daardoor kunnen de meesten dus geen second opinion aanvragen. VluchtelingenWerk en VAJN vinden dat dit afbreuk doet aan de equality of arms. De voor zieningenrechter wijst op 16 november onze eisen af, we wachten het Ook op Schiphol is VluchtelingenWerk actief. Geen papieren, dus opgesloten Bij binnenkomst op Schiphol worden asielzoekers vaak aangehouden omdat ze op valse documenten reizen. Hiervoor worden ze ook strafrechtelijk vervolgd en op die grond gevangen gezet. VluchtelingenWerk is met vrijwilligers aanwezig in de detentiecentra om asielzoekers te helpen en een brug naar de advocatuur te vormen. Dat is van groot belang omdat een strafrechtelijke veroordeling betekent dat ze geen asielvergunning meer kunnen aanvragen. VluchtelingenWerk brengt dit al jaren onder de aandacht bij de minister van Justitie. Onze kritiek wordt gedeeld door Thomas Hammarberg, commissaris voor de mensenrechten van de Raad van Europa, in maart in een gesprek met VluchtelingenWerk. Vluchtelingen die een land binnenkomen zonder papieren, zouden daarvoor niet gestraft mogen worden, zegt hij. Toch gebeurt dat in Nederland stelselmatig: asielzoekers die via Schiphol het land binnenkomen zonder geldig paspoort of visum, kunnen gevangen worden gezet in het grenshospitium, een detentiecentrum. Daartussen zitten vluchtelingen die traumatische ervaringen hebben opgedaan, alleenstaande minderjarige vreemdelingen voor wie nog geen opvang beschikbaar is en asielzoekers die worden over gedragen naar een ander land. Bijna honderd dagen opgesloten zitten is geen uitzondering. Alleen onder uitzonderlijke omstandigheden mag iemands bewegingsvrijheid beperkt worden, aldus Hammarberg. Dit 10 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

11 zijn fundamentele principes binnen het vluchtelingenrecht die al bijna zestig jaar bestaan. Om verandering in deze praktijk te brengen, ondersteunt VluchtelingenWerk een rechtszaak. In oktober bepaalt de Hoge Raad dat asielrecht voor strafrecht gaat: een asielzoeker met valse reisdocumenten moet asiel kunnen aanvragen. Interviews met opgesloten asielzoekers Vanaf januari 2009 zijn we onderdeel van een project dat de kwetsbaarheid van vreemdelingen in detentie onderzoekt: we zijn een van de 23 deelnemende landen aan het Jesuit Refugee Service (JRS) detentieproject. Per land zullen ongeveer 90 vreemdelingen geïnterviewd worden over de omstandigheden waarin ze opgesloten zitten, hoe ze hun detentie ervaren en hoe hun situatie verbeterd kan worden. Omdat het lang duurt voordat het ministerie van Justitie toestemming geeft voor interviews in detentiecentra en met medewerkers van de Dienst Justitiële Inrichtingen, nemen we slechts 25 interviews af, met asielzoekers, bewakers, advocaten en vrijwilligers van VluchtelingenWerk. Asielzoekers in detentie zijn positief over de medische zorg en de informatie die zij van Vluchtelingenwerk en de overheid ontvangen. Dat de communicatie met de buitenwereld zo beperkt is telefoneren kan sporadisch en en helemaal niet ervaren ze als erg onaangenaam. Over het algemeen kunnen we nu al concluderen dat asielzoekers fysiek en psychisch behoorlijk last ondervinden van detentie. Ons pleidooi voor locaties die asielzoekers meer bewegingsvrijheid geven asielzoekers zijn immers geen criminelen die moeten worden opgesloten plus de interviews, onze eigen bevindingen en die uit andere landen verschijnen in een rapport op een internationale conferentie in mei Return to sender Veel vluchtelingen komen in hun zoektocht naar bescherming eerst terecht aan de randen van Europa. Landen waar de asielprocedure en -opvang dikwijls slecht geregeld is en niet voldoen aan EU-beleid asielzoekers reizen dan vaak ook verder, zoals naar Nederland. Volgens de zogeheten Dublinverordening mag Nederland deze asielzoekers terugsturen naar het eerste land van binnenkomst die verordening verplicht dat overigens niet, maar de Nederlandse overheid doet het grif. Naar Griekenland bijvoorbeeld, een land dat de bescherming en behandeling van vluchtelingen niet aan kan, waar mishandeling, opsluiting, te veel mensen in te krappe tentenkampen aan de orde van de dag zijn. De journaalbeelden eind augustus van honderden asielzoekers en hun kinderen in overvolle, smerige gevangenissen spreken voor zich. Voor VluchtelingenWerk is het onaanvaardbaar en onverantwoord dat asielzoekers worden teruggestuurd naar deze omstandigheden. Ook het eerder genoemde rapport van de Raad van Europa deelt deze kritiek. Geregeld dringen we er bij de staatssecretaris op aan dat ze hiermee stopt, ook in gesprekken met het ministerie van Justitie, via persberichten, interviews en in de eerder genoemde brief aan de Tweede Kamer. Bovendien willen we dat Griekenland zijn asielzaken op orde brengt. In november dienen we samen met de Finnish Refugee Advice Centre, Pro Asyl en het Britse Refugee and Migrant Justice een klacht in bij de Europese Commissie. Twintig andere vluchtelingenorganisaties ondersteunen deze klacht. Om Griekenland te helpen stuurt de Nederlandse regering enkele asielexperts. Ze erkent daarmee de problemen, maar de aanpak is een wassen neus. Onder de uitspraak Griekenland is zelf verantwoordelijk voor het verbeteren van de asielprocedure blijft de staats Foto Goedele Monnens Ahmadhan Ahmadhan, gevlucht uit Afghanistan, zat zes maanden in detentie in Griekenland. De gevangenis daar is een hel. Het is er heel vies, je wordt uitgescholden en mishandeld. Toen ik om medicijnen vroeg, werd ik geslagen met een stok die stroomstoten gaf. Je wordt er als een beest behandeld. 11 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

12 secretaris ook in 2009 asielzoekers terugsturen. Begin november zijn er al 60 asielzoekers terug naar Griekenland gestuurd er staan nog ongeveer mensen op de wachtlijst om return to sender te gaan. Europese oplossingen hard nodig Het asielbeleid wordt steeds meer bepaald in de Europese Unie en VluchtelingenWerk pleit al jaren voor een beter en eerlijker systeem om vluchtelingen over de lidstaten te verdelen, met een humane, zorgvuldige en efficiënte asielprocedure die in alle lidstaten gelijk is. De besluitvorming in Europa gaat langzaam, onze lobby voeren we via de European Council on Refugees and Exiles (ECRE) in Brussel, waar we actief lid van zijn. Zo houden we ook in 2009 Brussel in de gaten, en kunnen we vroegtijdig de Europese asielwetgeving beïnvloeden. Een voorbeeld van dit Europese asielbeleid is het besluit van de Europese Unie in november 2009 dat er een Europees ondersteuningsbureau voor asielzaken moet komen, het EASO, gevestigd in Malta. Een besluit dat VluchtelingenWerk toejuicht. Want in het huidige asielsysteem krijgen grenslanden als Griekenland, Cyprus en Italië veel meer asielzoekers op te vangen dan zij aankunnen en worden vluchtelingen heen en weer gestuurd door Europa. Bovendien maakt het nogal uit waar asielzoekers hun aanvraag indienen: de kans van slagen is in elke Europese lidstaat anders, en kan 0 of 100 procent zijn. Zaken die aantonen dat een samenhangend Europees asielbeleid hard nodig is het EASO is een goede start. Somaliërs zonder speciale bescherming Buiten proportie. Dat is onze reactie wanneer de staatssecretaris in mei 2009 besluit om Somaliërs die asiel zoeken in Nederland niet meer onder categoriale bescherming te laten vallen. Als reden geeft de bewindsvrouw misbruik van documenten, verminkte vingertoppen en medicijnen die ernstig zweten veroorzaken waardoor het maken van vingerafdrukken niet mogelijk is. Uiteraard vinden we dat fraude een reden kan zijn voor afwijzing, maar het is geen argument om de speciale bescherming af te schaffen voor vluchtelingen uit een verscheurd land vol gewapende conflicten. Zonder categoriale bescherming moet elke individuele Somalische asielzoeker aantonen dat hij of zij persoonlijk doelwit is van geweld, wat ondoenlijk is in een gebied waar gewapende bendes de dienst uitmaken. Het besluit is reden voor VluchtelingenWerk om 150 asieldossiers van Somaliërs te volgen, een onderzoek dat doorloopt in Hierin werken we samen met medewerkers van de regionale afdelingen en met advocaten. Ook ondersteunen we enkele individuele zaken daarvoor verzamelen we uitgebreid informatie over de geweldssituatie in Mogadishu en raadplegen we onder meer experts van de VN en het Rode Kruis. Begin 2010 leidt dit tot een uitspraak van de Raad van State: de staatssecretaris van Justitie moet beter motiveren waarom er in Mogadishu geen sprake is van algemeen geweld waardoor een verblijfsvergunning zou moeten worden verleend. Irakezen opnieuw door de asielmolen In 2009 hebben we extra aandacht voor de gevolgen van de beslissing die de staatssecretaris in 2008 nam om Irakezen geen categoriale bescherming meer te geven. Dat betekent namelijk dat de IND de asielvergunning die Irakezen hebben gekregen op basis van die categoriale bescherming, herbeoordeelt. Want waar eerst Iraakse asielzoekers per definitie in Nederland asiel kregen omdat hun land te gevaarlijk is, gebeurt dat nu op individuele gronden. De maatregel geldt met terugwerkende kracht en heeft dus ook consequenties voor Foto Joost van den Broek Jóna Haldanardottir Het maakt me kwaad dat asielzoekers als criminelen worden opgesloten, zonder strafbare feiten te hebben gepleegd. Sinds 1998 is Jóna werkbegeleider voor VluchtelingenWerk in het Grenshospitium op Schiphol. Regelmatig spreek ik mensen die door ons geholpen zijn en hier een een nieuw leven konden opbouwen. Daar doe je het voor. 12 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

13 degenen die al op grond van de categoriale bescherming een asielvergunning hebben. Ongeveer Irakese zaken worden herbeoordeeld en moeten opnieuw door de asielmolen. We verzamelen informatie over de procedures van herbeoordeling, voorbeelden van vergunningen op andere gronden en delen onze deskundigheid en kennis met, begeleiders, trainers en consulenten. We lichten asiel- en vreemdelingenadvocaten voor tijdens een conferentie in mei van de Werkgroep Rechtsbijstand in Vreemdelingenzaken. Van deze werkgroep zijn ruim 300 advocaten, rechtshulpverleners, instellingen en andere deskundigen lid. Voor alle betrokkenen blijkt onze digitale kennisbank VluchtWeb een onmisbare bron van informatie en uitwisseling. Platform Duurzame Terugkeer Asielzoekers moeten alle kansen op bescherming krijgen. Toch ligt niet voor elke asielzoeker het perspectief in Nederland. Dan moet iemand wel veilig, waardig, duurzaam en zoveel mogelijk vrijwillig terugkeren en ook dan is ons werk betekenisvol. Al in 2008 voert een aantal organisaties verkennende gesprekken om een Platform Duurzame Terugkeer (PDT) op te richten. In 2009 besluiten tien organisaties die in Nederland met asielzoekers werken en organisaties met netwerken in de landen van herkomst van asielzoekers, samen te werken. Dat zijn: VluchtelingenWerk, COA, IOM, Cordaid, Nidos, Samah, SMS, Healthnet-TPO, Pharos en HIT. Doel van deze samenwerking is om asielzoekers die vrijwillig willen terugkeren naar het land van herkomst, te helpen om hun bestaan na terugkeer weer op te bouwen. In 2009 vraagt het platform subsidie bij de ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie naar verwachting zal het PDT begin 2010 echt van start gaan. Stevig ingrijpen In het lopende werk helpt VluchtelingenWerk vaak ingewikkelde asielzaken oplossen, in overleg met de IND, het ministerie van Justitie en andere instanties. In speciale gevallen grijpen we steviger in dat doen we in 2009 twee keer bij een pilot van de IND, de zogeheten vliegtuigtrapprocedure. Daarmee zorgen we ervoor dat de IND, die op het punt stond mensen naar Irak en naar China uit te zetten, deze uitzetting stopt om het dossier nog eens goed te onderzoeken. Als een zaak echt heel schrijnend is of er ontstaat een humanitaire noodsituatie, dienen we een officieel interventieverzoek bij de IND in. Ook dat doen we twee keer in 2009: een keer slaagt de interventie, in het andere geval is een gezin wel uitgezet. In een zaak van een Iraakse moeder met Palestijnse kinderen besluit de IND na onze interventie een vergunning te verlenen aan de moeder. Eerder hadden de vier kinderen, waarvan drie minderjarig, al een vergunning gekregen, omdat zij door hun Palestijnse afkomst (van vaders kant) als kwetsbare minderheidsgroep werden aangemerkt. De IND besloot in eerste instantie dat de moeder, met een Iraakse nationaliteit, wel naar Irak kon terugkeren de vader is niet meegekomen naar Nederland. VluchtelingenWerk heeft deze absurde situatie met de IND besproken. Met resultaat. Mislukt is de interventie bij een Bosnisch gezin, dat al eerder was uitgezet naar Bosnië. Door ziekte van de ouders konden ze in Bosnië geen nieuw bestaan opbouwen en komen ze terug naar Nederland. Ondanks onze interventies, en daarna van een aantal Kamerfracties, zijn ze toch weer uitgezet. 13 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

14 foto Bert Spoor Gerard Dummer is het taalmaatje van Janvier Sebahire. Je kunt ze regelmatig al pratend aantreffen in de bibliotheek van Soest. Janvier vertelt: We vinden het allebei interessant om over politiek te praten. Janvier komt uit Congo en is nu bijna drie jaar in Nederland. Gerard: Ik vind zijn hele inburgeringsproces boeiend. Het is leuk daaraan een steentje bij te dragen.

15 2 Internationaal: kennis over grenzen heen In veel landen nemen de overheden het niet zo nauw met de bescherming van vluchtelingen, en moeten vluchtelingenorganisaties nog veel obstakels overwinnen. Reden voor VluchtelingenWerk Nederland om met internationale programma s kennis, ervaring en ons netwerk te delen met lokale organisaties. In bijvoorbeeld Egypte, Kroatië, Bulgarije, Moldavië en Kenia. En andersom we leren er zelf van. Onze lobby voor een humaan vluchtelingenbeleid wordt ook steeds Europeser, nu een Europees asielbeleid steeds meer in zicht komt. Aan onze internationale inzet besteden we in euro. Ter plekke Egypte, Moldavië, Kroatië, Bulgarije, Kenia: ook in andere landen, binnen en buiten Europa, worden vluchtelingen opgevangen. Landen waar overheden het vaak minder nauw nemen met de bescherming van vluchtelingen, en waar vluchtelingenorganisaties nog veel obstakels moeten overwinnen. VluchtelingenWerk Nederland deelt kennis, ervaring en deskundigheid met zusterorganisaties door advies, trainingen en workshops over bijvoorbeeld lobby, samenwerking met de overheid, juridische hulp of werken met vrijwilligers. Daardoor kunnen deze organisaties vluchtelingen en asielzoekers ter plekke beter helpen. Berichten uit het buitenland Van één van onze projecten in Egypte krijgen we in 2009 een zeer positief bericht: het is vluchtelingenorganisatie Tadamon gelukt zich officieel te registreren als niet-gouvernementele organisatie (ngo). Een behoorlijke prestatie, want Egypte staat maar zelden toe dat ngo s die voor de belangen van vluchtelingen en asielzoekers opkomen, zo n officiële status krijgen. Een ander resultaat: sinds de start van het project in Kroatië worden veel minder asielzoekers strafrechtelijk vervolgd en gevangen gezet als zij illegaal in Kroatië verblijven of het land binnen reizen en vervolgens asiel aanvragen. Zij worden nu naar een asielzoekerscentrum gebracht om daar hun asielverzoek af te wachten. Volgens onze partner, de Croatian Law Centre, komt dat ook omdat zij de interviews van de grenspolitie met deze mensen mogen bijwonen. Ze kunnen er zo op toezien dat deze asielzoekers ook daadwerkelijk asiel kunnen aanvragen. In 2009 geeft VluchtelingenWerk samen met de Romanian National Council for Refugees een workshop vrijwilligersmanagement aan de Moldavische collega s. Daarnaast geven we verschillende trainingen in Moldavië over onder meer projectontwikkeling en projectmanagement aan vertegenwoordigers van plaatselijke vluchtelingenorganisaties, UNHCR en de Moldavische overheid. De training projectontwikkeling geven we ook in Bulgarije, samen met een lobbyworkshop en een training over financieel management en fondsenwerving. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken is positief: het erkent dat de samenwerking tussen het maatschappelijk middenveld en de overheid over asielkwesties beter is geworden. Bescherming verbeteren Kenia, Tanzania en Oeganda vangen veel ontheemden en vluchtelingen uit buurlanden op, tijdelijk of langduriger. Samen met Stichting Vluchteling dienen we in 2009 een projectvoorstel in bij het ministerie van Buitenlandse Zaken met plannen om vluchtelingenorganisaties en gemeenschappen van vluchtelingen en ontheemden daar te ondersteunen. Doel is hen een perspectief te geven op een menswaardig bestaan, door rechtsbescherming en integratie, of re-integratie in hun eigen gemeenschap als ze naar huis kunnen. VluchtelingenWerk wil lokale organisaties die vluchtelingen juridische hulp bieden en hun belangen behartigen, trainen en financieel ondersteunen. Samen met de Danish Refugee Council, internationale en lokale organisaties en de Keniaanse overheid dienen we bij de Europese Commissie een voorstel in om de bescherming van vluchtelingen in Kenia te verbeteren. Het ministerie van Buitenlandse Zaken zal het project medefinancieren. Daarnaast vragen we samen met Africa and Middle East Refugee Assistance (AMERA) de Europese Commissie om extra financiën voor juridische hulp aan asielzoekers en vluchtelingen in Egypte, Kenia, Tanzania, Oeganda en Zuid-Afrika. Ten slotte vragen we subsidie aan bij PSO en Cordaid zodat het Refugee Consortium of Kenya in het Kakuma vluchtelingenkamp in Kenia juridische hulp kan geven aan vluchtelingen. Met de PSO-financiering ondersteunen we onze lokale partner waardoor twee adviseurs, een met Nederlandse achtergrond en een Keniaanse jurist, aan de slag kunnen. In het Kakuma-kamp in Kenia worden vluchtelingen uit de buurlanden opgevangen. Foto Karijn Kakebeeke 15 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

16 Foto Karijn Kakebeeke Uitgenodigde vluchtelingen in het Kakuma-kamp in Kenia worden voorbereid op hun komst naar Nederland. Post Europa Asiel- en vluchtelingenbeleid wordt steeds vaker in Europa bepaald. VluchtelingenWerk pleit al jaren voor een beter en eerlijker systeem om vluchtelingen over de lidstaten te verdelen, met een humane, zorgvuldige en efficiënte asielprocedure die in alle lidstaten gelijk is. Daarom zijn we lid van de koepelorganisatie van Europese vlucht e lingenorganisaties, de European Council on Refugees and Exiles (ECRE). Deze organisatie met 69 leden in 30 landen oefent invloed uit op de Europese agenda VluchtelingenWerk is een grote donor van ECRE en financiert een lobbyist. Minimaal vier keer per jaar voeren we intensief overleg met ECRE over Europese lobbyonderwerpen en de te volgen strategie. Daarnaast nemen we actief deel in de zogeheten core groups (toegang, externe dimensie, hervestiging en asielsystemen, en integratie). Op uitnodiging : voor zoveel mensen zoekt de UNHCR een veilige plek. De VN-vluchtelingenorganisatie geeft sommige extra kwetsbare vluchtelingen, alleenstaande vrouwen, zieken of vervolgden de status van uitgenodigde vluchteling en vraagt landen om deze vluchtelingen op te nemen. Nederland is één van de slechts twintig landen, waaronder ook de VS, Canada en Groot-Brittannië, en nodigt al jaren een mager aantal van 500 vluchtelingen uit. VluchtelingenWerk pleit al jaren voor een verhoging naar uitgenodigde vluchtelingen en zal dat blijven doen. In 2009 zijn wereldwijd ongeveer vluchtelingen hervestigd, waarvan minder dan 10 procent naar Europa is gegaan. Goed nieuws is dat de Europese Commissie in 2009 een voorstel publiceert om de opvang van uitgenodigde vluchtelingen gezamenlijk te regelen, een voorstel waar VluchtelingenWerk zeer verheugd over is. Wel moeten de aantallen omhoog: meer landen zouden meer uitgenodigde vluchtelingen moeten opnemen nu hebben 10 van de 27 EU-landen een hervestigingsprogramma. Positief vinden we dat de Europese Commissie het belang van ngo s erkent: onze koepelorganisatie ECRE zal een rol krijgen in de keuze van groepen vluchtelingen die het meest kwetsbaar zijn. Een gemis is wel dat de Europese Commissie niet meer nadruk legt op de integratieprogramma s. Juist uitgenodigde vluchtelingen die vaak jarenlang onder moeilijke omstandigheden in vluchtelingenkampen hebben verbleven, hebben goede begeleiding nodig om hun nieuwe bestaan op te bouwen. Spanje, België en Stockholm op de vlucht Ongeveer 42 miljoen mensen hebben op een of andere manier huis en haard verlaten, dat is te vergelijken met de hele Spaanse bevolking. Zo n 11 miljoen mensen zo veel als de inwoners van België zijn erkende vluchtelingen. Volgens schattingen van de UNHCR wordt tussen de 75 en 91 procent van de vluchtelingen opgevangen in de eigen regio, in veel gevallen een buurland. Pakistan, Syrië en Iran vangen wereldwijd de meeste vluchtelingen op, bijna 40 procent. Ook in Duitsland, Jordanië en Tsjaad komen veel vluchtelingen terecht, Nederland staat op twintigste plaats in de lijst van opvanglanden. Van de erkende vluchtelingen woont 16 procent dat zijn 1,7 miljoen mensen, zo veel als de inwoners van Stockholm buiten de regio waar ze vandaan komen. 16 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

17 Foto Karijn Kakebeeke In Syrië volgen uitgenodigde vluchtelingen, voordat ze naar Nederland komen, een culturele oriëntatietraining. Aan het eind van die training ontvangen ze een oorkonde en worden ze gefotografeerd voor de Nederlandse vlag. 17 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

18 Foto Bert Spoor Nog even de zekering controleren en dan abseilen. Het lijkt gevaarlijk, maar bij de vrijwillige begeleiders draait alles om veiligheid. Een boomhuttenkamp is één van de bijzondere vakantieweken die VluchtelingenWerk organiseert voor vluchtelingkinderen. Een weekje weg uit het asielzoekerscentrum om even te ontsnappen aan de onzekerheid en de spanning.

19 3 Integratie: werk, taal, huis en gezin Integratie en inburgeren: het zijn misschien wel de meest gebruikte woorden in kranten, op televisie, door politici, beleidsmakers en burgers. Vluchtelingen hebben het vaak extra lastig bij hun integratie door hun gedwongen vertrek, hun voorgeschiedenis en de vaak lange asielprocedure. Hun integratie en inburgering vereisen een eigen aanpak, maatschappelijke begeleiding, maatwerk en tijd. Taal, werk, huis, gezin en ontmoetingen met Nederlanders zijn krachtige middelen voor integratie. Middelen die VluchtelingenWerk Nederland zelf ontwikkelt, ondersteunt of financiert, waar we samenwerking voor zoeken, en de politiek op aanspreken. In 2009 besteden we 5 miljoen euro aan onze integratieactiviteiten. Net als gewone Nederlanders Voor de derde keer geven we de IntegratieBarometer uit, hét onderzoek naar de integratie van vluchtelingen de eerdere barometers verschenen in 2005 en Op 10 december biedt De VluchtelingenWerk IntegratieBarometer dit onderzoek is een periodiek aan onderzoek Ineke naar van de integratie Gent aan, van vluchtelingen voorzitter in Nederland. De vorige onderzoeken zijn gehouden in VluchtelingenWerk Nederland beoogt met behulp van de van Vaste de IntegratieBarometer Kamercommissie inzicht te verschaffen voor in diverse Wonen, aspecten van Wijken integratie van en vluchtelingen. Integratie. Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft speciaal voor dit onderzoek gegevens beschikbaar gesteld met betrekking tot de De belangrijkste conclusies zijn dat vluchtelingen graag snel willen demografische kenmerken, verblijfstatus, woonomgeving, verhuisbeweging, arbeidsparticipatie en uitkeringsafhankelijkheid van vluchtelingen. Vervolgens heeft onderzoeksbureau Regioplan een vragenlijst uitgezet onder naturaliseren, dat de taalvaardigheid, arbeidsparticipatie en bijna vijfhonderd vluchtelingen en aanvullende interviews gehouden. Deze werkwijze levert een gedetailleerd beeld op van de integratie van vluchtelingen in ons land. contacten met Nederlanders toenemen naarmate men langer in Nederland Mij valt vooral is en op dat het vluchtelingen integratieproces van vluchtelingen zich net anders als verloopt gewone dan dat van de Nederlanders gemiddelde migrant, zo die laatste al bestaat. De start is meestal moeizamer; een vluchteling komt niet vrijwillig naar Nederland, zit vol ergeren negatieve aan ervaringen overbodige en heeft vaak bureaucratie ook nog lang moeten wachten en het op zekerheid weer. over Maar zijn of haar bovenaan verblijfsstatus. Maar allengs vergaat het ook vluchtelingen beter, soms zelfs beter dan de gemiddelde migrant. staat dat Prof. dr. vluchtelingen Han Entzinger, Hoogleraar willen integratie- integreren en migratiestudies Erasmus en kiezen Universiteit voor en een nieuw Voorzitter Commissie Opvang en Integratie VluchtelingenWerk Nederland. bestaan in Nederland, én dat die integratie tijd kost. In andere onderzoeken zijn vluchtelingen vaak niet zichtbaar. En in verhouding tot de grootste migrantengroepen in Nederland Turken, Surinamers, Marokkanen, in totaal ruim één miljoen mensen is het aantal vluchtelingen beperkt. Ze staan meestal onder de groep overig niet-westers. Onterecht, want daardoor wordt vaak niet zichtbaar dat vluchtelingen, met hun eigen migratiegeschiedenis, vaak heel andere problemen en kansen bij hun integratie tegenkomen. Uniek aan de IntegratieBarometer 2009 is dat het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) speciaal voor deze uitgave vluchtelingen als aparte groep heeft geanalyseerd. Van vluchtelingen zijn gegevens verzameld over demografische kenmerken, verblijfstatus, VluchtelingenWerk Nederland woonomgeving, verhuisbewegingen, arbeidsparticipatie en uitkeringsafhankelijkheid. T (020) Aangevuld met vragenlijsten en interviews Postbus CW Amsterdam F (020) heeft onderzoeksbureau info@vluchtelingenwerk.nl Regioplan alle gegevens geanalyseerd en beschreven in de IntegratieBarometer Enkele van onze aanbevelingen: een harder integratiebeleid helpt vluchtelingen niet. Integratie is een kwestie van lange adem en dat vraagt van overheid, gemeenten en andere betrokkenen investeringen op langere termijn in re-integratie, taalondersteuning en kennismaking met Nederlanders; vooral re-integratie biedt winst: arbeidsparticipatie is dé sleutel tot integratie en biedt een ontsnappingsroute uit de bijstand; veel vluchtelingen willen graag naturaliseren en kiezen voor Nederland als hun permanente vestigingsplaats. Sinds 2003 is naturalisatie echter moeilijker geworden, ook de regels voor VluchtelingenWerk IntegratieBarometer 2009 Een onderzoek naar de integratie van vluchtelingen in Nederland gezinshereniging worden steeds strenger. Als we willen dat deze bijzondere nieuwkomers met hun naasten kiezen voor ons land, moeten we het makkelijker maken, niet moeilijker. VluchtelingenWerk IntegratieBarometer 2009 Een onderzoek naar de integratie van vluchtelingen in Nederland _Vlucht_Omslag.indd 1 Voor de derde keer geven we de IntegratieBarometer uit :48 Ingewikkelde inburgeringseisen De regering evalueert in 2009 de Wet inburgering buitenland (Wib). Deze wet regelt dat iemand moet slagen voor het inburgeringsexamen in het buitenland wil hij of zij een aanvraag doen voor gezinshereniging in Nederland. VluchtelingenWerk Nederland vindt het resultaat van de evaluatie ronduit teleurstellend. Voor de naar schatting duizend mensen in asiellanden die jaarlijks voor gezinshereniging naar Nederland willen komen, moeten uitzonderingen mogelijk zijn, vindt VluchtelingenWerk. Want ook vluchtelingen hebben er recht op samen te zijn met hun man, vrouw 19 VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009